Mary Quintero homenaxeada

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo homenaxeo á fotógrafa viguesa Mary Quintero.

XG002544_mary_quintero_cub.inddMary Quintero por fin está sendo homenaxeada como merece. Esta muller galega, pioneira dende moi nova da fotografía profesional en Galicia, foi recoñecida a pasada semana pola Deputación Provincial da Coruña como “fotógrafa histórica”. Unha homenaxe na que se salientou que foi a primeira artista que en Galicia utilizou a cor e as técnicas do retoque, conformando unha obra propia que supera os límites do espazo e do tempo e situándoa á altura doutras figuras masculinas da fotografía galega como Manuel Ferrol, Virxilio Viéitez ou Ramón Caamaño.

O vindeiro xoves o Consello da Cultura Galega dedícalle á fotógrafa viguesa toda unha xornada de estudo na que nunha exposición retrospectiva de urxencia e en varias intervencións se percorrerán os 68 anos da súa traxectoria, dende a súa exposición alboral de retratos no Círculo das Artes de Lugo en 1947, a primeira mostra dunha fotógrafa galega, cando contaba apenas con dezaseis anos e na que xa utilizou as técnicas do retoque e coloreado, até o traballo desenvolvido no seu estudio fotográfico de Vigo, tamén o primeiro fundado por unha muller, polo que durante seis décadas pasaron varias xeracións viguesas.

Homenaxes que continuarán en novembro, o venres 13 na Casa do Libro de Vigo, onde será presentado o seu libro antolóxico, Mary Quintero. Retratista desde os 15 anos (Xerais 2015), no que se inclúe unha achega biográfica de Fernanda Padín, e no que Mary para escolmar entre milleiros de fotos contou coa colaboración de Ana Corredoira e Rober Quintero. Agarimo e gratitude que despois, o sábado 14, as súas amizades tributaranlle nun xantar no Balneario de Mondariz.

Recoñecementos recentes que por ventura se engaden a longa nómina de mencións e premios recibidos pola súa obra antes da súa xubilación, dentro e fóra de Galicia, como os de Viguesa Distinguida (1994), Medalla de ouro de Sevilla (2001), Medalla de Galicia (2002) ou Medalla de ouro da Comunitat Valenciana (2006). Homenaxes para unha traballadora incansable da fotografía de estudio, que apostou sempre pola innovación e soubo adaptarse e aproveitar ás novas posibilidades creativas ofrecidas polo desenvolvemento das tecnoloxías fotográficas.

A procura teimosa da luz adecuada e a preocupación por unha composición equilibrada caracterizaron todo o seu traballo fotográfico. Guiada por un instinto innovador e unha intencionalidade artística permanente utilizou técnicas como o retoque con pinturas transparentes ou o proxector de fondos como posibilidades para crear ambientes exteriores sen saír do estudio. Xaora, foi unha pioneira da fotografía dixital actual, mais tamén unha artista capaz de acuñar un estilo propio no retrato, o que lle permitiu ser recoñecida internacionalmente, impartir cursos, ditar conferencias, participar en xurados e compartir o escenario fotográfico da España do franquismo e do posfranquismo con figuras como Schommer, David Hamilton ou Cristina García Rodero.

Nacida en Melide en 1931, Mary Quintero formouse como fotógrafa co seu pai Aurelio Quintero e a súa nai Amadora Corredoira que rexían un estudio nesa vila coruñesa. Dende moi nova, Mary acompañou ao seu pai polas feiras, onde facían fotografía “minuteira”, o que lle axudou a coñecer as regras básicas de composición, iluminación e revelado. Mentres que foi da súa nai de quen aprendeu as técnicas artesanais de retoque e coloreado, que perfeccionaría durante a súa estancia en Madrid en 1945 xunto ao fotógrafo Pedro Jaraba e ao profesor de pintura Carlos Pascual de Lara. Foi en Lugo no obradoiro estudio familiar, Fotografía Quintero, aberto na praza de Santo Domingo, onde comezou a desenvolver a súa actividade fotográfica e as súas primeiras (e exitosas) exposicións de retratos que a animaron abrir estudio propio en Vilalba cando contaba apenas dezasete anos.

As esporádicas visitas a Vigo, acompañando ao seu pai, para realizar retratos no Hotel Alameda da praza de Compostela, facilitáronlle a realización en 1952, tamén o ano do seu casamento, da súa primeira exposición en Vigo, no salón da pastelaría El Molino, no que contou coa axuda de Lola Ponte. O éxito da exposición, onde entre outros retratos, se expoñía un realizado ás fillas de Enrique Lorenzo, incrementou a súa clientela viguesa e a levou a instalarse dous anos despois en Vigo e a crear o seu famoso estudio de Urzaiz 32, onde até a súa xubilación formou un equipo de traballo con catro mulleres: Ana, María Jesús e Marilí, no que anos máis tarde, se integrou a súa filla María.

Ben sería que Vigo, a cidade cuxas xentes retratou con tanto agarimo durante case seis décadas, preparase nalgún dos seus museos municipais unha grande retrospectiva da súa obra. Mary Quintero meréceo e os vigueses e viguesas de hoxe poderían espellarse na imaxe das súas familias.

Campo de Fragoso CLXVIII

/en , , , /por

nolitoKEYLORAZO

O Celta perdeu onte co Real Madrid por mor dunha primeira media hora onde foi superado con toda claridade polo equipo de Rafael Benítez. Porén, o resto do tempo de xogo, sobre todo desde que quedou en inferioridade numérica a comezos da segunda parte, os de Eduardo Berizzo mereceron, canto menos, a igualada na táboa de marcas, o que impediu unha memorable actuación do gardarredes Keylor Navas e na que influíu a desafortunada actuación arbitral de Clos Gómez, un dos colexiados preferidos polo equipo madrileño.

