Onte 575: Fuxidos e guerrilleiros

/en , , , , /por

O Club Faro de Vigo convidoume a presentar ao escritor Carlos Reigosa que pronunciou unha interesantísima conferencia sobre escapados e guerrileiros galegos no período de 1936 a 1950. Ao longo de case unha hora, o autor d’ A vitoria do perdedor, desmontou algún dos prexuízos arredor dunha historia, para el, «mal ou contraditoriamente contada». Distinguiu tres fases nestes relato.

A primeira, do 36 ao 39, na que houbo milleiros de fuxidos, que foron reitegrándose de forma moi difícil e con moitos perigos. «Durante este período o correcto é falar de fuxidos da rebelión militar que triunfou. Falar de guerrillas aínda é prematuro, a pesar de que en xaneiro de 1938 na Coruña se formase un grupo de dezaoito persoas, gobernaod por José Neira e Gardarríos».

A segunda, do 39 ao 1945, coincidindo co desenvolvemento da Segunda Guerra Mundial, na que se formaron tres agrupacións do Corpo das Guerrillas León-Galicia, a primeira no Bierzo, a segunda en Ourense e a terceira en Lugo. Reigosa detívose a relatar a importancia de figuras como Víctor García, que regresou a Pontevedra en 1941 coa intención da reconstrución interna do Partido Comunista, «nun momento no que era posible que caise Alemaña, amosando que era posible unha resistencia en España». «Nos anos 43 e 44 había unha persecución menos intensa. Os guerrilleiros eran máis políticos».

Detívose o autor de Intramundi en expilcar o sucedido cando rematou a Guerra Mundial, o que abriu a terceira etapa do proceso. «Houbo unha reacción distinta nas forzas políticas. Anarquistas e socialistas crían que debía forzarse o cambio dende fóra. Os comunistas pola contra que debía facerse dende o interior. Foi cando as guerrilas chegaron a tomar concellos como os de Vimianzo ou Moeche, coa intención de transmitir a existencia dun conflito militar». «Seoane e Gayoso regresaron a Galicia para facerse cargo do Partido Comunista. Trouxeron a orde de eliminar a Víctor García. No ano 46 puxeron en marcha na Coruña accións que tiveron un éxito continuado, crearon unidades militares, mais non se produciu o levantamento popular que agardaban». «Esta intensificación da loita guerrilleira coincidiu cun momento (finais de 1947 e comezos de 1948) no que a Garda Civil pasou a unha belixerancia total. Esa partida foi perdida polos mandos guerrilleiros que viñeran de fóra. Así naceu a parte máis triste e peor contada deste proceso, a progresiva desaparición, a partir de 1949, das agrupacións guerilleiras». «Quedou xente polo monte que desenvolveu un comportamento de sobrevivencia». Tras relatar con detalle as historias do Piloto e de Mario de Langullo, rematou Reigosa afirmando que «foi esta a historia dunha traxedia que comezou tendo moito sentido e acabou sen sentido ningún».

Onte 568: «Noite e brétema» de Alain Resnais

/en , , , , , /por

Esta película documental (32 minutos) do bretón Alain Resnais sobre a deportación e exterminio nos campos nazi é proxectada decote nas clases de Troisième (curso equivalente a 4º de ESO) dos collèges franceses para ilustrar o tema da Segunda Guerra Mundial e o nazismo.

Realizada en 1955, en plena guerra fría, a partir de material de arquivo, esta alfaia do primeiro Resnais (filmada catro anos antes da súa primeira longametraxe, Hiroshima mon amour), constituíu dende entón un muro contra o esquecemento e un alerta dos riscos da banalización do racismo e de calquera forma de totalitarismo. O monólogo poético de Jean Cayrol, supervivente de Mauthausen, locutado por Michel Bouquet, achégalle ao filme grande dramatismo, desvelando (dende o propio título) o veo de silencio que sobre estas atrocidades foron tecendo as autoridades alemás.

