A figura de Antón Reixa é imprescindible para comprender as mudanzas que se produciron na cultura e na sociedade galega das últimas décadas. Desque vai facer corenta anos entrou no Instituto Santa Irene de Vigo, onde impartía clases Xosé Luís Méndez Ferrín, a cabeciña de Reixa non deixou de parir iniciativas, textos e proxectos que funcionaron coma alicientes, coma revulsivos da modernización dunha cultura até entón ancorada na resistencia antifranquista.
Foi xa daquela, sendo alumno de COU, cando Reixa asinou a súa colaboración nunha publicación literaria do instituto baixo a lenda de “profesión: escritor”. Non foi pedantería ningunha dun arrichado rapaz de dezasete anos. Non. Foi apenas afirmación da súa condición radical de poeta, do seu ADN de creador literario, da súa vontade de escrita, unha actividade que nunca abandonou ao longo de catro décadas de fecundísima creatividade nos que dedicou o seu pulo aos diversos eidos da comunicación e da creación cultural, dende o rock and roll á videocreación, dende a performance ao teatro, dende a radio á televisión e ao cinema. Reixa é un creador polifacético, que non deixou de explorar as posibilidades de todas as linguaxes, dende a textual á actual hipertextual, sempre con atención especial as icónicas e audiovisuais que conforman as artes do século XX.
En todos eses ámbitos Reixa foi pioneiro. Antón é un dos nosos precursores. Foino no eido poético formando parte do colectivo Rompente, participando nas súas primeiras intervención no ano 1976 coas Follas de Resistencia Poética, o que para algúns críticos supuxo a ruptura poética galega, a creba máis profunda dende Manuel Antonio. Foino, despois, no musical, a partir de 1983, sendo xa profesor de lingua galega no seu Santa Irene, creando os Resentidos, unha banda viguesa de rock and roll, que fixo de Vigo capital Lisboa cando facía un sol de carallo, que gravou os primeiros vídeoclipss con “Salvamento e socorrismo”, ou cando máis tarde a banda reconvertiuse en Nación Reixa. Foino outrosí, dacabalo entre os oitenta e os noventa, co vídeo de autor, dende Ringo Rango á creación da produtora Vídeo Esquimal. Foino cos primeiros espectáculos teatrais co grupo Artello, como Gulliver FM, After Shave ou Dóberman. Foino co seu debut na televisión galega con aquel memorable programa Galicia, sitio distinto, pasando polo seu Bule, bule radiofónico, até as míticas Mareas vivas de Portozás e o seu debut como director cinematográfico d’ O lapis do carpinteiro. Foino co seu oficio máis recente de produtor do exitoso musical Galicia Canibal ou coa súa afouteza como xestor cultural na condición de presidente da Sociedad General de Autores. Insisto, en todos e cada un destes proxectos, en todas en cada un destas actividades Reixa logrou abrir novos camiños para a cultura galega en diálogo aberto coa sociedade do espectáculo e coas olladas e expresións creativas máis esixentes e rupturistas. O humor, a ironía, a vontade inequívoca de intervención social e política, a creación espida, concibida como forma de coñecemento, a idea de Galicia e da súa lingua coma eixo e trabe de toda a súa produción foron os materiais e as ferramentas utilizadas por este forxador incansable da fantasía posible dunha cultura galega de seu e do seu tempo.
Como sinalan Manuel Xestoso e Xosé Cid Cabido, autores do libro de conversas que publicamos hai uns meses en Xerais, Antón sempre foi un ghicho distinto. Un ghichiño, como dicimos os de Vigo, que asumíu a perplexidade como forma de coñecer o mundo, como el mesmo recoñeceu nunha recente intervención en Librouro. Un home da industria cultural galega que enxerga, a pesar das dificultades e do tránsito entre paradigmas da comunicación cultural, o futuro con doses elevadísimas de entusiasmo, imaxinación e resistencia. Un poeta, un profesor, un músico, un actor, un director, un produtor, un xestor cultural, un home de letras e números que merece todas as nosas beizóns e gratitude pola proeza do seu desempeño durante catro décadas. Beizóns!