De inicio, Benítez gañoulle a Berizzo a batalla no encerado táctico. O Madrid saíu coma un ciclón, intenso, concentrado e potente en todas as súas liñas disposto a monopolizar o xogo. Desde os primeiros lances a anticipación de Casemiro conseguiu que nin Augusto nin Wass puidesen cheirar a pelota, mentres que os seus laterais, sobre todo Danilo, procuraban as costas de Nolito e Jonny. Sen o contacto coa bóla, a valente proposta de Berizzo naufragou, o Celta descompúxose defensivamente e non tardaron en chegar os goles. Cristiano atopou un furado na marcaxe de Jonny que lle permitiu desprazarse en paralelo á portería até atopar a posibilidade de xutar con certa comodidade e bater a Sergio. Un golazo no minuto sete co que o madeirense pechou a súa actuación en Balaídos.

Con todo, grazas á velocidade e mobilidade de Orellana, que de cando en vez pasou á media punta, e á participación de Augusto, o Celta comezou a recuperar a pelota e a chegar á porta de Keylor. Tras un magnífico xutazo do poeta chileno, desviado polo costarricense na súa primeira estricada felina, Marcelo e Jesé viron que Nolito non recuaba na súa marca da banda esquerda, burato que aproveitou Danilo para abrir o seu corredor e anotar o segundo. Xaora, a pesar dunha táboa de marcas tan adversa, o Celta non se entregou. Nolito encoraxado, unha vez que conseguiu liberarse do pesadelo de Lucas Vázquez, probou de novo a Keylor, que volveu parar o imposible. O que despois repitiría o iluminado porteiro centroamericano até en cinco ocasións, nun saque directo de Wass, nun remate de Jonny, noutro de Iago e nun pexegazo de Hernández. Imposible superar semellante muro de aire.

Tras a reanudación e, sobre todo despois da polémica expulsión de Cabral, o Celta en inferioridade recuperou o control da bóla, demostrando que é un equipo teimoso con corazón de aceiro e con moitos quilates de talento nas biqueiras dos seus futbolistas. Foi o Madrid o que desta volta colleu medo, atrasando liñas, embarullando as xogadas defensivas, repartindo empurróns e confiando en pechar o resultado ás posibilidades dalgunha carreira de Ronaldo, onte moi discreto, ou de Isco, que substituíu a Lucas Vázquez.

Nese novo contexto, Nolito, motivadísimo, liderou a reacción celeste fabricando na proximidade da área un par de xogadas de moi alta escola. Na primeira o seu xute foi despexado por Marcelo debaixo dos paus. Outro gol malogrado que xa cantaba a bancada! Mais na segunda, faltando apenas seis minutos para o remate, superou a Keylor cun dereitazo que entrou pola escuadra do primeiro pao. Un golazo tremendo que abriu a posibilidade dunha remontada heroica. Mais o tanto do noso internacional chegou un chisco tarde, como os trocos dun despistado Berizzo no minuto oitenta, cando entraron na lameira Guidetti, Radoja e Planas. A pesar do Keylorazo, da gran actuación do porteiro madridista, onte o Celta puido e mereceu conseguir un punto e continuar invicto. Non obstante, a pesar desta primeira derrota, os celtistas non podemos queixarnos desta extraordinaria primeira cuarte parte da tempada onde gozamos da intensidade e a beleza do xogo do equipo en case todos os partidos.

A Galicia urbana

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana a publicación do libro A Galicia urbana, coordinado por Rubén Lois e Daniel Pino, que considero esencial para a comprensión da realidade territorial actual do noso país.

XG00235901Galicia é un país hexemonicamente urbano. Hoxe máis de dous millóns de persoas, o 70 % da poboación galega, residen no eixe urbano continuo que se estende de Ferrolterra á fronteira portuguesa, agrupándose en cinco das setes cidades galegas primeiras, espazos urbanos onde viven case o 60 % dos habitantes de Galicia. Polarización que se produce tamén no eido económico xa que neste mesmo espazo urbano atlántico se concentra o 75 % da riqueza do país, boa parte das empresas de maior facturación e emprego, así como as entidades públicas que prestan os servizos públicos sanitarios, educativos e administrativos.

Un proceso imparable de concentración demográfica e económica, que supuxo un grande impacto sobre a nosa paisaxe, xa que provocou á artificialización do territorio galego. A urbanización das últimas catro décadas supuxo a construción de milleiros de edificacións, en moitos casos sen planificación ningunha, e de numerosas infraestruturas (autoestradas, estradas, polígonos, paseos marítimos, avenidas ou rúas), que supuxeron, despois, a instalación dos servizos de saneamento, electrificación e gasificación. Sen esquecer, que este proceso urbanizador orixinou mudanzas profundas dos xeitos de vida da poboación galega, que foi adoptando os patróns e as convencións do estilo de vida urbano como o traballo asalariado, o incremento da mobilidade, a segmentación de roles, a competitividade, a secularización, o individualismo ou a posibilidade de mudanza social, tan característicos das sociedades urbanas do resto de Europa.

Esta revolución silenciosa no territorio desmonta a visión tradicional de Galicia como un país de campesiños empobrecidos cunha economía de subsistencia ou simbiótica, no caso daqueles que nos arrabaldes das cidades coma Vigo ou Ferrol se foron incorporando ao incipiente proceso industrializador dos anos sesenta e setenta. Unha revolución urbana que obriga a reformular as interpretacións que se fixeron dende o pensamento galeguista sobre o territorio e a identidade, como as do atraso do profesor Xosé Manuel Beiras ou a da contraposición entre o carácter cosmopolita do urbano e o auténtico galego do rural e vilego defendidas por Risco ou Otero Pedrayo.

