Onte 886: A vergonza de Ceuta

Soubemos onte que 37 cámaras do Ministerio do Interior gravaron o sucedido o pasado 6 de febreiro cando un grupo de inmigrantes subsaharianos trataron de chegar a nado a Ceuta. Un suceso terrible no que morreron 15 desas persoas que intentaban cruzar a fronteira por mar entre pelotas de goma e tiros ao aire da Garda Civil, segundo as confusas e contraditorias versións do director da Garda Civil e do Ministro do Interior. O acontecido en Ceuta, como a existencia do valado e as concertinas de Melilla, é outra vergonza moral desta Unión Europea que pretende pechar o seu «paraíso» a cal e canto a unhas persoas desesperadas cuxo delito é soñar que poden refacer as súas vidas en Europa. No entanto, maior vergonza produce a incompetencia das autoridades españolas, incapaces de dar unha versión verosímil sobre o sucedido, razón pola que a entrega destas gravacións aos deputados da Comisión de Interior do Congreso é un exercicio de transparencia imprescindible.

Onte 885: Sen balón

Noutra noite memorable o Celta de Luis Enrique gañou contra prognóstico. Fíxoo sen balón, sofrindo un ataque constante do Vilarreal, valéndose como mellor estratexia dunha disciplina coral admirable, sen perder nunca a concentración defensiva nin a intensidade na presión nin a confianza nas súas posibilidades. O Celta foi un modelo de resistencia activa e solidaria, unha estratexia que rendeu os seus mellores froitos cando o partido remataba, na falta sacada pola luva da biqueira de Álex, cabezada ás redes con sutileza por Orellana. Unha xenialidade do internacional chileno! Nin sequera a interrupción provocada polo lanzamento dun bote de gas lacrimóxeno á lameira e a vergonzosa reanudación do partido, cando faltaban apenas tres minutos de xogo, puido dobregar a este Celta magnífico que aproveitou o desconto para que Nolito noutro saque de falta medido aumentase o marcador. Semella que o Celta pretende recuncar na categoría antes da chegada da primavera.

Onte 884: Do Catro ao Uf

A presentación de Retallos daquela infancia de Bautista Álvarez levoume onte ao Café de Catro a Catro, o emblemático local de Travesas no que había tempo non entraba. Levei unha grata sorpresa tanto polo arranxo actual do café, que continúa mantendo a sua elegante fasquía orixinal, coma, e sobre todo, pola intensa actividade cultural e cívica que promove. Recupérase así o pulo daquel Catro a Catro dos revolcados anos oitenta e comezo dos noventa, que mesmo convocaba un certame de noveliña galega, referente na narartiva daquel tempo. Outrosí sucede en Vigo co Café Uf, sempre un dos meus preferidos, que celebrou hai dous anos o seu trinta aniversario; un local o da rúa Pracer que mantén o seu pulo como espazo de lecer e cultura alternativa e insurxente. O Catro a Catro e o Uf demostran que os cafés son tempo compartido e soñado, espazos que por esta razón, ademais de contar cun proxecto empresarial, precisan dunha estrela que guíe a súa comunidade. Quizais por iso sempre volvemos a aqueles que a posúen.

Onte 883: Ler é a arte de anticipar

As diversas presentacións d’ A illa de todas as illas, o libro de Xabier DoCampo ilustrado por Xosé Cobas, están constituíndo formidables leccións arredor da formación do lector literario. Onte en Compostela, tras a excelente intervención de Xavier Senín, que definiu o libro como «fermoso e emocionante», Xabier DoCampo volveu sobre a cuestión da lectura literaria lembrando unha afirmación de Harold Bloom: «ler literariamente é ser coma un deus». DoCampo confesou que escribira A illa de todas as illas «só pensando nos adolescentes, é o que eu considero literatura xuvenil; quixen falarlles da marabilla de ler, do engado das palabras, xa que como teño dito noutras ocasións ler é saber o que din os libros de cada un de nós». Continuou o seu discurso afirmando que «ler é tamén a arte de anticipar o que vai suceder na obra; esa é unha das cousas que teñen que aprender os lectores en formación. E onde mellor pode desenvolverse esa capacidade de anticipación é na novela de aventuras, onde o mar é o gran escenario». «Ler é un camiño de formación. Ler literatura infantil e xuvenil na escola é formarse como lector. Esa é a razón pola que son moi esixente coa calidade da literatura infantil e xuvenil. Con mala literatura non se fai un lector literario, debemos ir máis aló da comprensión lectora, entender até onde se pode». Para DoCampo «A literatura ven definida polo lector, calquera libro que un rapaz le con curiosidade convértese nun libro de literatura infantil ou juvenil». Tras citar e recomendar os sete libros de aventuras presentes nas páxinas d’ A illa de todas as illas, rematou Xabier dicindo que «o máis marabilloso de contar unha historia e volverá contar outra vez, e otra, compartida até crear unha rede».

