Cidades – Páxina 12

Onte 1078: 50 anos da laboral

6 de Setembro de 2014/en Cidades, Educación, Onte, Persoal/por bretemas

Souben onte polo Galicia por diante dos actos de celebración do cincuenta aniversario da inauguración da Universidade Laboral da Coruña onde estudei interno bacharelato do 73 ao 76. Aqueles anos foron esenciais e inesquecibles na miña vida. Nunca esquecerei aquela primeira viaxe no dyane 6 con papá, un día de comezos de outubro de 1973 no que me incorporei. Paramos a tomar un café en Ordes, onde vin por vez primeira o formato actual de La Voz de Galicia. Na laboral comezou todo. Sei que alí me contaxiei da paixón por coñecer, saber e compartir, froito dun ensino de espírito franquista tan exixente individualmente como cooperativo a nivel grupal. Sei que alí xermolou a miña vocación educativa ao fío dos valores de esforzo, disciplina, (tamén de liberdade) e tolerancia que nos inculcaron a ferro e fariña. Sei que alí adquirín a paixón pola lectura, polos libros, pola música e polo cinema. Sei que foi alí onde aprendín a querer a Coruña popular, aquela que ruabamos en longuísimas camiñadas de fin de semana. Sei que alí, naquel fervedoiro de liberdade e entusiasmo, foi onde fixen miña a lingua galega e onde abracei as conviccións galeguistas e da esquerda ás que servín dende entón. Sei que alí coñecín algunhas persoas marabillosas coas que por ventura transcorridos tanto tempo manteño esa amizade e lealtade fonda que non precisa de palabras. Transcorridas catro décadas, sei que aquel grupo de melenudos do colexio Atlántico, fillos de traballadores humildes, gozamos nos anos do tardofranquismo do privilexio de recibir unha educación caracterizada polo rigor e a excelencia. Nunca o esquecerei nin terei palabras para agradecelo.

Grazas ao compañeiro Manolo Fernández polo documentadísimo vídeo que preparou e por recuperar a primeira orla, que nos enche de saudades.

Onte 1077: Nova libraría en Pontevedra

5 de Setembro de 2014/en Beizóns, Cidades, Cultura, Librarías, Onte/por bretemas

Tras a inauguración da magnífica libraría de Espazo Lector Nobel non hai dúbida que Pontevedra, como cidade do libro galego, é boa vila e dá de ler a quen pasa. Foi o de onte un serán de ledicia no que participamos do entusiasmo da apertura dunha nova libraría no que ata hai uns meses fora o local dunha entidade bancaria. Un feito do que non tiñamos precedentes, o de que milleiros de libros ocupen o espazo antes dedicado as finanzas. Esta proeza do equipo de libreiros de Nobel racha coa tendencia de peches de librarías do que tantas veces nos lamentamos con melancolía, ao tempo que supón unha reivindicación da libraría como espazo cultural de encontro cidadán. A aposta pola presenza destacada e preferente do libro galego, así como polo fondo cultural constitúen as trabes deste ilusionante proxecto libreiro. Consolidar a tendencia de volver as librarías, tamén en Galicia, semella posible. Beizóns e a mellor sorte para Espazo Lector Nobel de Pontevedra.

Onte 1065: #Lovewithoutlocks

13 de Agosto de 2014/en Cidades, Onte, Recurso_didáctico, Sociedade, Twitter/por bretemas

Preocupado polo peso dos cadeados sobre as barandas do Sena, o concello de París propón aos namorados substituír os cadeados por selfies que poden subir a un páxina de internet. O que máis me gusta da iniciativa é o hastag #lovewithoutlocks, un lema para rematar coa ilusión do amor eterno, das amantes encadeadas. O amor sen cadeados é unha proposta a promover e popularizar con intensidade entre o público xuvenil, como xa hai pouco comentabamos aquí. Sei que un concello, nin sequera o de París, cuxo turismo está alicerzado sobre o mito de «cidade do amor eterno«, pode rematar co mito do amor romántico, presente en toda a ficción e música actuais que establecen a súa poderosa e silenciosa ditadura sobre a nosa mocidade. No entanto, sexan benvidas todas as iniciativas que axuden a superalo, a substituílo por modelos de amor xuvenil alternativos, baseados na igualdade, liberdade e solidariedade entre as amantes. Por suposto, #lovewithoutlocks.

