Listado de la etiqueta: longa_noite_de_pedra

Celso Emilio, fillo adoptivo de Vigo

/en , , , , , , , , , /por

No primeiro artigo do ano en Faro de Vigo propoño que Celso Emilio Ferreiro sexa declarado fillo adoptivo de Vigo e se recupere o premio internacional CEF de poesía:

Unha das novas culturais viguesas recentes é o rescate dos poemas prohibidos de Celso Emilio Ferreiro (CEF) promovido polo Colexio de Procuradores de Vigo presidido por José Antonio Fandiño. Dez textos escritos en castelán, que formaban parte da primeira edición de Antipoemas (El Álamo, 1972), mais que foron censurados e retirados do libro, sendo editados de forma artesanal por Xosé Xesto en Venezuela como unha separata non venal. Un compendio de poemas prohibidos que amosaba ao Celso Emilio político e antifranquista, tamén o máis esperanzado, dos seus últimos anos no doloroso desterro venezolano. Velaí poemas como «Juan vive muy bien en Caracas», «Hay que definirse» ou «Lo que el tiempo espera», no que confesa a esperanza que cheguen «ventos propicios» e «horas feridas», días no que será posible «derrubar a pirámide de chumbo» grazas ao riso da xente, sen dúbida, referíndose á fin da ditadura franquista.

Un singular rescate poético realizado polo colexio vigués de procuradores que dende 2020, cando o nomeou colexiado de honra, comprometeuse de forma modélica coa causa da memoria do poeta de Celanova, ao tempo que contribuíu a recuperar para o arquivo da Fundación CEF medio cento de documentos que desvelan a súa actividade como profesional da procura, instalado en Vigo dende 1950 nun despacho da rúa Gil, no que se centra en denuncias de contrabando no Mercado da Pedra, e na que mantén tamén unha oficina de seguros. Unha actuación na procura, coincidente co período vigués, de 1950 a 1966, anos decisivos para a súa escrita poética, nos que publicou en Vigo O soño sulagado (1954), Voz y voto (1955), impreso clandestinamente no prelo de Gráficas Numen de Luis Noia e Longa noite de pedra (colección Salnés, 1962). Anos tamén nos que dirixe un obradoiro de fotogravado, colabora con Ramón González Alegre na dirección da revista Alba e publica nas páxinas de Faro de Vigo medio cento de artigos, entre eles os da sección «La jaula de los pájaros raros», na que ofreceu algunha das súas mellores prosas viguesas.

Entre estes textos de Faro de Vigo hai dous de gabanza que merecen ser salientados: «Glosa de Vigo», un longo traballo publicado no folleto especial que Faro publicou con motivo do seu centenario, e «Vigo, puro milagro», premiado no concurso literario do Centro de Fillos de Vigo en 1954. Dúas pezas merecentes de formar parte do libro de ouro de Vigo, unha cidade para Celso dun ímpeto case volcánico «que descansa no lombo dos peixes e gabeou Castro arriba para contemplarse orgullosa e ver o mar». Unha cidade «á que lle falta intimidade porque lle sobra adolescencia, é dicir, timidez», conformando «un milagre do mar, agromada coma unha flor na súa beira». «Vigo, cidade clara e rotunda coma un teorema, pecha no seu encanto, na súa gracia e donaire, unha teoría de milagres idénticos aos que laten ao ritmo da pandeirada», –escribe o poeta, rendido diante do pulo das glándulas que impulsaron o crecemento febril e incansable dunha cidade, que representa a «fusión urbana do mariñeiro e do campesiño nunha síntese perfecta de cidade galega moderna», onde todos os galegos son capaces de reencontrarse doadamente e «ninguén precisa violentar o seu íntimo ser para incorporarse á vida viguesa».

Dende aquel triste serán do 31 de agosto de 1979, no que faleceu no piso da avenida de Castrelos que compartía con Moraima, Vigo aínda non homenaxeou como merece poeta que tanto a amou. Certo é que o alcalde Manuel Soto participou nas primeiras homenaxes e que a corporación que presidiu dedicoulle en 1982 unha rúa e paseo na proximidade do Castro co seu nome, onde chantou un busto do poeta. Como tamén o é que a alcaldesa Corina Porro descubriu  en 2004 unha placa no edificio da rúa Urzaiz onde viviu a familia Ferreiro Loredo. Como ademais é salientable que no ano 2000 o concello de Vigo, sendo alcalde Lois Pérez Castrillo e concelleiro de Cultura Carlos Príncipe, convocou en colaboración coa Deputación de Ourense, presidida por José Luis Baltar, o Premio de Poesía Celso Emilio Ferreiro, que cunha dotación de cinco millóns de pesetas (30.000 euros) distinguiu a traxectoria dun poeta. Primeira e única convocatoria dun certame literario internacional do que resultou gañador Eugenio de Andrade, o grande poeta portugués.

