Onte 573: «Feminismos»

/en , , , , , , /por

Resultou moi interesante a primeira presentación de Feminismos, o ensaio de Olga Castro e María Reimóndez, celebrada ontre na Libraría Lila de Lilith de Compostela. A glosa do libro correu a cargo de Belén Martín Lucas, tamén a súa prologuista, que comezou salientando que era «unha aposta necesaria». «Enche un oco importante en lingua galega xa que non existía ningunha obra que falase de todos os feminismos». Sinalou a actualidade da obra cando «vivimos os retrocesos promovidos polo capitalismo ultraliberal», así como o seu «ton moi positivo» e de lectura moi amena, recollendo »estratexias de mulleres de todo o mundo para modificar o mundo e a planeta». Belén Martín insistiu na importancia dun libro que «desmonta prexuízos sobre o pensamento feminista, un movemento que defendeu temas que afectan a toda a sociedade, problemas de todas as persoas». «A través dos feminismos podemos transformar a sociedade. Non se pode saír da crise sen pensar coas lentes violetas postas», rematou.

María Reimóndez relatou a orixe do libro. «Cando queriamos facer un libro sobre tradución feminista, pensamos que antes habería que falar de feminismos. Comprobamos que había un baleiro de textos e que había que saír do occidental. Aí naceu Feminismos, coa intención de ofrecer unha obra dirixida a persoas que xa teñen coñecementos como aqueloutras que teñan prexuízos sobre os feminismos». »As teorías feministas non poden ser consideradas só dende occidente, xa non é lexítimo falar só dos feminismos occidentais, xa que as experiencias máis interesantes proveñen hoxe doutros lugares». Confesou as dificultades para acceder a textos en linguas como o xaponés. «Fixemos un grande esforzo de recollida de información e de síntese, xa que quixemos ofrecer un texto accesible». Rematou María Reimóndez salientando que «os feminismos son a maior fonte de innovación da humanidade. O feminismo sempre ten un carácter innovador».

Olga Castro explicou a estrutura dunha obra coa que «pretendimos saír da perspectiva occidental, esculcar outras fontes». «Abordamos unha viaxe multilingüe por todos os continentes para detectar as utopías que parecían inalcanzables e agora forman parte da normalidade» «Intentamos recoller unha pluralidade de achegas feministas sobre temas transversais como a maternidade, sexualidade ou ciberfeminismo, así como desvelar discriminacións e desigualdades, propoñendo estratexias de igualdade, razón polas que procuramos a contribución dos feminismos en diversas ciencias e disciplinas«. «Buscamos que o feminismo adquirise un papel máis central na educación institucionalizada. Moitos dos avances que hoxe temos se deben aos feminismos, sen que se diga», rematou Olga Castro.

Onte 570: «A nena e o grilo nun barquiño»

/en , , , , , , , /por

Son fan de Magín Blanco, hoxe o cabezaleiro da música infantil galega. Até onte non tiven oportunidade de enchouparme no seu novo traballo A nena e o grilo nun barquiño, a segunda entrega do proxecto protagonizado por A nena e O grilo co que o valdeorrés se dera a coñecer ao público infantil da man de OQO editora. Ilustrado por Leandro Lamas, FOL Música inicia con este moi coidado libro disco de Magín a súa andaina na edición infantil, o que moito debemos agradecer ao veterano selo musical do moañés Fernando Luaces. Máis aínda cando se aposta por un orixinal modelo de edición expandida na que se inclúen trece cancións, outros tantos contos e unha proposta de xogos. Libro para ler, escoitar, bailar ou reler de forma individual e compartida.