As imaxes son brutais, inesquecibles, mostra da faciana máis nefasta da condición humana. As secuencias finais, nas que se citan os famosos «nove millóns de mortos» (unha cifra estimada hoxe entre os cinco e os seis millóns de vítimas do exterminio), apelan á responsabilidade colectiva, non só da sociedade alemá, tamén do conxunto da humanidade con respecto ás atrocidades nazis. «Quen é responsable?» é a pregunta que fai Resnais nesta peza memorable. «A guerra adormece cun ollo sempre aberto. Quen de nós vixía desde ese estraño outeiro para advertir da chegada de novos verdugos?» é outra pregunta fulcral coa que remata este chamamento á cidadanía a construír a memoria e a manterse á espreita fronte calquera forma de totalitarismo. Noite e brétema non perdeu interese. Constitúe un excelente recurso didáctico e de formación cidadá.

Onte 558: Conmoción e pavor

/en , , , , , , , , /por

Transcorridos dez anos do comezo da guerra de Iraq, recupero o artigo que con este motivo do inicio de semellante disparate publiquei tres días despois, o 23 de marzo de 2003, en Faro de Vigo. Aquela «Conmoción e pavor», o título da peza, foi un agoiro dun erro gravísimo para a humanidade que supuxo unha guerra aínda non pechada, do que a poboación civil iraquí foi a primeira vítima. Á vista do sucedido e do que aínda comezamos a coñecer, creo que o artigo non perdeu interese. Recupero o texto tal como apareceu publicado daquela, apenas actualizado ortograficamente:

Na mañá do venres pasado, despois da segunda noite de bombardeos sobre Bagdad, gardáronse en Wall Street, momentos antes da súa apertura, dous minutos de silencio solidario, “unha homenaxe a eses trescentos mil militares profesionais norteamericanos que de forma tan valente defenden a libertade”, informaba o correspondente económico do noticiario radiofónico. Instantes despois, os brokers novaiorquinos lanzáronse a desputar no parqué a súa carreira entolecida para recoller os primeiros beneficios deste “ataque intelixente e selectivo sobre as residencias de Hussein”, unha operación cirúrxica que estaba sendo todo un éxito: os índices comezaron axiña a repuntar, mesmo acadando unhas cotas espectaculares (a maior suba dos últimos anos), o dólar recuperábase fronte ao euro, os prezos do petróleo situábanse por baixo dos vinte e cinco dólares o barril, nunha inxección de optimismo que contaxiaba os índices bolseiros de todo o mundo. George Bush, Donald Rumsfeld e Condoleeza Rice, tres bos colegas en excedencia temporal do sector petroleiro, non poden agochar a súa satisfacción, o efecto da chuvia de bombas intelixentes funciona, o presidente, despois destes días tan estresados, poderá disfrutar do seu merecido fin de semana no rancho texano.

Porén, non hai o mesmo optimismo en Moncloa. O presidente volveu disgustado da xuntanza trimestral da Unión Europea en Bruxelas. Os vicepresidentes e asesores saben que non gusta destas convocatorias tan numerosas e aborrecidas, onde sempre hai que chegar a consensos e a el non o valoran como un estadista mundial que participou nunha cimeira histórica nas Azores. Cóntalles que soubo esquivar a mirada deses pacifistas antipáticos, eses fachendosos que se cren os amos dos valores europeos e que tiveron a ousadía de pedir que cese o ataque americano: “o gordo alemán e Chirac sentaron xuntos, fronte miña, pero eu non piquei, metinme nos papeis e a traballar”. Moncloa respirou aliviada cando viu nos xornais a foto con Tony, “fixemos un á parte de dous minutos para falar do noso e logo me despachei a gusto na roda de prensa”. Polo que agora está mais anoxado o presidente é polo que lle contan os seus dos pacifistas: “hai manifestacións non autorizadas de estudantes en moitas cidades, insúltanos e apúpanos diante das nosas sedes; os seguidores de Felipe González e os comunistas queren sacar tallada; algúns violentos chegaron a tirar ovos nun acto pre-electoral. Presidente, hai que actuar”. “Acougade, meus. Acebes xa deu as ordes oportunas. Insisitide no discurso de firmeza e seguridade, na nosa tradicional defensa da tolerancia e dos valores democráticos que o partido forxou nestes últimos sete anos. Na legalidade indubidable da 1441 e da 687, nos crimes do sanguinario Hussein, nos intereses económicos agochados dos franceses, nos nosos buques de apoio humanitario. Non sexades mixiriqueiros!, sabedes que temos argumentos de abondo para gañar esta batalla e o partido, que eu saiba, é unha pina. Acougade, prometéronme que isto acabará nuns días!”, insiste o presidente.

