Listado de la etiqueta: lois_pérez_castrillo

Non hai idioma abondo para recoñecérmonos

/en , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao pregón bando que Xela Arias pronunciou o concello de Vigo o 16 de maio de 2001:

Aquel 16 de maio de 2001 cando Xela Arias leu na Casa Galega da Cultura o pregón do Día das Letras Galegas [dedicado a Eladio Rodríguez], convertido en bando coa sinatura do alcalde de Vigo [Lois Pérez Castrillo], ninguén podería aventurar que vinte anos despois a poeta viguesa sería homenaxeada de forma tan entusiasta e unánime como o está sendo este 2021. Un discurso que merecería ser recuperado e reproducido como folla voandeira a distribuír o vindeiro luns 17 de maio nas prazas da que foi para ela cidade amada que lle doía reclamando a recuperación do galego como lingua de encontro, como foi «hai xa ben séculos de reis e trobadores que lembramos a transcribir a que manexaban campesiñas e mariñeiros», como «pode ser hoxe en escolas e mercados, en barcos, bancos e centros comerciais…» e «como pode selo hoxe entre rapaces e meniños». Unha reclamación da nosa como lingua de encontro de todos os galegos e as galegas, vivan ou traballen dentro ou fóra do país, para a que Xela Arias reclamaba neste punto da historia, quizais como lle sucede a todas as linguas máis dunha vez «os folgos de toda a xente para tocar os pasos todos da vida cotiá, todos os ritmos».

Un pregón no que Xela Arias alertaba aos vigueses, «xente apaixonada» que sabe «desde a orixe de mesturas e combinacións» da súa responsabilidade para recompoñer «as desordes da historia [do galego] e facérmonos donos do seu uso!»: «Porque estamos en presente somos o futuro que aconteza» ao noso idioma. Apelación á corresponsabilidade cidadá que dúas décadas despois non perdeu actualidade e engarzou co nacemento da recuperación en Vigo tal día como o de hoxe [17 de maio] de 1863 da man de Rosalía de Castro «en dedicatoria a outra muller, tamén escritora, dun exemplar de “Cantares Gallegos”». Unha proeza que festexamos cada ano este día e que para Xela Arias debemos «aproveitar para recuperar e repasar tamén nós a nosa propia voz de cada día», un exercicio de respecto á lingua que nos é propia «para alongala, para dilatala, incluíndolle os propios desexos»: «porque precisamos aínda máis voces neste río que son os nosos días, porque reclamamos máis palabras que nos aseguren donos de nós…»; «porque nós facemos as palabras, ao nomealas sómonos, fannos independentes…»

Un discurso extraordinario de Xela Arias, unha peza de oratoria galeguista fermosa reclamando á cidadanía viguesa a participar no futuro do seu idioma como dereito e obriga «para inventarnos ao noso xeito». Unha intervención que expresa a coherencia de quen fixo do galego un fío condutor da súa vida, dende o berce familiar galegofalante de Ortoá e da Vilerma, pasando pola escolla do seu propio nome, que conseguiu modificar aos trinta e tres anos por auto xudicial, até toda a súa vida profesional como editora e tradutora, unha escolla que levou a todas as súas intervencións públicas e a toda a súa obra poética, a pesar de que era consciente de que utilizar unha lingua minoritaria lle pechaba portas e que facía, como recoñeceu na viguesa revista «Congostra» (1988), «porque estou aquí e, desde logo, Galicia pertence, aínda, aos derrotados». Unha elección que, como sinala Ana Iglesias, profesora da Universidade de Vigo, levou a Xela Arias como poeta a coidar e mimar a lingua «ao mesmo tempo que levala aos seus máximos límites» «para pervertela e enxalzala» procurando as súas arestas nun exercicio literario revolucionario propio dunha poeta cubista e transgresora.