Tras escoitar o traballo musical unhas cantas veces expreso o meu entusiasmo e a miña emoción. Os trece temas son unha marabilla marabillosa na que Blanco volve sobre un mundo infantil propio construído con referentes poéticos populares e amables melodías popeiras. Acertou de cheo arriscando cun traballo moito máis narrativo có primeiro, onde destacan pola súa facilidade os temas de ritmos roqueiriños como «O Rocanrol Dragón», «Tris Tras tres» ou «A Formiga Lúa», homenaxe a aquela formiguiña coxa coa que comezou na escrita Marilar Aleixandre. Marabilla marabillosa son tamén as pezas máis agarimeiras, nas que Magín emociona con enorme facilidade. Este é o caso da balada  «Voga, voga», «A nana da avoa» (o único que tema que non compuxo nin arranxou Magín) ou a fermosísima «Soñar», ao ritmo de doce de bossa nova coa se pecha o traballo.

Mención á parte merece o himno «Todos son capitáns», que escoitei en directo na presentación en Ourense d’ O capitán Aspaniatas e o misterio das Burgas, interpretado con Tonhito de Poi. Unha peza de estrutura clásica na que Blanco apela á unión e á solidariedade, valores que rezuman en todo este traballo que destila ledicia e entusiasmo. Con todo, a miña canción preferida é «Don Ramón», coa que comeza o disco, unha homenaxe a un bibliotecario que garda na cabeza os personaxes dos contos. Marabilla marabillosa que moito recomendo. Con todas as apertas para Magín Balnco e os seus editores.

Onte 569: «La verdad sobre Marie»

/en , , , , /por

A atención de urxencia dun infarto, o embarque dun purasangue no aeroporto de Narita e un incendio forestal na illa de Elba, tres situacións límite (tamén tres escenarios) nas que se mesturan angustia e medo, permítenlle a Jean-Philippe Toussaint ofrecer unha sorprendente novela sobre o amor. O autor de novelas como La televisión ou La cámara fotográfica volve rendernos na pulsión dun fluxo textual onde se combinan a narración trepidante e detalladísima (de indubidable beleza formal) de acontecementos extraordinarios coa creación de sentimentos, emocións e reflexións complexas en personaxes en aparencia comúns. La verdad sobre Marie é unha novela moi fermosa, escrita con prosa elegante e arquitectura perfecta (senllas marcas autorais), que achega unha meditación sobre o amor, a medio camiño entre o desexo erótico, a sensualidade sinestésica e a identificación emocional dos amantes. Un cóctel de trago longo, ao comezo amargo e cun final quizais moito máis dóce do agardado. Membro destacado (xunto a Jean Echenoz) da chamada «nouvelle école de Minuit», Toussaint é deses novelistas aos que seguimos dos que podemos agardar aínda certas doses de sorpresa, sexa pola innovación formal ou temática, xeralmente unha nova ollada sobre o devir do cotián. Os seus editores preséntano como «líder involutario dun fantasmagórico nouveau nouveau roman». Tendo como referente a literatura galega, non dubidaría en encadralo dentro da corrente evidencialista xerada por Cid Cabido.

Onte 567: «El último que apague la luz»

/en , , , , , , , , , /por

Durante a xornada de debate sobre o futuro da cultura impresa realizáronse numerosoas referencias ao libro recente de Lluis Bassets, director adxunto de El País. Tras varios días lendo e traballando sobre este ensaio de título aparentemente pesimista non podo máis que recomendalo moi vivamente. El último que apague la luz é unha reflexión descarnada sobre a extinción do xornalismo, tal como o coñecimos durante os dous últimos séculos, baixo o seu formato impreso e un próspero modelo de negocio baseado na venda periódica de exemplares e de publicidade. Mais tamén é unha reflexión radical sobre a crise actual (económica, política e social) que o autor considera «a fin dunha época».

