Listado de la etiqueta: betanzos

Tortillas viguesas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo as mellores tortillas viguesas:

Nas tirapuxas de rivalidade entre viguesas e coruñesas, finalizada a visita ás salas de trofeos e revisión de insignias da súa galeguidade, aparece o debate gastronómico sobre as mellores delicias de cada unha. Acontece decote que os do sur presenten como particularidade a excelencia das humildes empanadillas e os do norte o das súas tortillas de patacas ao xeito de Betanzos ou Cacheiras, que contan cunha tradición centenaria forxada na guerra de Cuba. E a verdade que sendo rigorosos pratos tan modestos e cotiáns como empanadillas e tortillas son especialidades da Galicia enteira, nun país de comedores de patacas, como acuñou Manuel Rivas, e de empanadas, canto menos dende o século XIII, como quedou documentado na cantiga 57 das de Afonso X O Sabio ou nos Vinte e catro galegos rústicos (1746) do padre Sarmiento. Como tamén posuímos a experiencia de tomar excelentes empanadillas na Coruña e saborosas tortillas en Vigo, amosando que máis alá de rivalidades deportivas e económicas, necesarias na cohesión comunitaria, no esencial viguesas e coruñesas compartimos idéntico celme.

A profesora e culinaria Matilde Felpeto Lagoa, autora do referencial receitario Cociña galega tradicional (Xerais 2017), considera que, ademais de ser redonda, a variedade é unha das características da tortilla de patacas, un prato que precisa apenas de tres ingredientes: boas patacas, ovos de galiñas de curral en liberdade e bo aceite de oliva. Para Carmen Parada, autora do alboral Recetas de Cociña Galega (Galaxia 1982), son tres os principios para facer unha boa tortilla: o corte da pataca, o callado dos ovos e a frescura dos ingredientes. Mentres para Ángel Muro, autor de El Practicón. Tratado completo de cocina (1892), que morreu en Bouzas (1897), onde veraneaba, o segredo da boa tortilla reside no xeito de facela ao lume, aconsellando abanear a tixola coa man esquerda, imprimíndolle un movemento circular para que así calle, e permita despois xirar sobre a base, pero en sentido contrario, un «contramovemento» que indica o instante preciso para virala, momento decisivo para o que aconsella utilizar unha viradeira, utensilio de barro fabricado na olaría galega, que tamén pode ser de madeira, louza ou lata. Carmen Parada aconsella vixiar o fritido das patacas para que non se deouren de máis, retirándoas do lume cando se notan renxentes. Matilde Felpeto propón acompañar a tortilla dunha ensalada de leituga, tomate e cebola ou de pementos de Padrón fritos, o que fai unha comida deliciosa. Parada aconsella comer a tortilla moi quente, mais Muro cre que fría é máis saborosa, mentres que Emilia Pardo Bazán, que cita a tortilla en La cociña española antigua (1913) cre que debe quedar redonda e dura e «só é presentable en almorzos de moita confianza».

E, entón, cal é a mellor tortilla viguesa? Pregunta que non admite resposta doada, mesmo despois de probar e gozar das tortillas dos bares e restaurantes con maior sona na especialidade. Tortillas viguesas que, en liñas xerais, non son tan cremosas como as da Casilla de Betanzos ou a Penela coruñesa, mais posúen altísimo nivel, saborosas e refinadas, tanto pola súa sinxeleza na preparación como polo punto exacto de frixido da pataca e do callado do ovo, concibido para ser gozadas quentiñas decontado. Fórmula secreta que bordan no bar San Amaro, da rúa Rogelio Abalde, onde dende hai case cinco décadas a familia de José Campos e Carmen Ferreira, hoxe xubilados, levan preparando a mellor tortilla viguesa. Como non a desmerecen tanto a preparada na cafetaría Cosmos, da Praza da Princesa, probablemente a mellor tapa desta especialidade na cidade, como no bar Brillante, da rúa Barcelona, á altura do Regueiro, onde Miro ofrece dende hai tres décadas unha completa carta de tortillas, dende a clásica a outras híbridas, con chourizo, pemento, xamón ou mesmo estrugas. Como outra tortilla clásica, dende hai máis de catro décadas, é a da taberna O Porco, da rúa Real.

