Onte 606: RVB e a dignidade do teatro galego

/en , , , , , , , /por

Magnífica foi a homenaxe que o Club Faro de Vigo rendeu á memoria de Roberto Vidal Bolaño. Roberto Pascual, Roi Vidal e Xosé Luís Méndez Ferrín, en todas as tres grandes intervencións, lembraron a que foi trabe de ouro para o teatro nacional galego.

Comezou Roberto Pascual dicindo que «RVB defendeu unha visión holística do teatro. Foi un creador total, integral, por vontade de afirmación artística. Foi actor, autor, escenógrafo (baixo o heterónimo de Julia Brens), director». «RVB recoñecía que chegou ao teatro por casualidade. Quería dedicarse ao cine. Aos seus primeiros contactos con este medio foron dende o colectivo Lupa gravando pequenas curtas sobre festas. Bolaño quería narrar coa imaxe. A partir de gañar o Premio Abrente en 1976 con Laudamuco, señor de ningures quedou vinculado co teatro. Aquel premio reafirmouno e consolidouno co teatro e decidiu abandonar o seu traballo como bancario. Dende entón traballou pola dignidade dos oficios do teatro, por un teatro que chegase a unha maioría social, mais tamén que estimulase creativamente».

Roberto Pascual explicou despois as mudanzas na traxectoria creativa de RVB. «Ao longo dos anos oitenta sufriu un certo ostracismo, en grande medida por non sentirse arroupado pola profesión teatral no seu conflito en 1984 coa Consellaría de Cultura. Durante aquel período, coincidindo coa creación da Televisión de Galicia, dedicouse á dobraxe, mais non abandonou a creación teatral. Coa creación en 1992 da compañía Teatro de Aquí iniciou unha nova etapa e un novo manifesto teatral. RVB pretendía facer un teatro que fale da nosa realidade contemporánea. Unha nova estética, máis urbana». «Saxo tenor, un peza dramática baseada no western policial, marca o inicio desta etapa. RVB deixa o teatro de inspiración grotesca e parateatral da epoca de Antroido, a súa primeira compañía, por un teatro máis cinematográfico, que bebe das estéticas de Peter Brook e Grotowski. Durante esa época madurará na súa actividade autoral, creando para diversas institucións e escribindo por encargo. Foi este o caso da peza Integral, a súa derraeira peza, cando xa estaba ameazado polo cancro, escrita para a Escola Municipal de Teatro de Narón». Referiuse despois Pascual aos personaxes da dramaturxia boloñesa, «personaxes imposibles, outsiders aos que quere dar voz, que pretende presentar na «desgraza», un termo da sua creación, defendendo sempre a dignidade da súa condición». «O humor irónico, ao ataque, sarcástico foi sempre moi importante na súa obra. Ese humor que libera endorfinas, mais tamén activo, a arte de sermos espectadores de sermos cidadáns», rematou Pascual.

Roi Vidal dedicou a súa intervención a relatar os acontecementos que o seu pai viviu en 1984, «un ano importante na traxectoria vital de RVB». Como membro da Asociación Roberto Vidal Bolaño comezou manifestando o pesar polo feito de que Ferrín non sexa xa presidente da Academia. «RVB foi amigo de Ferrín. Na súa primeira etapa autoral preparou en 1983 o espectáculo Percival sobre textos de Ferrín. Unha peza na que o grupo Antroido acadou unha forza visual que comezaba a ser importante, mesturando actores con monicreques movidos por fíos». Lembrou que con «Percival comezara a polémica, quizais por que o texto remataba coa frase “Quremos a fronteira”. RVB foi sempre persoa incómoda». Vidal recordou como no ano 1984 se creara o Centro Dramático Galego e que RVB participara activamente no proceso de creación dunha compañía pública estable. «Foi cando “o universo mundo”, serían as palabras que utilizaría RVB, soubo que os herdeiros de Valle inclán se negaban a que fose represnetado en lingua galega». «A segunda produción do CDG encargóuselle a RVB que acabou creando a peza Agasallo de sombras, sobre a figura de Rosalía de Castro. Foi polémica por que ofrecía unha imaxe de Rosalía complexa, humana, moi diferente ao daquela santiña, a chorona, a nai da patria de Galicia, icona acuñada até entón. A peza foi polemica pola intención desmitificadora e pola abordaxe da relación entre Rosalia e Murguía». «A recepción de Agasallo de sombras foi mo mala, mesmo a algúns nomes da cultura e do nacionalismo galego pareceulles moi mal. Foi cando RVB comezou a ser incómodo, non só para o poder». «Inmerso nesta polémica, nunhas declaracións RVB propuxo que o CDG se independizase da Consellaría de Cultura».

