Bibliotecas sen libros

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo critico que o Goberno suprimise dos Orzamentos Xerais do Estado de 2013 a partida destinada a adquisición de libros e fondos bibliotecarios.

José Ignacio Wert deixará ás Comunidades Autónomas sen cartos para a adquisición e distribución de libros e outros fondos documentais para a mellora das bibliotecas públicas durante o ano 2013. Entre os chamamentos a españolear a educación catalá e os anuncios publicitarios de dotar de mochilas dixitais aos escolares protagonizados polo ministro de Educación e Cultura, a noticia da precarización brutal das bibliotecas públicas pasou case desapercibida para os medios e, por suposto, non mereceu espazo ningún nas televisións públicas tan proclives en período electoral a facerse eco dos escándalos no mundo da cultura.

Wert remata dunha plumada co histórico programa do seu ministerio de apoio ás adquisicións bibliográficas da rede de bibliotecas públicas que co Goberno Zapatero chegou a supoñer 30 millóns de euros dos Orzamentos Xerais do Estado. Un investimento que as CC.AA. conveniaban co Ministerio de Cultura co compromiso de achegar unha cantidade idéntica dos seus fondos para o programa. Este modelo de colaboración permitiu que a Xunta de Galicia destinase o pasado ano 1.272.600 euros (636.000 euros dos seus orzamentos) para a adquisición de novidades editoriais para a rede das súas seis bibliotecas nodais, así como na compra de libros en galego para o seu reparto na Rede de Bibliotecas de Galicia, un total de 240 bibliotecas, coa finalidade de dotalas de coleccións actualizadas e potenciar a lectura na nosa lingua.

Desde a súa chegada ao ministerio, a Wert semellantes cantidades investidas en libros e lectura deberon parecerlle un desbalde do que se podía prescindir sen custe político ningún. Fíxoo cando na primavera suprimíu este programa, deixando ao pairo os compromisos adquiridos polas CC.AA. Volveuno facer a comezos deste curso escolar cando impuxo unha redución do 76 % das axudas para a adquisición de libros de texto, outro recorte brutal que afectou a máis de medio millón de familias. Medidas que para este ministro de moita labia nin sequera merecen ser explicadas nin xustificadas xa que forman parte da política de redución do déficit público presentada como indiscutible e inevitable polo goberno do que forma parte. “Se non hai cartos para medicamentos, tratamentos hospitalarios ou atención a persoas dependentes (por poñer casos carenciais que comezamos a sofrir), quen pode reclamalos para a compra de libros?” Eis outra das tantas falacias perniciosas deste tempo de rescate e miseria moral no que dende o Ministerio de Cultura se emite a mensaxe explícita á sociedade de que os libros son bens prescindibles, mesmo para as bibliotecas públicas e para os centros escolares, as dúas institucións especializadas en lectura. Sen apenas custe dialéctico, o moi liberal Wert traspasa así a liña vermella que xustifica deixar á intemperie á rede bibliotecaria pública, o esquelete cultural da nosa sociedade.

Esta rede lectora pública supera hoxe con moito o número de socios dos clubes de fútbol profesional e o seu número de usuarios de todas as idades é maior co dos espectadores que acuden decote aos estadios. Valla como exemplo que na Coruña durante o ano 2011 o número de socios das bibliotecas públicas foi de 86.525 persoas, triplicando de lonxe aos do Deportivo, sendo o número de persoas usuarias de máis de 900.000. Cifras que amosan o impacto social da biblioteca pública, un lugar de convivencia e encontro interxeracional como de acceso especializado á información e aos contidos culturais nos diversos soportes, tanto os impresos como os dixitais.