Mapa no que non poden faltar a localización do bar Carballo, na rúa Manuel Núñez, e d’ A tapa do barril, da rúa López Mora, onde preparan tortillas singulares polo seu punto zumarento, ideais para tomar en bocadillo. Como tamén teñen creto as do restaurante O Faro, fronte a Santiago de Vigo, ou varias das servidas na rúa Rosalía de Castro, en La aldeana, en La casa de Reme, tanto a preparada con cebola, como con chourizo ou grelos, ou na taparía Las Tablas, que ofrece unha excelente versión da tortilla ao xeito de Betanzos. Sen esquecer nesta viaxe, unha das miñas preferidas, a da taparía La chabola, do paseo Marítimo de Panxón, onde Silvana prepara a mellor tortilla do Val Miñor. Con todo, as mellores tortillas viguesas son as caseiras, as que preparamos nas cociñas ao gusto noso. En cuestión de tortillas non está nada escrito.

Onte 1358: Libraría Biblos de Betanzos

Biblos_Club_de_lectores_Betanzos

Acompañei onte a Xesús Alonso Montero na presentación que fixo na Biblos de Betanzos da súa biografía de Xosé Filgueira Valverde. Como é adoito nesta casa dos libros de Betanzos foi moi numeroso o público que seguiu a conferencia do presidente da Academia Galega, o que sempre é unha grata noticia. A libraría de Tucho Calvo e Carmela González, un desenvolvemento do seu proxecto editorial e de distribución do libro galego, Biblos Clube de Lectores, constitúe xa un referente en Galicia, tanto pola continuidade e diversidade da súa programación cultural (reunións do club de lectura, presentacións, debates, conferencias, cursos, obradoiros, exposicións…) como pola coidada escolla do seu fondo bibliográfico sobre tres alicerces: infantil, galego e libro literario en castelán. Biblos amosa a necesidade de reinventar o modelo de pequena libraría cultural, transformándoa en centro cultural e cívico da súa comunidade lectora. Parabéns e azos para continuar para Tucho e Carmela.

Escaparate 26/2014: Libraría Biblos (Betanzos)

Biblos_Betanzos_26-06-2014

Escaparate da Libraría Biblos de Betanzos do 26 de xuño de 2014 con parte da obra poética dos autores que acompañaron cun recital a pintora e ilustradora Isabel Pintado na súa exposición Xardín de Libros na Libraría Biblos de Betanzos: Diana Varela, Xavier Seoane, Olga Patiño, Xulio Valcárcel, Fernández Naval e Miguel Anxo Fernán Vello, que fixo tamén as presentacións.

Escaparate 3/2014: Libraría Biblos (Betanzos)

Biblos_Betanzos_01-04-2014

Escaparate da Libraría Biblos de Betanzos con motivo do Día Internacional do Libro Infantil e Xuvenil 2014.

Fotografía publicada no perfil de Facebook de Biblos o 1 de abril de 2014.

Onte 920: Noite da Edición 2014

Gala AGE 2014. Premiados

A situación crítica do sector editorial galego e o temor provocado no sector do libro educativo polo anuncio da Xunta de Galicia de experimentar a «dixitalización completa» nalgúns centros do último ciclo de Primaria e do primeiro da ESO estiveron moi presentes nas intervencións da Noite da Edición que celebramos onte en Betanzos, no fermoso edificio que fora concibido para Arquivo do Reino de Galicia. Porén, máis alá destas treboadas, ás que cómpre facerlles fronte con serenidade e firmeza, a noite dos premios dos editores galegos constituíu unha excelente oportunidade para comprobar a calidade, rigor, excelencia e diversidade que a pesar destes tempos difíciles mantén a edición en galego. Unha inxección de autoestima e responsabilidade gremial, que boa falta nos facía.

Polo que correspondeu a Xerais, celebramos os premios recibidos por Vento e chuvia de Manolo Gago, como mellor libro educativo do ano, e Tastarabás de Antón Cortizas, como mellor obra editorial, senllas obras ao coidado do noso compañeiro Ramón Domínguez, que amosan as moitas posibilidades que o proceso de hibridación ofrece. Como tamén celebramos o recoñecemento a Berta Dávila, como autora do ano, tras a sorpresa que supuxo a publicación do poemario A raíz da fenda, do que estamos preparando a terceira edición, e o posterior premio de narrativa curta O derrardeiro libro de Enma Olsen. Mención á parte merece o premio para Carme Couceiro e Pepe Díaz, os libreiros da Libraría de Couceiro da praza do Libro da Coruña, co que recoñecemos, cando chegan a súa xubilación, o seu compromiso co libro galego durante máis de tres décadas. Premios ben merecidos como os recibidos por Alvarellos, Galaxia e Kalandraka no resto das categorías.

Lonxe de calquera conformismo paralizante, os editores galegos amosamos onte que hai razóns para a esperanza e para a recuperación do sector do libro.

