De cadeiras, libros e cultura

/en , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, no marco dos gastos elevadísimos do desenvolvemento do proxecto da Cidade da Cultura, volvo amosar preocupación sobre o futuro das industrias culturais en Galicia.

A Consellaría de Cultura e Educación gastará medio millón de euros en amoblar os dous novos edificios do Gaiás. Un gasto imprescindible e, probablemente razoable para os prezos actuais de mercado, para dotar de cadeiras, butacas e outros mobles de oficina ás instalacións do que serán o Museo de Galicia e o edificio de Servizos Centrais da Cidade da Cultura. Un importe menor, se o comparamos cos máis de catro centos millóns de euros que até agora se levan gastado nos catro edificios construídos do proxecto megalómano do monte Gaiás auspiciado por Manuel Fraga hai trece anos. Porén, ese medio millón de euros en “mobiliario de alta calidade”, como esixen as prescricións técnicas asinadas co arquitecto Peter Eisenman, constitúe unha cantidade significativa, se a comparamos coa precariedade das políticas culturais públicas en Galicia.

Efectivamente, medio millón de euros é a cantidade destinada pola Consellaría de Cultura para dotar este ano ás bibliotecas públicas de novidades editoriais en lingua galega, o que supón unha redución do 60% con respecto ás cantidades que a este teor destinaba ao comezo da lexislatura. Medio millón de euros é un terzo da partida destinada pola Xunta e o anterior Ministerio de Cultura para a adquisición en 2012 de fondos documentais para as bibliotecas públicas galegas, o que supón unha redución do 16% con respecto ás cantidades do ano anterior. Medio millón de euros é o dobre da partida destinada pola Xunta a realización de actividades culturais e de fomento da lectura en bibliotecas públicas (tanto municipais como nodais), unha cantidade que supón unha redución de máis do 50% con respecto a que ano anterior se destinaba ao programa “Letras Vivas”. Medio millón de euros é unha cantidade sete veces superior ao orzamento previsto para a dotación e renovación do mobiliario da rede de bibliotecas públicas, unha cantidade que en 2011 foi de 232.339 euros. Medio millón de euros é unha cantidade cinco veces superior á dotación prevista para a dotación e renovación de equipamento informático para a rede de bibliotecas públicas, cantidade que no anterior foi de 360.570 euros.

Medio millón de euros é unha cantidade importante no mundo profesional das artes escénicas que vive unha crise brutal, tras a debacle das caixas de aforro e a redución das axudas e contratacións públicas. O Centro Dramático Galego, a unidade da Consellaría de Cultura e Educación dedicada dende 1984 a produción e distribución de espectáculos teatrais, conta en 2012 cun orzamento de 400.000 euros, o que supón unha redución dun 60%. Catrocentos mil euros é o importe dos atrasos que durante varios meses reclaman á Xunta de Galicia as diversas asociacións e colectivos representativos das compañías e dos traballadores da escena galega, afogados polo atraso no pagamento das axudas concedidas e dos programas xa executados. Outrosí sucede no eido da música, onde a redución do número de festivais é inevitable pola diminución das axudas públicas para a produción. O Festival do Norte, o evento indie máis veterano de Galicia, celebrarase a finais de abril en Vilagarcía cun orzamento considerablemente máis reducido cos 450.000 euros cos que contou o ano anterior. Outrosí sucede no eidos dos museos e da programación de artes plásticas, onde unha cantidade de medio millón de euros supón a sexta parte do orzamento do CGAC, supera amplamente a achega de 300.000 euros da Xunta ao Marco vigués ou aos 345.000 euros dos que dispón a Fundación Illa de San Simón para desenvolver a súa intensa programación cultural anual.

A maioría das industrias da cultura –dende a editorial, a musical, as artes escénicas e a audiovisual– viven en Galicia un momento de auténtica emerxencia, sen que ninguén acuda por elas. Emiten un s.o.s. que debería ser atendido polas administracións públicas máis alá da cantinela conformista do “non hai cartos, vivimos momentos nos que todos os sectores se deben apretar o cinto”. Os números son abondo teimosos. No dificilísimo orzamento para 2012 da Xunta de Galicia correspondéronlle á Fundación Cidade da Cultura 22,8 millóns de euros, si leron ben, case vinte e tres millóns, unha cantidade moi elevada, que non pode nin debe ser considerada como este detalle da compra de cadeiras e butacas, da que ben se podería tirar moito máis do nobelo. É comprensible que se deixe deteriorar a nosa incipiente rede de bibliotecas públicas e as súas políticas de fomento da lectura, mentres continuamos engordando ese monstro de Gaiás? É admisible deixar á intemperie a un colectivo de catro mil persoas vinculadas ás artes escénicas en Galicia, mentres se considera inevitable continuar alimentando ese saco sen fondo? Alguén debería ter a afouteza de parar esta bola de neve que ameaza con levar a cultura galega por diante.

Vigo, cidade de novela

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo comento as razóns polas que entendo que Vigo é unha cidade de novela, ao tempo que aproveito para relacionar algunhas das miñas novelas viguesas preferidas.

Decote definimos a Vigo como cidade industrial e marítima atlántica, coa intención de salientar o que foron os seus eidos singulares de desenvolvemento e actividade económica ao longo dos seus douscentos anos de historia. Ademais deste seu carácter tradicional de laboriosa abella da ribeira e o actual de cidade tecnolóxica do automóbil, ao que para ser xustos deberiamos engadir a súa orixe aldeana nas vizosas Terras do Fragoso, Vigo foi dende o século XIII un espazo literario. Álvaro Cunqueiro salientou este feito fulcral na nosa identidade local cando escribíu: «Si Vigo fuese una polis griega de los días antiguos, se diría que fue fundada por un poeta, aquel Martín Códax que bailaba ‘no sagrado de Vigo’ y veía a su amiga bañarse en las ondas» (1971). Aquela testemuña dos nosos troveiros da ría foi recollida no século XIX co albor do rexurdimento literario galego, proceso que en Vigo tería outro dos seus fitos senlleiros: a publicación en 1863 de Cantares gallegos, o primeiro poemario de Rosalía de Castro, na imprenta de Compañel da rúa Real. Dende aquela proeza rosaliana, da que o vindeiro ano celebraremos o 150 aniversario, Vigo permaneceu unida ao desenvolvemento da literatura galega, sendo dende hai décadas capital editorial de Galicia.

