Dentro da magnífica campaña «Como cho digo», publicouse onte unha peza na que expreso a miña convicción de que os medios de comunicación deben respectar a opción daquelas persoas que declaramos en galego. O feito da transcrición das nosas palabras na lingua na que foron expresadas, ademais de respectar o noso dereito a utilizar o galego, debería supoñer unha maior fidelidade informativa.
Como xa sucedera en Vigo, onte na presentación de Sete Caveiras en Cangas debateuse sobre o papel do xornalismo e o compromiso dos xornalistas na sociedade actual. Elena Gallego volveu sobre a reivindicación do xornalismo que fai na súa novela, tanto polo feito de estar protagonizada por unha xornalista coma polo valor esencial que se lle concede ás hemerotecas. Cando chegou o momento das preguntas foi o veterano xornalista Eugenio Eiroa, responsable de Morrazo Tribuna, quen volveu sobre o tema ao fío da polémica entre os traballadores e os accionistas de Liberation. Máis alá das mudanzas do soporte e das dificultades do actual proceso de hibridación, semella que a cerna deste debate está en saber se é posible un xornalismo independente, profesional e libre cando a propiedade da maior parte dos medios está de facto en mans de bancos, fondos de investimento ou os medios dependen dos poderes públicos pola vía da publicidade institucional ou das axudas directas que reciben. Até agora crimos que un xornal servía, en primeiro lugar, para ofrecer ao seu lectorado unha información veraz e unha opinión plural e razoada. Poderase formular esta pretensión no futuro? Para que serve un xornal no marco do ruido de redes informativas e sociais? Un debate que paga a pena seguir na rolda de presentacións desta interesantísma Sete Caveiras.
A revista Grial editada por Galaxia chega ao número 200. Unha proeza colectiva froito da insistencia da editorial durante 50 anos, ao que non foron alleas as angueiras dos seus directores ao longo dese período, até 1989 Paco del Riego e Ramón Piñeiro, Carlos Casares até o seu falecemento en 2002, e Víctor Freixanes e Henrique Monteagudo na última década. Grial mantivo contra vento e marea, cuns e con outros, o seu espíirto galeguista, universalista e cosmopolita, enraizado nunha tradición euroeísta, coa intención de contribuír ao diálogo da cultura galega cos retos do seu tempo. Superado o número 200, Grial afronta os retos complexos da edición cultural contemporánea, a inevitable mudanza do seu paradigma comunicaional. Parabéns para os seus promotores e os maiores azos na difícil travesía!
Aproveitei boa parte da tarde de onte devorando o segundo número da revista Luzes. Tres excelentes reportaxes e dúas entrevistas políticas potentes alicerzan esta entrega que gaña en profundidade e interese con respecto á presentada no pasado Culturgal. Gostei moito do tratamento que Luzes está dando á reportaxe, o seu xénero estrela, probablemente tamén o máis xenuíno do xornalismo inconformista que precisamos. É conmovedor o relato de Débora Campos da afouteza teimosa de Darío Rivas, coma excelentes polos seu rigor son os de Pablo López sobre o complexo conflito de Porto Cabral e o de Diana Mandiá sobre a vida infame dos roms nos arrabaldes de Marsella. Gostei moito tamén dos sete estralos sobre a lei de patada na boca de Marga Tojo (un texto sintético, didáctico e contundente) coma das conversas de Xosé Manuel Pereiro con Carlos Martínez-Buján sobre a sentenza do Prestige e de Iago Martínez con Amador Fernández-Savater, textos capaces todos os tres de deitar luz sobre eidos opacados na axenda pública actual. Nas páxinas de «República» interesoume o retrato que Carolina Díaz fixo de Lola Díaz-Baliño, a pintora esquecida, ampliando así a nosa ollada sobre o contemporáneo. Balance entusiasta dun segundo número que supera con moito as miñas mellores expectativas. Como editor un chisco maniático que son suxiro que os deseñadores de tan elegante e coidado produto gráfico estuden para o vindeiro número subir medio corpo a tipografía, sobre todo dos pés de fotos (aínda que non lle viría tampouco mal ao corpo todo do texto), presentado para lectores e lectoras que non padecen as incomodidades da presbicia. Sinto fachenda de formar parte dun país onde se edita unha revista coma Luzes, na que intúo que o mellor aínda está por chegar.
Esta información de Lara Graña en Faro de Vigo amosa que a maioría dos millonarios galegos tributan fóra de Galicia. A razón é que as súas sicav (sociedades de investimento de capital variable) polas que tributan só o 1%, mentres non retiran o capital, están radicadas fóra de Galicia. O seu é un comportamento insolidario cos seus concidadáns e co país onde xeraron parte das súas plusvalías. É moi significativo e oportuno que esta información se publique cando o Consello Constitucional de Francia aproba o imposto do 75 % para os moi ricos (dos que en Galicia contamos cuns cantos). Parabéns ben merecidos á xornalista e ao medio pola súa afouteza en non agochalo.