Texto que lin como laudatio na entrega a Antón Reixa do premio Internacional Ateneo de Ourense 2013 ao fomento da cultura, que o creador vigués compartíu co Festival de cine de Cans.
Na madrugada bretemosa do 20 de agosto de 1981 un Renault-12 familiar bateu na avenida Beiramar contra un valado de obras sen sinalizar. Os seis ocupantes do coche acabaron nas urxencias do Pirulí, sen lesións de importancia, coa excepción do copiloto, o poeta Manolo Romón, que resultou ferido de gravidade e hospitalizado durante dous meses. O condutor, o músico Julián Hernández, confesou que despois de estar con Antón Reixa nunha tasca saíran do Almas Perdidas do porto do Berbés, camiño do Balneario de Samil, único local que permanecía aberto durante toda a noite. Ocupaban os asentos traseiros do renault Javier Soto e José Manuel Barros, ademais de Alberto Torrado e Miguel Costas, membros coma o condutor do grupo de rock Mari Cruz Soriano y los que afinan su piano. Tras a declaración por parte da compañía aseguradora como «siniestro total», Miguel Costas propuxo rebautizar a formación como Siniestro Total (ST). Aquela historia viguesa contada de marabilla e con todos os detalles por Elena Ocampo nas páxinas de Faro de Vigo e por Emilio Alonso no libro Vigo a 80 revolucións por minuto (Xerais 2011) constitúe o que pode ser considerado o acto fundacional da chamada «movida viguesa», movemento interartístico vertebrado pola música popular que animou os convulsos anos oitenta vigueses da reconversión do metal, das protestas do bono-bus, dos apresamentos de pesqueiros, das mortes provocadas pola heroína e pola SIDA.
Un acto fundacional que se concretou musicalmente no primeiro concerto de Siniestro Total, o 27 de decembro de 1981, no cine Salesianos da rúa Venezuela, no marco do festival «Nadal Rock», organizado polo desaparecido Bibiano Morón, no que tamén participaron Trenvigo, o grupo electrónico que o cantautor compostelán formara cos tres compoñentes de Druída (Teo Cardalda, Pablo Novoa e Javier Martínez), os portugueses de Arte e Oficio e os Nacha Pop de Antonio Vega. Un evento ao que se chegou, probablemente, tras meses de ensaios no Satchmo, o club de jazz da rúa Joaquín Loriga 33, que dende a primavera de 1981 abriu as súas portas e espazos ás novas tendencias musicais e aos grupos vigueses. Polo Satchmo andaban os membros de ST e tamén do Grupo de Comunicación Poética Rompente, nacido en 1975 como Grupo de Resistencia Poética (formado por Pexegueiro e Reixa) e despois mudado en Rompente edicións (1978), editora que utilizaba a impresión con vietnamita e multicopista, xa sendo trío beat e guerrilleiro en doses inexactas formado por Antón Reixa, Manuel M. Romón e Alberto Avendaño, que atoparon alí un lugar ideal «onde tirar a poesía dos libros e levala á rúa e aos bares».
Corenta anos despois daquel estoupido de creatividade resistente, impregnado con inequívoco espírito contracultural de vangarda, protagonizado polos membros de Siniestro Total, Rompente e polos pintores Menchu Lamas e Antón Patiño, publícase Que hostia din os rumorosos? (Editorial Elvira 2021), un coidado libro de libros que continúa o diálogo a rompentres e actualiza a proposta dos oitenta. Despois do reencontro de Upalás (Xerais 1998), esta volta da polifonía poética inesperada e gozosa de Rompente, nun libro prologado por Julián Hernández e deseñado e ilustrado por Antón, Menchu e Rubén Romero, constitúe un gran acontecemento literario que merece ser celebrado cunha xira de presentacións por Galicia enteira. Parabéns a todos eles por re-existir e non desistir de continuar falando sós.