Como cidade fundada por un verso –«un privilexio do que poucas cidades da vella Europa poden fachendear», subliñaba Cunqueiro nun artigo en Faro de Vigo (1957)–, a ninguén pode estrañar que fosen moitos os poetas que enxalzasen a Vigo e a súa ría, dende Méndez Ferrín, Xohana Torres, Ramiro Fonte e Carlos Oroza até Helena de Carlos ou Anxo Angueira, por citar só a algúns de xeracións recentes. No entanto, tamén convén sinalar que Vigo foi utilizado por numerosos autores e autoras como espazo literario onde se desenvolven as tramas dalgunhas ficcións narrativas memorables. Vigo é unha cidade de novela, como é Ourense presentada por Eduardo Blanco Amor como Auria e, agora, por Diego Ameixeiras como Oregón; como é A Coruña de Manuel Rivas n’ Os libros arden mal ou a Compostela de Méndez Ferrín en No ventre do silencio. Mais Vigo é, ademais, unha cidade de novela polo feito de que aquí naceu a novela popular de vaqueiros. Entre 1941 e 1958 o editor Eugenio Barrientos López publicou na editorial Cíes (con sede na Libraría Tetilla da rúa Elduayen) 1.500 títulos destas novelas de peto das que se chegaron a vender seis millóns de exemplares. Mesmo o famoso Marcial Lafuente Estefanía escribiu durante case unha década centos destas obras nun piso do edificio Pernas de Travesas. Como tamén é singular na relación de Vigo co xénero narrativo o feito de que o seu alcalde actual, Abel Caballero, sexa autor de catro novelas, publicadas en castelán nos anos anteriores ao seu primeiro mandato.

A lista das novelas ambientadas en Vigo iníciase con Vinte mil leguas de viaxe submariña (1870), obra na que Jules Verne dedica o capítulo oitavo da segunda parte á exploración que Nemo fixo da Baía de Vigo, «augas impregnadas de luz eléctrica», onde agardaba recuperar os lingotes que transportaban as embarcacións fundidas na batalla de Rande en 1702. Unha temática a dos galeóns que será moi recorrente noutros títulos como La escuadra de Plata (1935) de Avelino Rodríguez Elías, o que foi cronista oficial da cidade durante os anos da segunda República, e Os galeóns de Rande (1989) do francés Robert Stenuit.

Adiós, María (1971) de Xohana Torres e Antón e os inocentes (1976) de Méndez Ferrín foron durante os meus anos de mocidade os referentes de novelas viguesas. A publicación en 1992 de Amor de tango de María Xosé Queizán supuxo unha vindicación de Vigo como cidade da independencia de toda unha xeración de mulleres e o primeiro éxito de lectores para as novelas viguesas. Referente indiscutible da memoria da cidade do século XX, Amor de tango vinte anos despois da sua publicación reclama contar co primeiro itinerario literario vigués, o que constituiría un xeito de promoción da cidade para os visitantes e de autoestima para a veciñanza. Fran Alonso e Xosé Cid Cabido publicaron despois algúns dos meus títulos vigueses preferidos, Cemiterio de elefantes (1994), Panificadora (1994) e Unha historia que non vou contar (2009). Na última década, a miña lista ampliouse con Ollos de auga (2006), a novela coa que Domingo Villar inicia a serie do inspector Caldas, O señor Lugris e a negra sombra (2007) de Luís Rei Nuñez e Cardume (2007) de Rexina Vega. Relación que se ampliou nestes días coa aparición nas librarías de Os fillos do mar, a trepidante novela coa que debuta Pedro Feijoo, neto do famoso xornalista vigués Manuel de la Fuente. Outra vez a procura do tesouro de Rande constitúe o motor dunha narración engaiolante onde Vigo, esa cidade de novela, brilla de seu.

 

Dez anos sen Carlos Casares

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo lembro a figura de Carlos Casares nos eu décimo cabodano.

O pasado día 9 cumpríronse dez anos do pasamento do escritor Carlos Casares. É dificil esquecer o impacto emotivo que a súa perda, tan prematura como inagardada, supuxo para moitos do seus amigos, moito máis cando moi poucas horas antes puidemos velo no García Barbón participando na homenaxe que a Fundación Premios da Crítica Galicia rendeu a don Francisco Fernández del Riego. Alá foi xa unha década complexa na que sentimos a ausencia do home do sorriso tranquilo e da ollada acolledora, o galego cosmopolita que gozaba co espectáculo do mundo e cos seus avances tecnolóxicos que lle permtían demorarse na escritura da vida. Unha década na que afortunadamente foi reeditada toda súa obra narrativa e boa parte da xornalística, ademais de celebrada e divulgada a súa figura grazas ao bo traballo da fundación que leva o seu nome e do esforzo e compromiso da editorial Galaxia que dirixiu e modernizou durante dezasete anos.

Un tempo de vertixe que non cura as saudades do derradeiro encontro na súa casa de Vilariño –tras un xantar no que pechamos con Tucho Calvo o acordo para a edición da Biblioteca 120 de LVG–, cando me puxo a funcionar a súa maqueta ferroviaria da que tantas veces falara nas viaxes de editores. Tratábase dun tinglado formidable de tres pisos, construído coa axuda dos seus fillos, polo que circulaban miniaturas marabillosas, sometidas ás velocidades, ás paradas ou aos asubíos cadenciosos que Casares programaba cun temporizador. Ensinoume, logo, as leicas, as máquinas fotográficas das que era un experto coleccionista. Máis tíñame reservada outras sorpresas: amosarme o teclado despregable, que mercara para conectar ao seu palm, o microordenador de peto que sempre o acompañaba, e o funcionamento do programiña que lle preparara un dos seus fillos para contar as palabras do procesador de textos, unha ferramenta imprescindible para escribir os seus artigos diarios de “A Marxe”. A súa derradeira sorpresa foi deixarme esculcar nos libros dixitais que tiña cargados naquela máquina diminuta, o que nunca esquecerei supuxo o meu primeiro contacto con ese soporte.