Onte 1038: Contos do mar de Irlanda

17 de Xullo de 2014/en Autores, Cidades, Lingua, Música, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Vigo, Xerais/por bretemas

Dediquei unhas cantas horas da tarde de onte a mergullarme nese océano narrativo que é Contos do mar de Irlanda de Xurxo Souto. Tras Fumareu, O retorno dos homes mariños e Contos da Coruña, Xurxo volve ofrecer outro librobarco, un libromar que convida a navegar polas mil ribeiras do mar de noso. Medio cento de recortes poderosos protagonizados polo nosos labregos do Atlántico, heroes que partiron cara o paralelo 48 e recalaron no porto de Bouzas, a nosa capital do mar, ou nos peiraos do Berbés e do Muro da cidadeatlántica, epicentros desde os que a nosa flota desplegou a súa tecnoloxía nos mares de Terranova e Gran Sol. Un libro coral no que se recompilan as voces de xentes humildes do mar, dos mariñeiros, patróns e fogueiros, dos gaiteiros do mar, de redeiras, traballadoras da conserva ou descargadores da coia. Un libro arca que recolle os tesouros das falas mariñeiras, incluídos os topónimos da costa e talasónimos galegos da xeografía do Irish Sea.

Un libro esponxa épico no que reborda a vida, a emoción, o relato, a música, no que se reúnen textos excepcionais, como «Xulio Verne no país das marabillas», unha crónica extraordinaria escrita polo patrón do Ría de Aldán no ano 73, ou como «O neno da curva de San Gregorio», a historia do mariñeiro pintor, Un libro, pois, cheo de vida, co arrecendo do salitre e do pedramol.

O mércores 23 abriremos rota de presentacións no Museo Massó de Bueu, para continuar no Festigal o 25, na Feira da Coruña o serán do sábado 2 de agosto. Aquí traeremos crónica e impresións destes primeiros lances dun libro que aventuro vai gustar moito.

Onte 1005: Amor de cadeado

14 de Xuño de 2014/en Autores, Cidades, Feminismo, Literatura infantil e xuvenil, Novidades, Onte, Poesía, Presentacións, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Desque un anaco da varanda da Ponte das Artes sobre o Sena foise abaixo, o concello de París decidiu retirar os cadeados que alí deixaban os namorados. Un costume presente en diversas cidades emulando aos protagonistas de Tengo ganas de ti, unha das novelas xuvenís de Federico Moccia, que se prometían amor eterno pendurando un cadeado nunha ponte do Tíber ao que logo tiraban a chave. As novelas do italiano e o cadeado son hoxe iconas do mito do amor romántico e eterno coma unha cadea. Este mito nefasto e reaccionario mantén o seu pulo nas series xuvenís perpetuando así os modelos patriarcais de submisión das mozas, que chegan a ser controladas minuto a minuto polos seus mozos. Noxento.

Nos últimos meses publicamos en Xerais dúas obras dirixidas a público xuvenil que considero moi importantes para combater este mito do amor romántico, a triloxía Ámote Leo A. de Rosa Aneiros e o libro de poemas Penúltimas tendencias de Carlos Negro. En ambas as dúas critícase a idealización do amor que leva á posesión e ofrécese dende a literatura unha alternativa baseada na autonomía, responsabilidade e liberdade de cada unha das persoas. Moi atinadamente Carlos Negro cita nas presentacións do seu libro unha frase de Antoine de Saint-Exupery en Ciudadela que resume a crítica ao amor de cadeado:

«Non confundas o amor co delirio de posesión, que achega os peores sufrimentos. Porque pola contra, segundo a opinión común, o amor non fai sufrir. Mais o instinto de propiedade si fai sufrir, o que é o contrario do amor.»

Onte 1001: Sacrificio

10 de Xuño de 2014/en Cidades, Goberno Feijoo, Onte, Política/por bretemas

Feijoo decidiu na encrucillada, aínda que chama moito a atención que sacrificase ao seu conselleiro de Infraestruturas para tratar de conservar a Alcaldía de Compostela. Agustín Hernández Fernández, un dos membros do Goberno Galego con fama de mellor valorados, un marathoniano que ocupara de forma simbólica a última posición da lista municipal compostelá, deberá asumir a remuda dun Currás ilexitimado por inhabilitacións, demisións, imputacións, fraudes fiscais e escándalos no equipo formado formado por Gerardo Conde Roa. Unha carambola difícil. Probablemente, tamén, un sacrificio para Agustín Hernández que durante menos dun ano deberá montar un equipo de goberno sen concelleiros ou concelleiras electas capaz de recuncar nas vindeiras eleccións. Todo un espectáculo teatral cuxo argumento principal semella cada vez máis esperpéntico, case unha homenaxe o xénero daquel Valle que pasou os seus derradeiros días (moi fríos) en Compostela. Xaora, non acabo de entender as razóns polas que Feijoo, quen gosta presentarse nos foros televisivos como implacable inimigo da corrupción, decidiu apodrecer a situación en Raxoi, prolongando até onte a agonía de Ángel Currás, evitando a disolución da actual corporación compostelá e novas eleccións. Non hai dúbida que só unha convocatoria electoral, só a voz da cidadanía expresada nas urnas, pode devolver a lexitimidade aos xestores do concello de Santiago. Diante de semellante esperpento, a esquerda conta con todas as posibilidades para recuperar o vindeiro ano a Alcaldía. Agardemos que desta volta non queden os seus votantes na cama nin o seitarismo malogre esta oportunidade.