Crise disruptiva provocada pola mudanza de paradigma comunicacional, o tránsito entre a utilización do texto e o hipertexto, mais tamén a mudanza entre o vello modelo da noticia e do peche e o novo da continuidade do fluxo informativo e a conexión permanente e multisoporte do lectorado. Unha crise tamén de mediación orixinada pola perda de confianza dos cidadáns (os lectores) cos seus dirixentes, tanto os políticos coma os non electos (entre os que se atopan os periodistas). Para o autor un efecto perverso da colusión entre o periodismo e o poder (caracterizada polas declaración pública fóra de rexistro, off the record), que durante os anos da burbulla informativa (as dúas décadas pasadas) «viviron en espazos excesivamente próximos». Unha crise moi profunda da democracia representativa, dun «mundo de ninguén», onde a «decadencia da prensa é parte da decadencia occidental».

Con todo, a cerna do ensaio non está tanto no relato do proceso disruptivo e as súas dolorosas consecuencias (o peche dos xornais en papel e a ausencia dun modelo de negocio dixital alternativo), coma no seu esforzo por ofrecer un horizonte posible de xornalismo dixital de fluxo continuo que emprega tanto as utilidades multimodais do hipertexto como as posibilidades conversacionais das redes informativas e sociais. O libro de Bassets é unha defensa do bo xornalismo do futuro, da reinvención dun oficio, froito da mestizaxe entre a cultura analóxica e a dixital, mais tamén da achega do «mix xeracional» dos profesionais, onde os veteranos deben «facer pedagoxía do xornalismo». Bassets acredita nas posibilidades do xornalismo hipertextual («hai que ser dixitais até as cachas»), concibido coma un xénero narrativo e unha actividade de coñecemento. Reivindica a vixencia dos valores do xornalismo clásico (acuñados por Kovach e Rosenstiel) como os que deben continuar guiando o xornalismo futuro: 1 A súa primeira obriga é a verdade. 2 A súa primeira lealtade son os cidadáns. 3 A súa esencia é a verificación. 4 O carácter dos seus profesionais é a independencia. 5 A súa función é a de ser vixiantes independentes do poder. 6 Os seus espazos son foros para a crítica e o compromiso público. 7 O seu compromiso é transformar o importante en interesante e oportuno. 8 As noticias deben ser seguidas de forma exhaustiva e proporcionada. 9 Os xornalistas teñen dereito a seguir os ditados da súa conciencia. En definitiva, por díficil que semelle en tempos de incerteza, Lluís Bassets enxerga un camiño a percorrer: «adentrémonos, pois, ao que substituirá ao xornalismo do futuro no ciberespazo coa vella moral dos bos reporteiros e a súa exixencia dunha férrea disciplina de verificación».

Gostei do carácter antidogmático deste libro que axuda a comprender o proceso de tránsito que vivimos e a desmontar algúns dos seus prexuízos e medos. Paga a pena arriscarse na súa engaiolante lectura.

Onte 559: Dragóns e piratas

/en , , , , , , , , /por

Foi a de onte unha xornada de presentacións en Compostela. Pola mañá acompañamos a Elena Gallego no acto no que se anunciou o salto da triloxía Dragal aos soportes multimedia. No serán fixémolo con Xosé María Lema que, acompañado por Xesús Ferro Ruibal, presentou en Couceiro Costa do Solpor. Día, pois, de dragóns e piratas, mundos ficcionais diferentes, mais ambos os dous enfiados pola tradición galega e polo seu carácter universal.

O salto da triloxía de Elena Gallego ao audiovisual (adaptación cinematográfica, web, videoxogos, cómic e creación dunha comunidade virtual…) amosa que as boas historias para o audiovisual galego tamén están na nosa inagotable fonte literaria. Julio Casal, o produtor de Ficción Producciones, entendeu a potencialidade do mundo ficcional creado por Elena Gallego para desenvolver un ambicioso proxecto transmedia coas marcas da literatura fantástica e do noso patrimonio de dragóns, serpes, cocas e tarascas. Unha iniciativa moi innovadora destinada ao público mozo na que temos grandes esperanzas.