Roi Vidal continuou relatando os acontecementos daquel fulcral 1984. «O seguinte espectáculo do CDG foi Follas novas, tamén sobre textos de Rosalía de Castro. A súa directora, Dorotea Bárcena, quixo que RVB formase parte do elenco, mais cando se ía asinar o contrato impediullo unha orde da Consellaría de Cultura. Entendeuse que fora un veto do propio conselleiro Vázquez Portomeñe. RVB decatouse, entón, da forza que pode ter o poder, se se lle permite. Convocou unha asemblea de traballadores do CDG para palpar o estado de ánimo da profesión e formuloulles a seguinte pregunta: “O conselleiro de Cultura ten dereito a impedir traballar a unha persoa por unha cuestión de opinión?”. RVB non foi apoiado. Tanto el, coma a súa compañeira Laura Ponte, sentíronse decepcionados polo comportamento dos seus compañeiros de profesión». «Foi en 1985 cando estreou Caprice des dieux cando se puxo por vez primeira o nariz de pallaso, utilizándoo coma unha máscara de defensa (e ataque). Nesta peza, un monólogo que dirixe ao conselleiro, contou os acontecementos que lle sucederan dende Percival. En 1999, coincidindo co ano xacobeo,  volveu poñer o nariz no escenario. Monologou co mesmísimo apóstolo Santiago, denunciando as complicidades da Xunta de Galicia e todos os males da sociedade galega daquel momento». «O trazo máis característico de RVB foi o da dignidade do cómico, o do bufón can grande sentido crítico». Roi Vidal, xa no treito final do seu discurso, fixo referencia a Rastros (1998), «quizais o seu mellor espectáculo, un axuste de contas coa súa xeración, a do 68, e co fracaso das súas utopías debido a complicidade co poder dos propios soñadores. RVB foi crítico co poder máis tamén con nós mesmos». Rematou Roi Vidal afirmando que «RVB foi o primeiro indignado, unha persoa digna».

Rematou a quenda de intervencións Xosé Luís Méndez Ferrín. Confesou que «era a primeira vez que falo de teatro en público, fóra das aulas. Fágoo dende a convicción de que existen xéneros literarios e que deben ser respectados, sendo de todos eles o máis irredutible o teatro». Utilizou Ferrín na súa intervención maxistral o esquema de comunicación de Jacokbson para amosar que RVB irrompe no teatro dende todos os ángulos. «Como autor escribe textos literarios excepcionais e ten unha traxectoria de transformación, un dos grandes valores do autor. Foi un autor prolífico, que encheu o noso teatro». Despois referiuse Ferrín ao galego de RVB; «un galego embebido do galego popular das grandes universidades populares que son as feiras. Vía como todos os xoves se formaban as feiras de Santa Susana, os días nos que o idioma galego invade Santiago de Compostela, cando é dominante no Berbés ou nos curros, cando a lingua da lareira se convirte en lingua de masas. Un galego rico, natural e culto». Ferrín abordou tamen o carácter político do teatro de Bolaño: «RVB tivo que rebelarse contra os que tiñan unha idea pauperista que pretendían que o teatro politicamente correcto tiña que ser realista. Ese non é o teatro excelente de RVB que realizou obras nas que se reúne a vangarda e a innovación cos principios políticos da esquerda e do nacionalismo e e mesmo do independentismo. RVB foi directo cara a complexidade, transgredindo, coma o de calquera escritor que quere ocupar o seu lugar». Rematou Ferrín relatando como coñeceu a RVB, «foi un azar de formar parte do xurado do premio de teatro Abrente na que apareceu, coma quen tira un croio nunha pucharca, Laudamuco, señor de ningures. Daquela cruzáronseme nomes como Brecht, Valle Inclán, Jarry, Arrabal…, todo o teatro que eu quixera que houbese en Galicia apareceu alí». «Recordareino, tamén, por que tras a discusión que se mantivo no xurado, ese día abandonei a ANPG», rematou Ferrín.