Onte 910: A Bela Otero, o solpor da cupletista

1240463_10202508315002128_650503767_n
Con motivo da presentación na libraría Biblos de Betanzos dO solpor da cupletista, María Xosé Queizán ditou unha interesantísima conferencia sobre unha das figuras galegas mais internacionais de hai un século. Comezou definindo a Carolina como un ser excepcional, «que tivo a súa aurora e o seu solpor, pertencendo a esa clase de persoas que superan o espazo que lles estaba reservado así como a inxustiza social». «Houbo mulleres que destacaron na Idade Antigua, Media ou Moderna mais non será até finais do século XIX cando aparecen personaxes exemplares que significan a evolución social e dan sentido á loita pola igualdade», nese espazo encadrou Á bela Otero.

XG00212701Relatou despois a infancia. «Naceu en Valga, filla dunha esmoleira que tiña fillos e fillas bastardos, como era habitual nas mulleres pobres doutras épocas. A nena esmoleira que recollía piñas estaba destinada a ser violada. Así foi con esta nena a quen chamaban «a cordeirana». Aos dez anos sofre unha violación tan brutal que houbo que levala ao hospital para salvarlle a vida. Foi a razón pola que foi perseguido o violador. Non foi encontrado. Mais o feito fíxose público. de non ser así, a nai de Carolina houbérao ocultado. Daquela facíase culpable á vitima. A dor física, á tortura, uníase a dor moral e o medo ao que dirán, a acusación social». Citou despois Queizán a Pondal, autor que falaba de moitas violacións nos seus poemas, e leu uns versos de «Pilleina entre os pinos soa». «A Carolina pillárona nos piñeiros, mais iso foi determinante para que marchase de Valga e mudase a vida que lle agardaba, configurando así a súa personalidade e a sua rebeldía».

A seguir, María Xosé abordou a interpretación que Carolina fixo da violación, que cualificou de «actual», «como atentado contra a liberdade persoal, expresado nas declaracións de Otero como “exerceu o dereito sobre min”. Abuso de poder, transgresión dos dereitos da persoa. Otero interpretou a violación non como unha deshonra, senón como unha posesión. A honra femenina radica no corpo, na castidade, na virxindade; a masculina, na dignidade, na distinción na autonomía. Carolina dixo que “non nacera para ser domesticada”, a violación levouna a decidir ser dona de si mesa. Algo moi actual. Elixiu a liberdade da que non ten nada. Marchou aos once anos do pobo. Tivo a valentía de escapar. Fuxiu. Cando non se ten nada é máis fáacil escoller a liberdade. Din que marchou cuns xitanos. Non se sabe se foi certo. Fíxose unha muller famosa, intelixente a astuta. Chega a París cando se erixe a Torre Eiffel, converteuse en estrela e sex-simbol da Belle Epoque, raíña dos locais de ocio parisinos, onde confluían aristócratas e millonarios da récente industria. A violación ensinoulle a Carolina a desmitificar os homes. “Fixen feliz a moitos homes. Souben sacarlles xoias e diñeiro” declarou sobre aquela época dourada. Carolina vai ser dona do seu destino, foi capaz de dobrarlles o pulso aos homes. Era déspota e seductora, sabía xogar perfectamente o xogo da sedución dos homes. “A muller máis periogosa do seu tempo”, cualificouna Maurice Chevalier. Carecía de debilidades sentimentais».

Continuou o relato Queizán falando dos amantes de Otero. «O primeiro foi Alberte de Mónaco. relacionouse sempre con figuras importantes. Foi elixindo os homes maís poderosos do mundo daquel tempo. O tsar Alexandre, Guillerme de Alemaña, e outros reis, como Afonso XII, pasaron polos seus brazos. Coincidindo co ano 14, co inicio da Primeira Guerra Mundial Carolina retirouse. A xentuza que andaba con ela foi a que organizou a Guerra Mundial. Carolina foise a Niza porque tiña unha debilidade, o xogo, era ludópata. En Niza e Montecarlo tiña os mellores casinos do seu tempo. Fixo en Niza unha casa. Mais arruinouse completamente coa ludopatía. Vendeuno todo até quedar apenas cun cuarto nunha pobre pensión».

Queizán comentou despois algunhas das lendas que circularon sobre a chamada «Bela Otero». Citou o poema que escribiu Martí, o revolucionario cubano, que quedará prendado dela en Nova York: «Non é galega, é divina». «Carolina Otero non pisou nunca Galicia nin sequera España, a pesar de que inventou que nacera en Cádiz. Renegou da súa terra e nunca volveu. Porén, preparou a última maldade. Sabendo a cobiza dos paisanos, fixo un testamento deixándolles todos os seus bens (tiña apenas 600 francos na súa conta corrente). Estaba arruinada. Foi o seu derradeiro escarnio. Nunca esqueceu a violación e o comportamento do seu pobo».