Casares gozaba moito con todas aquelas chilindradas dixitais. Lembro que foi el, tamén, quen nunha xuntanza de editores dos noventa ensinou o funcionamento do primeiro teléfono móbil con vibrador. Aquilo fora celebrado con moitas risas. Carlos era un adiantado nestas angueiras dos novos aparelliños xa que cría que unha lingua e cultura de dimensión reducida coma a nosa tiña na innovación tecnolóxica a súa mellor oportunidade de futuro. Moitas veces teño pensado canto celebraría fitos da cultura dixital que non coñeceu como a aparición dos blogs (dos que foi pioneiro sen sabelo) e das utilidades hipertextuais e multimodais como youtube, a popularización dos e-books, a disrupción que supuxeron os teléfonos e taboíñas dixitais ou a transmisión por streaming de actos nas instalacións do Consello da Cultura Galega, institución que contribuíu a modernizar durante os anos nos que foi o seu presidente.

Foi tamén esa curiosidade vital permanente a que impregnou a súa obra narrativa, sobre todo, a publicada nas páxinas do xornal, paradoxicamente, a que pode termar máis do paso do tempo. Tras esas historias breves sobre as miudallas autobiográficas do cotián vivido ou lembrado, escritas a correr no despacho ou no aeroporto, mais coa fluidez, a claridade e a retranca dos seus relatos orais de cafetaría, Carlos sempre achegaba unha faísca de luz, un fulgor que irradiaba sentido no coñecemento da alma humana. Outrosí tamén é o meu Casares preferido o dos relatos de “Vento ferido” e “Os escuros soños de Clío”, mesmo o dos medidísimos textos de literatura infantil como “A galiña azul”, o do narrador depurado que consigue unha prosa transparente, afastada de calquera grandilocuencia que vai directa ao corazón do lectorado. Eis identifico o Casares con capacidade para conectar con ese público novo que se poderá achegar a súa obra nas edicións dixitais que acertadamente preparan os seus editores de Galaxia para celebrar esta década e candidatalo para o vindeiro Día das Letras Galegas.

Mais en Casares non podemos esquecer a súa importante dimensión política, a de ser o derradeiro membro da estratexia cultural piñeirista. Un posicionamento que o levou a manter unha interlocución amable de máis co fraguismo e cos poderes económicos do seu tempo. Porén, tras a desaparición do fraguismo e o completo derrube do poder financeiro galego, tras a mobilización popular do Prestige e a experiencia do goberno de coalición de progresistas e nacionalistas, tras a ruptura do consenso sobre a lingua provocada por Feijoo e a desaparición dos galeguistas do PPdeG esa estratexia de Casares para o desenvolvemento do autogoberno quedou en augas de bacallao.

Fenda laboral e igualdade real

/en , , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío do 8 de marzo, Día das Mulleres, reflexiono sobre a profunda fenda laboral existente entre homes e mulleres.

Ás portas da celebración do 8 de marzo, Día Internacional das Mulleres, o Gabinete Económico de CC.OO presentou un informe moi clarificador sobre a situación das mulleres no noso mercado laboral: “A realidade das mulleres en Galicia: o emprego, o salario e a pensión”. Baseado en series estatísticas do Instituto Galego de Estatística, da Enquisa de Poboación Activa e da Axencia Tributaria, analiza con moito detalle os datos de emprego referidos ás mulleres tanto nos entornos do que foi o ciclo económico expansivo de 2005 a 2008, no que se incrementaron as taxas de actividade e emprego, como no recisivo da crise actual 2009 a 2011, no que aumentou de forma brutal o paro e a temporalidade.

O primeiro dato chamativo do informe é o aumento da participación das mulleres no mercado laboral, tanto no ciclo expansivo como no actual. No cuarto trimestre de 2011, en plena crise, acadouse a maior taxa de actividade feminina en Galicia desque existen estatísticas (49,2%), aínda que continúa sendo inferior á masculina (61,7%). Unha porcentaxe de actividade moito máis elevada nas mulleres entre os 25 aos 54 ano (80,2%), o que amosa unha tendencia xa moi consolidada dunha incorporación laboral que non ten volta atrás posible e que debemos celebrar como un éxito da mobilización das mulleres e como efecto das políticas de igualdade.

O segundo dato ten moito que ver coa brutal destrución do emprego que no período inicial da crise afectou máis aos homes, debido a que o emprego feminino se concentra no sector servizos (82%), algo menos sensible que os da construción e da industria aos efectos da crise sobre o emprego. Unha situación que conleva unha maior porcentaxe do emprego feminino a tempo parcial (o 77% das persoas ocupadas neste tipo de xornada son mulleres) e de maior taxa de eventualidade (27,3% fronte ao 22,4% dos homes). Con todo, os datos claves son que en 2011 a taxa de paro feminino en Galicia (18,3%) continúa sendo superior ao do masculino (16,6%) e que o número de mulleres que perderon o emprego xa é superior ao de homes. Os efectos da segunda fase da crise, xusto a anterior á reforma laboral, cébanse sobre as mulleres traballadoras.

O estudo de CC.OO amosa, ademais, a existencia dunha brutal fenda salarial entre homes e mulleres en Galicia. O salario dunha muller galega en 2010 foi inferior nun 23% a dun home, o que en termos estatísticos se traduce en que cada ano percibe 4.704 euros menos. Unha diferenza aínda superior en determinados sectores de actividade, como os do comercio, a industria, as actividades financeiras ou os medios de comunicación, onde os salarios femininos supoñen apenas o 70% dos masculinos. Outrosí sucede coas prestacións de desemprego, apenas o 82% das percibidas polos homes, e as pensións, o 74%. Unha pensionista galega percibiu en 2010 como media 8.901 euros, a cuarta cantidade máis baixa entre todas as CC.AA., sendo 772 euros inferior á media española, cantidades que en moitos casos sitúan a estas pensións femininas por baixo do salario mínimo interprofesional, no umbral da pobreza. Situación que se agravará coa nova normativa sobre xubilación aos 67 anos que, segundo un informe da CIG, supoñerá que só o 24% das mulleres galegas poderá xubilarse co cen por cen de prestacións, fronte ao 76% dos homes.