As bibliotecas son a primeira institución cultural de cada unha das comunidades locais, entidades culturais sen ánimo lucro, portos seguros onde sabemos, como sinala Javier Celaya, que “os nosos datos persoais relacionados co consumo de produtos culturais non serán utilizados para fins comerciais nin como pretexto para aceeder de forma gratuíta a determinados contidos culturais”. As bibliotecas públicas, como salienta a recente Lei de Bibliotecas de Galicia, aprobada o 5 de xullo pasado, constitúen servizos culturais e informativos de máxima relevancia para unha sociedade avanzada, xa que permiten o acceso de todos á cultura, a participación da cidadanía na vida cultural, ademais da conservación e promoción do patrimonio bibliográfico.

As bibliotecas públicas son institucións esenciais para a convivencia e para a educación permanente, tendo un papel fulcral no proceso actual de alfabetización informacional e de acceso á sociedade dixital. Unha realidade que o ministro Wert ten a obriga de coñecer e a responsabilidade de asumir con todas as consecuencias. Que durante todo o vindeiro ano 2013 o Goberno non poña cartos para que a rede de bibliotecas públicas españolas compre fondos é un auténtico escándalo.

Onte 401: Lectura en pantallas

/en , , , , /por

Preparando unha intervención sobre as mudanzas da lectura, que me encargaron para incluír nun curso do CFR de Vigo, volvín sobre os estudos de Thierry Baccino sobre a lectura en pantallas. Para o director científico do Lutin da Villete, a lectura sobre pantalla esixe un maior nivel de intervención do cerebro e un comportamento cognitivo diferente do da lectura en papel. Segundo Baccino «as zonas do encéfalo que controlan a toma de decisións e os razoamentos complexos actívanse con maior intensidade cando lemos sobre unha pantalla que cando o facemos sobre os soportes impresos». Debido á necesidade de efectuar máis eleccións no proceso lector, a existencia de máis información dispoñible, a superposición de elementos con sistemas de codificación e de interpretación diferente, o nivel de complexidade cognitiva é maior e, polo tanto, tamén a posibilidade de perdas de significado. Baccino chega a estas conclusións baseándose na comparación de experiencias de oculometría nas que procurou dectectar os parámetros de calidade lectora sobre ambos os dous soportes, diferenciando a percepción, a comprensión e o xeito de organizar a información de cada un deles. Baccino prognostica que, a pesar da súa complexidade, «a lectura en pantalla constituirase nun hábito e o papel correrá o risco de provocar a mesma sensación que as películas en branco e negro, unha desagradable impresión de regresión». Dá moito que pensar.

Nin lingua nin liberdade, é o poder

/en , , , , , /por

Enlazamos o artigo publicado en Faro de Vigo por Alejandro Tobar, como voceiro da Cerna da plataforma Prolingua, en resposta a outro anterior de Ignacio López-Chaves, vicesecretario do PP de Vigo. Esta de Tobar é unha peza esencial para desmontar as falacias dos argumentarios da «liberdade lingüística», acuñados para si polos membros do Partido Popular nesta campaña das Autonómicas 2012.

Onte 400: A «Syriza galega»

/en , , , , /por

Os debates entre os tres partidos presentes até agora no Hórreo non poden agochar que existen outras opcións con posibilidades reais de obter representación. As sondaxes diarias de LVG estiman que a Alternativa Galega de Esquerda obterá catro ou cinco actas. Porén, a outra candidatura nacionalista, Compromiso por Galicia, cun proxecto a longo prazo, semella ter moi difícil acadar agora o teito do 5 %, a pesar de que algunha enquisa dálle posibilidade de conseguilo na provincia de Ourense. Máis alá dos prognósticos, case sempre interesados, o que semella indubidable é o éxito da campaña da coalición promovida pola Nova e por Esquerda Unida que, a pesar dos seus escasos medios, onte bateu moi forte no mitin da Coruña onde Beiras e Díaz foron apoiados por un membro da Syriza grega e outro da Front de Gauche francesa. O éxito electoral da chamada «Syriza galega» é previsible, xa que se ofrece sen moitos matices programáticos nin organizativos como o voto máis eficaz para mobilizar agora o electorado esquerda.  Como é probable, tamén, que os resultados o 21-0 abran máis a fenda existente no galeguismo e nacionalismo galego.