Os cidadáns conscientes do mundo, os millóns de pacifistas, desprezados ridiculamente polo presidente Aznar, os que escoitamos a radio, os que lemos os xornais independentes, os que contemplamos enrabexados na tele as imaxes da muralla de fogo e morte sobre Bagdad, os que nos manifestamos pacificamente contra este horror somos tamén vítimas desta grande operación de conmoción e pavor sobre a dignidade humana. Seres humanos que sufrimos a mentira, o cinismo como arma de actuación destes políticos dunha e outra banda do Atlántico que defenden a creación dun imperio unipolar por medio dunha guerra ilegal, inxusta, inmoral, motivada por tan indignos intereses de apoderarse dese elixir negro que emborracha as súas contas correntes. (“Por qué o noso petróleo está baixo as areas deles?”, preguntaba de forma irónica nun maxistral artigo contra esta guerra o escritor Eduardo Galeano). Por moito que eles digan, pouco lles importa aos promotores deste ataque a destrución dun país empobrecido e as vidas dos seus cidadáns castigados durante trinta anos polo réxime dun dictador miserable e agora polos seus “liberadores”. Somos os cidadáns conscientes do mundo os que temos a responsabilidade de parar esta guerra de mísiles e mentiras, participando de forma activa nas mobilizacións que reclaman a restauración da orde da legalidade internacional e na recuperación dos valores da cultura da paz que comparte a humanidade. Guerra Nunca Máis!

Fernández del Riego, coa mira no porvir

/en , , , , , /por

Fernández del Riego, coa mira no porvir from Illa Bufarda on Vimeo.

Magnífica a peza que Illa Bufarda preparou para homenaxear a Francisco Fernández del Riego con motivo da Noite da Edición da Asociación Galega de Editores.

Onte 549: Amador e Daniel

/en , , , , , , /por

Efemérides como a do 10 de marzo non poden pasar desapercibidas. Recordóunolo Agustín Fernández Paz  en «Era un inverno cruel de chumbo e morte», o título da valiosa anotación que publicou onte recollendo o primeiro verso dun emotivo poema escrito por Darío Xohán Cabana en lembranza daquel día nefasto de 1972. Nun tempo de abraiante precariedade laboral e social coma a que vivimos, é imprescindible facer un exercicio de memoria histórica lembrando o que sucedeu naquel Ferrol  de 1972, cando os obreiros de Bazán e Astano foron ametrallados pola policía. Como debemos facelo cos conflitos de Vigo naquel mesmo ano. Só así seremos conscientes do tremendo esforzo das xeracións que nos precederon, e mesmo das vidas que custaron as conquistas que agora pretenden arrebatarnos. Amador Niebla e Daniel Rei, sempre!!!

Unha lección e unha carta

/en , , , , /por

Na edición dixital de Sermos Galiza publico este artigo animando a continuar co compromiso da escola de fala galega:

O 5 de marzo de 1958 xublilouse Ramón Otero Pedrayo como catedrático de Xeografía da Universidade de Santiago. Aquel día impartiu a súa derradeira lección na facultade de Filosofía e Letras, que foi tamén a súa primeira clase en galego, tras o alzamento militar. Xesús Alonso Montero, daquela un catedrático mozo da Escola Normal que seguiu en pé a sesión, conta que tras os saúdos protocolarios Pedrayo anunciou: “Hoxe vou falar na lingua de Pondal e Rosalía”. A intervención do cabezaleiro foi seguida polo alumnado e profesorado que ateigaron o Paraninfo nun silencio emocionante roto só ao seu remate por unha longa ovación. Os participantes sabían que estaban participando nunha xornada histórica na que o galego volvía á tribuna académica tras vinte e dous anos ausente.