Estas cifras amosan que no mundo do traballo a igualdade real entre homes e mulleres aínda está moi, moi lonxe de acadarse. As mulleres incorpóranse ao mundo de traballo a cambio de cobrar menos cos seus compañeiros (xeralmente pola vía dos “complementos salariais”), de flexibilizar máis a súa xornada e de aceptar un maior nivel de eventualidade. Por non falar das menores posibilidades para as súas carreiras profesionais, sobre todo no que atinxe ao seu acceso aos postos directivos, onde nalgúns sectores, a presenza da muller continúa sendo meramente testemuñal. Unha fenda laboral entre homes e mulleres que é moi probable se agrandará coa desaparición ou privatización xa en marcha dalgúns servizos sociais públicos, no que atinxe sobre todo a dependencia e educación infantil, ou da paralización doutros programas de igualdade como os de conciliación e paternidade no eido da función pública

A loita para pechar esta inxusta fenda laboral debe inscribirse no marco da procura da igualdade real e do empoderamento das mulleres en todos os eidos da vida política e social. A igualdade real de dereitos, oportunidades e salarios no mundo do traballo é o único xeito de conseguir un progreso idéntico de homes e mulleres. O reto da igualdade laboral atinxe da mesma forma a homes e mulleres, xa que é un reto da humanidade. Como sinala a convocatoria do Consello Municipal da Muller de Vigo para este 8 de marzo “Os dereitos das mulleres son os dereitos do mundo”, razón pola que a celebración do Día Internacioal das Mulleres afecta a todas as persoas.

 

Baltar e o Irixo

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo abordo a posición do PP de Ourense sobre a ubicación da incineradora do sur de Galicia no concello do Irixo.

A sucesión familiar á fronte da Deputación de Ourense acaba de achegar a súa primeira manifestación de inconformismo dentro do Partido Popular. O novo presidente, Manuel Baltar Blanco, nunha apertura de auténtico mestre do taboleiro desafía ao Goberno de Feijóo acadando un acordo unánime da corporación provincial en contra do proxecto actual de ubicación no concello do Irixo da planta incineradora de lixo do sur de Galicia. Unha decisión de Baltar fillo que, sendo aparentemente contraditoria coa estratexia conformista empregada até agora polo seu pai, amosa a súa fortaleza política e a do seu grupo un ano ano antes das eleccións autonómicas. Como veu sucedendo con Baltar pai, Feijóo sabe que agora, inevitablemente, deberá negociar co fillo a composición das listas e o nivel de entusiasmo da súa fiel rede de partidarios.

Os motivos utilizados por Manuel Baltar para rexeitar a ubicación da macroincineradora na parroquia O Campo do Irixo son semellantes aos utilizados dende hai meses polos dous grupos da oposición e polas plataformas veciñais e ecoloxistas: os graves efectos contaminantes que ocasionaría sobre o patrimonio natural cos conseguintes prexuízos sobre os sectores termais, turísticos e da agricultura ecolóxica da comarca do Arenteiro. Porén, o que resulta abondo contraditorio é que a seguir do acordo o propio Manuel Baltar non cuestione a instalación da planta noutro espazo da provincia de Ourense ou mesmo sequera noutra ubicación do mesmo concello do Irixo, polo seu carácter xerador de emprego e equilibrador do territorio. Un auténtico exercicio de malabarismo político propio das prestidixitacións que fixeron famoso por todo o mundo ao galego Conde de Waldemar ou quizais apenas un xeito de acender unha candea política a deus e outra ao diaño.

Maior determinación e claridade amosou na súa defensa incondicional da planta Manuel Penedo Paradela, alcalde do Irixo, que a semana pasada prohibiu a celebración do Entroido no seu concello. Un alcaldada, un exercicio de ordeno e mando que até o domingo de piñata conseguiu evitar o desfile e as entroidadas dos membros da “Coordinadora Veciñal Incineradora no Irixo, Non!”, obrigados a saír noutros concellos limítrofes. Unha prohibición, á que semella non foi alleo o criterio do seu mentor, Rogelio Martínez, o delegado Territorial da Xunta de Galicia en Ourense, coñecido adversario dentro da provincia dos Baltares e ben famoso nos medios de comunicación pola súa presenza decote no palco do Estado Santiago Bernabeu. Un alcalde de adscrición non baltariana que sempre amosou serias dificultades para argumentar a prol do proxecto, máis alá da arroutada coa que lles contestou ás mulleres da Asociación de Mulleres Rurais do seu concello cando no seu despacho lle preguntaron por qué quería a incineradora: “La pongo porque me da la gana. Y pónganseme fuera”.

Na posición contraria están as Plataformas de Afectados pola Incineradora de Deza, O Carballiño e O Irixo. Colectivos que rexeitan a instalación nas súas comarcas pola destrución medioambiental e económica que provocaría sobre o sector primario, ao tempo que propoñen desenvolver unha Iniciativa Lexislativa Popular destinadaa modificar o actual Plan de residuos de Galicia aprobado hai un ano. A cerna do problema reside tanto na ausencia de estudo algún de impacto ambiental  como no modelo de tratamento de residuos escollido por Estela Eólica, empresa privada que financiará e xestionará a planta. En termos de sostibilidade, tras dúas décadas de funcionamento de Sogama e múltiples recomendacións do Parlamento Europeo, a Xunta recunca cun modelo de tratamento de residuos baseado, sobre todo, na incineración, o que supón unha inevitable emisión á atmosfera de substancias tóxicas e nocivas para a saúde, ao tempo que adía a extensión dos programas de redución, reciclaxe e reutilización.