Onte 399: Adeus, Cameselle

/en , , , , /por

Morreu Guillermo Cameselle, o fotógrafo de Faro de Vigo. Marchou para sempre unha persoa boísima, que sempre nos agasallou co seu agarimo e xenerosidade desbordada. Formado a carón do noso amigo Magar na escola do Faro dos anos setenta, cando comezou a brutal transformación da nosa abella da ribeira, Cameselle foi modelo dun afouto fotoxonalista capaz de recoller a aceleración dun instante, comprometéndose cos afáns da cidadanía. Nas súas fotos brillantes atopamos o celme do Vigo rebelde e revolcado, o dos obreiros de Ascón dirixindo o catamarán a porto seguro, o da rapazada nosa da movida dos oitenta até o das mariscadoras en loita, enchoupadas de dignidade. Cameselle deixa un extraordianrio arquivo, milleiros de fotografías que non allará o paso do tempo, unha parte da memoria viguesa das tres últimas décadas do pasado século XX. Merece unha gran exposición como homenaxe e recoñecemento cidadán dos que hoxe o bagoamos.

Nesta galería de Faro de Vigo poden verse algunha das súas fotos.

Onte 398: Feijoo / Jorquera

/en , , , , , /por

O debate entre Feijoo e Jorquera foi intenso nos contidos e tenso nas formas, sendo o seu resultado incerto para o electorado non adscrito a algunha das súas posicións. Demostrou a solidez diesel de Jorquera que soubo cantarlle ao presidente as verdades do barqueiro, dende a falsidade do déficit até os recortes educativos e sanitarios, sen concederlle apenas acougo; aínda que errou confesando, innecesariamente, o seu deportivismo e denunciando unha coalición do PP con Mario Conde, hoxe inverosímil. O debate serviulle a Feijoo para meter medo ao electorado indeciso cos desacordos e trasacordos que tería un goberno de “multicoalición”, no que participasen os nacionalistas; argumento que levou até o delirio cando culpou á “alianza de BNG e PSOE como os que provocaron a crise”. O presidente demostrou que quedou tocado coa información de El País-Galicia sobre a transferencia do déficit, como evidenciou o seu desinterese por chegar a acordos cos nacionalistas sobre os temas claves do autogoberno galego: a lingua, a reforma estatutaria e o financiamento. Tras os debates, a campaña colleu maior interese. O resultado do 21-O continúa sendo imprevisible.

Onte 397 Jorquera / Vázquez

/en , , , , , , /por

A tertulia que mantiveron Jorquera e Vázquez servíu para visualizar que existe unha alternativa ao goberno de Feijoo. Un encontro sereno, tamén inevitablemente máis aburrido co do luns, que permitíu que cada un dos candidatos presentase de xeito tranquilo as liñas principais do seu programa. Vázquez foi máis condescendiente xa que se presentaba como aspirante a presidente dun goberno progresista, mentres Jorquera tratou de poñer en evidencia algunhas das diferencias que os separan. Con todo, ambos os dous amosaron que hai coincidencias abondas para acadar un acordo nos temas principais: un novo sistema de financiamento, aumento da fiscalidade ás rendas altas, desenvolvemento pleno do autogoberno e mantemento das políticas sociais. Como na noite anterior, Pachi soubo utilizar unha linguaxe máis achegada á da cidadanía, aproveitando o espazo para lembrarlle a Feijoo a ocultación do desvío de 400 millóns do orzamento de 2010 para o de 2011. Francisco Jorquera amosou que é un político diesel, fiable, rigoroso e documentado, aínda que como menos reprís que o socialista. Gustoume moito a oportunísima referencia do nacionalista á lingua, vencellándoa ás industrias culturais consideradas como un factor produtivo. Onte enxergouse unha raioliña de esperanza.