Aquel xesto sociolingüístico de don Ramón Otero Pedrayo, moito máis ca un xesto retórico, non lle pasou desapercibido ao doutor Antón Beiras García, oftalmólogo galeguista residente en Vigo, que apenas dous días despois escribiu a don Ramón unha carta para abeizoalo. Un texto sociolingüístico no que expresou a emoción coa que recibiu un feito até entón insólito (en diversas ocasións foran prohibidas as intervencións públicas en galego, mesmo nas “Festas Minervais”), mais que tamén tiña unha relevancia simbólica, que non se lle escapou ao creador do Vigoscopio: “Pense nos labregos e nas crases populares todas sabendo a súa fala no Paraninfo da Universidade na boca do maior Petrucio do noso pobo”. Como tamén a dimensión política do feito, salientada na carta polo doutor Beiras coa maior claridade: “Ao falar en galego facemos política galega (no senso máis nobre) e demostrámoslle ‘a quien corresponda’ que non basta a forza para esmagar a un pobo que conta con dirixentes bariles”.

Unha lección e unha carta de dúas figuras galeguistas que tras 55 anos non perderon nin vixencia nin actualidade. Fender o silencio coa nosa voz galega conscientes da súa dimensión política, eis a tarefa cívica á que continuamos convocados.

Doutor Antón Beiras

/en , , , , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo fago unha homenaxe á figura do oftalmólogo galeguista Antón Beiras García.

Foi moi oportuna a homenaxe da Irmandade da Sanidade Galega e do Colexio Oficial de Médicos da provincia de Pontevedra en memoria da figura humana e intelectual do doutor Antón Beiras García. Dende o sábado, unha placa no número 22 da rúa Policarpo Sanz, onde tivo no primeiro piso a súa consulta, lembrará a figura deste oftalmólogo galeguista falecido hai corenta e cinco anos. Foi o doutor Antón Beiras un comprometido militante antifranquista nas filas do Partido Comunista, amante do deporte da vela na ría nosa a bordo do seu bote de madeira “Ultreia”, membro do primeiro consello de administración da editorial Galaxia, investigador destacadísimo no eido da Estraboloxía e creador do sinoptóforo de televisión, que bautizou con retranca como “Vigoscopio”. O mesmo Beiras a quen moitos vigueses lembrarán polo feito de ser o compañeiro da pedagoga Antía Cal, a fundadora do Colexio Rosalía de Castro, outra figura extraordinaria e irrepetible.

Pertencente á xeración das Mocidades Galeguistas, viviu Beiras durante a Guerra Civil e os anos de dura Posguerra o drama interior dos galeguistas organizados que nunca renunciaron ás súas conviccións. Instalado en Vigo dende o ano 1950, dúas iconas presidían a súa consulta no primeiro piso do edificio Sanchón (o mesmo onde no terceiro tiña as súas oficinas a revista “Industrias Pesqueras” de Valentín Paz Andrade), unha fotografía do doutor Nóvoa Santos e unha estatuíña de Castelao, que acabara de finar en Buenos Aires. Ambas pezas que amosaban as dúas angueiras que moveron a súa vida, o seu inequívoco afán como investigador médico e o seu compromiso coa lingua e cultura de Galicia. Actividades que Beiras soubo integrar con enorme coherencia no seu comportamento familiar, social e profesional. Emporiso, a familia Beiras-Cal foi, probablemente, a primeira en educar aos seus fillos en galego, como o doutor Beiras foi tamén o primeiro en publicar en galego un texto científico tras o alzamento franquista, un auténtica proeza para aquel ano 1958, no que Ramón Otero Pedrayo impartira a súa primeira clase en galego (dende 1936), no día da súa xubilación como catedrático da Universidade de Santiago.