Onte 882: Para que serve un xornal?

Como xa sucedera en Vigo, onte na presentación de Sete Caveiras en Cangas debateuse sobre o papel do xornalismo e o compromiso dos xornalistas na sociedade actual. Elena Gallego volveu sobre a reivindicación do xornalismo que fai na súa novela, tanto polo feito de estar protagonizada por unha xornalista coma polo valor esencial que se lle concede ás hemerotecas. Cando chegou o momento das preguntas foi o veterano xornalista Eugenio Eiroa, responsable de Morrazo Tribuna, quen volveu sobre o tema ao fío da polémica entre os traballadores e os accionistas de Liberation. Máis alá das mudanzas do soporte e das dificultades do actual proceso de hibridación, semella que a cerna deste debate está en saber se é posible un xornalismo independente, profesional e libre cando a propiedade da maior parte dos medios está de facto en mans de bancos, fondos de investimento ou os medios dependen dos poderes públicos pola vía da publicidade institucional ou das axudas directas que reciben. Até agora crimos que un xornal servía, en primeiro lugar, para ofrecer ao seu lectorado unha información veraz e unha opinión plural e razoada. Poderase formular esta pretensión no futuro? Para que serve un xornal no marco do ruido de redes informativas e sociais? Un debate que paga a pena seguir na rolda de presentacións desta interesantísma Sete Caveiras.

Onte 881: A lei do aborto de Rajoy

Despois que o Congreso rexeitase no serán de onte a proposta do PSOE para retirar a lei do aborto, algunhas deputadas do Partido Popular aplauden satisfeitas ao ministro de Xustiza Alberto Ruíz-Gallardón polo seu éxito. A pesar da votación secreta, a maioría conservadora (PP, Unión Democrática de Catalunya e UPN) pechou filas e impuxo os criterios morais da Igrexa Cataólica sobre sobre o dereito das mulleres a decidir sobre a súa maternidade. Coma sucedeu coa LOMCE, non haberá posibilidade ningunha de evitar este disparatado retroceso promovido polo Goberno de Mariano Rajoy, o principal responsable de ambas as dúas leis. Non esquezamos, Ignacio Wert e Alberto Ruíz-Gallardon apenas protagonizan o traballo máis ingrato no marco dunha estratexia moi meditada neste segundo treito da lexislatura.

Onte 880: Grial 200

A revista Grial editada por Galaxia chega ao número 200. Unha proeza colectiva froito da insistencia da editorial durante 50 anos, ao que non foron alleas as angueiras dos seus directores ao longo dese período, até 1989 Paco del Riego e Ramón Piñeiro, Carlos Casares até o seu falecemento en 2002, e Víctor Freixanes e Henrique Monteagudo na última década. Grial mantivo contra vento e marea, cuns e con outros, o seu espíirto galeguista, universalista e cosmopolita, enraizado nunha tradición euroeísta, coa intención de contribuír ao diálogo da cultura galega cos retos do seu tempo. Superado o número 200, Grial afronta os retos complexos da edición cultural contemporánea, a inevitable mudanza do seu paradigma comunicaional. Parabéns para os seus promotores e os maiores azos na difícil travesía!

Onte 879: Afouteza e corazón

Non é un detalle sen importancia que nas novas lonas da Tribuna de Balaídos colocadas onte se poida ler «AFOUTEZA CORAZON». A pesar de faltarlle un til (mágoa!), a reprodución a grande tamaño destas dúas palabras claves na gramática do fútbol celeste consolida a liña normalizadora asumida polo Real Club Celta de Vigo. É unha beizón que o emprego da nosa lingua como a vehicular na megafonía do estadio de Balaídos –unha práctica que se remonta a finais dos anos oitenta, ao abeiro do marco creado pola Ordenanza de Normalización Lingüística do concello de Vigo (pioneira e nunca derogada)– fose capaz de contaxiar amodiño novos usos que contan co apoio e simpatía da masa social celeste (vinte mil socios e socias). Así queremos ao noso Celtiña, coidadoso coa formación da súa canteira, afouto, firme e agarimoso na promoción da nosa lingua.

Onte 878: «A grande beleza»

A grande beleza, a película de Paolo Sorrentino, gañadora de catro premios do Cine Europeo 2013, comeza cunha cita tirada de Viaxe á fin da noite de Louis-Ferdinand Céline: «Viaxar é moi útil, fai traballar a imaxinación. O resto non son senón decepcións e fatigas. A nosa viaxe é por enteira imaxinaria. A iso debe a súa forza. Vai da vida á morte. Homes, animais, cidades e cousas, todo é imaxinario». Dende a primeira secuencia o director napolitano propón ao espectador que poña a traballar a súa imaxinación (e capacidade de abraio), mentres viaxa pola Roma actual da crise, decadente e aínda fermosa, guiada polo personaxe de Jep Gambardella, unha crápula moi elegante, xornalista a medio gas, escritor dunha única novela de mocidade, que á altura do seu sesenta e cinco aniversario esculca na súa soidade e na procura da inocencia daquel amor primeiro, un antídoto posible para evitar a decadencia e o fracaso. E a viaxe, a pesar dalgún exceso, ben paga a pena.