A mesma cidade

3 de Xuño de 2014/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Celta de Vigo, Cidades, Cultura, Deporte, Fútbol, Galeguismo, Lingua, Música, Poesía, Política, Vídeos, Vigo/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo, con motivo do ascenso do Deportivo, propoño recuperar a cooperación e a irmandade entre Vigo e A Coruña.

Desque hai corenta anos fun estudar bacharelato á universidade laboral considero A Coruña como a miña segunda patria, a cidade onde abrín os ollos a case todo, dende o galeguismo até os principios republicáns que impregnan o seu espírito liberal. Razón pola que dende comezos dos oitenta levei sempre moi mal ese enfrontamento pailán entre A Coruña e Vigo –protagonizado por tipos como Paco Vázquez, Lendoiro e “Leri”– dúas cidades portuarias atlánticas que comparten idéntico ADN e semellantes angueiras. Mágoa que unha rivalidade futbolística centenaria, anterior á fundación do Celta, protagonizada hoxe por unha rapazada pouco reflexiva e algunhas veces cunhas cervexas de máis, malogre a cooperación de dúas cidades que artellan as rexións urbanas da Galicia atlántica.

Ten razón o escritor coruñés Xurxo Souto, A Coruña e Vigo son a mesma cidade, dúas áreas metropolitanas unidas polo mesmo océano. O Berbés e o Muro son os dous portos pesqueiros de arribada e partida das embarcacións nosas que debuxan o ronsel da súa derrota no mar céltico. En ambas as dúas estacións marítimas producíronse os adeuses que abriron os camiños de alén mar da diáspora galega. As dúas cidades contan cun alma popular e obreira presente nos seus barrios. Que diferenzas substancias hai entre Coia e Navia con Elviña e o Barrio das flores? Entre a Casabranca viguesa e a Falperra coruñesa? Entre a Travesía de Vigo e Monte Alto? Entre Travesas e a Gaiteira? Entre o Calvario e os Mallos? Entre Bouzas e Labañou? Entre o Casco Vello olívico e a Cidade Vella cascarilleira? Entre Saiáns e o Portiño? Entre Matamá e Bens? En cada un destes barrios viven fillos e netos daqueles obreiros que chegaron das aldeas de Ourense ou de Lugo para darlles vida á industria e aos servizos de ambas as dúas cidades. En todos eles fálase unha lingua semellante (con cadanseu sotaque) e os problemas e as carencias non son moi distintos. Vigo e A Coruña posúen identidade de seu, aínda que son moitas máis as súas afinidades ca diferenzas.

A Coruña e Vigo eran a mesma cidade para o pintor Urbano Lugrís, que fixo de ambas as dúas a súa patria; naceu e viviu a maior parte da súa vida na primeira, para el “Percalinópolys”, e morreu un domingo de noiteboa de 1973 no hospital municipal da segunda, a que chamaba retranqueiramente “Xouba city”. O autor do cuarto do vello mariñeiro evidenciou nas súas cámaras e murais que vigueses e coruñeses respiramos idéntico arrecendo do pedramol mesturado coa maruxía da galerna. Esa atmosfera euforizante contaxiou nos anos oitenta a movida cultural viguesa e coruñesa, que mantiñan diálogo aberto en publicacións como “Tintimán” e “La naval”, entre os músicos de Siniestro Total e os de Radio Oceano, entre pintores como Antón Patiño e Cabanas, escritoras como Xela Arias e Luisa Villalta… Diálogo cultural continuado nos noventa, co movemento Bravú, musical e literario, de orixe inequivocamente cascarilleira, mais cuxo nome, segundo o xornalista vigués Antonio Ojea, puido nacer na ría de Vigo, xa que “bravú” é unha mestura da palabra “bravío” e aquel perfume Tabú, o que preferían a maioría das traballadoras da conserva da factoría Massó de Cangas.