Na sesión de tarde, Xesús Ferro Ruibal encadrou Costa do Solpor “como unha desas grandes obras que están no mínimo común múltiplo da comunidade galega”. “Unha novela de autoría inesperada, repentina, dun autor de quen coñeciamos os seus traballos lexicográficos, etnográficos ou artísticos, mais de que non sabiamos a súa actividade como narrador”, mais tamén que contén unha segunda sorpresa “a do seu tamaño, as súas 664 páxinas, quizais debido a que en tempos de fame gustan as novelas longas”, comezou salientado Ferro Ruibal.  Despois, sinalou como terceira marca da novela “ser debedora doutra, A illa do tesouro de Stevenson”. “Isto pasoulle a outras obras clásicas, como a Eneida de Virxilio, que é unha prolongación dalgún episodio que a Homero lle quedara por contar na Ilíada. Neses episodios condénsase a filosofía da sociedade clásica, como a novela de Lema quere ser unha filosofía da sociedade galega do século XVIII”. A verosimilitude do relato foi outra das características gabadas polo presentador, que definiu a obra como “unha novela de cociña lenta”, ademais do seu “carácter non maniqueo, xa que aquí a bondade e maldade están ben repartidas”. Atención especial mereceu para o académico a lingua “especialmente coidada”. “Toda a novela está cociñada con galego vivo, diferenciando entre a lingua do narrador e a lingua dos personaxes”. Puxo exemplos moi significativos sobre a fraseoloxía utilizada por Lema, considerando que “nesa pulcritude fraseolóxica está o nivel C2 de calquera lingua”. Para rematar, Ferro Ruibal atreveuse a facer dúas predicións. Primeira: “esta novela será traducida ao inglés pola necesidade da cultura inglesa de coñecer como rematou a Illa do tesouro“. Segunda: “A Costa da Morte terá unha rota turística que será denominada “Costa do Solpor” que percorrerá os espazos da novela de Lema”.

Onte 557: Tastarabás

/en , , , , , , , , /por

Chegou a miña mesa un dos primeiros exemplares de Tastarabás, a enciclopedia de brinquedos populares de Antón Cortizas. Unha grande obra de referencia que cataloga un milleiro de xoguetes populares, cuxa construción se explica con todo detalle, ademais de acompañala con cadansúas referencias na literatura popular e culta.

Confeso que despois de máis de dúas décadas traballando na edición é unha beizón que non ten prezo que a chegada dun libro da imprenta continúe provocando emoción e entusiasmo ao noso equipo. E razóns abondas hai para emocionarse cando publicamos un libro tan excepcional coma este Tastarabás de Cortizas, sexa polo seu peso de case catro quilos e medio, as súas mil oitenta páxinas de formato case folio, o seu lombo de seis centímetros, as máis de 2.500 fotografías, a súa elegante maquetación, o acabamento acartonado coidadísimo, as ilustracións de David Sierra (incluída a creación dun alfabeto de enredos)… O traballo de edición tan complexo de Tastarabás foi un proceso coordinado que ocupou a varias persoas do noso equipo editorial. O editor Ramón Domínguez Veiga coidou a creación editorial durante case cinco anos, nunha conversa permanente con Cortizas, ocupándose da revisión dun orixinal magnífico (texto e fotos), o deseño e a complexísima confección da maqueta, así como de varias revisións concienciudas. Xosé García Crego, o director de edición de Xerais, responsabilizouse dun proceso de fabricación non exento de dificultades pola singularidade da obra. Mais o traballo editorial de Tastarabás continúa na campaña de pre-publicación dirixida por Celia Torres, a directora de promoción de Xerais, que se desenvolverá até o 15 de abril, data na que a obra terá un prezo de 80 euros.

Estou convencido que a pesar do contorno actual de devaluación interna (que reduce as vendas na libraría) e de mudanza do paradigma da comunicación editorial (que abre o mercado dixital), os libros impresos con contido culturalmente relevante e edición coidada e atractiva continuarán tendo a súa oportundiade entre os lectores e lectoras. Con esta convicción publicamos un libro como Tastarabás, que sabemos cumprirá un papel esencial na recuperación da brinquedia, ese mundo do xogo e xoguete popular, parte esencial dese patrimonio intanxible da nosa cultura tradicional. Un libro obxecto moi fermoso, unha achega valiosa para a nosa cultura.