Un compromiso aínda cativo con Celso Emilio que cando celebramos esta noite de Reis o 111 aniversario do seu nacemento debería ser incrementado. E para iso nada mellor que o concello recuperase a convocatoria do premio internacional de poesía co seu nome, o que tamén colocaría a Vigo na axenda literaria mundial, e a corporación acordase por unanimidade declarar a Celso Emilio Ferreiro como fillo adoptivo a título póstumo, o que contaría cun amplo apoio das entidades profesionais, veciñais e culturais viguesas.

O Picasso galego

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á exposición O primeiro Picasso do Museo de Belas Artes da Coruña.

news_story_detail-14-El-hombre-de-la-gorraO 13 de outubro de 1891 chegou ao porto de Vigo o vapor Asturias do que desembarcaron, procedentes de Málaga e tras unha penosa singradura atlántica, os cinco membros da familia Ruíz-Picasso que ao día seguinte tomarían o tren cara A Coruña. Esa foi a imprevista visita a Vigo do pintor Pablo Picasso, entón a piques de cumprir os dez anos de idade e de iniciar o seu período formativo de tres anos e medio na Coruña, onde sería alumno do Instituto Provincial de Segunda Ensinanza e da Escola de Belas Artes, onde seu pai (tamén artista) fora trasladado como catedrático de debuxo, ambos os dous centros educativos, situados no edificio Eusebio da Guarda.

Un período decisivo na vida de Picasso, tanto por coincidir co remate da súa nenez e co inicio da súa adolescencia coma polo agromar da súa vocación e actividade artística recollidas nos seus primeiros cadernos de debuxo, publicacións xornalísticas e pezas pictóricas que expoñería con apenas trece anos nos escaparates da tenda de mobles de Joaquín Latorre e da parauguería de Bernardo Hernández, ambos os dous establecementos da rúa Real, convertida así para a historia na primeira sala de exposicións de quen hoxe é unha icona da arte do século XX.

Aqueles anos coruñeses de formación quedaron para sempre na lembranza de Picasso, quen nunca se desprendeu das súas pinturas e debuxos galegos. Como nunca abandonaría ao longo da súa vida o fío de lealtade e admiración coa figura omnipresente do doutor Ramón Pérez Costales, o médico humanista, librepensador, republicán e poeta, a quen fixera un retrato en 1895, veciño da casa familiar da rúa Payo Gómez e amigo íntimo do seu pai, que atendeu a súa irmá Conchita, que magoadamente falecería en 1894 por mor da difteria. Unha Coruña de fin de século, entón efervescente, na que as súas elites sociais asumían un espírito republicán e laico, na que vivían figuras literarias da importancia de Manuel Murguía, Emilia Pardo Bazán, Galo Salinas ou Eugenio Carré que, sen dúbida, influíron dunha ou doutra maneira sobre o aire cultural e artístico que respiraba este xenio adolescente.

Anos de entusiasmo creativo nos que Pablo Picasso editará os seus periódicos, pequenas publicacións gráficas manuscritas que titulou Azul y Blanco, La Coruña e Torre de Hércules, unhas cantas cuartillas pregadas, onde mesturando debuxos (sobre todo caricaturas) e textos breves documenta con sutil ironía (quizais mesmo cunha pegada retranqueira galega) algúns acontecementos da vida social coruñesa e relata algunha instranscendente anécdota persoal. Apenas testemuñas dun Picasso precozmente “comiqueiro”, mais das que sempre se sentiu fachendoso, mesmo a pesar da súa inxenuidade, anteriores as súas pezas pictóricas influenciadas polo costumismo dos membros da chamada Xeración Doente, como Ovidio Murguía, Joaquín Vaamonde, Jenaro Carrero ou do seu profesor Isidoro Brocos, que adoitaban expoñer nos escaparates da céntrica rúa Real. Ollada con acento etnográfico que o Picasso galego xa ensaiara nos seus primeiros álbums, mais tamén presente nas súas táboas paisaxísticas iniciais e, sobre todo, nos seus extraordinarios retratos como “A rapaza dos pés descalzos”, “O home da gorra”, “Cabeza de vello” ou “Home con boina”.