Lingua que para Xela Arias formaba parte do pouso dos seus afectos, como lembrou en verso memorable «non hai idioma abondo para recoñecérmonos» («Boletín galego de literatura 11» 1994; «Festa da palabra silenciada 16» 2001), salientando así unha das vías principais para a recuperación idiomática galega. Máis alá do argumento de identidade recollido no verso inicial de “Apátridas”: «galicia e nós nó de verbos nos novelos dos nomes», utilizado na nadaliña de Xerais de 1985, Arias aposta nunha cidade inhóspita para o galego como Vigo, como escribiu no bando de 2001, en «preñar o idioma cos nosos berros ou agarimos en semente para os días dos nosos fillos e para que eles poidan ser donos deste verbo para inventarse novos outra vez…». Procurar máis espazos de visibilidade para o galego, «máis escaparates e bibliotecas con máis voces que deixan na escrita referente dos soños deste pobo, desa xente apaixonada que quere respectar o idioma das nais, e das nais das nais…». Sinala Manuel Rivas no manifesto «A verdade que desequilibra» («Luzes 91» 2021) que Xela Arias «deu a volta á intimidación histórica e presente, que sufre a lingua galega» e abofé que repasando a súa biografía viviu para «frear o proceso de seca e desertización do idioma galego», a súa causa primeira e principal. Con todos os abrazos, prezada Xela.


Vigo, cidade euroatlántica

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo lembro a experiencia do primeiro goberno tripartito (1991-1995) no concello de Vigo.

Na historia recente de Vigo hai algúns capítulos políticos que deben ser aclarados. Entre eles o do gravísimo conflito pola instalación da empacadora nos peiraos do Guixar, que facilitou a única maioría absoluta coa que contou o Partido Popular en Vigo, a que na primavera de 1995 levou á alcaldía a Manuel Pérez Álvarez. Documentando o libro que publicaremos de Cameselle, o grande fotógrafo de “Faro de Vigo” falecido hai un ano, reparei naqueles sucesos iniciados hai agora vinte anos, que fixeron naufragar aquel ilusionante tripartito vigués presidido polo alcalde socialista Carlos G. Príncipe, coaligado cos nacionalistas do PSG-Esquerda Galega de Suso Costas e do Bloque Nacionalista Galego de Lois Pérez Castrillo. Nas fotos recuperadas do arquivo Cameselle vese unha das grandes manifestacións veciñais baixo o lema “Teis contra a empacadora”, a celebrada o 29 de novembro de 1994, mais tamén o espectacular incendio dun vitrasa, que se produciu o día seguinte. Dúas testemuñas gráficas dun conflito da serie negra, incomprensible dende a nosa ollada hoxe, tanto polos argumentos coma polos métodos contundentes utilizados polos seus protagonistas, no que os medos veciñais sobre o impacto da compactadora foron utilizados nunha estratexia de manipulación e intoxicación política sen precedentes (e nunca aclarada) que pretendía expulsar a socialistas e nacionalistas do goberno da casa do Campo de Granada.

Se non lembro mal, a orixe do conflito de Teis, estivera na valente decisión do tripartito de Carlos Príncipe de pechar e selar o vertedoiro do Zondal no barrio do Freixo, onde durante vinte anos se queimaban cada día as case 300 toneladas de lixo que producía a cidade. Como contrapartida Vigo incorporábase ao sistema de eliminación de residuos da empresa pública galega Sogama, promovido por Xosé Cuíña, entón conselleiro de Política Territorial e Obras Públicas. Unha solución medioambiental que requería a construción dunha planta de compactación dos residuos en Vigo para facilitar o seu transporte á planta incineradora de Cerceda na Coruña. Decisión que dúas décadas despois sabemos foi acertada, tanto pola recuperación do Zondal, non exenta de dificultades pola evacuación de gases e lixiviados, mais transformado hoxe nun miradoiro privilexiado sobre as Cíes, como polo mínimo impacto do funcionamento da compactadora sobre a veciñanza de Teis.