Onte 396: Feijoo / Vázquez

/en , , , , , , /por

Pachi Vázquez superou ao presidente. O aspirante gañou cada un dos tres treitos do debate (emprego, benestar, autogoberno) tanto pola súa actitude ofensiva como por manexar unha axenda pública máis próxima ás preocupacións da cidadanía. Coa excepción da enleada sobre a existencia dos contratos de Pemex -onde teño a convicción que o presidente leva a razón-, Vázquez soubo poñer en evidencia a frouxa xestión do goberno Feijoo, mesmo nas políticas de austeridade e redución do déficit, como hoxe demostra a edición de El País Galicia. Gustei que Vázquez agardase ao derradeiro treito para sacar con moita elegancia e claridade a necesidade de recuperar os consensos forxados nas décadas anteriores arredor da lingua e o seu compromiso de derrogar o decreto de Plurilingüismo. As apelacións de Feijoo á “Galicia libre e bilingüe” e ao que despois denominou “bilingüismo cordial” foron decepcionantes, como patética a súa despedida en castelán. Mágoa que nin o presidente nin o aspirante fixesen algunha propostas programática de certa entidade para afrontar a saída da crise. Con todo, o primeiro debate na televisión e radio pública galegas serviu para amosar que non hai tanta distancia entre Vázquez e Feijoo como expresan as sondaxes.

Onte 395: Enquisas

/en , , , , /por

As tres enquisas publicadas na fin de semana (CIS, LVG e ABC) coinciden en que o Partido Popular de Galicia manterá a súa maioría. Coa exepción do optimismo do xornal dirixido por Bieito Rubido, que lle proporciona a Feijoo unha maioría cómoda, semellante ás que adoitaba obter Manuel Fraga, parece que a esta altura da campaña o máis verosímil continúa sendo un resultado axustado. No entanto, entre as tres sondaxes hai diferenzas considerables sobre o resultado que poidan obter o PSdeG-PSOE e o BNG. Con todo o que ningunha discute é a aparición dunha cuarta forza, a Alternativa Galega de Esquerda de Beiras e IU, sen descartar a posibilidade que Compromiso por Galicia obteña representación na provincia de Ourense, o que abriría o Parlamento Galego a un maior pluralismo. Como semella tamén moi probable, a pesar dos esforzos dos medios centralistas, que nin Mario Conde nin Rosa Díez vaian a pintar un caravel na política galega. A campaña comezou esta fin de semana morna, con pouca participación nos actos electorais organizados polas candidaturas da oposición, polo menos nos que se celebraron en Vigo; un síntoma que corroboraría a existencia dunha feble pulsión de cambio. Quizais os debates bilaterais que comezan esta noite, onde se bota en falta un encontro Beiras-Feijoo, axuden a animar un proceso no que a inhibición electoral pode ser moi elevada e decisiva.

Dez anos do Marco

/en , , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo fago un balance do proxecto do Marco con motivo da próxima celebración do seu décimo aniversario.


O Marco, Museo de Arte Contemporánea de Vigo, cumpre dez anos. Insignia da creación cultural viguesa do século XXI é un dos museos máis audaces, dinámicos e visitados de Galicia. Dende aquelas 24.000  persoas do ano inaugural, o museo da rúa do Príncipe acolleu 800.000 persoas, superando nos últimos anos a media dos 100.000 visitantes, duplicando o número dos recibidos polo CGAC de Compostela ou pola megalómana Cidade da Cultura do Gaiás. Un importante aniversario, que non debera pasar  desapercibido, e que será celebrado coa exposición A Balea Negra, mostra colectiva, aberta o pasado venres, que lembra, documenta e reflexiona sobre a catástrofe do “Prestige”, o petroleiro afundido o 13 de novembro de 2012, a mesma data na que era inaugurado o museo.

