novela – Brétemas

Novela de praia

19 de Xullo de 2023/en A Portada, Age, Artigos, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Lectura, Librarías, Narrativa, Promoción do libro/por bretemas

Espallouse por Twitter unha curiosa oferta de libros usados baixo a etiqueta de «novela de praia». A pesar de parecerme un pouco caro o saldo destes libros a granel, tres euros un exemplar, cinco por dous, divertiume que o alfarrabista anónimo crease unha tipoloxía de edición, que permanecía inédita, sen encomendarse ao criterio de academia crítica ningunha ou sequera emulando a promoción do márketing dalgunha editora inconformista coa visibilidade do seu catálogo. Porén, o que máis me gustou do caso é que a recomendación de levar novelas á praia fose utilizada poucos días despois na rede de Musk para animar á lectura (e compra) dunha recente novela galega «ben escrita e con moito humor», coincidencia probablemente só atribuíble as sereas do azar. Emporiso, anunciamos que a «novela de praia» chegou a literatura galega, que non vai ser todo «novela negra», e como outros fenómenos da nosa contorna editorial, por cativo que sexa o seu mercado, terá vontade de continuidade. Con semellante precedente imaxino que as editoras galegas de referencia terán en conta este nicho de mercado na preparación dos seus futuros plans editoriais, como xa teñen asumidos os lanzamentos de nadal ou letras galegas. Fóra da brincadeira desta coincidencia, a serendipia amosa o perigo de utilizar etiquetas para a produción editorial, máis aínda da literaria, que poden chegar a confundir aos públicos lectores. Claro está que non hai razón ningunha para que as novelas lidas na praia sexan apenas produtos de lectura ou libros artisticamente menores. As novelas de praia son as que as lectoras deciden levar ao areal, un espazo lector para calquera tipo de textos e soportes. Recomendo ler na praia, e facelo da forma máis confortable que coñezo, empregando cadeira, parasol e a protección solar necesaria. As editoras galegas continúan ofrecendo unha oferta moi diversa de novidades de novelas ben escritas, con humor, intriga, reflexión, memoria, emoción… para gozar tamén nos nosos areais.

Publicado en Nós diario: 19/07/2023

Coches amarelos

8 de Marzo de 2023/en A Portada, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Autores, Contafíos, Críticas, Cultura, Edición, Feminismo, Lecturas, Xerais, Xornalismo/por bretemas

Recomendo Non temerás os coches amarelos (Xerais 2023), a obra coa que a xornalista Marta Villar debuta na narrativa galega. Unha novela de lectura engaiolante, unha alegación rotunda contra o machismo e o catálogo das súas violencias, como a prol da autodefensa feminista e a cultura da sororidade, sen menoscabo dun retrato fiel do actual xornalismo impreso protagonizado por profesionais que comparten a cultura tradicional coas formas de vida urbanas hibridadas pola cultura dixital globalizada. Novela de intriga de rexistro realista e coidada arquitectura, escrita cunha magnífica prosa culta e fluída, esculca na raíz familiar das violencias como determinantes para explicalas e erradicalas, como lle sucede a Dina e a súa amiga Sandra, unidas por unha sororidade inquebrantable urdida en días tráxicos da infancia nos que xuraron que xamais serían vítimas. Un relato, tamén, sobre o que semella tránsito imposible da Galicia rural actual, esgazada por unha fenda xeracional que impide o relevo das explotacións agrarias, como sobre as memorias familiares que derrotaron as xeracións das persoas maiores, fosen os anos do volframio e do estraperlo ou os días de fartura nas plataformas do Mar do Norte. Unha diversidade temática abordada dende a ollada dun xornalismo resistente, no que aínda é posible a denuncia das corruptelas inmobiliarias de mangantes e poderosos, o que non impide á narradora desenvolver outras historias de vida, incluídas as dun amor non posesivo, e algunhas homenaxes literarias, como o tributo emocionante a Montalbán. Un debut espectacular o de Marta Villar, narradora que chega cun estilo maduro e afouteza abonda, que nos lembra a outras irrupcións extraordinarias de autoras hoxe referenciais como a Teresa Moure d’ A xeira das árbores (2004) ou a María Reimóndez d’ O club da calceta (2006), coas que probablemente compartirá comunidades de lectoras.