Abraia hoxe a lucidez argumentativa daquel artigo, “Ensaios para mellorar os resultados terapéuticos no estrabismo”, publicado en “Referatas”, a revista da Academia Médico Quirúrgica de Vigo. Antón Beiras defendía no seu limiar a lingua galega como “vehículo axeitado para ser instrumento de todos os saberes”, ao tempo que salientaba as achegas dos médicos ao labor da súa promoción, citando a doutores como Pondal, Leiras Pulpeiro, Rodríguez Seoane ou ao propio Castelao. Neste artigo, o doutor Beiras propoñía que os médicos “honrasen a propia fala, escribindo nela as súas observacións e experimentos”, así como tratando de expresarse en galego cos seus pacientes coa intención de “identificarse e chegar ao pobo que pertencen, sen renunciar, ao senso universal da ciencia”. Ambas propostas normalizadoras para a nosa lingua que, transcorridos cincuenta e cinco anos, non perderon vixencia ningunha.

Outra grande proeza do doutor Beiras foi a creación do Vigoscopio, co que culminou a súa investigación do tratamento do estrabismo, a doenza do ollo virollo, mediante o tacto, seguindo as teorías do oftalmólogo polaco  doutor Starkiewicz, sen fármacos nin intervención cirúrxica. Unha achega relatada con todo detalle por Alejandro Otero Davila, un dos seus colaboradores máis achegados, en “Antón Beiras. La mirada certera” (2009), un libro esencial para profundizar na figura do oftalmólogo galeguista. Unha tarefa de investigación aplicada que iniciara coa creación doutros aparellos como o quinepleoscopio (1958) e que culminou cos diversos prototipos do sinoptóforo de televisión (Vigoscopio), o primeiro presentado en 1963 no Congreso de Telecomunicacións realizado en Madrid, o segundo no Congreso Internacional de Oftalmoloxía celebrado en París en 1965 e o terceiro e cuarto, o definitivo, nos anos 66 e 67, cando xa estaba instalado na Clínica-Taller do Colexio Hogar de San Roque. Os primeiros traballos desenvolvéronse nas instalacións da ETEA en Teis, daquela na punta do traballos das telecomunicacións, contando co financiamento da Caixa de Aforros de Vigo, que quedou coa patente e coa propiedade dos aparellos. Seguro que non debeu ser doado ao doutor Beiras convencer ao alcalde Portanet e aos responsables da caixa de que “a investigación non é un gasto, senón un investimento de futuro, imprescindible para o progreso da humanidade”, argumentos do investigador humanista que non perderon vixencia. Antón Beiras, o iluminado, como foi despedido agarimeiramente en “Faro de Vigo” por Darío Álvarez Blázquez, merece toda a nosa admiración.

Onte 542: Pelegrinaxe rosaliana

/en , , , , , , /por

Xa hai ano e medio demos noticia do documental da pelegrinaxe polos camiños rosalianos realizada con motivo do 25 de xullo de 1951. Onte traballando sobre a figura egrexa de Antón Beiras García din coa peza completa (48 minutos), que constitúe unha auténtica alfaia para a historia do galeguismo e un recurso didáctico excepcional.

Nesta peregrinaxe polas Terras de Iria e Ortoño, os espazos rosalianos de seu, participaron un bo fato de galeguistas daquel tempo (Ramón Cabanillas, Ramón Otero Pedrayo, Valentín Paz Andrade, Manuel Gómez Román, Sebastián Martínez Risco, Manuel Casás, Ramón Piñeiro, Pura Vázquez, Borobó, Domingo García Sabell e Francisco Fernández del Riego, o crego Paulino Pedré, Xosé Mosquera «O vello dos contos», entre outros), ademais de centos de persoas anónimas que se lles uniron de xeito espontáneo. En cada un dos lugares visitados pola comitiva cívica galeguista, un dos participantes pronunciaba un discurso cunha temática acaída ao espazo. Os actos rosalianos proseguiron en Compostela, xa coa presencia de dona Gala Murguía de Castro, no mosteiro de San Domingos de Bonaval, despois no castro de Santa Susana e na Alameda diante da estatuta de Rosalía, onde interviron Cabanillas e Otero Pedrayo que fixo unha referencia aos enterrados no cemiterio de Chacarita de Buenos Aires.