Hoxe Galicia é unha realidade urbana debido á concentración demográfica, da actividade económica e da artificialización do territorio arredor dun eixe litoral formado pola áreas metropolitanas de Vigo e da Coruña (onde viven máis dun millón longo de persoas, máis dun terzo da poboación galega), interconectado con tres cidades medias, Pontevedra, Santiago e Ferrol, que articulan ao seu arredor unha tupida rede de asentamentos rururbanos. A este corredor occidental hai que engadir os espazos urbanos da Galicia oriental das cidades de Ourense e Lugo, onde viven un terzo dos habitantes de cada unhas das súas provincias, e por unha serie de vilas, que funcionan como centros de cabeceira comarcais, como Verín, O Carballiño, Monforte, Sarria, Vilalba, Mondoñedo, A Estrada, Lalín, Arzúa ou as do corredor da Mariña lucense, Viveiro, Foz e Ribadeo. Pequenas cidades que funcionan como illas sobre un océano rural que marcou gran parte da historia e da identidade do país, mais que agora moi transformado, en declive, deixou de ser para moitos galegos o referente de orixe, albergando unha poboación minguada e en claro retroceso.

Esta mudanza histórica é estudada dende un enfoque multidisciplinar e desmitificador no libro “A Galicia urbana” (Xerais 2015), un groso volume de 760 páxinas, coordinado polo xeógrafo Rubén Lois e o sociólogo Daniel Pino. Corenta especialistas, dende diversos saberes e disciplinas, como a Xeografía, Demografía, Historia, Economía, Socioloxía, Arquitectura, Urbanismo, Dereito e Medio Ambiente realizan unha radiografía da organización territorial da Galicia actual e propoñen unha serie de medidas para pensar e gobernar esta Galicia urbana das vindeiras décadas.

Propostas moi acaídas xa que está realidade da hexemonía urbana aínda non foi recoñecida en Galicia no eido institucional, administrativo e político. A constitución de áreas metropolitanas, como as de Vigo e A Coruña, é unha prioridade indiscutible, que debe dar paso á creación dunha nova organización de Galicia como país urbano, superadora da provincial e municipal actuais. O noso país precisa debuxar un novo mapa municipal, comarcal e metropolitano coherente con esta realidade urbana, onde a escala supralocal e subrexional adquiran un maior protagonismo. Como propoñen Rubén Lois e Daniel Pino, se os espazos mudaron polo efecto da urbanización, “agora cómpre axustar estes cambios ás escalas territoriais e de goberno”. Acometer a reforma territorial é un reto da Galicia do século XXI.

Feijoo e o Vigo metropolitano

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo propoño unha reflexión sobre a posición de Feijoo e do PPdeG sobre a Área Metropolitana de Vigo.

area_vigo_r2_c1Tras a lectura da magnífica entrevista que Irene Bascoy fixo a Alberto Núñez Feijoo para Faro é doado comprender que o Partido Popular ten un problema grave en Vigo. O presidente da Xunta de Galicia aínda non valorou o peso que Vigo ten na economía e política galegas nin entende o seu carácter de cidade metropolitana, a “cidade en bisbarra” da que falaba Ramón Otero Pedrayo. A pesar de ter a súa residencia na abella da ribeira, Feijoo é incapaz de conectar coas preocupacións e coa memoria da maioría social viguesa, un alma cívica que moi pouco ten que ver cos parabéns que recibe das “elites” conservadoras en actos de partido e, por suposto, moito máis ampla co electorado dos distritos do centro onde o seu partido é hexemónico en cada elección. Vigo é unha cidade revolcada, moito máis complexa do que pode enxergarse dende o outeiro de Monte Pío.

No entanto, para quen coñeza o ADN vigués e a historia da cidade nas últimas catro décadas non é difícil explicar que as severas derrotas municipais sufridas polo partido de Feijoo en Vigo, coincidindo coas súas lexislaturas á fronte do Goberno Galego, sobre todo a do pasado mes de maio, máis alá da pouco afortunada elección da candidatura, tiveron a súa orixe no desinterese do presidente polo que sucedía en Vigo e na súa área metropolitana. Un erro colosal sobre o que Abel Caballero construíu de forma moi intelixente a súa esmagadora maioría absoluta. O alcalde socialista si soubo liderar o profundo malestar cidadán provocado pola marxinación orzamentaria coa cidade da Deputación presidida por Rafael Louzán e a indignación provocada polas políticas erradas de Feijoo en temas quentes para Vigo como a fusión das caixas de aforros, cando xa se foran a pique. Como tamén o fixo cando recuncou na casa do Campo de Granada co abandono inxustificado do Hospital Xeral para usos sanitarios, o negocio millonario da privatización do Hospital Álvaro Cunqueiro e, sobre todo, o caos do traslado ao novo centro sanitario denunciado nas avenidas viguesas por milleiros de persoas.

Nestes sete anos, tampouco soubo entender Feijoo a importancia política da presidencia da Autoridade Portuaria, case unha segunda alcaldía na cidade, onde colocou primeiro a Corina Porro e despois a Ignacio López Chaves. Ambos os dous, a pesar de representar perfís persoais moi diferentes, careceron da capacidade de intermediación na sociedade industrial viguesa e de diálogo interinstitucional necesario coas diversas administracións, sobre todo co concello, para integrar as diversas actividades do porto (fosen as turísticas, deportivas e de lecer como as estritamente industriais) no proxecto estratéxico e urbanístico de Vigo. Como non comprendeu Feijoo, cando utilizou politicamente os contratos de Pemex, o valor (e mesmo a pegada afectiva) que a industria naval ten na beiramar viguesa dende hai máis dun século. Con todo, o seu maior fracaso político en Vigo é a súa obstinación por non recoñecer o liderado indiscutible do concello de Vigo e da súa alcaldía sobre unha área metropolitana que conta con case medio millón de habitantes, que polo momento agrupa a catorce concellos (con outros seis con interese en incorporarse) e ocupa o territorio de comarcas naturais como o Morrazo, o Val Miñor, a Louriña, o Condado e o Baixo Miño. Ese Gran Vigo, o Vigo metropolitano, que nas eleccións municipais de maio deulle na maior parte dos concellos unha lección de coherencia ao Partido Popular, espíndoo coma o rei nú e outorgándolle a presidencia da Deputación á socialista viguesa Carmela Silva.