Publicado en Nós diario 08-03-2023

Onte 1677: “De remate” na Romaría das Letras do Barbanza

19 de Maio de 2016/en 17_de_maio, Autores, Eventos, Narrativa, Onte, Premios, Xerais/por bretemas

No serán do 17 de maio acompañei a Héctor Cajaraville na presentación da súa novela De remate na VI Romaría das Letras do Barbanza que organiza a Asociación Cultural Barbantia no Pazo de Goiáns en Boiro. Xa teño gabado esta romería das letras que transforma o 17 nunha auténtica festa popular e cívica, onde varios centos de persoas reivindican a nosa lingua, a nosa música, o noso teatro e o noso patrimonio nos magníficos xardíns do Pazo de Goiáns do que se reclama cada ano a súa recuperación como espazo público.

Foi o escrior Xerardo Agrafoxo quen mantivo unha interesantísima conversa con Héctor Cajaraville sobre De remate, unha novela que definiu de “divertida, exelente e irreverente”. O primeiro tema que abordaron foi o carácter ou non de novela desta obra. Cajaraville confesou que “tiña medo que non fose considerada como novela, mesmo a pesar do concepto elástico deste xénero, que cada vez se estira máis no xogo de hibridacións dos xéneros narrativos”: Cajaraville contou que comezara por escribir os vinte e tres artigos e que foi despois cando pensou que “podía completalos contando a historia de quen os escribira a partir das anotacións do seu diario”. “Con todo, faltábame unha peza, quería que se contase dende a distancia, o que lle proporcionaría cohesión. Así xurdiu a idea de que un director do seu periódico publicase vinte e cinco anos despois aqueles artigos xunto coas notas do diario. Así apareceu a novela”,

Agrafoxo e Cajaraville falaron da importancia da lingua en De remate, para o autor “unha protagonista máis da novela”. Confesou Héctor que “tiña medo a que as referencias lingüísticas interesasen só a unhas poucas persoas vinculadas coa filoloxía”. “Foi unha sorpresa para min cando todo o mundo destaca precisamente estes textos”. No que atinxe ao carácter irreverente da novela, destacado por Agrafoxo, o autor confesou que cando a escribira non pensaba que ía ser publicada, “Esa liberdade permitiume escribir algunhas cousas que se me pasaban pola cabeza”. “Escribín unha novela que ten no humor o elemento central, aínda que non o fixen só para botar unhas risas. Quixen aproveitar toda a información achegada para facer un retrato de Galicia cun ton de autocrítica”. “A pesar de que non quería que os artigos formasen un todo, parece que, polo que recibo dos lectores e lectoras, deseñan un panorama do que é Galicia neste momento”.

Onte 1574: Ameixeiras na fnac

6 de Febreiro de 2016/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Acompañei a Diego Ameixeiras á FNAC da Coruña para presentar A noite enriba. Foi unha fortuna contar coa participación de Xosé Manuel Pereiro, que trouxo a primicia do número 26 da revista Luzes, un excelente monográfico sobre a cultura e medios en Galicia recén saído do prelo. Antes de iniciar a conversa co autor, Pereiro confesou que fora un privilexiado xa que hai máis de dez anos lera Baixo mínimos, antes de ser publicada, e que dende entón o fixera con cada unha das obras do novelista ourensán. Salientou que A noite enriba era unha homenaxe a autores de novelas de Bruguera, como Silver Kane, tras o que se agochaba Francisco González Ledesma, mais e sobre todo, á figura de David Goodis, o autor de novelas como Disparen sobre o pianista, que levou ao cine Truffaut, ou tramas como as do Fuxitivo.

Cando se abriu a conversa, Ameixeiras recoñeceu que quizais por tratarse da súa décima novela se puxera máis reflexivo, «o que quizais pode significar para min o inicio dunha nova etapa». «Pretendín escribir unha novela sobre un escritor que se achega a outro escritor que relata a experiencia de escribir unha novela». Cando Pereiro preguntou sobre o seu modelo de escritor, Ameixeiras non dubidou en expresar a súa preferencia «dende o punto de vista do oficio, pola figura do escritor resolutivo, que escribe a unha velocidade admirable; quizais teña que ver co inercia co meu traballo como guionista, obrigado a respectar prazos».