Un futuro para Peinador

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a crise aeroportuaria galega e o futuro do aeroporto vigués de Peinador:

Coa chegada do verán, Peinador reduce o seu número de destinos, frecuencias e prazas dispoñibles, ao tempo que para os seus viaxeiros aumenta o prezo dos billetes. Consolídase así unha tendencia imparable á baixa das cifras do aeroporto vigués que no pasado ano perdeu un 15% dos seus usuarios (máis de cen mil) e un 50% das súas mercadorías e que pechará 2013 cos peores rexistros do últimos lustro. Unha desfeita á que non é allea a “crise económica”, que en 2012 diminuíu o número de viaxeiros en avión en España en case un 4%, como a nefasta política aeroportuaria que penaliza a Peinador entre as catro terminais do noroeste peninsular. Unha situación crítica para o noso aeroporto, que coincide coa ampliación da terminal por parte da AENA, máis que retrocede case dúas décadas empregando avións de dimensións máis reducidas e menores prestacións, alongándose a duración das viaxes e dificultando ou facendo imposibles as de ida e regreso no día a destinos próximos como Madrid e Barcelona.

A crise de Peinador evidencia o fracaso das políticas de infraestruturas levadas a cabo en Galicia polos poderes públicos durante o período autonómico. Trinta anos nos que nunca se acometeu un plan de mobilidade interna e externa, fose terrestre, como marítima e aérea, capaz de estruturar e equilibrar o territorio galego, contribuíndo ao desenvolvemento económico das diversas rexións urbanas e comarcas do país. Durante varias décadas arruinouse a comunicación ferroviaria interna, abandonando a necesaria modernización do tren interurbano e apostando todos os recursos pola comunicación por autoestrada no corredor atlántico (de pagamento e, por riba, moi cara) e por unha conexión por alta velocidade coa meseta cuxa finalización se adía década a década. Apostouse por cementar o mar con dous grandes portos exteriores na Coruña e Ferrol, situados a menos de sesenta quilómetros, mais sen conexión intermodal ferroviaria, un disparate aínda máis custoso para as arcas públicas que o da megalómana Cidade da Cultura, mentres portos centenarios como os de Vigo teñen moi serias dificultades para integrarse na rede europea de autoestradas do mar. Nin tampouco a Xunta de Galicia nin o Goberno de España foron capaces durante este período de deseñar unha mínima política de coordinación aeroportuaria para Galicia, coa excepción das ampliacións periódicas das terminais viguesa e coruñesa e da construción meteórica dun suntuoso novo edificio en Lavacolla para maior gloria do daquela ministro galego de Fomento. Un fracaso, sen paliativos.

Sen unha política aeroportuaria de país, deixouse ao abeiro dos intereses localistas e do mal pechado conflito da capitalidade o desenvolvemento no norte de Galicia de dous “aeroportos internacionais” a unha distancia inferior aos 60 km. Co comezo do século, a Xunta de Galicia abriu o seu peto para subvencionar a fondo perdido a instalación en Lavacolla das emerxentes compañías “low cost”, co argumento (“indiscutible”) da promoción turística xacobea, que se demostrou moi eficaz para xustificar o agasallo de cartos públicos. Unha práctica que lexitimou aos gobernos locais da Coruña e Vigo para entrar nesa tola carreira de subvencionar eles novos destinos e frecuencias para os seus aeroportos coa intención de promocionar o turismo nas súas cidades. Mentres isto acontecía, ao abeiro das axudas europeas e con “engado” do campionato europeo de fútbol de 2004, emerxía no Porto o maior aeroporto do norte da península, cunha capacidade de conectividade transoceánica coa que non poden competir todas as tres terminais galegas.