Vigo e A Coruña son a mesma cidade como aparece no videoclip gravado para o celebrar o regreso dos Diplomáticos de Monte Alto, o poema de Celso Emilio Ferreiro “Deitado fronte ao mar”. Unha cidade onde se fusionan o balcón do paseo do Orzán co do paseo de Afonso, desde os que se enxerga idéntico horizonte; unha cidade onde a porta do Sol e a rúa do Príncipe continúa nos Cantóns. A mesma cidade popular, entusiasta, inconformista, alegre e orgullosa de formar parte do proxecto de Galicia.

Vigo e A Coruña, viradas de costas dende o inicio do período autonómico, merecen reatoparse no marco dun novo proxecto territorial de Galicia para o século XXI. Ambos os dous concellos deben cooperar no desenvolvemento das áreas metropolitanas e do novo mapa urbano do país, exixindo que isto constitúa unha prioridade na axenda autonómica. Como ambos os dous deben manter a firmeza institucional necesaria para que a prioridade principal da actuación do Ministerio de Fomento en Galicia sexa a finalización do eixo atlántico ferroviario que unirá as dúas cidades de forma permanente en pouco máis dunha hora, o que constituirá un feito case revolucionario para o recoñecemento mutuo de ambas as dúas veciñanzas.

O ascenso do Deportivo, outra proeza do mestre Fernando Vázquez, permitirá que a vindeira tempada gocemos de dous derbis, datas que deberían ser sinaladas nos calendarios como de irmanamento de ambas as dúas cidades e cidadanías, como de encontro eficaz entre as súas corporacións, deixando a rivalidade deportiva estritamente dentro dos estadios, onde eu agardo que o Celta continúe liderando o fútbol galego.

Onte: 971 Balbordo en Pontevedra

11 de Maio de 2014/en Cidades, Novidades, Onte, Presentacións, Promoción do libro, Xerais/por bretemas

Tiñamos previsto realizar onte na Feira do Libro de Pontevedra dous actos que tivemos que cancelar. A celebración dun festival musical organizado por Cáritas e Mans Unidas, na mesma praza da Ferrería onde está instalada a feira, provocou un balbordo tremendo que impediu desenvolver as actividades literarias previstas. Nun serán con elevada presenza de visitantes na feira, apenas puideron celebrarse as asinaturas programadas nas librarías, xa que con semellante boureo era imposible desenvolver calquera conversa. Indignación, desolación, desacougo, tristeza, impotencia na que debería ser a tarde maior da feira do libro pontevedresa.

O máis inexplicable do caso é que ambas as dúas actividades contaban coa autorización do concello de Pontevedra e ambas as dúas foron anunciadas con antelación. Resulta incrible que ningún responsable municipal reparase na coincidencia e solucionase semellante erro de coordinación. En moitas ocasións temos gabado o excelente traballo do concello de Pontevedra a prol do fomento da lectura e do sector do libro, como o seu proxecto de rexeneración urbana que transformou as prazas pontevedreses en espazos de encontro xeracional gozoso. Porén, onte en Pontevedra asistimos a unha indignante falta de respecto co sector do libro, cos libreiros organizadores da feira, cos lectores e lectoras que alí acudiron a participar nos actos programados, obrigados todos a renunciar ao uso do espazo público que lexitimamente lle correspondía. Os organizadores da Feira do Libro de Pontevedra, as autoras e os autores dos actos cancelados merecen unha desculpa por parte dos responsables de semellante balbordo.

Onte 921: «Funambulistas» de Mercedes Leobalde, premio Ánxel Fole de narrativa

23 de Marzo de 2014/en Autores, Cidades, Narrativa, Onte, Premios, Xerais/por bretemas

Viaxamos a Lugo (ía frío) para participar na reunión do xurado do Premio Ánxel Folle de narrativa convocado polo concello de Lugo. Marica Campo, Olga Novo e máis eu decidimos outorgar o premio, entre as sesenta e dúas obras participantes (si, 62), á ultima das presentadas, a identificada co número 62, Funambulistas (lema «Piñata«), que resultou ser de Mercedes Leobalde (@Brancasombra). Como sucedeu outras veces nas que participei nun xurado literario, lamento que ademais da gañadora non puidésemos ter premiado ademais un par de obras de excelencia e grande interese, coma nesta ocasión foron as presentadas cos lemas «Luca Pacioli» e «Jane Doe», para as que agardo a mellor fortuna.