Tras a marcha da familia Ruiz-Picasso a Barcelona, Picasso nunca máis regresou a Galicia, aínda que mantivo relación con diversas figuras galegas. Luis Seoane coñeceuno no seu estudio de París en 1949, onde sabemos lle mostrou o retrato que lle fixera o inesquecible doutor Pérez Costales. Con Camilo José Cela colaborou nun número especial de “Papeles de Son Armandans”. Tamén por medio da revista mallorquina, Celso Emilio Ferreiro dedicoulle a Picasso o poema “Soldado”, inspirado no “Guernica”, ao que pintor andaluz correspondeu agasallando ao poeta de Celanova o debuxo “Guitarra”, que sería reproducido en 1962 na primeira edición de “Longa noite de pedra”. Polo xornalista vilabés Antonio D.Olano, que mantivo amizade co pintor, sabemos que Picasso coñecía dende a súa adolescencia coruñesa a obra de Rosalía de Castro. Tamén a través de Olano, Picasso entrou en contacto co cantor Juan Pardo, para quen acabou ilustrando o single da canción “Anduriña”, que gravara co dúo Juan y Junior.

Por ventura este Picasso galego foi presentado nunha gran exposición, “O primeiro Picasso”, aberta dende hai dous meses no Museo de Belas Artes da Coruña. 120 anos despois daquela primeira exposición do xenio precoz na rúa Real ofrécese un percorrido por 80 obras da súa produción coruñesa, contextualizada na creación pictórica galega da fin do século XIX. Unha mostra que polo seu novidoso afán didáctico constitúe un dos fitos culturais do ano. Unha exposición máis que recomendable. Mágoa que estea aberta só até o 24 de maio.

Onte 1261: «Medo político e control social na retagarda franquista»

/en , , , , , , , /por

image1

XG00214401Presentouse onte na Casa do Libro de Vigo Medo político e control social na retagarda franquista a voluminosa investigación do historiador Lucio Martinez Pereda publicada na serie «Memoria» da colección Xerais Crónica. Correu a presentación da obra a cargo de Ramón Nicolás que comezou confesando que a lectura do libro o sorprendera e inquedara, »axudándome a a valorar outras lecturas da literatura galega sobre o medo, a represión, as delacións, sobre todo as que se fixeron no ámbito docente». Sinalou Nicolás como na obra se fai fincapé nos mecanismos da chamada «represión fría», denunciándose as dificultades que teñen hoxe os investigadores para realizar o seu traballo tras a destrución de documentación e depuración de aquivos realizada nos primeiros anos da Reforma Política. Rematou a súa intervención Ramón Nicolás realizando un exercicio de lectura de xéneros comparados sobre o asunto das delacións, mesturando con grande mestría anacos da obra de Martínez Pereda con textos da literatura galega como Agosto do 36 de Xosé Fernández Ferreiro, Alba de mulleres de Carme Blanco, Home sen nome de Suso de Toro, Arrraianos de X.L. Méndez Ferrín, Corredores de sombra de Agustín Fernández Paz, A loita continua de Claudio R. Fer, O sol na crista do galo de Manuel Lueiro Rei, Longa noite de pedra de Celso Emilio Ferreiro e Sentinela alerta de María Xosé Queizán.

Lucio Martínez Pereda leu a súa intervención que supuxo, como sinalou despois na súa quenda dende o público Méndez Ferrín «unha auténtica lección sobre os mecanismos da represión fría». Comezou Lucio sinalando que a súa intención fora «historiar aspectos até agora pouco coñecidos como a represión fría, esa caligrafía máis fina e branda, mais executada pola ditadura cun plano moi predeterminado, para ampliar o número de persoas represaliadas e para constituírse en ameaza constante». «A instauración dunha atmosfera de medo rendabilizaba os mecanismos de represión quente e cohesionaba á poboación indiferente.» Detívose despois o autor en abordar a cuestión da delación, das denuncias anónimas, que penetraron en todo o tecido social, reflexionando sobre a necesidade de estudar a fondo o colaboracionismo, coma se fixo en Francia e Alemaña.

