Onte 442: O rastro que deixamos

/en , , , , , , , /por

Interesante e amenísima foi a conversa que mantivo Isabel Soto con Agustín Fernández Paz con motivo da presentación en Librouro d’ O rastro que deixamos. Editora e autor percorreron ao longo dunha hora os temas principais dunha obra singular no catálogo do vilalbés, onde con grande votade de estilo se mesturan páxinas de fermosa prosa memorialística con outras de ensaística sobre o oficio de escribir.

Comezou Agustín explicando a orixe do título que le prestou Siri Hustvedt, a autora de Todo canto amei. O título forma parte dun parágrafo que confesou lle impresionar e recolleu no seu caderno de citas: «As historias que contamos sobre nós mesmos só poden relatarse en pasado. O pasado remóntase cara a atrás desde onde agora nos atopamos, e xa non somos actores da historia senón espectadores que se decidiron a falar. En ocasións, o rastro que deixamos vaise sinalando con pequenas pedras como as que Hansel deixaba tras os seus pasos». Agustín dixo que «o libro naceu hai case tres anos da intención de recoller nun volume textos ensaísticos variados que garadaba no mes disco duro. Isabel Soto puxo orde naquel caos, naquela faramallada. Logo decidimos facer tres libros: o que hoxe presentamos de carácter memorialístico, que contén tamén unha reflexión sobre o oficio de escribir; un segundo sobre temas de lingua e lectura, ao que xa lle puxemos título, A patria da lingua; e un terceiro co resto dos textos sobre cómics e diversos temas». En todo caso, tanto para o autor como para a editora, «a obsesión foi que este primeiro libro se puidese ler como un libro de ficción».

Isabel Soto formuloulle varias preguntas arredor dos límites do que se entende por ficción e polo carácter selectivo da memoria. Fernández Paz insistíu en que para el «todo lugar, todo barrio é Macondo se sabe atopar o seu García Márquez que o conte», así como tamén en que «afondar no local é sempre universal; afondar nas propias raíces, no que é teu, afondar nelas para dende aí proxectarse». Agustín recoñeceuse discípulo do Grupo Nós na súa concepción de «Galicia célula de universalidade, unha peza máis do mosaico da humanidade, á que temos obriga de facer brillar». Mais tamén lamentou as «dificultades grandes que temos na cultura galega na distribución interior dos nosos contidos e sobre todo na exterior, para que as nosas obras chegue tan lonxe como permita a súa calidade». «Na escrita hai que contar a verdade, hai que afondar na túa vida, que é do se nutre o escritor, para que cautive a calquera lector de calquera lingua e calquera país».

A conversa tamén abordou o papel da literatura para cambiar o mundo e cambiar a vida. «A postura optimista témola que manter mentres esteamos vivos. As vellas toupas continúan traballando no proceso de mudar o mundo. Hainas en moitas frontes. Aí están as ferramentas do cambio. Os membros da nosa xeración fixemos o que puidemos. No mundo do ensino algunhas cousas mudaron, deixamos a semente dun traballo que hoxe está nos libros de texto e se acepta de forma común». No entanto, tamén afirmou, valorando o que sucede na actualidade, «o fácil que é destruír e o difícil que é construír».

As preguntas finais xiraron arredor da realción coas súa sobras. Fernández paz confesou que «non hai ningún libro do que me sinta plenamente satisfeito», aínda que amosou a súa preferencia por algúns títulos como Aire negro, O único que queda é o amor, Fantasmas de luz e Non hai noite tan longa.

Onte 435: «Tonas de laranxa» nas Terras de Iria

/en , , , , /por

Foi o de onte un dos seráns máis intensos desta tempada de promoción de outono, na que até os días de nadal celebraremos máis de corenta actos polo país enteiro. No teatro Jofre de Ferrol, seiscentas persoas asistiron ao magnífico concerto de presentación d’ O meu primeiro Celso Emilio Ferreiro, o proxecto didáctico musical coordinado por Xosé Lastra; mentres que no Auditorio de Padrón máis de duascentas cincuenta participaban na presentación de Tonas de laranxa, a novela de María Lorenzo Miguéns e Manuel Lorenzo Baleirón gañadora do Premios Xerais 2012. Era a miña intención poder acudir a ambos os dous actos, máis finalmente foi imposible e conformeime con gozar en Padrón das magníficas intervencións de Angueira e dos Lorenzo.