Alleo a este debate “técnico”, coa súa actual posición inconformista sobre a ubicación da incineradora do Irixo, Manuel Baltar sae moi beneficiado. Tras a herdanza familiar da cadeira presidencial adquire un perfil propio, gaña en popularidade e credibilidade, aproveita para enfrontarse con firmeza a algúns dos seus maiores adversarios do partido dentro da provincia e, o que é máis importante, faise valer diante de Feijóo que recibe a mensaxe inequívoca da necesidade de contar con el nas vindeiras autonómicas. Unha gran apertura de xadrez. No entanto, coñecendo a escasa sorte de Feijóo na posta en marcha do que denomina “proxectos estratéxicos” para o país, pode tratarse dunha manobra para gañar tempo, xa que a instalación da incineradora dependería dun non descartable fracaso do plan eólico do que forma parte. Quen dixo que as leas internas están só nos partidos da oposición?

Campo do Fragoso CXIX

/en , , , /por

PARTIDAZO

A matinal do domingo fronte ao Almería foi un partidazo memorable, un dos mellores encontros de segunda división que lembramos sobre a lameira do Fragoso. Un partidazo tanto pola vitoria, que consolida ao Celta nos postos de ascenso directo, como polo axustado e avultado marcador entre dous equipos que querían os tres puntos e nunca deron o seu brazo a torcer. Unha marabilla para os 16.000 celtistas, o dobre do que é adoito, que saíron botando foguetes de entusiasmo, un aliciente para que repitan nas vindeiras e decisivas xornadas de primavera. Debemos recoñecer que o Almería de Lucas Alcaraz foi claramente superior ao Celta durante a primeira parte, o mellor equipo que pasou até agora por Balaídos, amosando argumentos moi serios para formar parte dese grupiño de escollidos a loitar polo ascenso directo. Os andaluces saíron coma un ciclón, forzaron tres saques de recanto nos tres primeiros minutos e adiantáronse no nove, grazas a un cabezazo do pichichi Leo Ulloa, quizais en fóra de xogo, tras un saque rápido de falta que pillou despistada á defensa nosa. No obstante, o Celta desta tempada está afeito ás remontadas e conseguiu empatar ao minuto seguinte grazas a un rexeite moi ben aproveitado por De Lucas, tras unha fermosa apertura de Orellana pola banda esquerda. Nivelado o encontro, durante o seguinte cuarto de hora, o xogo desenvolveuse de forma trepidante en ambos os dous campos, o que non beneficiaba ao Celta, xa que Oubiña e Álex non podían controlar o ritmo de xogo. Os andaluces conseguiron ir aseñorando o partido, sobre todo cando conseguiron volver a adiantarse no marcador por medio dun gol moi bonito de Ortiz. O Celta durante este período foi incapaz de inquedar ao veterano Esteban, resentíndose das ausencias de Aspas e Joan Tomas, os xogadores que hoxe por hoxe posúen maior pementa combinativa nos espazos centrais dos tres cuartos atacantes. Porén, na segunda parte o Celta amosou que esta tempada ten alma e vontade de seu, ademais dun banco do que tirar moito partido. Herrera gañoulle a partida a Alcaraz nos trocos. En dez minutos de xogo vibrante o Celta foi quen de darlle a volta á tortilla. Primeiro cun cabezazo de Bermejo, rematando un saque de falta medido de Quique; logo cun pexegazo de Joán Tomás, que acababa de entrar na lameira, enviando a rede un extraordinario servizo de Roberto Lago. Con case media hora por diante, o Celta xogou uns minutos maxistrais, de auténtica tolería. Tocando e tocando até atopar a superioridade. Oier secaba a Ulloa, Roberto Lago subía, Borja temperaba, Álex distribuía, Joán Tomás suturaba paredes e axudas con todos e Bermejo, coma Atlas, apandaba o equipo todo as súas costas. A ningúen podía estrañar que nese contexto o noso nove natural, volvese marcar, o cuarto cando faltaban dez minutos, outra vez cun cabezazo rotundo, tras outro saque de falta. Porén, este partidazo non estaba nin moito menos pechado, xa que dous minutos despois os de Alcaraz non se dobregaron e marcaron o seu terceiro, tras unha xogada moi ben cosida dende a defensa. Cun 4-3 nas pantallas, os derradeiros minutos foron épicos, emocionantes, un combate extenuante que finalmente se resolveu a prol de quen dispuxo de máis talento e acougo. Si señor, este Celta conta con máis serenidade e máis gol ca tempada anterior (na que, cómpre lembrar para non emborracharnos de entusiasmo, na mesma xornada ocupaba o liderato con dous puntos máis ca agora). No entanto, esta racha extraordinaria de dez xornadas de gloria pode alongarse e levalo este 2012 máis lonxe. Cómpre continuar co traballo paciente ao coidado de Herrera. Vindeira estación: Pucela.

De Are More a Sinsal

/en , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo volvo sobre a involución das políticas culturais no concello de Vigo, desta volta sobre os festivais musicais e teatrais en perigo de desaparición.

A crise ameaza as políticas culturais públicas tecidas en Vigo ao longo das tres últimas décadas. Ao peche do Arquivo Pacheco e do Museo Etnográfico Liste, á paralización do plan de apertura de novas bibliotecas de barrio en Bouzas, Teis e Navia, ao esquecemento do compromiso de ubicación da tantas veces prometida Biblioteca Pública do Estado na Panificadora, debemos engadir agora a desaparición do apoio municipal a programas musicais e teatrais, a maior parte deles internacionais e cunha traxectoria moi consolidada ao longo da última década, como Are More, Marisquiño, Sinsal ou Festiclown.

O Are More, o festival de música de Vigo, promovido en 2000 por Carlos Príncipe, daquela concelleiro de Cultura, e concibido como unha programación musical de fronteira entre o popular e o clásico, foise consolidando como unha das citas artísticas de referencia en Galicia. Os escenarios do Fraga ou do Auditorio do Conservatorio acolleron algúns concertos memorables, dende o “Orfeo” de Monteverdi ás actuacións de Ute Lemper, Diego El Cigala ou José Meneses. Máis alá da realización destes grandes concertos, Are More procurou a formación de públicos prestando atención á realización de concertos para escolares, programas de música para bebés ou cursos de iniciación á música para persoas maiores de 55 anos. Ubicado decote na programación cultural dos meses de outono, tras dez anos de éxito de público, mesmo con presenza de melómanos miñotos e portuenses, a última edición de Are More foi a de 2009. Patrocinado dende o seu inicio pola Fundación Caixa Galicia e polo concello de Vigo, a crise económica obrigou a suspendelo en 2010, cando a institución financeira retirou o seu mecenado. Dende entón, a concellaría de Cultura foi incapaz de poñelo en marcha aducindo o seu custe moi elevado (600.000 euros naquel ano farturento que foi 2008). Are More semella ferido de morte, xusto cando a cidade conta cun formidable escenario para desenvolver as súas actividades, o Auditorio Mar de Vigo, no que o concello dispón de trinta xornadas anuais. Con certa retranca poderíamos dicir que neste caso cando tiñamos traxe non tiñamos percha e cando mercamos a percha perdimos o traxe.