Onte 1521: Alberte Santos en Cartabón

3 de Decembro de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Vigo/por bretemas

Moi interesante foi onte a presentación na libraría Cartabón d’ O rebumbio dos vagalumes, a primeira novela do xornalista Alberte Santos Ledo. Entrevistado polo editor Pepe Carreiro, Alberte comezou confesando que na novela «pretendeu defender a capacidade de ser críticos con nós mesmos e facer cambios». «Na vida non hai treguas e cómpre decidir nas situacións de frustración ou cando un non se sinte satisfeito, como lle sucede a Paula, a protagonista da miña novela.» «Sen este exercicio de rebeldía e de inconformismo, nas vidas persoais hai pouco espazo para a esperanza.» Interpelado polo editor, Santos explicou que escollera cinco narradores para que «o lector tivese unha visión máis poliédrica e plural», «quixen que o dono da historia fose o lector». Con respecto aos personaxes dixo que «todos os sete tiñan que decidir nalgún momento, ainda que se enfrontasen a esa situación de risco en momentos diferentes». «A miña intención é que na lectura da novela a xente o pase un pouco ben, goce dun momento entretido, mais tamén que lle permita a reflexión sobre cousas importantes, mesmo que miren para si mesmos». Preguntado polas persoas do público, Alberte Santos deu algunhas claves sobre o título, «unha metáfora que atende a que os vagalumes dan luz sen calor para chamar a atención dos seus pares». Recoñeceu a influencia de autores como Kundera e «doutros que non utilizan unha escritura liñal». Rematou as súas palabras Santos confesando que «non concibiría escribir literatura noutra lingua que non fose a galega». Un excelente convite á lectura d´ O rebumbio dos vagalumes. Parabéns para autor e editores.

Onte 1459: «Por que as sombras non teñen ollos», presentación en Ourense

2 de Outubro de 2015/en Autores, Historia, Narrativa, Onte, Portugal, Presentacións, Xerais/por bretemas

O salón noble do Liceo de Ourense encheuse onte na primeira presentación de Porque as sombras non teñen ollos, a quinta novela de Luís García Mañá. A pequena exposición de obxectos relacionados coa historia da novela, dende paracaídas, radios, emisora morse até obxectos persoais, recortes de prensa de época, moito chamaron a atención aos participantes. José Antonio Alonso Miranda, xeneral do Exército na reserva, na súa intervención contextualizou a novela en dous episodios históricos, o sinistro dun avion Hudson da RAF na Serra de Pena, territorio galego barrosá o 22 de febreiro de 1944 e a operación Overlord que arrincaría o 6 de xuño de 1944.

Nas súas palabras, Luís García Mañá confesou que foron tres os piares sobre os que construiu a novela: un real, outro antropolóxico e etnográfico e outro baseado na súa cultura sentimental. «O primeiro fai referencia a que a novela naceu dun feito real, histórico, a do sinistro dun avión da RAF na Serra de Pena á altura do marco 125 da fronteira luso galaica. A novela é unha historia de espías. Pretendín salientar que Galicia foi importantísima durante a Segunda Guerra Mundial, fose polas minas de volframio que se utilizaba para endurecer o armamento, fose pola colocación de torres de comunicación alemás. Eu quixen facer unha historia de espías na raia seca, o territorio onde se instala a novela.»

Debullou despois García Mañá o piar antropolóxico de Por que as sombras non teñen ollos. «Na novela son moi importantes os contos de inverno. Son fillo dunha muller de Calvos de Randín e dun home de Taramundi. Na miña casa había sempre un bo conteiro na familia que andaba dacabalo entre o real e o imaxinario. Esa é a razón pola que falo do contrabando de supervivencia, nun tempo onde todo se aproveitaba, como fixeron os habitantes da zona coa tea dos paracaídas do avión que utilizaron para facer camisas, xa que era moito máis fina que as súas teas rudas de liño. Falo dos contrabandistas e dos seus agochos, onde desaparecían as súas mercadorías. Mais falo tamén das casas pobres da fronteira, onde non había sequera un lugar onde aliviarse, da falta da luz electríca, endémica durante os anos da Segunda Guerra Mundial. A novela naceu dos contos da miña nai que tiñan sempre un fondo real.

O piar sentimental está no título, «que mo deu o meu neto cando me preguntou por que as sombras non teñen ollos. Na novela as sombras dos contrabandistas e dos espías non teñen ollos, xa que se non serían recoñecibles.» Rematou Garcia Mañá reflexionando sobre as intencións da súa novela. «Tagore dixo que “nós non somos o que cremos que somos”. Aspiro a que esta novela dalgunha maneira sirva para abrir os ollos do que foi a vida naqueles pobos arraianos durante a década de 1940. Aspiro a salientar a importancia das súas mulleres que producían o cemento que substentaba as súas familias». Luís pechou as súas palabras lembrando unha cita de carácter educativo que viña ao caso: »Sabemos que os nenos esquecen o que escoitam, lembran o que ven e aprenden o que fan».