A película (a cor) foi promovida e dirixida polo doutor Antón Beiras García, filmada por Pedro Dopazo, sobre un fermoso guión literario de Celso Emilio Ferreiro. Apareceu producida por «Alborada. Documentais de Galicia», unha probable creación do emprendemento modernizador do Antón Beiras, constituíndo quizais a filmación completa máis antiga e de maior calidade de cantas se conservan sobre a historia do galeguismo daquel período. A gravación repicouse e sonorizouse en 2000 por parte da Fundación Caixa Galicia e o xornal El Progreso, incluíndose como limiar as testemuñas de grande valor dos xa falecidos Borobó, Paco del Riego, Pura Vázquez, así como de Antía Cal, a dona de Antón Beiras o argalleiro da película. Un documento excepcional que debe ser divulgado neste ano rosaliano.

Noventa anos co Celta

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á edición da Hístoria del Celta de Fernando Gallego.

Ao longo deste 2013 celebramos dúas efemérides que poñen en evidencia a centralidade de Vigo no proxecto colectivo de Galicia durante os dous últimos séculos: o cento cincuenta aniversario da publicación o 17 de maio de 1863, no prelo que o impresor Juan Compañel tiña na rúa Real, de “Cantares Gallegos”, o libro alboral de Rosalía de Castro; e o noventa aniversario da fundación o 23 de agosto de 1923 do Real Club Celta de Vigo, tras a fusión do Real Vigo Sporting e o Fortuna. Senllas efemérides que, máis alá da súa significación para a historia da literatura ou para o fútbol e deporte galegos, supoñen tamén unha oportunidade para a avivecer a nosa memoria e identidade colectivas.

Foi un 2 de febreiro de 1923 cando nas páxinas de “Faro de Vigo” o xornalista Manuel de Castro, “Handicap”, aseguraba que “o momento e as circunstancias parecían propicias para unha fusión do Vigo e do Fortuna”, os dous clubes vigueses de fútbol. Un deporte que se viña practicando no Malecón do recheo do porto desde 1895, traído polos mozos que traballaban no Cable Inglés e polos mariñeiros da escuadra británica fondeada na ría. Vigo foi unha das cidades pioneiras do balompé, sendo porén Vilagarcía a primeira poboación galega e española á que os ingleses levaron en 1875 un partido do seu moderno “foot-ball”.

Handicap propoñía a fusión dos clubes rivais, creados ambos os dous en 1905, coincidindo co primeiro campionato de fútbol de Galicia, coa intención de que Vigo e Galicia contasen cun “foot-ball máis serio, máis grande, coma nos corresponde, e non quedarnos nun plano inferior a outras rexións”. Handicap enxergaba, pois, o proxecto dun equipo galego de fútbol forte, capaz de medirse cos mellores de España e do estranxeiro. Un devezo para o que se convocou un concurso de nomes, aparecendo propostas como “Club Galicia”, “Real Atlético F.C.”, até quedar finalmente dúas “Breogán” e “Real Club Celta”. Un proxecto deportivo que coincidía co cultural e político acuñado pola revista “Nós” (“Galicia célula de universalidade”), publicación na que o xornalista vigués colaborou en 1922 cunha crónica en galego (unha das primeiras na nosa lingua) sobre a final do campionato de España que no campo de Coia xogaron o Barcelona e o Real Unión de Iruña. Hándicap, coma outro inesquecible xornalista galeguista daquel tempo de entusiasmo, Manuel Lustres Rivas (unha figura esquecida a reivindicar), consideraba, o fútbol como unha actividade modernizadora da sociedade. Para Lustres –director que foi de “Galicia. Diario de Vigo”, o xornal creado en 1923 por Valentín Paz Andrade, e máis tarde, até que foi paseado en 1936, redactor de “Faro de Vigo”– “o futbol é un relampo de vida europea, de arelas de superación en torneos de forza e destreza, de disciplina colectiva, sentimento de coordinación por grupos, método de loita”.