A grande beleza é unha película poética, escasamente narrativa, que homenaxea á tradición do cine italiano posterior ao neorrealismo, sobre todo a películas como a Dolce vita e o Amarcord de Fellini ou o Blow up de Antonioni. Porén, tras o paseo polos espazos máis fermosos e agochados de Roma na procura desa beleza eterna, atopamos uns personaxes extravagantes e cínicos, hedonistas e elitistas, alleos a calquera preocupación colectiva, que gozan das súas noites interminables nas súas terrazas e sotos privados, afastados da xente popular, que na película non aparecen sequera como atrezzo, o que contribúe a salientar a súa fuxida da realidade. Este grupo de monstros elegantes de moral cutre e utilitaria, que na soberbia e vacuidade das súas festas e performances camiñan cara un ocaso inevitable, representa esa «nada» que procuraba Flaubert como o mellor tema para unha novela.

A cerna da película está no conflito entre a finitude que o grupo artellado polo protagonista representa e a beleza inalterable e eterna das artes e da cidade concibida como o seu tesouro e peza principal. No entanto, as reflexións sobre a relixión, a morte, o amor, a soidade, o silencio e, sobre todo, o paso do tempo funcionan como contrapunto necesario achegando un aceno de melancolía e emoción capaz de evitar que tanta banalidade, por unha parte, e un exceso de ornamentalismo visual e sonoro, por outra, estraguen a película. Mención á parte merece a interpretación extraordinaria de Toni Servillo, a música engaiolante (da coral á electrónica), a excelente composición fotográfica ou algúns diálogos afortunados que fan a película aínda máis interesante e sutil.

Onte 877: «A la sombra del maestro», un clásico de Farias

Fun onte á libraría Versus coa intención de mercar o libro de Eduardo Rolland sobre Jules Verne (hoxe de aniversario) e Vigo e saín con outros dous máis, a nova edición de A la sombra del maestro de Juan Farias e Diez de diciembre, o libro de relatos máis recente de George Saunders. É o que ten entrar nunha libraría que ofrece unha escolla literaria que vai máis alá do convencional, con atención e agarimo para as editoras de calidade en lingua castelá (o tratamento do galego éche outro cantar).

Moito gocei coa hora de lectura engaiolante da noveliña de Juan Farias, editada por vez primeira en 1995 por Alfaguara, recuperada agora do esquezo por Shalaklibros, unha editora nacida nunha libraría de Mislata, que na colección «Ramita de Romero» pretende achegar ao lectorado adulto textos que nun principio foron publicados en coleccións infantís e xuvenís. A la sombra del maestro lese coa facilidade e coa emoción dun clásico que acrisola o universo literario do narrador de Serantes: unha sinxeleza e aparente facilidade do relato que flúe coma auga cristalina; unha prosa breve, exacta e suxestiva; unha voz narrativa próxima, quente e verdadeira; un protagonismo inequívoco para os humildes e unha intención de devolverlles a voz que lles foi roubada…

A la sombra del maestro é coma Años difíciles Farias cen por cen. Un escribinte municipal sen nome, un chisco melancólico e poeta, relata en dez cadernos a crónica dun pobo da beiramar de noso («moi ría adentro, onde a auga non se decide a ser nin sosa nin salgada»), onde goberna un alcalde despótico e os seus habitantes procuran non perder nunca a esperanza. Volve Juan Farias ao relato da vida cotián de postguerra, do mundo de heroes anónimos (o mestre, o tolo, o párroco, unha rapaza coa lúa nos ollos, os pícaros Pedro e Paco…) que apenas son seres humanos na procura do amor e dunha vida digna. Páxinas inesquecibles por emocionantes, que destilan tenrura e, sobre todo, verdade, afastadas de calquera retórica da impostura literaria.

Mención á parte merece o tratamento da figura do mestre e a defensa do coñecemento como un ben común a preservar e transmitir: «A pesar do alcalde, que o era a dedo, o mestre seguiu coa ensinaza de “ti tamén contas, rapaz”, ou aqueloutra de que “o aire é de todos e a ti, se é da túa querenza, ninguén te impide mover as orellas e aprender a voar”». «Ao mestre, por teimar en ensinar, que é dicir verdades, quitáronlle a escola. Fixérono cun informe á autoridade competente, que era amiga do alcalde e da súa socia nun negocio de madeiras. Isto non serviu de moito, que o mestre se fixo furtivo e saíu a procurar alumnos polas corredoiras, na praia e arriba nos penedos».

Un libro luminoso e imprescindible. Cómpre volver a Farias, outros dos grandes.