Tras semellante pau, parecía que Feijoo aprendera e sería capaz de trasacordar sobre os termos da Lei da Área Metropolitana de Vigo aprobada de forma unilateral polo seu partido en 2012. Mesmo chegou a comprometerse en facelo decontado na entrevista que mantivo co alcalde vigués o pasado mes de setembro. Porén, todo quedou en auga de castañas e o presidente volve enlearse na súa calculada retórica de administrativista, ao tempo que aproveita a operación Patos para mover apenas dous dos seus peóns de posición no taboleiro vigués e mandar así un sutil recado ao equipo de goberno vigués. Movementos que cos calendarios electorais na man, con convocatorias en decembro e na vindeira primavera, agoiran que Vigo dificilmente contará nesta lexislatura coa posta en marcha dunha nova Área Metropolitana.

E o caso desta lea da máis resesa política non é nin moito menos menor para os concellos (e a cidadanía) da área metropolitana viguesa xa que deste acordo depende o funcionamento de servizos básicos como o transporte metropolitano (do que Vigo até agora quedou fóra), o tratamento de residuos, o abastecemento de augas e tantos outros temas de carácter metropolitano. Polo visto e expresado, co Vigo metropolitano Feijoo non mudou de chip.

O último tren

/en , , , /por

No artigo semanal en Faro de Vigo propoño que Renfe introduza unha frecuencia en horario nocturno, con saída entre as 22:30 e as 23:00 horas, no tren de velocidade alta entre A Coruña e Vigo.

tren-vigo-interior

Somos moitas as persoas que por obrigas do noso traballo desprazámonos decote entre Vigo, Pontevedra, Vilagarcía, Santiago e A Coruña. A pesar da inauguración da liña do tren veloz entre as estacións de Urzaiz e San Cristobo, continuamos utilizando o coche e pagando as carísimas peaxes da AP-9 debido a ausencia dun servizo de tren en “horario nocturno”. E abofé que resulta difícil comprender que a derradeira saída, tanto dende Vigo como dende A Coruña, sexa arredor das nove da noite, case como acontecía nos tempos daquel ferrobús que cubría o traxecto en máis de tres horas. A pesar de que agora a viaxe dura apenas hora e media, con semellante horario resulta imposible utilizar este servizo para aquelas persoas con xornada laboral vespertina, para as que participan nunha reunión a medio tarde ou asisten a un acto cultural ou espectáculo deportivo que adoitan comezar entre as sete e as oito do serán. Non hai que ser un xenio para saber que para normalizar de vez as comunicacións ferroviarias entre as dúas metrópoles atlánticas é imprescindible contar cun último tren que saia de cada un dos extremos entre as dez e as once da noite.

Este horario precario do ferrocarril rápido galego, que dende a súa inauguración conta cun nivel alto de ocupación e puntualidade, supón unha anomalía, se o comparamos co doutros servizos. Renfe homológao co das últimas saídas do AVE de Madrid a Barcelona (20:30), Valencia (21:10), Sevilla (21:30) ou Valladolid (21:30), cando por ocupación a galega debería ser considerada unha liña de media distancia de frecuencia e horario comparables a algunhas de cercanías. O modelo do horario nocturno do Vigo-A Coruña debería asemellarse máis ao que utiliza o AVE de Madrid a Ciudad Real (22:15) ou o AVE que une Barcelona con Tarragona e Lleida (21:50). Con todo, é o modelo de horarios de cercanías o que mellor se axeitaría ás necesidades do tren galego, fose o da liña entre Alacant e Murcia (22:00) ou as que funcionan nas áreas metropolitanas de Barcelona, Bilbo ou Donostia, todas con últimos trens con saída despois das 22:30 horas. Por non citar os modelos horarios alongados até a medianoite do ferrocarril do Reino Unido, Países Baixos ou Francia que facilitan a utilización intensa deste servizo, a pesar do seu prezo elevado ou da súa privatización como acontece no das illas británicas.

Aumentar unha frecuencia en cada sentido entre Vigo e A Coruña, con saídas entre as 22:30 e as 23:00 horas permitiría que utilizasen o tren moitas das persoas que acuden a espectáculos ou realizan xestións vespertinas nalgunha das cidades. Se viñese acompañada de pequenos axustes na programación horaria destas actividades, esta medida provocaría a longo prazo unha revolución na mobilidade entre os habitantes das nosas cidades atlánticas. Os vigueses poderiamos acudir ás representacións do Pazo da Ópera da Coruña e os coruñeses asistir aos concertos do auditorio de Beiramar. Ou uns e outros poderiamos participar nos seráns que Culturgal organiza en decembro en Pontevedra ou asistir ás proxección do Cineuropa compostelán do mes de novembro. Como gozar dos partidos do Obradoiro, do Teucro e doutras disciplinas deportivas, por non citar os eventos das festas de verán ou as posibilidades que se abrirían para a mobilidade do estudantado e o profesorado das tres universidades. Unha horario nocturno que facilitaría as conexións aeroportuarias internacionais, a pesar de que os camiños de ferro non chegan aínda a ningunha das terminais, o que a longo prazo tamén as faría máis competitivas con respecto a do Porto. En definitiva, contar cunha maior e mellor oferta ferroviaria só iría en prexuízo do emprego da AP-9, que despois de corenta anos e xa varias veces amortizada, continúa espoliando os petos dos galegos sen contrapartida ningunha.

A reivindicación doutro horario para o último tren do día ten que ver co deseño dun novo mapa de comunicacións e mobilidade para seis cidades (Vigo, Pontevedra, Vilagarcía, Santiago, Coruña e Ferrol, a única desconectada deste tren) chamadas a funcionar como unha única rede urbana atlántica, capaces de competir e colaborar entre todas elas. Abondaría con coordinar as súas programacións públicas e privadas para facilitar a visita das súas cidadanías aos espazos para o lecer, de tapeo e de turismo familiar de fín de semana de cada unha delas. Tras os elevadísimos investimentos no corredor ferroviario atlántico, tras a redución dos servizos do tren tradicional de proximidade, cómpre activar os servizos dun tren de cercanías capaz de introducir un novo dinamismo intergalaico que coute os localismos de tres pesetas. Os gobernos locais das seis cidades deberían reclamar a Renfe que poña en marcha esta ampliación horaria que reclaman potenciais usuarios deste servizo público.