O caso de Festiclown é diferente. Creado no ano 2001 en Pontevedra como Festival Internacional Clown de Galicia, concibido cun carácter solidario e alternativo, o evento, tras residir en Compostela, chegou a Vigo no ano 2008. Baseado nun intercambio permanente entre os artistas e o público, durante catro edicións, coincidindo coas festas viguesas, os Festiclowns encheron de ledicia as rúas e prazas nosas. A actuación de figuras internacionais como Leo Bassi ou espectáculos circenses memorables como o presentado o pasado verán polos portugueses de Circolando amosaron a capacidade deste festival para convocar a públicos amplos e interxeracionais. A concellaría de Cultura non incluíu no seu orzamento para 2012 cantidade ningunha para este evento (en edicións anteriores oscilou entre os 100.000 e os 150.000 euros), razón pola que non hai dúdida que marchará de Vigo.

Outras iniciativas musicais viguesas, tras a retirada das axudas achegadas pola concellaría de Cultura, terán serias dificultades. Creado en 2003 baixo a denominación de “Sin sal. Delicatesen de Músicas sanas”, o Festival Sinsal 2012 de músicas sosas, que se desenvolve ao longo de todo ano con formatos sempre moi innovadores, procurará sortear a crise e as políticas homoxeneizadoras da música popular. Outrosí lle sucederá ao Marisquiño, un evento multidisciplinar de cultura urbana, do que se levan celebrado na explanada do Náutico once edicións e que no pasado mes de agosto convocou a 50.000 persoas. E por se non abondase, tampouco está claro que no vindeiro verán se poida celebrar unha nova edición de Vigo Transforma, xa que este festival de música independente organizado pola empresa Esmerarte podería verse afectado polos retallazos da Consellaría de Cultura, a súa patrocinadora principal.

A concellaría de Cultura debe procurar novos modelos para súa programación, mesmo artellando acordos de colaboración en rede con outros concellos, institucións ou empresas, que permitan facer viable a continuidade desta imprescindible programación musical de carácter cultural. Todas estas iniciativas son xeradoras de cidadanía, teñen capacidade de atracción turística e van dirixidas a públicos moi diversos. Sería unha mágoa que nunha cidade como Vigo, no trinta aniversario daquilo que se chamou a movida, a programación quedase reducida a un par de concertos gratuítos de música popular en Castrelos e outros tantos de pagamento (algúns a 75,00 euros) nun extraordinario Auditorio, magoadamente infrautilizado dende a súa inauguración. Para botarse a chorar.

Don Germán, editor e mecenas da lectura

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a facer unha semblanza da relación con Galicia de Germán Sánchez Ruipérez, o editor e mecenas da lectura falecido onte.

Magooume a noticia do falecemento de don Germán Sánchez Ruipérez, o editor e mecenas da lectura, fundador da Editorial Anaya e cofundador de Edicións Xerais de Galicia. Un accidente doméstico nun hotel da República Dominicana, onde estaba de viaxe de lecer coa súa dona, rematou coa vida plena dunha persoa que durante sete décadas desenvolveu unha paixón desbordada polo libro e polo fomento da lectura. Moi vencellado con Galicia, desque en 1953 casara con Ofelia Grande Rodríguez, ourensá do concello de Esgos, Germán mantivo aberta sempre casa en Sanxenxo, amosou unha predilección polo país noso e contribuíu decisivamente na modernización do sector editorial en galego participando en 1979 na fundación de Xerais, xunto a Xulián Maure Rivas e a Camiño Noia Campos e apostando, durante os case vinte anos no que foi o seu presidente, polo desenvolvemento deste proxecto de profesionais da edición en galego.

Fillo de mestra e de libreiro republicáns, cando tiña apenas dezaseis anos Germán incorporouse a traballar na salmantina Librería Cervantes que rexía o seu pai. Daquela, quedaría unido ao mundo do libro, compromiso que revalidaría unha década despois cando viaxou a Londres e coñeceu a Sir Stanley Unwin, o famoso editor británico, fundador da editorial George Allen & Unwin, onde J.R.R. Tolkien publicou en 1937 “O Hobbit” e máis tarde a triloxía “O señor dos aneis”. No entanto, sería a partir de 1958, cando fundou en Salamanca a editorial Anaya, o momento alboral de Sánchez Ruipérez como editor. A súa amizade con profesores que residían en Salamanca, como o galego Evaristo Correa Calderón (membro da Irmandades da Fala e autor de Margarida a do sorriso de aurora, primeiro texto da literatura infantil en galego) e o lingüista Fernando Lázaro Carreter, permitíulle abrir unha nova concepción do libro de texto para a educación non universitaria, tanto de primaria como de bacharelato. Os libros de Anaya supoñían unha ruptura total co modelo enciclopédico da educación franquista e confesional. A partir da aprobación da Lei General de Educación de 1970, aquela que no inicio do Tardofranquismo alongou a escolarización obrigatoria deica os catorce anos e creou a Educación General Básica, os libros de textos de Anaya contribuíron decisivamente á modernización das prácticas escolares, abrindo unha xanela ás mudanzas educativas que demandaba á sociedade española. A creación en 1973 de novas editoriais, como Cátedra e Pirámide, a adquisición de selos históricos como Tecnos (1981), Bibliograf (1984) e Alianza editorial (1989), así como a creación de novas editoras como Barcanova (1980), Algaida (1985), Anaya Multimedia (1984) e Anaya Touring Club (1990), confirmaron a vocación de Sánchez Ruipérez como editor total de inequívo compromiso coa diversidade cultural española.