Onte 764: Na Biblos de Betanzos

Acompañamos a Antonio Seijas na presentación de Cartas de inverno. Novela gráfica na Libraría Biblos de Betanzos. Foi un serán magnífico no que compartimos falares e pesares con Tucho Calvo e Carmela González, os promotores desa fantasía cultural que é Biblos. Coa apertura da libraría, o ate agora club do libro e editorial completa o seu modelo de creación, distribución e promoción do libro e do produto cultural galego. Gustei moito do modelo de libraría escollido, no que unha clara especialización no libro e disco galego se combina cunha escolla coidada de fondos literarios en castelán. Gustei do arranxo espacial e do deseño dun mobiliario multifuncional capaz de transformar nuns minutos a libraría nunha auténtica aula de cultura ou sala de exposicións. O programa de actividades completísimo (presentacións, obradoiros, cursos…) expresa a vontade dos libreiros de facer da libraría un referente cultural dinamizador. A pouco que progrese a recuperación urbana do casco vello de Betanzos (o emprazamento da libraría é extraordinario), e a pesar dos malos agoiros e incertezas dun sector en tránsito, aventuro un futuro prometedor para unha das novas librarías máis esperanzadoras do país. Se sempre é recomendable ruar e petiscar pola vila dos cabaleiros, agora tamén o é para visitar a libraría e espazo cultural Biblos. Parabéns e maior fortuna para o emprendemento de Tucho e Carmela!

Onte 759: Première de «Cadeas» en Betanzos

O salón Azul do Liceo de Betanzos encheuse na première de Cadeas, a novela de Xabier López gañadora do Premio Xerais 2013. Foron as palabras agarimosas e xenerosas de Pilar Vázquez Rodríguez, presidenta da Asociación Cultural Eira Vella, ás que abriron unha presentación na que o xornalista Iago Martínez, membro do xurado que outorgou o premio, falou na súa calidade de privilexiado lector.

Comezou Iago confesando que a do xurado «foi unha elección difícil, xa que me atopei con algo que non contaba, discutindo sobre o que cada un entendemos por literatura.» Definiu Cadeas como «un mosaico de vinte historias moi diversas entre si, marabillosamente ben escritas, elaboradas cada unha delas con cadansúas ferramentas específicas, froito do traballo dun narrador ventrílocuo capaz de artellar cada unha das historias sen a distancia cínica da postmodernidade.» «Cadeas é, ademais, un fresco do século XX sobre a dominación e a violencia. Unha reflexión sobre a imposibilidade de escribir unha vida ou episodios históricos como o sucedido no século pasado.»

No seu discurso, Xabier López definiu Cadeas como «unha serie de historias que enganchan unhas con outras referidas á dominación e a violencia, focalizadas no que foi a historia de nós durante o século XX, dende as guerras coloniais de Cuba e Sid Ifni.» Adiantou o autor algunhas referencias temáticas a seguir na novela: a presenza do leite condensado, da cerveza, dun reloxo, de diversas castracións e orellas cortadas. «Cadeas é unha novela sobre a busca, mesmo sobre a busca do lector e a dominación e o sometemento que ten o autor procurando o lector.» Referiuse, despois, a presenza de Rafael Dieste e Manuel Antonio nas páxinas da novela, como «dúas formas diferentes de encarnar os retos colectivos, o do intelectual comprometido e o do iconoclasta.» Explicou algúns dos retos técnicos afrontados no texto e rematou expresando a súa satisfacción polo resultado: «O último que escribo é sempre para min o mellor que escribín. Creo que Cadeas é a miña novela máis ambiciosa, recupera o pulso que tiven en Doutor deus ou nalgunhas das miñas primeiras novelas.»

Onte 729: A portada de «Cadeas»

Cadeas, a novela de Xabier López, gañadora do Premio Xerais deste ano, xa vai no prelo. Estou moi satisfeito da cuberta que preparou Miguel A. Vigo a partir dunha imaxe suxerida polo propio autor, unha foto de 1923, «Kids at the Potomac bathing beach». A foto é unha metáfora visual do carácter poroso desta novela na que se van enganchando as historias como as cereixas. Mais tamén é capaz de expresar esoutra idea máis sutil de Xabier López, que entende a novela como un vehículo para explicar a vida sempre como suma de moitas vidas distintas. Eis o debuxo conformado polas miradas, sorrisos e formas desa rapazallada na praia atlántica. Gosto, tamén, da imaxe pola súa inequívoca connotación co inicio do XX, onde se sitúa tamén o comezo do devalar dun texto cuxas historias abrangue todo un século da historia de Galicia. Volveremos nas vindeiras semanas sobre Cadeas, novela que presentaremos por vez primeira o 11 de outubro no Liceo de Betanzos.