O proceso de fundación do Real Club Celta de Vigo é un dos capítulos máis brillantes da “Historia del Celta. 90 años de pasión por Vigo” (Faro de Vigo, 2013) escrita polo xornalista Fernando Gallego. Unha historia deportiva detalladísima, documentada tras as páxinas de nove décadas do diario decano, onde se recollen as clasificacións, aliñacións e anécdotas capaces de construír un apaixonante relato épico sobre o representante máis xenuíno da afouteza e corazóns galaicos. Nestas páxinas, ilustradas con valiosa documentación gráfica, están todos os Celtas da memoria. O Celta dos nosos avós e bisavós, o de Nolete dos tempos da República e o da construción de Balaídos. O Celta dos nosos pais, aquel equipo coraxudo que perdeu en 1948 a súa primeira final de copa co Sevilla. O Celta da nosa nenez e mocidade, o do equipo ascensor dos setenta, mais tamén o Eurocelta de entre séculos, que aseñorou os campos do continente co seu fermoso xogo da serpe. O Celta de sempre, o que nos fixo gozar e chorar, nesa vertixe emotiva que imprimen as súas cores celestes. Nestes catro tomos de Fernando Gallego está o Celta de todas as xeracións, o celme do celtismo concibido coma unha comunidade sen fronteiras de entusiasmo lírico.

Unha obra na que tamén identificamos a historia de Vigo, esa cidade revolcada, mais de talante práctico e dinámico, capaz, coma o seu primeiro equipo de fútbol, de erguerse e reiventarse tras os fracasos ou diante das maiores dificultades. E como sinala no limiar da obra Ceferino de Blas, o grande estudoso e coñecedor da historia de “Faro de Vigo”, “os vigueses decidiron que o fútbol fose un elemento de unión, non de confrontación”. Nesa idea fulcral de integración e vertebración social e interxeracional reside o valor esencial do Celta a reinvidicar e potenciar neste seu noventa aniversario. Parabéns a Fernando Gallego e a “Faro de Vigo”, autor e editora desta monumental e tan recomendable historia celeste. Ala Celta!

Vigo en 80 estampas

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo volvo sobre a historia local viguesa a raíz da publicación do libro de Gerardo González Martín La vuelta al mundo de Vigo en 80 días:

A visita de Jules Verne a Vigo e a presenza destacada da nosa cidade na súa novela “Vinte mil leguas baixo dos mares” é un dos episodios literarios máis lendarios dos que podemos fachendear os vigueses. Unha visita que sabemos se produciu a bordo do seu iate a vapor e vela “Saint Michel III”, polo menos en dúas oportunidades, a primeira, a comezos do mes de xuño de 1878. A prensa da época testemuña que Verne participou no baile de La Tertulia, foi recibido polas primeiras autoridades viguesas e aproveitou a estancia dunha semana en terra para arranxar unha avaría da caldeira da súa embarcación nas instalacións dos estaleiros de La Industriosa, onde amigaría co seu propietario Antonio Sanjurjo Badía, o famoso “Habilidades”, emprendedor vigués pioneiro da nosa industrial naval e inventor do batiscafo conservado (por ventura) no Museo do Mar de Alcabre.