Ese espírito e compromiso modernizador, unha convición que Sánchez Ruipérez mantivo de forma teimosa ao longo de toda súa vida, levou a que en 1970 Anaya fose a editora do primeiro libro de texto moderno de lingua galega, O galego na escola, un manual moi meritorio preparado polo profesor don Xesús Alonso Montero e polo inspector de ensinanza primaria José Mª de Marcos Abajo. Un compromiso inicial con Galicia e coa cultura galega que Anaya continuaría coa publicación, a finais dos anos setenta, da serie pioneira de libros de texto “Lúa nova” para o ensino da lingua galega no EXB, e que se concretaría con todoas as consecuencias na participación de Sánchez Ruipérez e a súa dona na fundación de Xerais no mes de outubro de 1979. A incorporación de Xerais na fundación do Grupo Anaya en 1988 e a súa presenza puntual no periplo por Galicia enteira das cerimonias de entrega dos Premios Xerais, nas que sempre pronunciaba un discurso en lingua galega, constituía o referendo anual deste compromiso cun proxecto editorial clave para entender a cultura galega durante as últimas tres décadas.

Ademais deste labor de editor educativo e cultural, don Germán asumíu un pioneiro compromiso co mecenado no eido do fomento da lectura. A creación en 1981 da Fundación Germán Sanchez Ruipérez, con tres sedes abertas (Madrid, Salamanca e Peñaranda de Bracamonte, o seu pobo natal, onde montou o Centro de Tecnoloxías Avanzadas), supuxo un pulo moi decidido para a investigación e o fomento arredor do libro e a da lectura. Compromiso no que Sánchez Ruipérez recuncou coa posta en marcha da Casa do Lector, outro proxecto modélico que dirixe o galego César Antonio Molina, quen fora ministro de Cultura.

Nesta xornada triste do seu pasamento, lembramos con agarimo a don Germán. Como sucedeu con Isaac Díaz Pardo, a quen tiven a honra de presentarllo no Castro de Samoedo nun xantar que hoxe lembro con saudade, é posible combinar o rigor das condutas e o compromiso inequívoco coa cultura co espírito dos emprendedores. Expreso a miña gratitude e beizóns para eles dous.

 

Vigo-A Coruña

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío da noticia da campaña «Vigo ama A Coruña. A Coruña ama Vigo», organizada polas asociacións de hoteleiros de ambas as dúas cidades, reflexiono sobre un novo modelo de relación estratéxica entre elas.

Gustei da iniciativa de colaboración entre os empresarios hoteleiros de Vigo e A Coruña anunciada o pasado xoves. Con motivo do día dos namorados, entre o vindeiro sábado 11 e o domingo 19 as parellas viguesas e coruñesas poderán hospedarse na cidade amiga cun 25% de desconto, só con demostrar que residen nalgún dos concellos da outra área metropolitana. Esta iniciativa de mercadotecnia hoteleira, xerada para promocionar en tempos de crise o chamado “turismo de proximidade”, preséntase cun moi suxestivo lema publicitario: “Vigo ama A Coruña. A Coruña ama Vigo”. Recupérase así o fío da memoria das xeracións humildes dos nosos pais e avós que viaxaban á cidade herculina a gozar da noite de vodas ou a xoldra das excursións de domingo, organizadas pola peña Xaburú, a comezos dos anos sesenta, con motivo dos partidos co noso eterno rival.

Esta orixinal iniciativa privada de irmandade entre as cidades da oliveira e da torre, tivo o seu precedente cultural o pasado 15 de decembro na “Acción Urbano Océano Lugrís”, un neocontubernio galaico organizado conxuntamente pola asociación cultural viguesa A Nave das Ideas e pola coruñesa In Nave Civitas. Naquel sábado desenvolvéronse de forma simultánea, en ambas as dúas idades actos de homenaxe ao xenial pintor Urbano Lugrís. Nacido na Coruña en 1908 e finado o nadal de 1973 en Vigo, o que fora alma mater das revistas “Brétemas” e “Atlántida” demostrou nos seus cadros que Vigo (“Xouba City” para el) e A Coruña (“Percalinópolys” na súa terminoloxía) son a fin de contas a mesma cidade atlántica. O pintor máxico da ría nosa, dos portos do Berbés e Bouzas, o autor do cuarto do vello mariñeiro evidenciou na súas cámaras de marabillas e nos seus murais que vigueses e coruñeses respiramos idéntico arrecendo do pedramol mesturado coa maruxía da galerna.

Estas dúas iniciativas privadas, ás que debemos engadir os termos do acordo de fusión do que foron as caixas nosas –hoxe, magoadamente, en perigo inminente de perda irreparable–, demostran que é posible superar os localismos pailáns que dende hai tres décadas dificultan a colaboración fraterna entre Vigo e A Coruña, dúas cidades que, a pesar de ter fasquías moi diferentes, constitúen os motores económicos da Galicia actual. Cooperación estratéxica no proxecto de modernización de Galicia que sabemos non pode impedir unha competencia estimulante entre ambos proxectos urbanos, como a que desenvolven os seus equipos de fútbol no terreo de xogo, unidos esta tempada pola angueira do ascenso a primeira división. Só asumindo esa estratexia de cooperación e competencia os portos de Vigo e A Coruña poderán asegurar o seu futuro no marco da rede portuaria da fachada atlántica europea. Idéntica estratexia deberá levarse na xestión de Peinador e Alvedro, dous aeroportos que, a medio prazo, poden desaparecer se non demostran a súa complementariedade con Lavacolla e a súa capacidade de competir co portuense de Sá Carneiro. Outrosí sucede cos contedores culturais públicos, especialmente os magníficos museos de ambas as dúas cidades, cuxa complementariedade temática permitiría integralos nunha oferta turística única moi atractiva e alternativa á estratexia compostelá do sepulcro.