 

Onte 553: Reigosa en Ourense

/en , , , , , /por

Acompañamos a Carlos Reigosa en Ourense na súa participación no Foro La Región onde conversou co profesor Chema Paz Gago sobre A vitoria do perdedor. Comezou o profesor da Universidade da Coruña preguntándolle a Reigosa sobre se na súa escrita dominaba máis o xornalismo ou a literatura. «O xornalismo foi unha beizón para min porque tiven a oportunidade de contar cousas e de entrevistar a persoas que me interesaban», contestou, para proseguir citando unha frase de Hemingway, «o xornalismo é a mellor profesión do mundo, sempre que se abandone a tempo». «En trinta e sete anos de profesión intentei aproveitar o tempo, defendendo como puiden a pulsión literaria».

Preguntado sobre a súa relación cos personaxes de Nivardo Castro e Carlos Conde, protagonistas da súa serie do xénero negro, Reigosa confesou que con eles se sentía cómodo «xa que me permiten ser “abrelatas” para abordar un tema, sexa o narcotráfico ou a corrupción». «Non acredito, sen embargo, na definición do xénero, son novelas de intrigas, pero non negras». Porén, asegurou que nos seus libros de investigación sobre os maquis pretendeu «facer unhas minibiografías de cada un dos personaxes, o máis fidedignas e documentais posibles». «Nesta novela [A vitoria do perdedor] o personaxe principal é de ficción, mais todo o contexto histórico é completamente real». Abordou despois a cuestión sobre a clase de historia desta novela: «Quixen contar como os procesos de violencia non son controlables. Non a escribiría nunca se non tivese unha gran preocupación pola violencia. Busquei un personaxe que tivese apenas dúas opcións: marcharse ou converterse nun vingador. Esa é a grande dúbida que paira sobre toda a obra. Non hai dúbida que a violencia para o meu personaxe é unha espiral dramática que afectou a toda a súa vida».

Rematou a conversa, na que se abordou tamén a cuestión do ingrediente amoroso e erótico da novela («o erotismo é unha cuestión marxinal sobre o que quería contar»), anunciando Reigosa a súa intención de publicar o seu primeiro libro de poemas antes de fin deste ano, para o que baralla tres posibles títulos Kid salvaxe, Nunca deixarei de ser o que non son e A vida non é lugar para estar morto.

Onte 550: «A vitoria do perdedor», a nova novela de Carlos Reigosa

/en , , , , , , /por

Coa roda de prensa do mediodía de onte no Consello da Cultura Galega, iniciamos a xeira de presentacións d’ A vitoria do perdedor, a nova novela de Carlos Reigosa. O autor de Intramundi comezou advertindo que «na presentación dunha obra o que pode facer o escritor é dicir o que quixo facer». «Hai vinte anos inventei esta historia sobre como a violencia desfai ás persoas, e como detrás dela chega a vinganza, e como cando as mans xa están machadas de sangue é imposible volver atrás sobre os ideais iniciais». «Dinme conta que o mellor tempo para ubicar esta historia estaba entre os anos 49 e 50, na posguerra». Despois, Reigosa inseriu ao seu protagonista neste contexto histórico. «Arcadio Macías, un home que traballou como camareiro en Lugo e cando viaxou a Barcelona entrou en contacto cos ideais anarcosindicalistas, cando prepara a súa fuxida de España en 1949, comeza a coñecer cousas terribles que sucederon naquela bisbarra. A súa reacción é a da vinganza. Iso é o que o move». «Na novela quixen facer unha reflexión, unha ilustración, un ensaio sobre como os vieiros da violencia, cando se perde a inocencia, teñen unha dimensión diabólica. A pesada carga que leva Arcadio, convírteo nun vingador irreprochable».