Despois de asistir ao inicio da presentación do proxecto de InfoLibre que fixo Jesús Maraña en Sargadelos (unha lección de xornalismo), participei en Couceiro na presentación de Matarte lentamente de Diego Ameixeiras. A xornalista Marta Rodríguez fixo unha magnífica intervención, na que repasou a traxectoria de Ameixeiras dende a publicación de Baixo mínimos, «unha novela encabezada por unha cita de Ilegales tiña quer interesante», cualificando a Diego como «un dos nosos grandes narradores». Comentou logo a estrutura e temas de Matarte lentamente, novela que definiu como «historia agre en branco e negro» e rematou salientando que era «a mellor novela de Ameixeiras até que publique a seguinte».
Pola súa banda, o autor relacionou a novela con Dime algo sucio e Historias de Oregón, aínda que desta volta estivese ambientada en Compostela, «como nesas dúas, inclúe moitas tramas cruzadas entre si, que requiren inicialmente un certo esforzo por parte do lector, até que van collendo relación». Relatou Ameixeiras como naceu a idea da novela. «Unha mañá de sábado, cando regresaba, vin na rúa Galeras unha manifestación de preferentistas camiño da casa do presidente Feijoo. Unha parella de vellos sentaron no meu portal. O home tentaba acougar a súa muller da súa carraxe. Pensei, entón, qué habería na cabeza desta xente estafada pola cobiza dos banqueiros. Iso deume para inventar a primeira das historias, a dos preferentistas. Logo viñeron as outras, relacionadas co narcotráfico ou cos problema da sanidade. Armei un mosaico de vidas e dramas ambientados en Santiago».
Ameixeiras recoñeceu que houbo cambios ao longo da escrita das oito novelas, «sobre todo a partir de 2009, cando publiquei Dime algo sucio, creo que dende entón hai unha procura da propia voz, do propio estilo, do camiño do escritor». «As dúas primeiras, as que protagoniza o detective Horacio Dopico, son novelas nas que a partir de escenarios coñecidos pola xente da miña xeración intentei crear unha sensación paródica. Dende Dime algo sucio hai un intento de mesturar claves do xénero negro criminal coas do realismo. Tratar de abordar temas de actualidade no xénero negro é algo que xa fixo Montalban para deitar unha ollada sobre a transición. Hoxe resulta imposible abstraerse da realidade que estamos vivindo, é o mellor argumento para o xénero negro criminal». «Intento ser o cronista deste tempo, mais sen ser panfletario. Será o lector quen teña que cubrir os ocos que quedan na propia historia, os matices e pequenos detalles tan importantes». «En Matarte lentamente optei por darlle moita importancia a personaxes femininos, aqui son protagónicos, o que non adoita acontecer no xénero». Rematou confesando que para poñerse a escribir ten que saber todo o que vai suceder na novela e dedicando unha lembranza ao seu pai, que morreu hai dous anos, coincidindo coa presentación de Asasinato no Consello Nacional.
No seu primeiro día en Twitter Manuel Rivas superou o milleiro de seguidores. Coincidiu esa exitosa saida coa impresión das primeiras planas da revista Luzes que codirixe con Josito Pereiro e que se presentará o sábado en Culturgal. Unha coincidencia que sei non é explicable pola providencia laica, apenas outra mostra máis da hibridación da comunicación contemporánea, da convivencia de soportes dixitais e impresos. A presenza de Rivas en Twitter é unha noticia magnífica para os lectores e lectoras desta rede informativa (Manolo comezou cun par de chíos memorables), mais tamen o é a aparición nos quioscos e librarías dun mensual en lingua galega (alicerzado xa sobre medio milleiro de suscricións) coa vontade de explorar os territorios do xornalismo necesario para reconstruír un país en ruínas. Benvido Rivas a Twitter, xaora Luzes!
Esta é a miña achega ao suplemento que publica hoxe Faro de Vigo con motivo da celebración do seu 160 aniversario.
Dende entón mantiven unha fidelidade inquebrantable na lectura diaria do decano. Herdei do meu pai o costume de facelo durante o almorzo, o de iniciar a xornada gozando do recendo da tinta e do café, para saír ao traballo xa co Faro medio lido. Durante os anos da miña infancia non houbo para min outro xornal ca non fose o Faro, mesmo a pesar de que o noso veciño do primeiro, don Juan, un dos propietarios de La Favorita, lía, tamén, “El Pueblo Gallego”, que a súa sogra, dona Angelita, utilizaba para protexer os banzos das escaleiras cada semana despois de cepillalas con auga e xabrón. Daquela pensaba eu que o Faro era o xornal dos pobres e “El Pueblo Gallego”, o diario do Movemento, o dos señoritos. A daquel Faro grandiño foi durante moito tempo a principal (e case única) lectura de todos os membros da miña familia (numerosa). Nunca esquecerei que cando comezou a perder a vista, a miña avoa Filo me facía lerlle todas as noticias de Vigo e todas as esquelas e anuncios do concello, onde traballou o avó zamorano que non chegamos a coñecer. Os libros foron chegando a casa moito despois, a comezos da década de 1970, da man dos cen volumes da Biblioteca Salvat de RTVE, que creo que lin case todos, aos que engadín uns poucos títulos da colección de clásicos xuvenís da editorial Bruguera, que fun mercando cos meus escasos aforros na libraría Galdós de Falperra ou na libraría Pax de Elduayen. Logo chegaron as coleccións de fascículos, primeiro a do dicionario enciclopédico de Salvat e, xa máis tarde en 1974, a da “Enciclopedia Gallega” de Silverio Cañada, que papá encargaba no quiosco de Pepiño no paseo de Alfonso, páxinas que devorei e onde naceu para sempre a paixón por coñecer o país de noso.