Ademais, os concellos de Vigo e A Coruña deben cooperar no desenvolvemento da lei das áreas metropolitanas e do novo mapa urbano do país, esixindo que isto constitúa unha prioridade na política autonómica, cando estamos xa ás portas dunha nova lexislatura. Como ambos os dous deben manter a firmeza institucional necesaria para que a prioridade principal da actuación do Ministerio de Fomento en Galicia sexa a finalización no último prazo previsto, ano 2013, do eixo atlántico ferroviario que unirá as dúas cidades de forma permanente en pouco máis dunha hora, o que constituirá un feito case revolucionario para o recoñecemento mutuo de ambas as dúas veciñanzas. O que non debería levalos a esquecer a demanda histórica de que ambas as dúas cidades estivesen unidas por unha autovía gratuíta, alternativa a esa AP-9 que levan décadas expoliando os nosos petos.

Sometida a cidadanía de ambas as dúas cidades ás penurias das políticas de consolidación fiscal, cos niveis de desemprego disparados, co anuncio do atraso das obras do tren e co que foron as caixas nosas na UVI, esta estratexia de competencia e cooperación entre as dúas grandes cidades galegas é unha prioridade política. Vigo e A Coruña deben compartir estratexia para saír da crise no marco dun novo proxecto de autogoberno galego. Deixemos a pacífica rivalidade para o eido futbolístico, mais aínda cando é moi probable que o derbi de abril en Balaídos sexa un encontro decisivo e moi emocionante xa que Deportivo e Celta semellan determinados a loitar entre eles polo ascenso directo.

 

Consello Municipal de Cultura

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío do peche do arquivo fotográfico Pacheco e do Museo Liste, propoño a creación do Consello Municipal de Cultura no concello de Vigo.

Vigo comeza a identificar síntomas dunha desfeita da súa política cultural. A importante redución das cantidades que as administracións públicas destinan á cultura, a devaluación da programación da que foi a caixa nosa, como algúns excesos na creación de contedores sen proxecto estratéxico, son factores que na súa converxencia ameazan con provocar un auténtico desastre para unha cidade que, dende hai tres décadas, asumíu a cultura como un dos eidos da súa moderna identidade urbana.

O formidable arquivo fotográfico Pacheco, almeiro principal da memoria viguesa da primeira metade do século XX pechou coa fin do pasado ano. Dende entón, os responsables da concellaría de Cultura e Festas non renovaron o contrato ao equipo de profesionais responsable da recuperación da primeira colección fotográfica viguesa. Nada se sabe do futuro desta peza primeira do patrimonio vigués nin tampouco de cal vai ser o futuro do Centro Galego de Fotografía, cuxas obras están a piques de finalizar no Casco Vello. Un centro onde estaba previsto reunir as valiosas coleccións fotográficas municipais dos arquivos Pacheco, Ksado e Vigovisións. Coleccións ás que se deberían engadir o fondo Llanos, adquirido pola que foi Consellaría de Cultura e depositado no Museo Etnográfico de Ribadavia, e mesmo o arquivo privado de Magar, imprescindible para entender o Vigo dos últimos cincuenta anos.

O Museo Etnográfico Liste anunciou esta semana o peche das súas instalacións. O museo da Pastora, probablemente un dos mellores centros didácticos da cultura tradicional galega, viña funcionando dende 1999 grazas ao financiamento principal do concello de Vigo. Tras a redución drástica desta asignación municipal, cando o BNG xestionaba as áreas de Cultura e Patrimonio Histórico, que pasou no orzamento de 2011 dos 96.000 a 6.000 euros anuais, semella que por un erro nunca subsanado, o propietario do museo anuncia, coa intención de liquidar as débedas, a posibilidade de vender algunha destas pezas únicas e de trasladar o museo a Oseira.

Tampouco é para botar foguetes a situación do Marco, o museo máis vistado da cidade e o centro de arte contemporánea que convoca en Galicia maior número de visitantes, xa que no ano 2011 acadou os 70.000 rexistros de entrada, o que non está nada mal. A pesar destas cifras alentadoras e da calidade da súa programación, o museo de Príncipe sobrevive grazas ao esforzo financeiro do concello de Vigo que achega 800.000 euros, que cubren máis do 50% do seu orzamento anual, agardando as achegas comprometidas polas administracións xestionadas polo PPdeG, que forman parte do seu patronato, a Xunta de Galicia e a Deputación Provincial de Pontevedra. Como preocupación continúa existindo sobre cal vai ser o futuro do Museo do Mar de Galicia, a nosa alfaia de Alcabre, dependente agora da Secretaría Xeral de Cultura da Consellaría de Cultura e Educación, que inicia unha nova xeira, tras a destitución do seu primeiro director, Pablo Carrera, quen durante nove anos loitou case en solitario e con poucos recursos por desenvolver un proxecto museístico esencial para Vigo e para Galicia. Outrosí sucede co futuro de Verbum de Samil, do museificado espazo arqueolóxico do Castro e mesmo coa recén reaberta Pinacoteca, ubicada no reconstruído Pazo de Arias Taboada, onde se exhibe unha parte da colección municipal de pintura galega.

Diante dunha situación tan crítica para o futuro de todos estes contedores culturais vigueses, á que habería que engadir a incerteza existente sobre a creación da Biblioteca do estado na Panificadora, un proxecto do que nada se sabe dende hai meses, e a indefinición sobre os contidos da programación musical (Are More, Transforma e Marisquiño, entre outros festivais de referencia), non abonda só con laiarse pola falta de recursos froito dos retallazos das políticas de consolidación fiscal. No entanto, a cerna da desfeita actual está na carencia dunha política municipal sostible e a longo prazo no eido da cultura, que fose máis alá das querenzas das diversas persoas responsables da Concellaría de Cultura como dos avatares da composición e dos equilibrios de cada goberno municipal. Vigo precisa dun proxecto cultural estratéxico, canto menos para unha década e media, integrador dos necesarios plans municipais de museos e bibliotecas, así como das políticas de fomento da lectura e da creación artística nas diversas modalidades. Un plan que contemple, ademais, o modelo de xestión e financiamento destes contedores e dos centros cívicos que achegan servizos de dinamización cultural nos barrios. A creación dun Consello Municipal de Cultura, onde os sectores sociais, culturais e políticos participasen nun debate aberto e plural, axudaría moito a reconducir a crise actual.