Preguntado polas xornalistas sobre a relación da novela cos seus libros de investigación sobre o maquis, Reigosa confesou que «para escribir esta novela aforreime toda a documentación. Fun feliz. Todo o tiña documentado nos meus traballos de investigacións sobre a guerrilla. Todo o que hai na novela ten un transfondo real. É unha novela histórica xa que todo o contexto é real, aínda que os personaxes son de ficción. Detrás de cada un deles hai un personaxe real. Máis aínda. O final da novela parte dunha conversa con Marcelino Fernández Villanueva «O Gafas», xefe da Federación Guerrilleira León Galicia. Era un home frío, organizador, capaz de manter o equilibrio na súa agrupación entre comunistas, anarquistas e galeguistas. Contou que cando en 1948 tiñan preparada a fuga de 28 persoas, dende o porto de Luanco, soubo que a poucos quilómetros estaba o responsable de moitas das mortes da represión». Despois comentou que «tamén son reis os dous agochos que aparecen na novela. Un contoumo o «Ladrillo de Betanzos», o outro vino nunha casa de Mugardos, unha escaleira que s emovía e daba acceso ao zulo».

Outra das preguntas das xornalistas foi sobre o contexto político da novela. Para Reigosa «a reflexión é a do personaxe. A novela non está escrita en primeira persoa, mais hai un home que é a primeira persoa. Imos contanto todo, o que foi a súa vida. En ningún momento quixen que os lectores pensasen que “Reigosa fixo unha película de Sam Peckipah”. Quixen facer unha historia na que un labrador pode chegar a ser un vingador dos compañeiros mortos, renunciando a súa vida. Iso é máis poderoso ca propia historia política». Referíuse despois aos perdedores: «España ten uns perdedores de seu. Quevedo morre enormemente triste. Tamén Lope de Vega. Na Guerra Civil os finais de Azaña e Martínez Barrio son enormemente tristes. España foi un pais que se equivocou no máis importante, a convivencia». Rematou Carlos Reigosa facendo unha reflexión sobre o seu intento de expresar na novela «como cada momento determina a visión de si mesmo e como non coincide co da historia. A crueldade que se produciu na guerrilla hai que xulgala coma un erro, dende a perspectiva de hoxe. Cando aquel esforzo enorme só produce dor, derrota, dende a perspectiva histórica foi un erro, mais non o foi para os que a protagonizaron».

A vitoria do perdedor será presentada o martes 12 na Coruña, o mércores 13 en Lugo, o xoves 14 en Ourense e o 5 de abril en Vigo.

Onte 537: A noite branca

/en , , , , , /por

Incorporeime onte en Ferrol a xeira de presentacións que dende o pasado mes de novembro Chisco Fernández Naval realiza d’ A noite branca, a súa novela máis recente e, probablemente, a máis importante da súa traxectoria. Unha obra de gran calado na que a recuperación da memoria familiar e colectiva (desta volta a dun grupo de galegos da División Azul) ten un peso decisivo. Unha novela de grande alento na que tamén volve sobre o Ourense literario, compartindo personaxes e paisaxes con O bosque das antas, pola que obtivera hai vinte e cinco anos o Premio Xerais de novela.