Hoxe, volvendo a ollada atrás, comprendo a fortuna de formarme como lector nas páxinas daquel Faro que dirixía Álvaro Cunqueiro, no que publicaban Celso Emilio Ferreiro, José María Castroviejo, Xosé María Álvarez Blázquez, Francisco Fernández del Riego, Vicente Risco ou Ramón Otero Pedrayo, entre outros dunha nómina extraordinaria de colaboradores. Non por que eu seguise a súa columna da última páxina, “El Envés”, que Cunqueiro asinaba apenas cun “C”, non, non era un rapaz tan espilido e curioso para iso; descubrín eses artigos, moito despois no libro que recollía algúns daqueles textos nos que a partir dunha noticia, que semellaba intrascendente, o xenial don Álvaro despregaba a súa máis desbordante imaxinación literaria. Cando na miña casa non tiñamos televisión nin lavadora nin neveira as páxinas do Faro foron as primeiras ventás que abrín para descubrir o mundo, para papar coma esponxa todo o que alí ía aparecendo. Débolle, debémoslle, moito ao Faro na conformación da nosa visión primixenia daquel mundo que comezaba a transformarse. Grazas ao Faro seguín as andanzas do foguete americano “Gemini VII”, a chegada a Venus da estación espacial soviética “Venus 3” ou souben porqué fracasou a aluízase do Lunik 8. As páxinas do Faro daquel tempo, cheas de noticias de internacional, foron un libro de xeografía que se actualizaba cada día, un mapa confuso, o que lle faltaban moitas pezas, e que fun completando de vagariño. Tamén prendín no Faro coa gramática do fútbol celeste polos diálogos semanais nas avenidas do hincha Perico, un seareiro fanático das galopadas de Suco, creación de Derviche, aquel xornalista deportivo que cría que o noso Celta “galego” metía en Balaídos caroliños en vez de goles. Rin a cachón, tantas veces, mirando os chistes de Quesada e as páxinas portuarias e de anuncios breves, entre as miñas preferidas, costume que conservo para saber o que verdadeiramente se coce en Vigo. Nas páxinas daquel Faro seguín desacougado a fuga dos dous leóns da Madroa, que trouxeran de Eritrea, o asasinato que non se puido contar de Alfageme, ou o incendio do Polycomander, que marcou a consciencia da miña xeración, fotografado pola cámara do meu admirado e afouto Magar como outros tantos acontecementos da nosa nosa abella da ribeira.
Moitas veces algúns amigos de fóra de Vigo téñenme preguntado sobre cáles son as razóns que explican a lealtade que os vigueses mantemos, xeración tras xeración, co Faro, un fenómeno insólito en calquera outra cidade, prodixio da metonimia que leva a identificar un produto cunha marca, por que aquí ben sabemos que todos os xornais son faros e todos os autobuses urbanos vitrasas. Eu, como non son estudoso da socioloxía periodística, contesto coa miña experiencia persoal:
–Levo lendo o Faro toda a vida por necesidade vital. Se non o fago síntome mal. Fáltame algo. Cando estou fóra de Vigo, a pesar de manterme conectado por twitter e internet, cando volvo leo todos os faros atrasados; é o meu xeito de recuperar a vida perdida na cidade. Os vigueses lemos o Faro por que é espello do que somos, do noso permanente inconformismo co futuro. Non o sei explicar mellor. Pero sinto que é certo.
Parabéns a Irmandade TV, a canle de televisión en galego e en liña, que onte comezou a emitir o seu debate en directo. Este programa semanal (martes, 21:30 horas) de debate sobre temas de actualidade política e social, presentado por Aurèlio Lópes, constitúe a estrela dunha programación na que polo momento hai espazo para as entrevistas («Caleidoscopio») e para a música galega («Fouce Sonora»). No programa de onte Aurèlio entrevistou a Francisco Rodríguez e conversou con Goretti Sanmartín, Martiño Noriega e Antón Baamonde. Adiante co varal, outra televisión tamén é posible!
O inicio da emisión de Galiza ano cero merece as nosas maiores beizóns. Poñer en marcha unha canle de televisión en internet, autofinanciada e xestionada de forma comunitaria, emitida en código aberto baixo licenzas libres, é un proxecto importante, unha proba da madurez da internet en lingua galega. A entrevista con Emmanuel Rodríguez é unha peza moi valiosa sobre as razóns do fracaso actual da esquerda, desas que cómpre conservar para revisitar. Recomendo vivamente o proxecto.