Mañá cando me maten

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo a lembrar aos cinco fusilamento sod 27 de setembro de 1975 e a exixir a reparación que merecen as vítimas e as súas familias.

27septiembre1975Non pasaron desapercibidas para os lectores de “Faro de Vigo” as esquelas publicadas a pasada fin de semana e contratadas por subscrición popular con motivo do corenta cabodano do fusilamento en Hoyo de Manzanares dos mozos galegos Xosé Humberto Baena Alonso e Xosé Luis Sánchez-Bravo Solla, xunto ao catalán Ramón García Sanz, e aos vascos Jon Paredes Manot Txiki e Ángel Otaegui Etxeberria, membros do FRAP e ETA. Como tampouco pasaron desapercibidos os valados que reclaman “verdade, xustiza e reparación” como vítimas que foron da Ditadura, ao tempo que denuncian estas derradeiras execucións do franquismo, tras catro procesos militares sumarísimos, realizados sen garantías xurídicas, que concluíron coa petición de once penas de morte, apenas dous meses antes do pasamento de Franco, mesmo a pesar da mobilización da sociedade internacional, incluído o intento de mediación in extremis do papa Pablo VI. Esquelas, valados e un acto de homenaxe en Pereiró que neste corenta aniversario exixen a anulación daqueles xuízos e o remate da impunidade para os seus responsables.

A recente publicación do libro de Carlos Fonseca “Mañana cuando me maten” (La Esfera de los libros, 2015), presentado en Vigo hai unhas semanas, foi esencial para a reconstrución fidedigna dos acontecementos e do contexto político e social que levaron a aquel fatídico 27 de setembro de 1975. O autor das “Trece rosas rojas” (2004) utilizou os procedementos do xornalismo narrativo, alicerzado sobre unha rigorosa investigación documental, até onde o acceso aos arquivos militares lle foi permitido, xa que aínda non se pode dispór nin dos textos íntegros das causas nin das sentenzas, clasificadas como “secretas”. Mais tamén, recabou información en longas conversas cos procesados que salvaron a vida, cos familiares, amigos e letrados defensores das vítimas, e cos xornalistas asistentes aos xuízos e ás execucións. Materiais cos que construíu un relato co que intenta achegarse á verdade do sucedido naqueles derradeiros meses do tardofranquismo. Afonda así con delicadeza nunha dolorosa ferida que, como outras relacionadas coa Ditadura e coa Reforma Política, sabemos aínda non foi curada. Xaora, o libro de Fonseca amosa que cometeran ou non os delitos polos que foron condenados, non hai dúbida que os cinco fusilados foron vítimas dun simulacro de xustiza militar que os sentenzou antes de xulgalos. Como tamén o é que as probas que os incriminaron nuns casos se obtiveron por torturas noxentas e noutros foron manipuladas, privándoos, como se comproba nos relatos dos xuízos, das mínimas garantías de defensa.

É inevitable que na reconstrución daqueles feitos nos produza particular interese as historias dos galegos Baena e Sánchez-Bravo, dous rapaces que estudaran no Instituto Santa Irene e viviron o fulgor daquel Vigo revolcado de comezo dos anos setenta como membros do Partido Comunista Marxista Leninista e máis tarde en Madrid dos grupos do FRAP.

No de Xosé Humberto Baena foron decisivas as testemuñas da súa irmá Flor, que ao longo destas catro décadas defendeu a súa inocencia e nunca perdeu a esperanza de acadar a reparación para el, até chegar a acudir ao Tribunal de Dereitos Humanos da ONU. Mais tamén foron decisivos o diario do seu pai Fernando, que recolle con moito detalle aquelas xornadas terribles, e os textos escritos por Baena en Carabanchel días antes da súa execución, como lle suxerira a súa tía Carlota, nos que expresa a súa desesperanza. É estarrecedor o titulado “El reloj”, no que expresa a súa loita contra o tempo e a súa convicción de que o ían matar. Como conmovedoras son a narración das torturas ás que foi sometido, as referencias as lecturas dalgunhas novelas, as súas lembranzas dos días nos que traballou na fábrica de Fumensa e, sobre todo, a carta de despedida aos seus pais, escrita o día anterior a ser fusilado, na que lles achega azos e solicita que fagan todo o posible para levalo a Vigo. O que resultou moi difícil para a súa familia, á que unha vez chegado o féretro a Pereiró, se lle impediu sequera poder velalo.

O relato de Xosé Sánchez-Bravo, veciño de Vincios e estudante de Químicas no CUVI, queda vencellado ao de Silvia Carretero, a moza que coñeceu cando fuxiu a Madrid e coa que casou en maio daquel ano 75. É tristísima a narración que fai a súa irmá Victoria da noite anterior á execución, na que foi visitado por ela e pola súa nai e na que por fin puido ver durante unhas horas a súa dona embarazada, daquela presa en Yeserías.

Como sinala o propio Carlos Fonseca, tras catro décadas, non abonda só con evocar o ocorrido aqueles días de setembro de 1975. É imprescindible, tamén, abrir as cancelas xurídicas e revisar aqueles catro procesos. Juan Gelman ben o dicía: “o contrario do esquecemento non é a memoria, senón a verdade”.