Neste contexto, por moi cru que sexa dicilo, para a salvación do aeroporto de Peinador non abondaría con que o concello de Vigo subvencionase cos seus fondos durante a campaña de verán os voos a Londres ou a algúns destinos transversais da península. Por comprensible que sexa a lea política entre o alcalde Abel Caballero e o grupo municipal vigués do PP, que non quere para Peinador o que aproba na Coruña para Alvedro, o futuro do aeroporto de Vigo non está en continuar coas subvencións ás compañías, que no contexto das políticas de consolidación fiscal deberían ser erradicadas en todas as tres terminais galegas (incluída a da Xunta de Galicia a Ryanair en Santiago). O futuro de Peinador está en atopar a súa especialización e complementariedade dos seus destinos e servizos dentro dun plan estratéxico de mobilidade para todo o Eixo Atlántico, contemplando tanto a oferta do Sa Carneiro como a dos aeroportos galegos do norte, así como a necesidade da súa comunicación ferroviaria entre todos os catro. Sei que non vai ser doado recuperar a racionalidade tras tres décadas perdidas, mais semella imprescindible se pretendemos evitar que Peinador quede na irrelevancia.

Onte 605: O teatro para RVB

/en , , , , , /por

Preparando unhas notas para ler no acto de homenaxe a Roberto Vidal Bolaño no Club Faro de Vigo din co magnífico espazo web da Asociación Roberto Vidal Bolaño e coa páxina de recursos da CGENLG sobre o autor de Saxo tenor. Dous recursos didácticos utilísimos para estas vindeiras semanas nas que nos centros educativos se intensificará o traballo sobre unha figura principal na creación do teatro nacional galego.

Como na rede unha cousa leva a outra, din co número de RDL de 1 de decembro de 2005 dedicado a RVB, no que colaboran Manuel Quintáns, Antón Dobao e Rubén Ruibal. Tres traballos máis que recomendables que formaban parte do suplemento de Galicia hoxe que coordinaba Antón Lopo. Lendo neles anotei no caderno dúas referencias do que entendía RVB por teatro que me pareceron moi clarificadoras para comprender a dimensión da figura de Bolaño. A primeira recolleuna Quintás: «para RVB o teatro tiña de ser un medio de comunicación reivindicativo da condición humana, defensor da liberdade e doutros dereitos; pero tamén un fenómeno estético e unha forma de expresión da cultura na que ten de afondar obrigadamente as súas raíces». A segunda, recolleuna o seu discípulo e amigo Rubén Ruibal: «RVB traballou toda a vida para defender o dereito a expresarnos con imaxes en movemento».

Onte 604: Con Ramón Nicolás na Gala das Letras

/en , , , , , , , /por

Foi unha fachenda compartir con Ramón Nicolás a súa gran noite na Gala das Letras na que se entregaron os premios da AELG 2013. Nominado en tres categorías, Nicolás recibiu os merecidísimos premios ao mellor blog literario, polo seu curradísimo Caderno da crítica, e ao mellor libro de ensaio, pola súa extraordinaria biografía sobre Celso Emilio Ferreiro. Os escritores e escritoras recoñecían así o seu traballo como investigador literario, profesor, crítico, tradutor, divulgador, promotor e activista da lectura en galego, premiábase o labor deste obreiro e arquitecto das letras galegas contemporáneas. As palabras medidas, equilibradas, xenerosas, agradecidas, reinvidicativas, memoriosas, fermosas, esperanzosas, oportunas das súas dúas intervencións de gratitude foron apenas senllas mostras da súa enorme valía. Foi a de onte unha noite para lembrar tamén as palabras de compromiso coa lectura Ledicia Costas, premiada co mellor libro LIX, de Ana Romaní, expresando solidariedade cos xornalistas en paro, e da nosa admirada Lydia Jorge, recoñecida como escritora galega universal. A frase coa que pechou o seu discurso a narradora portuguesa será a partir de agora un aliciente para todos nós: «a esperanza é uma luta». Beizóns a Moncho Nicolás, a Ledicia Costas, Ana Romaní, Begoña Caamaño, Álvarez Torneiro, Darío Xohán Cabana, Lydia Jorge e resto das persoas e institucións premiadas!