No inicio da súa intervención o xornalista Nicolás Vidal fixo un completo percorrido pola obra de Fernández Naval, “un dos escritores galegos máis versátiles, xa que tocou todos os xéneros, dende a novela xuvenil, a poesía, o ensaio, os libros de viaxes ou a novela”. Para Vidal “A noite branca” é o seu mellor libro. “Un esforzo espectacular, tanto pola arquitectura narrativa como polo resultado estilístico, para abordar un tema insólito para a literatura galega, o da División Azul, tamén estraño para a lietratura española”. Vidal sinalou o acerto de Naval de vincular a memoria familiar coa colectiva, utilizando catro voces que relatan o que vai pasando: as cartas do divisionario, Alfredo; o monólogo da protagonista, María Luísa, e nai de Alfredo; as voces corais e de moi diversas nacionalidades e procedencias que contan o que lles sucedeu na fronte aos divisionarios; e, por último, a de Marcos, que relata o proceso de investigación, “que lembra o novo xornalismo norteamericano, unindo hsitoria, investigación e un grande esforzo de documentación”. Para rematar Vidal salientou “a habilidade narrativa fascinante de Chisco”, así como “a absoluta dignidade dos personaxes que aparecen na novela”. “O tema d’ A noite branca, como o de toda a literatura de Fernández Naval, é o da memoria que hai que recuperar. Para le falar das cousas e coñecelas é a forma máis útil de saír adiante”.

O historiador Bernardo Máiz comezou as súas palabras lembrando que “a realidade ben contada supera a ficción. Esta novela é unha boa mostra de que a historia coral se constrúe dende as historias individuais”. Relatou despois os episodios principais da  División Azul, desde a súa orixe no berro de Serrano Suñer “Rusia es culpable”, con especial atención ao que lle sucedeu ao primeiro grupo galego (o 14) formado por 1.200 homes que “chegaron a Rusia tras 53 días de viaxe, dos que trinta e un foron a pé para percorrer 100 km”. “Unha guerra que foi un gran desatino, na que participaron 45.000 españois cun 15% de baixas”.

Comezou o seu discurso Chisco Fernández Naval expresando esta súa convicción: “construímonos como seres humanos, como grupos familiares, desde o que nomeamos, mais tamén dende o que esquecemos”. Relatou despois a orixe da novela, “naceu dunha caixa de marmelo que apareceu no aseo pequeno da casa da tía Maruxa cando morreu. Dentro apareceron fotografías, postais e cartas…”. Confesou que cando asumiu o proxecto sabía que compría “facer un esforzo de lembrar máis alá do esquecemento, ir máis aló do olvido”, tarefa na que foi decisiva o esforzo de memoria da súa nai. Destacou a importancia das catro voces, mais sobre todo a de María Luísa, “a quen lle gustaba repasar a vida”, “un monólogo o seu que flúe coma o río Miño”. Referiuse, logo, á historia od pelotón galego, formado por soldados sen graduación, cuxa historia está relatada pola ollada de vinte e dúas persoas que os viron. “Quixen relatar a súa peripecia ao xeito dun caleidoscopio europeo en tempos convulsos, a cargo do que viron nenos de once anos, xudeus, guerrilleiros, rusos…” Finalizou Chisco expresando a súa vontade de que esta fose “unha novela para a paz, profundamente pacifista, que tende a man para todas as partes. Unha novela que ten ‘souffle’, que ten alento”.

Onte 531: Biografía de referencia

/en , , , , , , /por

Na presentación en Couceiro, a crítica Chus Nogueira cualificou Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro como «un libro excepcional, a biografía de referencia sobre Celso Emilio Ferreiro». Para Nogueira no libro de Ramón Nicolás «sorprenden a magnitude, a amplitude e rigor dun traballo que o converten nun libro de referencia». “Que hai de extraordinario nesta biografía?” preguntouse Nogueira. «Paixón, honestidade, elegancia e delicadeza para abordar cuestións biográficas, vontade de estilo e unha estrutura coral, polifónica na que tanto podemos ler a voz do investigador, do propio Celso, as voces autorizadas convocadas e a voz dun narrador que se vai interpolando e que nos achega ao que poderiamos considerar como “unha biografía novelada” moi atractiva». Concluíu Nogueira salientando que eran estes «textos moi fermosos que levan a un man a man entre o biógrafo e o biografado, entre o investigador e o narrador, reforzando a inmersión no universo Celso Emilio, harmonizando dúas técnicas do relato biográfico aparentemente enfrontadas». Foi a de Chus Nogueira unha presentación magnífica, modélica pola súa claridade didáctica e profundidade crítica!