Funambulistas, a gañadora, é un libro de vinte e cinco relatos, a maior parte deles moi breves, apenas un par de páxinas, algúns entremesturados, que finalmente acaba conformando unha novela sobre a fraxilidade contemporánea, na que todas as persoas dunha ou doutra maneira vivimos na corda frouxa, ao fío das consecuencias do inagardado ou do fortuíto. Escritos nunha prosa esencial, depuradísima, sintética, moi cálida e divertida (lembroume a de Carlos Casares), empregando unha diversidade de voces (con preferencia pola primeira) e de procedementos narrativos, Funambulistas denuncia un tempo de desigualdade e violencia cos humildes, sobre todo coas mulleres, mais no que é posible enxergar a esperanza e o inconformismo ganduxado cos fíos dun humor moi sutil e da proximidade do cotián. Relatos inesquecibles pola potencia da súa brevidade centraminada como «Negrón», «Tatoo» ou «Amencer», co que pecha o orixinal, combinánse con outros como «My sweet love», «Lúa contra o baleiro» ou «O Porsche e o caracol», onde se vai densificando o relato nas marxes do concepto de novela. Non é casual que nun dos relatos, «Declaración de amor do xadrecista», a voz narradora diga: «Porque todos somos funambulistas nesta vida, pero a vós me enfronto, case infecta, porque asumo que nalgún momento da partida, se esta paga a pena, a guerra a grande escala é inevitable». Unha frase de «espírito funambulista», case anticipatoria do sucedido onte en Madrid, onde millóns de persoas participaron na Marcha da Dignidade.

Tempo haberá para debullar devagariño esta marabilla que é Funambulistas, unha obra que aventuro terá unha gran acollida da crítica e dun lectorado interxeracional, que rematará emocionado e rendido a súa lectura. Ledicia, ademais, incrementada pola posibilidade que este premio supón de incorporar ao noso catálogo a unha nova narradora, Mercedes Leobalde, á que apenas coñeciamos polo Facebook, tras a publicación do seu primeiro libro de poemas, Chamádeme Eva, gañador no 2012 do VII Premio de poesía erótica Illas Sisargas, convocado polas edicións Caldeirón e o Concello de Malpica. Parabéns por este Funambulistas, que moito os merece.

Onte 878: «A grande beleza»

9 de Febreiro de 2014/en Autores, Cidades, Cine, Críticas, Onte/por bretemas

A grande beleza, a película de Paolo Sorrentino, gañadora de catro premios do Cine Europeo 2013, comeza cunha cita tirada de Viaxe á fin da noite de Louis-Ferdinand Céline: «Viaxar é moi útil, fai traballar a imaxinación. O resto non son senón decepcións e fatigas. A nosa viaxe é por enteira imaxinaria. A iso debe a súa forza. Vai da vida á morte. Homes, animais, cidades e cousas, todo é imaxinario». Dende a primeira secuencia o director napolitano propón ao espectador que poña a traballar a súa imaxinación (e capacidade de abraio), mentres viaxa pola Roma actual da crise, decadente e aínda fermosa, guiada polo personaxe de Jep Gambardella, unha crápula moi elegante, xornalista a medio gas, escritor dunha única novela de mocidade, que á altura do seu sesenta e cinco aniversario esculca na súa soidade e na procura da inocencia daquel amor primeiro, un antídoto posible para evitar a decadencia e o fracaso. E a viaxe, a pesar dalgún exceso, ben paga a pena.

A grande beleza é unha película poética, escasamente narrativa, que homenaxea á tradición do cine italiano posterior ao neorrealismo, sobre todo a películas como a Dolce vita e o Amarcord de Fellini ou o Blow up de Antonioni. Porén, tras o paseo polos espazos máis fermosos e agochados de Roma na procura desa beleza eterna, atopamos uns personaxes extravagantes e cínicos, hedonistas e elitistas, alleos a calquera preocupación colectiva, que gozan das súas noites interminables nas súas terrazas e sotos privados, afastados da xente popular, que na película non aparecen sequera como atrezzo, o que contribúe a salientar a súa fuxida da realidade. Este grupo de monstros elegantes de moral cutre e utilitaria, que na soberbia e vacuidade das súas festas e performances camiñan cara un ocaso inevitable, representa esa «nada» que procuraba Flaubert como o mellor tema para unha novela.

A cerna da película está no conflito entre a finitude que o grupo artellado polo protagonista representa e a beleza inalterable e eterna das artes e da cidade concibida como o seu tesouro e peza principal. No entanto, as reflexións sobre a relixión, a morte, o amor, a soidade, o silencio e, sobre todo, o paso do tempo funcionan como contrapunto necesario achegando un aceno de melancolía e emoción capaz de evitar que tanta banalidade, por unha parte, e un exceso de ornamentalismo visual e sonoro, por outra, estraguen a película. Mención á parte merece a interpretación extraordinaria de Toni Servillo, a música engaiolante (da coral á electrónica), a excelente composición fotográfica ou algúns diálogos afortunados que fan a película aínda máis interesante e sutil.