Onte 603: Ferrín, Rosalía e «Cantares gallegos»

/en , , , , , , /por

A presentación en Padrón da edición de Cantares gallegos preparada por Anxo Angueira constituíu outra emocionante homenaxe rosaliana. Case un cento de persoas participaron das intervencións moi celebradas de Ferrín, Angueira e O Leo nas que se lembrou a proeza de Rosalía tras cento cincuenta anos da publicación do seus Cantares gallegos.

O discurso rosaliano de Ferrín, un dos primeiros tras a súa dimisión como presidente da Academia Galega, foi memorable. Comezou lembrando que a «figura de Rosalía está chea de mitos, feitos descoñecidos e outros falsos» e expresando o seu desexo de que «Rosalía se empadrone, volva outra vez a Padrón». «Sabemos que Rosalía viviu coa súa nai dona Teresa na rúa do Sol, xogou coas meniñas de Padrón. Naceu en 1837, apenas nove anos antes que a Revolución de 1846 ocupe o poder en España. Un proceso que supuxo en Galicia a desaparición dos morgados e o inicio da fase de extinción da pequena nobreza rural, os pazos. Rosalía é filla daquela revolución. Os seus xestos, os da súa nai, os do seu tío Pepito de Lestrove son inequivocamente revolucionarios». «Rosalía emancípase axiña en viaxa a Madrid aos 19 anos para vivir a vida literaria. Casa e vive con eses principios de liberdade e independencia». Lembrou Ferrín que estivera en Padrón en 1958, o día no que se inaugurou o monumento de Rosalía. «O Espolón estaba absolutamente cheo de xente. Os meniños subidos aos plátanos para ver a intervención de Otero Pedrayo, un acto organizado por Camilo Agrasar,  que constituíu o primeiro acto de masas do nacionalismo galego. Rosalía debe volver a Padrón». Ferrín argumentou despois a necesidade de «realizar unha revisión crítica da biografía de Rosalía», xa que para el «non hai probas que acrediten quen foi filla de quen se di». «Rosalía é a persoa máis significativa da nación galega,é a que preside a nación. Galicia é o único país no que todo o capital simbólico pasado e presente reside nunha muller, filla da revolución burguesa, que mesmo se decantou cara a posicións socialistas. Fai falta unha Rosalía, unha biografía escrita como as grandes biografías das figuras da Europa contemporánea».

Ferrín argumentou despois a necesidade de contar cunha edición crítica de toda a obra de Rosalía de Castro. «Cómpre ir aos seus textos, establecelos e facerlles introducións e notas críticas, coma se fixo en todos os países cos seus clásicos». «Aquí é onde aparece o proxecto da edición que presentamos de Anxo Angueira. Facía falta unha introdución e unhas notas coma estas que actualizasen a Rosalía de Castro no século XXI. Non podemos conformarnos coa interpretación de Carballo Calero e outras de carácter decimonónico». «Nesta edición de Cantares gallegos, Anxo Angueira explica que a obra non naceu da nada. Existían precedentes nunha xínea na que aparecen A gaita gallega de Xoán Manuel Pintos, A copla dos rústicos de Sarmiento, e a obra de María Francisco de Isla no século XVIII». Cualificou Ferrín Cantares gallegos como «un libro da nación galega, independentista no arranque dalgún poema (“Pobre Galicia non debes chamarte nunca española”). Na súa interpretación Anxo Angueira liga o pulo inicial de Rosalía de Castro co concepto romántico revolucionario, que algúns antinacionalistas pretenden ridiculizar, da folk poesie, poesía do pobo, poesía da nación. Para iso Rosalía bota man do cancioneiro popular, das cantigas dos pobres da aldea». Rematou o seu discurso Ferrín confesando que «cando tiña catro anos oín por vez primeira “Adios ríos, adios fontes”. Entón topei coa poesía galega». «Cantares gallegos é un libro intemporal, capaz de proxectarse no futuro», foron as súas palabras finais. O aplauso do auditorio ás palabras de Ferrín foi longuísimo, inusualmente prolongado. Un discurso para lembrar.