O labor daquel goberno de Príncipe nuns anos de gran entusiasmo (e crise económica) deixou unha profunda pegada no Vigo de entre séculos. Con moita coraxe acometeu proxectos infraestruturais básicos, até entón adiados, como a finalización das obras dos saneamento integral de todas as parroquias viguesas (un fito histórico nunca suficientemente valorado para unha cidade en bisbarra), a posta en marcha da primeira depuradora do Lagares ou a abordaxe de proxectos urbanos estancados durante décadas, como o da apertura da rúa Rosalía de Castro, unindo a Metalúrxica coa Caixa de Aforros. Aquel inédito goberno (de mozos de trinta e tantos), apoiado por unha ampla maioría social, coa que nunca contara o alcalde Manuel Soto durante os seus tres mandatos, puxo ademais os alicerces de moitos dos proxectos municipais inaugurados durante estas dúas últimas décadas. Daquel impulso político naceron as primeiras humanizacións do centro, coa da rúa María Berdiales como prototipo. Nese período xerouse o proxecto de Abrir Vigo o mar, coa reforma integral das Avenidas e o túnel de Beiramar, financiado pola Zona Franca, que sería desenvolvido despois polos gobernos de Manuel Pérez e Lois Pérez Castrillo. No eido do patrimonio e da cultura o goberno Príncipe foi decisivo para a recuperación integral do Casco Vello, co inicio do primeiro plan Urban; para a ampliación da Casa Galega da Cultura, onde se instalarían a Biblioteca Penzol e o legado de don Francisco Fernández del Riego; para a modernización do Museo de Castrelos, a construción do Museo do Mar e da Casa das Palabras de Samil. Outrosí sucedeu coa rede de centros cívicos veciñais que foi impulsada, así como a de instalacións deportivas.

Con todo, entendo que a achega máis importante daquel tripartito dos noventa foi o de introducir o planeamento estratéxico como ferramenta de participación cidadá e veciñal no deseño da cidade futura. Dos documentos do denominado primeiro Plan Estratéxico de Vigo naceu o posicionamento de Vigo como cidade portuaria euroatlántica de carácter metropolitano, cunha posición central no denominado Eixo Atlántico Peninsular que artella unha poboación de máis de seis millóns de persoas. Un proxecto que non perdeu unha miga de actualidade e merece ser posto en valor. Como aquel valioso labor do tripartito de Príncipe, Costas e Castrillo.

As fotos son de Guillermo Cameselle. Forman parte do libro Cameselle. Crónica fotográfica de Vigo (1995-2005), que será publicada en novembro por Xerais.

A voltas co Auditorio

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo volvo sobre o proceso de construción e xestión do Audtorio Mar de Vigo.

Transcorridos dous anos dende a súa inauguración, o Auditorio Mar de Vigo, o fermoso edificio de César Portela chantado en Beiramar, funciona por baixo das súas expectativas.

A do Auditorio de Beiramar é unha historia que ven de lonxe. A orixe estivo no peche da factoría de Casa Mar 1994, desde a que Javier Sensat  chegou a xestionar a produción de máis dun centenar de buques do Grupo MAR (Motopesqueiros de Altura Reunidos). O peche da grande casa branca e o de Cordelerías Mar, tras un longo conflito laboral, deu pé aos convenios municipais de 2003 (sendo alcalde Lois P. Castrillo) de recualificación dos terreos da rúa Jacinto Benavente para que cos seus beneficios os traballadores puidesen cobrar as débedas que con eles arrastraban as súas antigas empresas. Os proxectos de rexeneración urbana contemplados nos documentos do Plan Xeral de 2002, que proponía a transformación do espazo industrial de Beiramar en residencial e dotacional, así como o acordo interinstitucional de 7 marzo de 2001 de racionalización dos espazos portuarios, entre Concello de Vigo, Xunta e Autoridade Portuaria de Vigo, avalaron a decisión de instalar o “Auditorio-Pazo de Congresos” nos terreos de Casa Mar, que acordaran Castrillo, Príncipe e Xosé Cuíña o 2 de marzo de 2000.