Repasou despois outras formas desta represión fría como as incautacións e requisas e os expolios ás bibliotecas, para deterse no funcionamento dos xulgados de responsabilidades políticas, nas comisións de depuracións de funcionarios públicos e na persecución da masonería, á que se dedica a terceira parte da investigación. «A proxección da culpa sobre familiares e herdeiros, que herdaban os castigos económicos das vítimas, adiouse ate os anos sesenta», sinalou o autor para poñer en evidencia a brutalidade desta represión económica.

Xaora, dedicou o treito final da súa intervención a criticar o relato da equidistancia e da simetría das responsabilidades que Manuel Fraga e De la Cierva instauraron como único posible desde o Tardofranquismo, onde considera residiu a cerna da chamada Reforma Política que «non foi consensuada, foi imposta». Denunciou a destrución de fontes documentais decretada por Suárez en 1977 e a política de «cerrojazo documental» do actual goberno de Rajoy que deixou acabada por inanición a Lei de Memoria Histórica». Rematou sinalando Martínez Pereda que «non temos un problema de memoria histórica, temos un problema de Historia».

Onte 962: María Soliña, icona da crise

/en , , , , , , , , , /por

GCTendencias_30-04-2014
Foi un gran acerto que na presentación do novo GCTendencias (moitos parabéns e azos) no Abastos 2.0 se presentasen unha nova cervexa artesá das adegas Menduíña, María Soliña, e a última novela de Pemón Bouzas, A voz do vento, na que se afonda no personaxe histórico de María Soliño, un dos mitos galegos universalizado nun poema de Longa noite de pedra.

XG00224201Gustei dese diálogo entre a cultura gastronómica e a literaria, desta volta vencellada por un personaxe que representa a loita pola dignidade da muller, de todas as mulleres, nun tempo de fanatismo relixioso e profunda crise moral. Ese foi o marco da moi fermosa intervención na que Pemón Bouzas presentou a figura de María Soliño no marco histórico e social da crise que en Cangas, até entón a vila máis puxante da ría, provocou a invasión turca de 1617. «Aquela sociedade que comerciaba cos arrieiros de Castela e cuxo galeóns comunicaban decote con Porto, viu como a cobiza, os abusos de poder e o fanatismo arrasaban co seu espírito emprendedor». Non e moi difícil traer á actualidade aquela catástrofe e proceso de profunda mudanza social, relatada nas páxinas d’ A voz do vento, e relacionala coas corruptelas e outras barbaridades morais que se veñen producindo ao fío da crise de devaluación interna e dos seus abusos.

Quen lle ía dicir ao bo de Celso Emilio Ferreiro que aquela María Soliña que cantou hai cincuenta anos sería a icona de dignidade de persoas preferentistas, desafiuzadas e milleiros de desempregadas e empobrecidas por esta crise do século XXI?

Onte 349:«Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro»

/en , , , , , , , /por

Case coincidindo co cincuenta aniversario da publicación de Longa noite de pedra, chegaron os exemplares de control de calidade da agardadísima biografía de Celso Emilio Ferreiro preparada por Ramón Nicolás. Probablemente esta biografía monumental, froito dun traballo de investigación moi concienciudo e demorado, constitúa un dos maiores acontecementos do exitoso Ano Celso Emilio. Do excelente traballo do meu admirado Moncho Nicolás, do que sei se falará devagariño nas vindeiras semanas quixera adiantar e salientar neste adral apenas tres cuestións. Primeira: a amplitude do relato e a diversidade dos milleiros de fontes documentais e orais consultadas debuxan un perfil moi completo do autor de Onde o mundo se chama Celanova. Esta será, sen dúbida, durante moito tempo a biografía de referencia sobre Celso Emilio. Segunda: a integración de parte do epistolario de Ferreiro, até agora completamente inédito, achega numerosas novidades biográficas escritas en primeira persoa, ao tempo que clarifica episodios até agora polémicos. Terceira: o magnífico pulo narrativo de Ramón Nicolás, mesmo a súa vontade de estilo inequívoca, tanto nos capítulos de investigación como naqueloutros «ficcionados», fan engaiolante e amenísima a lectura dun libro que supera as seiscentas páxinas. Esta biografía literaria de Nicolás, como a de Barreiro sobre Murguía ou a de Rodríguez sobre Rosalía, amosan o pulo, tamén en galego, dun dos xéneros narrativos preferidos hoxe entre o lectorado literario. Recomendo todas as tres moi vivamente.