Onte 1189: «Una semana en la nieve»

30 de Decembro de 2014/en Narrativa, Novidades, Onte, Traducións/por bretemas

Tras o éxito dos libros narrativos de non ficción de Emmanuel Carrère, como El adversario ou Limonov, o editor Jorge Herralde decidiu recuperar este outono para o seu catálogo de Anagrama as dúas novelas que publicara con anterioridade, El bigote e Una semana en la nieve. A verdade é que lle tiña moitas ganas a esta última, polas recomendacións entusiastas de varios amigos. E abofé que non me decepcionou, papeina de dúas inquedantes e gozosas sentadas. Carrére escolleu unha atmosfera branca e moi fría para narrar con enorme precisión e elegancia unha historia sobre os medos da infancia e as feridas que condicionan a existencia futura. Coa presenza recorrente dos contos clásicos de Perrault e Grimm, o lector asiste desacougado á travesía dun rapaciño que, secuestrado emocionalmente polo pai, camiña cara a unha revelación espantosa, que moi pouco ten que ver coa fantasia, os pesadelos febrís e paseos somnámbulos vividos na súa semana branca. Novela valiosa.

Onte 1094: Zapatillas rotas

22 de Setembro de 2014/en Autores, Beizóns, Narrativa, Novidades, Onte, Sociedade, Xerais/por bretemas

Relín durante a fin de semana a versión editada de Zapatillas rotas, a quinta novela de Xabier Quiroga. Volvín enguedellarme cunha narración de lectura engaiolante, unha road movie á galega movida cun motor narrativo moi potente, unha estrutura contrapuntística sólida, unha peza escrita toda ela cunha prosa galega de auténtica festa, unha marabilla que flúe coma a seda. Volvín rir a gargalladas con algúns dos enredos relatados, sobre todo os referidos ao comportamento hipócrita que na clase política galega e nalgúns medios audiovisuais provoca a desaparición dun velliño de oitenta e pico anos cuxo mérito é ser sogro dun director xeral dunha Consellaría. Volvín emocionarme cunha historia dun amor imposible que os amantes levaron tatuada nos seus corazóns durante sete décadas. Volvín alporizarme coa violencia brutal contra as mulleres e os maiores, tanto aquela agochada durante décadas nos eidos do privado como aqueloutra utilizada polo estado no devalo moral da sociedade actual. E, sobre todo, volvín conmoverme coa ollada que o narrador deita sobre o mundo das persoas maiores do noso agonizante mundo rural, co valor vivificador da súa memoria, coa narración das rotinas cotiáns dos centros de maiores ou coa afouteza e profesionalidade do seu persoal. Secasí, o deseño de personaxes magníficos como Miriam, a asistenta social, o sarxento Parga, Pepe, a avoa Lola e o avó Xaquín merecen mención á parte. Con Zapatillas rotas, Xabier Quiroga confírmase como un dos mestres da novela galega do noso tempo. Novela conmovedora, divertida, emocionante, memorable. Aventuro, eis a primeira e moi gabanciosa crítica, que será unha obra que interesará a moitos lectores e lectoras. Beizóns, Xabier.

Onte 970: «Liña azul» de David Pobra

10 de Maio de 2014/en Autores, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Xerais/por bretemas

Presentamos onte no salón de plenos do concello de Ribeira Liña azul, a obra de David Pobra gañadora da IVª edición do «Premio de novela cidade centenaria». Creo que o de Ribeira é xa un certame de noveliña (entre os 80.000 e os 140.000 caracteres) consolidado grazas aos excelentes textos de Begoña Paz, Ignacio Silva, Goretti Fariña e David Pobra, todos os catro membros da xeración de narradoras e narradores do novo século. Onte asinamos tamén a continuidade da colaboración entre o concello de Ribeira e Xerais para a quinta edición, xa convocada, que se ditaminará na primavera de 2015 e editará na de 2016.