Vigo xa estaba na obra de Verne antes de que o bretón recalase no seu porto. Foi entre os anos 1869 e 1870 cando publicou por entregas no “Magasin d’ Education et de Récréation” as vinte mil leguas, a novela protagonizada polo capitán Nemo. Unha obra que dende entón forma parte da historia viguesa xa que dedica o capítulo oitavo da segunda parte á exploración que Nemo fixo da baía de Vigo, “augas impregnadas de luz eléctrica”, onde agardaba recuperar os lingotes que transportaban as embarcacións fundidas na batalla de Rande. Unha referencia afortunada para Vigo que, sen dúbida, contribuíu a acrecentar a lenda dos tesouros ocultos no fondo da ría e a procura das grandes riquezas desaparecidas o 22 de outubro de 1702.

Coa excepción do monumento de José Molares, instalado no porto deportivo en 2005 (a verdade que non moi afortunado), Vigo mantén unha débeda con Verne, un dos seus maiores propagandistas internacionais, que podería saldar incluíndo o seu nome no rueiro ou bautizando con el a Ponte de Rande, como ten proposto Méndez Ferrín. Outrosí acontece con Guglielmo Marconi, outro dos ilustres amigos de Vigo, merecedor de ser recuperado na memoria dunha cidade moi esquecedeira coma nosa. Unha silenciosa doenza colectiva que trataron de curar ou aliviar no posible os xornalistas da nosa historia local. Unha nómina de profesionais da prensa viguesa na que nas últimas décadas non poden faltar, entre outros, os nomes de Manuel de la Fuente, Lalo Vázquez Gil, Francisco Pablos, Fernando Gallego, Francisco Armesto Faginas, Javier Mosquera, Fernando Franco, Jorge Lamas, Manuel Orío. Aos que habería que engadir o labor impagable para a recuperación da memoria que supuxeron os libros dos fotógrafos vigueses como Manuel García Castro “Magar”, Ángel Llanos ou Víctor de las Heras.

Nese esforzo compartido de divulgación da historia viguesa e da recuperación da memoria cidadán é fulcral a achega do xornalista Gerardo González Martín, autor de máis dunha ducia de libros sobre esta temática. Un catálogo ao que engadiu hai pouco unha nova referencia, “La vuelta al mundo de Vigo en 80 días” (Ediciones Cardeñoso 2012), un título no que tamén se homenaxea a Verne. Unha colección de oitenta estampas na que se recuperan as historias esquecidas ao pé da oliveira do paseo de Afonso, concibido polo autor como “quilómetro cero do viguismo”, ou das rúas principais do ensanche do século XIX, como a de García Barbón, dende a da Escola de Artes e Oficios até aquel “Día do Aforro” de 1955 (o 31 de outubro) no que se inaugurou o edificio das oficinas centrais da hoxe desaparecida (vergonzosamente) Caixa de Aforros Municipal de Vigo. Outrosí sucede coas historias nacidas ao abeiro da Guía, o miradoiro dende o que se pode contemplar a máis inmensa baía, “o máis fermoso do reino de España” (Jovellanos), dende os aconteceres da Ponte de Rande (outra vez ás voltas con Verne) até os da illa de san Simón, onde autor atopa no seu lazareto “a raíz do Gran Vigo”. Historias tamén recuperadas polo autor nas vilas de Bouzas, nos eidos das Travesas e na aba do Castro, nos pupitres dos colexios vigueses ou nos comercios de toda a vida (como a Villa de París da Porta do Sol e La Favorita de Príncipe). Relatos entrañables protagonizados por vigueses con pegada popular, dende o ciclista Delio, pasando polo prolífico escultor Camilo Nogueira, ou doutor Ernesto Canoa, o cineasta Cesáreo González, até Francisco Castro Represas, o home que trouxo a Vigo a arquitectura de vangarda.

Como é adoito noutros libros de Gerardo González Martín nestas prosas viguesas non falta o dato preciso e documentado, xunto a anécdota agarimeira de potencia evocadora. Un xeneroso exercicio de memoria que debemos agradecer, xa que se non sabemos de onde vimos, moi dificilmente poderemos identificar onde estamos e cara onde queremos dirixirnos. Recomendo moi vivamente esta volta ao mundo de Vigo en 80 días e parabenizo ao seu autor e editor.