Campo do Fragoso CLXVII

/en , , , /por

cc8ac9ef-01a8-4250-93a2-b1ce46704c9aINESQUECIBLE, MEMORABLE, HISTÓRICO

Inesquecible, memorable, histórico non son cualificativos desmesurados para o sucedido en Balaídos o mércores. O Celta esmagou ao Barcelona nun partido extraordinario, quizais un dos máis completos da última década, que nos fixo lembrar a ledicia vivida nalgunha daquelas noites europeas como as da Juventus, Benfica, Slovan de Praga, Liverpool ou Ajax, marcantes para unha xeración de celtistas. Sei que os novos seareiros celestes, por ventura cada vez máis numerosos e activos, dificilmente esquecerán este 4-1 diante do Barça tricampión de Luis Enrique, un encontro que como sinalou Eduardo Berizzo “honra o fútbol” e o esforzo e o xenio dos seus futbolistas. Un serán de entusiasmo e emoción expresadas de forma respectuosa que, ademais, ilustrou a consolidación do proxecto de club de Carlos Mouriño e o regreso do Celta ao espazo temperado de Primeira, que ocupou durante varios lustros de entre séculos.

Semellaba moi difícil repetir a asombrosa primeira media hora de Sevilla, incluído o gol do “fútbol dell´arte” de Nolito. Pois os de Berizzo foron capaces de superala mantendo, coas imprescindibles modulacións, aquel nivel de xogo de salón durante os noventa minutos. Como tamén recuncou na táboa de marcas o sanluqueño con outro “golito” de fasquía artística
, idéntica categoría dos tantos de Iago Aspas e do de Guidetti, todos moi fermosos. Xogo e efectividade xerada dende o encerado de Berizzo que, dende o asubío inicial, gañou a partida táctica á do seu predecesor Luis Enrique.

O adestrador arxentino atopou a chave do partido na presión asfixiante e permanente do seu equipo dende a liña de tres cuartos, impedindo así a saída cómoda do balón do rival. O Totto sabía que as posibilidades do seu conxunto o obrigaban a defender en campo contrario, dificultando as pelotas que Iniesta, Busquets ou Sergi Roberto puidesen achegar ao temible tridente atacante, o MSN formado por Messi, Suárez e Neymar. Para conseguilo adiantou a Augusto e Wass sobre a liña do medio campo, moi reforzados no pivote por Radoja, ao tempo que os extremos atacantes e defensivos disputaban duelos individuais con cadansúas parellas. Berizzo acertou de cheo. Os actuais campións nunca conseguiron unha saída fluída do balón, confundidos caeron no envurullamento ou nos erros dos seus defensas, que facilitaron os goles galegos. E nas ocasións que chegaron, os do MSN atopáronse coa anticipación de Sergi, Jonny ou Hugo Mallo, que amargaron á tríade de millonarias figuriñas.

Porén foi o tridente marabilla, esa NAO ventureira formada por Nolito, Aspas e Orellana, a que toleou aos Piqué, Alves e Stegen nun serán que lembrarán como un pesadelo. O gol de Nolito naceu da biqueira dun Mallo pletórico, capaz de bailar con Neymar e achegar dúas grandes asistencias. O de Marín mudou de xogo á esquerda e o noso internacional inventou dende o seu recuncho preferido unha parábola perfecta á cruceta dereita. Outro gol para o recordo. O segundo naceu á media hora de xogo, cando Aspas aproveitou unha perda de Piqué no medio do campo. O xenio de Moaña conduciu en solitario e finalizou cun chapeu moi delicado sobre o porteiro alemán. Foi coa táboa de marcas tan adversa, cando o Barcelona por fin procurou a implicación do seu tridente. Neses minutos difíciles para os nosos apareceu salvador o porteiro Sergio Álvarez que parou balóns envelenados de Messi e Neymar.

Tras a reanudación, as figuras do Barça volveron intentalo. Messi enviou unha bóla ao pao, cando o perigo axexaba nas luvas dun Neymar implicado. Porén, os célticos souberon atopar unha fendiña no asedio meduliano. Aspas conduciu en solitario unha contra moi longa, superando ao porteiro cunha biqueiriña dóce pegada ao pao esquerdo. O partido quedaba feito, a pesar de que faltaba máis de media hora. Como sucedera en Sevilla o Celta soubo sufrir nos seus momentos de cansazo. O gol de Neymar foi tan inevitable coma merecido. Mais coa entrada na lameira de Guidetti o Celta recuperou electricidade e prendeu a luz da rianxeira co seu gol serodio. O partido, entón, esmoreceu devagariño entre os cánticos da bancada. Un serán marabilloso de fútbol. Inesquecible o vivido en Balaídos.

Ano Internacional da Luz

/en , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo, a partir dun xantar co doutor Tomás Camacho, reflexiono sobre a celebración de 2015 como Ano Internacional da Luz.

Efiener-investiEspaña-CitiestaNighint2A pasada semana coincidín nun xantar co doutor Tomás Camacho García, o director médico do Laboratorio Lema e Bandín da rúa Lepanto. Toxicólogo clínico, colaborador da NASA no estudo das repercusión de tóxicos sobre os astronautas, Camacho é un dos científicos vigueses de prestixio internacional (e por ventura hai uns cantos na nosa cidade). A súa colección de microscopios, máis de duascentas pezas, representativas das diversas tipoloxías da historia deste aparello, iniciada hai quince anos nunha estancia na Universidade de Harvard, é unha das máis valiosas e recoñecidas do mundo. Nese xantar inesquecible, quedamos engaiolados cos seus relatos científicos, narrados coa facilidade e a sinxeleza dos sabios, sobre as causas dalgúns accidentes aéreos, a orixe do erro humano, a síndrome da quenda de noite, as razóns do envellecemento ou a estremecedora afouteza dos astronautas que se propoñen como pioneiros para as primeiras viaxes a Marte. Porén, o que nos rendeu foi o relato con tintes novelescos da rocambolesca adquisición en ebay do seu último (e máis importante) microscopio.

Unha peza do século XVII, que apareceu enterrada nas lameiras das canles de Delf, a cidade holandesa onde naceu o pintor Veermer. Un microscopio de trescentos aumentos do tamaño dun maimiño que pertenceu a Antonni van Leeuwenhoek, lembrado como o inventor e fabricante deste microscopio excepcional que permitiu observar por vez primeira os espermatozoides, abrindo así a microbioloxía. Unha peza orixinal, de incalculable valor, unha das nove existentes no mundo, que nos últimos meses foi solicitada para ser exposta en diversos lugares do mundo, mais que polo momento non tivo acomodo en ningún dos museos vigueses nin galegos.