No que atinxe ao acto literario, David Pobra (nome literario de David Pérez González) confesou ao comezo da súa intervención que unha das ideas de Liña azul fora «animar a escribir, non só a ler, unha intencionalidade recollida nas páxinas da propia obra cando se di “senta o cu e ponte a escribir”». Confesou que o maior piropo que se lle pode facer á novela é considerala «un texto inspirador», como foi cualificada por unha das súas lectoras amigas antes de publicala. David relatou as orixes da obra remontándose a súa estancia en Barcelona hai oito anos, cando estudara alí Filoloxía Galega cunha bolsa Séneca. Lembrou as súas primeiras colaboracións con Vieiros Barcelona onde publicou os seus primeiros relatos e a súa experiencia como viaxeiro da liña azul do metro barcelonés. «Creei “Historias da liña azul”, unha sección semanal na que solicitaba aos lectores ideas para o inicio do próximo relato. Aí apareceu un detective. Publicáronse vinte e un relatos, tantos coma paradas da liña».

Intervín no acto como editor e membro do xurado para gabar esta metanovela. Unha noveliña sobre os límites e os compoñentes da novela que constitúe unha ficción sobre a xénese da ficción. Mais que tamén podería ser definida como unha obra de ficción radical sobre o proceso de escrita dunha obra narrativa na que se mesturan as fronteiras dos xéneros até confundirse. Narrativa ou ensaio? Novela negra, de intriga, de ideas, novela literaria, novela humorística? Insistín na importancia do diálogo inicial entre o autor e o seu personaxe, un detective sen nome, de quen saberemos moito máis tarde ten a súa orixe en Palmeira. Un investigador que non ten moi claro o obxecto do seu caso, mais si os límites do seu espazo, o percorrido pola liña azul do metro de Barcelona. Un diálogo entre entre autor e personaxe ampliado, logo, á participación dunha lectora que forma parte do Club de Lectores A Serpe, e despois, ás propias veces narrativas, a primeira e a terceira, que se van mesturando como os diversos rexistros normativos da lingua galega.

Rematei a miña intervención salientando que na miña opinión un dos grandes acertos de Liña azul é colocar aos personaxes na situación de abandonar a ficción e cobraren vida de seu. Esta é unha novela na que as persoas lectoras cobran corporeidade, pasando de ser espectadoras a personaxes ficcionais. Por último, interpretei o título de liña azul, seguindo o fío azul de Gustavo Martín Garzo, como unha metáfora do texto literario. Liña azul é unha obra metaliteraria provocadora, que interroga, que propón incorporarnos ao mundo da escritura, iso é percorrer as estacións da liña azul a velocidade de vertixe. Por último, expresei as melloras intencións para unha noveliña que deixa ao lectora pendurado da liña azul do texto literario. Excelente novela para un premio xa de referencia e para un autor novo que debuta na narrativa galega cunha obra importante.

Onte 569: «La verdad sobre Marie»

31 de Marzo de 2013/en Autores, Críticas, Narrativa, Novidades, Onte/por bretemas

A atención de urxencia dun infarto, o embarque dun purasangue no aeroporto de Narita e un incendio forestal na illa de Elba, tres situacións límite (tamén tres escenarios) nas que se mesturan angustia e medo, permítenlle a Jean-Philippe Toussaint ofrecer unha sorprendente novela sobre o amor. O autor de novelas como La televisión ou La cámara fotográfica volve rendernos na pulsión dun fluxo textual onde se combinan a narración trepidante e detalladísima (de indubidable beleza formal) de acontecementos extraordinarios coa creación de sentimentos, emocións e reflexións complexas en personaxes en aparencia comúns. La verdad sobre Marie é unha novela moi fermosa, escrita con prosa elegante e arquitectura perfecta (senllas marcas autorais), que achega unha meditación sobre o amor, a medio camiño entre o desexo erótico, a sensualidade sinestésica e a identificación emocional dos amantes. Un cóctel de trago longo, ao comezo amargo e cun final quizais moito máis dóce do agardado. Membro destacado (xunto a Jean Echenoz) da chamada «nouvelle école de Minuit», Toussaint é deses novelistas aos que seguimos dos que podemos agardar aínda certas doses de sorpresa, sexa pola innovación formal ou temática, xeralmente unha nova ollada sobre o devir do cotián. Os seus editores preséntano como «líder involutario dun fantasmagórico nouveau nouveau roman». Tendo como referente a literatura galega, non dubidaría en encadralo dentro da corrente evidencialista xerada por Cid Cabido.

Listado de la etiqueta: novela