Comezou Anxo Angueira salientando que a publicación e o premio de Tonas de laranxa «foi unha sorpresa, mais non un milagre, xa que tanto en María como en Manuel atopamos ricaz madeira literaria, como a de Eusebio Lorenzo Baleirón non foi tampouco ningún milagro. Na casa de Tarrio desta familia Cunqueiro leva vivindo moito tempo». Situou a novela nun espazo fantástico e nun tempo arquetípico que está aí; valorou a utilización dun narrador monolóxico lírico, que non lle cede a voz aos personaxes, así como o valor dos relatos hipodiexéticos encaixados na narración ou a «utilización dunha lingua perfilada pola nosa Terra de Iria». Angueira enfatizou que «a literatura non serve para nada, pero lendo Tonas de laranxa sabemos do seu enorme poder», para proseguir despois que «soñar, escribir, navegar, velaí a guerra deste libro».

Pola súa banda, María Lorenzo Miguéns expresou o seu compromiso radical coa lingua, a razón de ser desta novela, así como as lecturas compartidas co seu pais, dende García Márquez, pasando polas cidades invisibles de Italo Calvino,  até Cunqueiro. Centrou despois a súa intervención nas relacións da novela coa ficción audiovisual, sobre todo co Big fish de Tim Burton, para rematar lendo un dos fragmentos da obra.

Por último, Manuel Lorenzo Baleirón iniciou a súa intervención lembrando que «as palabras hai que escollelas ben. Só con palabras podemos chegar a ser quen somos. Se de algo estamos feitos é de palabras». Definíu a novela como «historia de soños e amores, de reloxos e laranxas». Homenaxeou, despois, ás xentes vedrañas das terras de Dodro, «a quen lles roubamos as palabras para escribir esta historia». Lembrou ao seu irmán Eusebio , «que morreu no ano do cometa, o mesmo no que naceu María», así como a xeración de escritores de Dodro e Terras de Iria, «dende Angueira, Ramón Reboiras e Eusebio, alumnos  que foron de Bernadino Graña no instituto de Padrón, a Avelino Abuín de Tembra, Manuel Antonio, Dieste e Rosalía, entre outros». Proseguíu apelando ao valor da lingua como «a nosa marca de auga, a nosa forma de estar no mundo», así como a importancia nestes tempos de crise de «soñar, que é pintar no aire, como dicía María cando era pequena». Rematou maneul Lorenzo Baleirón cunha cita de Adorno: «A esperanza é a única categoría na que a verdade se manifesta».

 

Onte 434: “O corazón de Xúpiter” de Ledicia Costas

/en , , , , , , , , , /por

O salón de actos da Casa do Libro de Vigo encheuse no acto de presentación d’ O corazón de Xúpiter, a excelentísima segunda novela de Ledicia Costas. Unha obra na que con grande afouteza sen mexericadas nin paños quentes Ledicia aborda en toda a súa complexidade o tema do acoso ás mulleres novas, tanto no ámbito escolar como cibernético (o “ciberacoso” ou “ciberengano”). Presentada externamente como “novela de instituto” protagonizada por unha rapaza de dezasete anos apaixonada pola Astronomía que tras mudar de cidade e centro procura a súa integración, O corazón de Xúpiter propón unha reflexión sobre os límites entre ficción e realidade no eido da comunicación dixital, sexa nos formatos de comunicación instantánea como nos vídeodixitais. O amor e a morte, a soidade e a ansia son algúns dos temas sobre os que xira esta novela dura mais de lectura engaiolante. Para presentala Ledicia Costas utilizou un chat en tempo real, até agora un procedemento inédito na presentación dun libro, ademais dunha lectura de varios fragmentos sobre música e imaxes de Mig Seoane, un dos seus compañeiros dos Poetas da Hostia. Finalizou o acto coa proxección do impresionante vídeo de Amanda Tood, a rapaza de 15 anos que hai apena sun mes se suicidou, no que se resume a traxedia sobre o que xira O corazón de Xúpiter.