Edición en galego: crise dun sector estatéxico

/en , , , , , , /por

Na edición en papel do semanario Sermos Galiza publico un artigo sobre o estado actual da edición en galego. A miña gratitude polo convite.

O sector da edición privada en galego sofre a crise máis seria da súa historia. A diminución da facturación e do emprego (canto menos nun 25 % nos últimos catro anos), a baixada do número de títulos (con maior incidencia sobre os xéneros literarios da poesía, ensaio e teatro), a redución acentuada das tiradas medias, a dependencia da edición escolar e paraescolar (máis do 40% da edición e máis da metade da facturación), así como o importante incremento da oferta da edición dixital caracterizan unha situación de crise que afecta dunha ou doutra maneira a todas as pezas da cadea de valor do libro (creación, edición, artes gráficas, distribución e libraría). Unha situación crítica que pon en perigo a actividade de case cincuenta editoriais radicadas en Galicia, a maior parte delas pertencentes á Asociación Galega de Editores (AGE), e os seus 236 postos de traballo directos, aos que habería que engadir os moitos máis indirectos dentro dun sector auxiliar, que na actualidade abrangue a revisión de contidos, a maquetación, a ilustración, a tradución e a produción dixital.

Crise que pode ser explicada pola coincidencia agresiva de causas externas ao propio sector, atribuíbles á mal chamada “crise económica”, como internas, provocadas polo proceso de tránsito cara ao modelo de comunicación dixital e  á absorción do sector editorial polas industrias do lecer. Entre as primeiras, é innegable que a crise deflaccionaria, xeradora da devaluación salarial e do incremento brutal do desemprego, contribúe a diminuír o consumo,  sobre todo no comercio minorista (e, polo tanto, na libraría cultural e de proximidade). Como é unha evidencia que a crise bancaria fixo desaparecer as posibilidades de financiamento das pemes editoriais que, polo carácter estacional do sector e pola necesidade de acometer unha profunda renovación tecnolóxica, precisan destes recursos.

Circunstancias agravadas no caso da edición en galego pola importante redución que para o mercado do libro de texto supuxo a implantación do decreto de Plurilingüismo, reducindo a presenza dos materiais en galego na Educación Infantil e eliminándoos de vez das áreas de Matemáticas e Física e Química. Como tamén agudizaron as doenzas do sector os recortes brutais da Xunta de Galicia nas políticas de lectura, fose pola diminución ao longo da pasada lexislatura do 60% das compras de novidades en galego destinadas a bibliotecas públicas (en 2013 apenas medio millón de euros), como do 75% para as axudas á edición de materiais didácticos dirixidos ao sistema educativo non universitario (un cuarto de millón de euros este ano). Reducións que contrastan co aumento da  produción editorial en galego en número de títulos no mesmo período, debido ao esforzo de dixitalización dos catálogos acometido polos editores galegos sen ningún tipo de axuda por parte do Goberno Galego. Outrosí sucede coa máis que previsible desaparición neste exercicio 2013 das axudas de AGADIC para a participación de editores en feiras internacionais, a pesar de que o comercio exterior do libro galego incrementouse de forma ininterrompida ao longo da última década.