Iníciase así a primeira lea, que se estendería ao longo das alcaldías de Ventura Pérez Mariño e Corina Porro, sobre a cesión da propiedade dos terreos por parte da Autoridade Portuaria ao concello de Vigo. Conflito que se pecharía en 2005 pagando Xunta e Concello 3,5 millóns de euros a Puertos del Estado, que se negaba a cedelos de balde. Non exento de polémica na confección dos informes municipais, o goberno de Corina Porro en marzo de 2006 adxudicou o concurso de construción do auditorio en 85 millóns de euros (dos que a Xunta achegaría 18,57 millóns e o concello 12) e durante un período de concesión da súa explotación de 35 anos a unha UTE (Pazo de Congresos) formada por Sacyr, Puentes e Caixanova. As obras de construción do Auditorio, iniciadas co derrube de Casa Mar, o 26 de xuño de 2006, alongáronse até a fin do primeiro mandato de Abel Caballero. Foi en marzo de 2008 cando o proxecto sufriu a súa reformulación, debido á solicitude da adxudicataria de reducir o presuposto en case vinte e seis millóns de euros. Entón o concello aceptou reducir as dimensións do espazo comercial e do aparcamento. Unha resolución que se elevou a definitiva polo goberno local no verán de 2012, achegando outros cinco millóns de euros e aumentando o período de concesión noutros vinte e cinco anos, coa intención de recuperar o equilibrio económico-financeiro da concesión.

Mais non foi así. Tras o éxito cidadán que supuxo a súa inauguración en marzo de 2011 e o recoñecemento unánime da beleza dun edificio moi sobrio, o funcionamento do Mar de Vigo nunca foi satisfactorio. Dende o inicio, a sala principal arrastra unha serie de deficiencias que nunca foron subsanadas. A carencia dunha cuncha acústica e dun foso para a orquestra constituíu unha limitación para as posibilidades artísticas dunha instalación en aparencia modélica, na que o público confesaba padecer moito frío en inverno. O programa de congresos quedou moi por baixo das previsións, completando en dous anos apenas cincuenta días de actividade congresual, cun número de visitantes moi inferior ao agardado. O proxecto comercial previsto na planta baixa nunca se desenvolveu, permanecendo pechada. Como tampouco se aproveitaron os espazos baleiros para usos dotacionais educativos ou culturais. Diante de semellante inactividade, á que non é allea a situación deflaccionaria que vivimos, a ninguén pode extrañar que as diversas empresas adxudicatarias dos servicios (hotel, restaurante e a propia xestora de eventos) ameacen con tirar a toalla asfixiadas polas débedas. Se todo isto non abondase, de solicitar a concesionaria o rescate do contrato, o concello de Vigo debería enfrontarse a un complexo proceso xurídico e mesmo podería verse obrigado a desembolsar unha indemnización elevadísima. Para tremer.

O naufraxio dos proxectos congresual e comercial do Auditorio Mar de Vigo pon en evidencia as dificultades de posicionamento internacional da nosa cidade, ao que non é allea a crise de voos de Peinador, como constitúen un síntoma preocupante da perda de dinamismo económico da nosa área metropolitana. Mais tamén, é innegable que todo este enleado proceso demostra o fracaso dun modelo de privatización da construción e xestión dunha instalación pública. Ollo!, un modelo semellante ao que a Xunta de Galicia está utilizando no Hospital de Valadares (a esta altura coas obras practicamente paralizadas por dificultades de financiamento) e o Ministerio de Fomento coa nova estación do AVE de Urzaiz. Para tomar boa nota.

As fotos do edificio desaparecido de Casa Mar son de Guillermo Cameselle.