A do “Prestige” e do Marco será sempre unha coincidencia azarosa e significativa para a historia de Galicia. Como tamén o é o feito de que este décimo aniversario da apertura do museo vigués coincida con dificultades financeiras provocadas polos recortes severísimos que sofre o seu orzamento. Problema ao que non son alleos nin a retirada total do apoio económico da Deputación da Pontevedra e da Fundación Novacaixagalicia nin a redución das achegas e o atraso no seu pagamento que coa institución cultural viguesa manteñen tanto a Xunta de Galicia como o Ministerio de Cultura. A esta altura é o concello de Vigo o que coa súa achega de 800.000 euros mantén case o 80 % dun orzamento total de 1.052.950 euros, que xa nos dous últimos anos foi reducido nun 40%. Unha situación de auténtica asfixia económica sobre o museo vigués á que é moi difícil non atribuír connotacións políticas, cando esta descorresponsabilización económica de tres institucións pertencentes dende o seu inicio á Fundación Marco (Goberno de España, Xunta de Galicia e Deputación de Pontevedra) se produce cando son gobernadas por maiorías do Partido Popular.

Dende o comezo da súa andaina, coa memorable exposición inaugural “Atlántica 1980-1986”, os responsables profesionais do museo non renunciaron a convocar á maior cantidade de público e a participar activamente na dinámica da cidade. Lonxe de calquera elitismo, doenza que padecen outros centros de arte contemporánea en Galicia, Marco soubo sempre producir mostras propias que facilitasen a súa apertura cidadá sobre públicos diversos e interxeracionais. Eis o éxito acadado por exposicións como  “Vigovisións” (2003), “César Portela, arquitecto” (2003), “Diáspora. 10 artistas galegos no exilio latinoamericano” (2005), “Suso Fandiño” (coincidindo co 50 aniversario da apertura da fábrica de Citroën, en 2008), “Virxilio Vieitez” (2010) ou a de “Martín Creed” (2011), a famosísima dos 50.000 globos azuis, coa que gozaron milleiros de persoas o pasado ano. Producións ou coproducións con outros museos, como aquel innovador “Proxecto edición” (2006-2008), que non supuxeron en caso ningún renunciar á exploración radical e análise teórica de formas creativas ou expresivas contemporáneas. Así o demostran exposicións inesquecibles como “A mostra invisible” (2006), na que se convidaba aos visitantes a reflexionar sobre o espazo a partir do son; “O medio é o museo” (2008), na que se nos propoñía explorar as relacións do propio museo como obra de arte; até o ciclo máis recente das cinco exposicións de  “Entrar na obra” (2011) e a mostra “Presencia activa” (2012) na que se relacionaba a trepia formada pola instalación, o artista e o espectador.

Ao longo desta década, o cadro de profesionais do Marco, dirixido con moi bo criterio por Iñaki Martínez, esforzouse por desenvolver, a pesar das estreiteces económicas, un proxecto totalizador e diverso que abranguese todas as formas da expresión artística actual. Un proxecto artístico que vai máis alá da produción das exposicións estendéndose aos ámbitos da investigación, a documentación, as publicacións e a animación didáctica. Probablemente as actividades organizadas pola Aula Didáctica, nas que participan cada ano máis de 150 centros educativos e milleiros de escolares, sexan outras das súas achegas máis valiosas. Como tamén o foi o seu auditorio onde se celebraron centos de actos culturais, dende presentacións de libros, concertos (especialmente os do Festival SINSAL), proxeccións ou encontros formativos.

Como o resto dos museos, bibliotecas e centros culturais públicos, sometidos aos recortes feroces de políticas que minusvaloran o carácter produtivo do sector cultural, sabemos que o Marco deberá pelexar moi duro por manter as súas portas abertas e a súa programación e servizos en marcha. Eis a responsabilidade, que non poden obviar ningunha das institucións que participaron na súa fundación hai unha década. A continuidade do Marco é competencia de todas.