Para facer fronte a esta c situación crítica, dende a Asociación Galega de Editores fixemos un chamamento á cidadanía e aos poderes públicos a prol dunha política estratéxica para  o libro e a lectura en Galicia. Entendida na súa dimensión individual, fonte de coñecemento e lecer, e colectiva, garante dunha sociedade libre e democrática, o fomento da lectura, como tamén o da lingua e cultura galegas, constitúen obrigas irrenunciables das administracións públicas. Os editores reclamamos a posta en  marcha dunha serie de accións que contribúan á cohesión social, integración, transversalidade e proxeción, imprescindibles para o sostemento e existencia do sector do libro. Medidas encamiñadas á ampliar e profundizar na implicación de todos os axentes do sector do libro, no incremento do número de lectores e lectoras, no afianzamento da produción galega e no  consumo de libros en todas as canles de comercialización.

Reclamamos aos poderes públicos a posta en marcha dun plan de apoio á rede de librarías, a renovación do modelo de feiras do libro, a adquisición de todas as novidades editoriais en galego (sen exclusións), a creación do bono cultura como instrumento de incentivación do consumo cultural, a ampliación e mellora da rede bibliotecaria pública, o apoio á rede de bibliotecas escolares, a creación dunha oficina para a promoción da literatura e do libro galego no mundo ou a realización dun plan de fomento de lectura. Medidas que os editores galegos exiximos para facer efectivo o recoñecemento do sector profesional do libro como estratéxico e prioritario para Galicia, xa recollido na Lei do Libro e a Lectura de Galicia, aprobada por unanimidade do Parlamento Galego en 2006, e que non pode permanecer durante máis tempo coma papel mollado.

Onte 602: O galego do estigma á estima

/en , , , , , , /por

Novo serán moi fresco e moi interesante na Feira do Libro de Compostela para presentar primeiro o Tastarabás de Antón Cortizas e despois o ensaio lingüístico de Valentina Formoso Do estigma á estima.

Foi o escritor Carlos Negro quen glosou o libro de Valentina Formoso. O autor de Makinaria desenvolveu unha reflexión, que titulou «Sociolingüística de silveira», a partir dun ensaio que situou como «unha encrucillada, un lugar onde zoan moitos ventos, unha obra moi necesaria para repensar o que facemos nos centros sobre a normalización». Entre as afirmacións de Negro tomamos notas das seguintes: «Os prexuízos negativos sobre a lingua resisten no imaxinario colectivo galego coma os percebes no Roncudo». «O proceso de normalización, concibido coma combate de boxeo entre o galego e o castelán, prexudica a nosa lingua, que nesa lea, a pesar de que animemos aos máis débil, ten todas as de perder». «Temos que entrar coa lingua na subcultura xuvenil ( a do “cool”, “sexi”, “chic”…). Temos que seducir a esa xeración xa que as emocións pesan moito máis ca as ideoloxías». «É máis interesante celebrar o Día da Ciencia en galego co 17 de maio. Precisamos máis ecuacións en galego e menos versos. Non foi inocente que o goberno fose polas materiais de ciencia en galego». «Os textos sobre a lingua de Castelao rascan pero hoxe non pican». «A TVG é un pais para ver. Entre os Bolechas e Gayoso, os adolescentes só atopan toxos e silvas». «A ultradereita mediática controla a linguaxe sobre o debate sociolíngüístico. Roubaron termos que eran nosos como liberdade, plurilingüismo…». «O modelo fonético e sintáctico do galego é ouro de vinte e catro quilates». «O movemento lusista comezou a casa polo tellado. A presenza do portugués no noso sistema educativo é unha obriga inexcusable». «A pregunta correcta sobre o futuro do idioma será cando contestemos “Zara home é unha empresa téxtil de moda masculina”». «O actual goberno de Núñéz Feijóo pasará á historia polo seu nivel nulo de consenso arredor da lingua». Rematou a súa intervención Carlos Negro recomendando a lectura do libro de Formoso: «ofrece datos, análise demorada, aire limpo, sen prexuízos e sen anatemas. A autora non renuncia á esperanza. Este é un libro coa lingua entre os dentes cun caravel vermello».