O microscopio de Leeuwenhoek e o Libro da Óptica publicado en 1015, hai xusto mil anos polo basorí Alhacén, representan dous fitos senlleiros na historia da óptica, a disciplina que se desenvolveu desde que o científico musulmán acreditou que a luz procedía do Sol e os obxectos apenas a reflectían. Xaora, un exemplar do libro do basorí e o microscopio do holandés propiedade de Camacho son as dúas pezas principais da exposición aberta na sede central da UNESCO en París para celebrar o Ano Internacional da Luz e das Tecnoloxías baseadas na Luz.

Declarada polas Nacións Unidas na súa 68ª Asemblea Anual, esta efeméride pretende salientar ao longo deste ano 2015 o papel fundamental da luz e das súas tecnoloxías en todas as actividade humanas, sexan económicas, científicas, educativas como artísticas. Na luz está a orixe da vida, a principal fonte de enerxía do planeta, e nas súas aplicacións científicas nos eidos da enerxía, a enxeñaría, a arquitectura ou a medicina algúns dos inventos que revolucionaron a sociedade nos últimos dez séculos.

Na luz está tamén a fascinación compartida polos seres humanos por fenómenos como a aparición do arco da vella ou a observación dos abrentes e solpores que por repetidos cada día non semellan menos sorprendentes. Na luz está o ADN das belas artes, dende a pintura á escultura, con especial incidencia nas artes contemporáneas como a fotografía, o cine, a vídeocreación. Como dende a invención do láser e o desenvolvemento da fotónica, as novas tecnoloxías asociadas coa luz facilitan a fabricación de novas fontes de luz eficientes, a súa utilización como instrumentos científicos, melloran as comunicacións por medio de redes ópticas e as utilidades en disciplinas como a biomedicina, sexa na imaxe diagnóstica como na propia cirurxía.

Ninguén pode dubidar que a luz afecta as nosas vidas. Tamén cando o abuso da súa presenza nocturna se transforma en contaminación luminosa, que impacta de forma negativa sobre o medio ambiente e impide a contemplación do ceo nocturno estrelado, que debe ser considerado como un dos dereitos da humanidade. Contaminación luminosa que constitúe aínda un asunto non valorado como merece polos poderes públicos, sexa polos seus efectos sobre a saúde das persoas, ao desaxustar o reloxo biolóxico e inhibir a secreción de melatonina, que regula importantes función vitais; pola alteración que provoca na migración das aves ou na vida dos insectos; como polo despilfarro enerxético antiecolóxico (tamén económico) que para os concellos supón esta sobreiluminación nocturna.

O emprego máis racional e austero da luz artificial e o combate da contaminación luminosa, como sucede nos países nórdicos, é un asunto que con rigor e espírito construtivo debería ser incorporado na nosa axenda pública. A iniciativa da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío para que o Parlamento de Galicia aprobe unha declaración institucional en defensa do ceo nocturno constitúe un fito que non debe pasar desapercibido na celebración deste Ano Internacional da Luz.

Candidatura galega

/en , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo reflexiono sobre o proceso de conformación dunha Candidatura unitaria galega.

AutoBandeira3-1004x500Son cada vez máis propicios os ventos para a formación dunha candidatura galega que participe con garantías de éxito nas eleccións Xerais. Unha única candidatura galega que alicerzada nun amplo movemento cívico de sensibilidades plurais teña por obxectivo acadar representación nas catro provincias e conformar un grupo parlamentario galego soberano nas Cortes sen ningunha outra obediencia que non sexa a de defender políticas favorables aos intereses da inmensa maioría da sociedade galega e á continuidade de Galicia como suxeito político de seu. Unha candidatura de unidade galega sen exclusións enxergada como un soño compartido por milleiros de persoas na mobilización cidadá do pasado 25 de xullo, demandada nos diversos manifestos e declaracións políticas publicadas ao longo do verán, como avalada pola experiencia xerada nos procesos de participación cidadán co que agromaron as exitosas mareas e candidaturas municipalistas na pasada primavera. Semella, pois, que contar cunha candidatura galega é un deses soños posibles polos que paga a pena teimar.

O entusiasmo xerado nas convocatorias promovidas nos últimos meses polos membros do Encontro Cidadán por unha Marea Galega e pola Iniciativa pola Unión, as dúas plataformas cidadáns que traballan a prol deste proxecto político, amosa que a pesar do axustado do calendario, das incertezas e dalgunhas resistencias, inevitables nos procesos de cambio e converxencia, aínda é posible conformar unha única candidatura que nas vindeiras Xerais represente as diversas sensibilidades da esquerda e do soberanismo existentes en Galicia. Unha opción electoral de unidade popular, que conte polo tanto coa sólida base achegada por un movemento cidadán activo en todo o territorio galego, mais apoiada tamén por partidos que renuncian as súas siglas e colaboran na construción dun espazo político común alternativo ao establecido polo Partido Popular e polo PSdeG-PSOE. Unha candidatura galega nacida da xeración do común, un proceso complexo de converxencia de persoas, mareas e candidaturas municipalistas e partidos nacionalistas e non nacionalistas que dende posicións ideolóxicas e procedencias do activismo social e político diversas asumen que por riba das súas diferencias son moitas máis as ideas e os azos de cambio profundo que comparten.