Iniciou o seu discurso Valentina Formoso encadrando o libro na Sociolingüística intervencionista na que sempre creu. «O libro naceu polo choque que me produciu nos meus inicios como docente comprobar en centros con maioría galegofalante que o alumnado expresaba os mesmos prexuízos sobre a lingua que cando eu ía ao instituto». «En 2003 iniciei grupos de discusión con alumnado de ESO sobre o seu discurso lingüístico. Aí naceu a investigación cualitativa recollida na primeira parte do libro». Para Formoso «até agora a normalización non se ocupou para nada dos galegofalantes. As políticas lingüísticas dirixíanse a recuperar falantes en zonas urbanas. Chocábame moito a idea que escoitaba: “aí nada teñen que normalizar, aí todos falan galego”. Porén, nese entorno galegofalante existen moitos prexuízos arredor da lingua («Eu non falo ben galego»), problemas de estandarización, inseguridade lingüística, falsa «amabilidade lingüística» ou problemas co acento galego». «Estas actitudes negativas son as que determinan o comportamento parao abandono da lingua. Esas actitudes veñen dun imaxinario que hai que mudar. O traballo de facelo ten que ser prioritario na normalización». Rematou Formoso debullando algunhas das propostas («non son verdades absolutas«) recollidas no libro: «Cómpre planificar lingüisticamente doutro xeito, atender aos ámbitos galegofalantes e facelo dentro do sistema educativo, a pesar de que a administración queira quitarlle importancia». «Cómpre mudar o marco da normalización. Debemos chegar á maioría da sociedade. Saír das trincheiras, buscar maneiras de avanzar. Mudar os estereotipos ainda moi presentes sobre a lingua». «Non podemos agardar que haxa un factor paranormal que vaia salvar o galego. Nin a solución vai vir de fóra nin cada un ten a única maneira de arranxalo». Rematou Tina Formoso reclamando «sermos máis proactivos. Debemos conseguir estima para a lingua. A única maneira de avanzar é conseguir estima para ela».

Onte 601: Primeiro de maio

/en , , , , , , /por

A gran participación nas manifestacións galegas do Primeiro de maio amosa que a cidadanía comeza a vencer o virus do conformismo. Fronte ao discurso paralizante dos gobernos de Rajoy e Feijóo, que nega calquera posibilidade de política económica alternativa á que impón Angela Merkel, esta contundente resposta cidadán expresa a vixencia dos ideais republicanos de igualdade, fraternidade e liberdade, que cifran hoxe o programa básico de calquera goberno decente. No obstante, continúa sendo lamentable que, a pesar da gravidade da situación do desemprego e do proceso deflaccionario, as centrais sindicais non convoquen conxuntamente á cidadanía. Unha queixa que escoitei a varias persoas onte na manifestación de Vigo. Mágoa que as executivas dos sindicatos non escoitasen (ou preferisen non facelo) a voz da clase traballadora que reclama a gramática da UNIDADE.


As fotos son de El País Galicia (Lalo Villar 1 e 2, Salvador Sas 3).

Onte 600: No día do jazz

/en , , , /por

Cousa bonita é que a Unesco celebre dende o pasado ano o Día Internacional do Jazz coa intención de enxalzar esta música de orixe afroamericana como unha linguaxe de entendemento universal. O jazz é unha das expresións culturais do século XX, e non lle falta razón a Unesco cando considera que constitúe un símbolo de unidade e paz, sendo un promotor da innovación artística e un estímulo do diálogo intercultural. Mais o jazz forma parte da nosa educación sentimental, xa que o ritmo de swing vivimos momentos importantes nas nosas vidas. O jazz é cousa bonita coma este «No more blues» de Cassandra Wilson.