O obxectivo dunha candidatura galega destas características non pode ser outro que facerlle fronte a situación de auténtica emerxencia que vivimos en Galicia, un país en perigo de extinción que precisa activar todos os seus recursos, todas as súas potencialidades produtivas e resetear a súa economía para xerar máis traballo e benestar para a súa cidadanía. O imparable devalo demográfico e a nova onda emigratoria da nosa xeración mellor formada, que ameaza con destruírnos como pobo; a crise ruinosa dalgúns dos nosos sectores estratéxicos, como o leiteiro, o forestal, o eólico ou a construción naval; as taxas de desemprego e índices de pobreza e exclusión social máis elevados da nosa historia; o perigoso endebedamento da Xunta de Galicia por riba dos dez mil millóns de euros ou a incapacidade de aproveitamento tarifario da nosa produción de enerxía electrica constitúen apenas indicios da precariedade dun país que ten moi serias dificultades para ofrecer os servizos básicos de educación, sanidade e dependencia e atender ao marco competencial recoñecido no seu autogoberno. Contar cun grupo parlamentario galego soberano nas Cortes é unha forma de saír deste conformismo paralizante que nos mingua, mais tamén é un valioso altofalante para expresar de primeira man as demandas da súa cidadanía e participar como suxeito político no debate decisivo que alí se produza sobre a nova articulación territorial do estado.

Para conformar esta candidatura galega cómpre que calle canto antes o proceso de confluencia nunha única plataforma cidadá na que se sumen os esforzos das dúas hoxe existentes, o Encontro Cidadán pola Marea Galega e a Iniciativa Pola Unión. O obxectivo non é outro que crear unha única ferramenta de converxencia de adscrición individual capaz de nun tempo moi escaso dotar á candidatura de personalidade xurídica, de desenvolver a súa proposta programática e de organizar un proceso de primarias do que sairían as candidaturas. Considerar o común como un espazo dinámico de encontro, activar a participación de varios milleiros de persoas con azos de cambio en todo o territorio galego, contar coa responsabilidade dos partidos, mareas municipalistas e os seus liderados emblemáticos na facilitación dos acordos son condicións imprescindibles para o éxito deste proceso con vontade de constituirse en histórico. Somos moitos as persoas que confiamos esperanzados nesta unión polo porvir.

Campo do Fragoso CLXVI

/en , , , /por

pacoherreraUNHA LECCIÓN DE PACO HERRERA

Paco Herrera é un dos adestradores que deixou máis pegada na bancada de Balaídos. Abondáronlle apenas dúas tempadas e media, incluídas a da final perdida do play-off e a do último ascenso tras cinco tempadas en segunda, para converterse nunha figura querida e respectada pola bancada celeste que o considera un referente celtista de honestidade e un dos impulsores máis afoutos da incorporación da xente da canteira ao primeiro equipo. Non esquezamos que con el consolidáronse nas aliñacións do Celta xogadores da casa como Aspas, Hugo Mallo, Túñez, Roberto Lago e Jonathan Vila, ao tempo que incorporou con continuidade ao primeiro equipo a Álex López e aos porteiros Sergio Álvarez e Yoel, ademais de facer debutar na súa tempada en primeira a rapaciños como Jonny Castro e Santi Mina, mesmo cando este xogaba no equipo xuvenil. Unha aposta pola canteira continuada por Luís Enrique que, porén, semella diminuída tras a chegada ao banco de Berizzo. A ninguén debe estrañar, pois, o agarimo e gratitude co que Paco Herrera foi recibido en Vigo no último partido de Copa, repetido na tarde de onte na visita dun intenso As Palmas.

Un recoñecemento da bancada a Herrera que semella contaxiou negativamente ao Celta que contando con dous goles de diferenza nos primeiros dezaoito minutos e xogando en superioridade numérica, tras a expulsión aos once minutos de Javi Varas (outro xogador querido en Balaídos), estragou o seu liderato nun partido decepcionante onde foron máis decisivos para a táboa de marcas os seus deméritos defensivos que a teimosa vontade dos canarios de evitar a derrota.

E iso que o Celta comezara o partido coma un trebón decidido a pasar canto antes por diante da veteranía e habilidade dos dianteiros canarios. Dispoñendo da mobilidade electrizante do tridente marabilla (Orellana, Aspas, Nolito) e contando cunha maior implicación de Tucu Hernández como enganche, os minutos iniciais foron de auténtico xogo de salón, onde cada ataque aventuraba a chegada inminente do gol. No minuto once repetiuse a xogada que resultara decisiva fronte ao Raio Vallecano, neste caso protagonizada por Aspas que tras unha grande asistencia de Fontás foi derrubado polo porteiro cando encaraba xa en solitario a portaría. O claro penalti foi executado de forma inapelable por Orellana. Con aquel xogo de salón e coa repetición da superioridade por terceiro partido consecutivo, unha marca difícil de igualar, o partido semellaba deses de cantar a rianxeira. Mais aínda cando cinco minutos despois Wass marcou o segundo tanto tras unha apertura excelente de Iago Aspas sobre Orellana.

Porén, o Celta non soubo xestionar semellante vantaxe e entregou o control do partido cando os canarios marcaron o seu primeiro tanto, tras a primeira das cantadas da defensa céltica nunha tarde horrible para ela. Con este gol de Araújo, o Celta rompeuse coma se dun tigre de papel se tratase, incapaz de tirar partido da guerra de caneos aos que os canarios foron sometendo aos galegos nun espectacular labor de desgaste.

Coa reanudación, volveu o trebón de entusiasmo celeste. Pasados tres minutos, Nolito aproveitou outra espectacular condución de Aspas. Co 3-1 semellaba o partido liquidado, mais non foi nin moito menos así. Outra intermitencia defensiva celeste permitiu que un balón lateral á area fose introducido en propia meta por Hernández. Un gol que acurtaba distancias e metía aos canarios de cheo no partido. Foi entón cando para os celestes o medo mudou de bando. Berizzo introduciu a Guidetti intentando recompoñer un equipo esgazado no medio campo, mais Herrera moito máis pillo xa conseguira convencer aos seus de que era posible o empate, que chegou con outra perda de balón dos nosos, e mesmo a posibilidade dunha heroica remontada. Os minutos finais foron dun emocionante intercambio de golpes e contragolpes. É certo que Nolito puido marcar de falta directa, mais tamén o é que os canarios estragaron dúas contras con vantaxe numérica. En definitiva, un empate xusto e outra lección de Paco Herrera, un adestrador capaz de que os seus equipos nunca se dobren.