Onte 414: Palabras de auga

/en , , , , , , , , , , /por

Tanto Agustín Fernández Paz como Marcos Calveiro, o autor de Palabras de auga, lembraron ao comezo da súas intervencións de presentación do Premio Merlín 2012 en Vigo, aos 70 náufragos de Alborán. Para Agustín esta traxedia é outra mostra máis da imaxe que temos de África como terra incógnita, un continente perdido do que descoñecemos case todo da súa realidade e da súa cultura, apenas coas excepcións de noticias puntuais coma as traxedias das pateiras, dunha seca e fame terribles, de guerras silenciosas ou dos desprazamentos masivos da poboación. Un continente que continúa sometido ao expolio dos seus recursos naturais, outro froito da pegada dun colonialismo europeo que nunca deixou de existir. Marcos tamén comezou as súas palabras referíndose aos «55 que tiveron a morte salgada fronte a eles, os quince que morreron (entre eles nove bebés) e os corenta que quedaron baixo a xurisdición marroquina». Despois leu un relato inédito protagonizado tamén por Amadou, o adolescente da tribo Kimba que enfía as páxinas d’ As palabras de auga. A da familia de Amadou é unha historia terrible, durísima, semellante á que viviron onte os inmigrantes que perderon a vida e a esperanza das súas familias no mar de Alborán. Palabras de auga.

Onte 412: LIBROX

/en , , , , , , , /por

Continúan chegando as novidades de fin de ano. Onte anunciamos a comercialización de «LibroX», a nova colección que presentamos para «facilitar o acceso á lectura en tempos de crise». Deseñada e preparada na súa totalidade polo departamento de edición de Xerais, tanto os interiores como as magníficas cubertas do xenial Miguel Vigo, foi concibida coa intención de que ofrecer unha serie versátil, flexible, dinámica e de libros con prezos asequibles (entre os 7,50 € e os 12,50 €). En definitiva, libros con vocación de conectar cun lectorado amplo. Libros xeitosos de non ficción que pretenden abrir ocos, temas e enfoques atrevidos para divertir, para reflexionar, para consultar, para cociñar, para mellorar o emprego da lingua, para incitar á lectura… Ese é o espírito que acreditan os dous primeiros títulos. Do G ao Z de Manuel Veiga, un breve dicionario humorístico e indignado, un novo xeito de presentar o ensaio con vontade inequivocamente popular. Outrosí sucede con Como falar e escribir en galego con corrección e fluidez de Carlos Callón, outro libro de vontade eminentemente práctica destinado a mellorar a nosa calidade lingüística e a superar algúns prexuízos sobre o emprego do galego. Agardamos con expectación as opinións e a acollida do público. Mentres preparamos dous novos títulos para final do inverno.

Onte 411: Chegaron as novelas gráficas

/en , , , , , , /por

Chegaron os primeiros exemplares da novela gráfica de Toni Seijas baseada en Cartas de inverno de Agustín Fernández Paz. Creo que Seijas fixo unha adaptación formidable, moi pegada ao espírito do texto de Agustín. Están conseguidísimas tanto a creación das atmosferas do medo e do terror, en base a un traballo soberbio da cor, como a fluidez engaiolante dun relato construído ao xeito das monecas rusas, cartas dentro de cartas. Unha novela gráfica que se engade a Marcopola. A illa remeira de Jacobo Fernández Serrano, o título co que iniciamos este mesm a serie “Merlín comic” dirixida aos primeiros lectores de banda deseñada. Quedamos moi satisfeitos co resultado de ambas as dúas entregas coas que recuperamos en Xerais a continuidade publicación de banda deseñada, un xénero que sempre crimos fulcral para a edición galega. Sabemos que, a pesar do tránsito cara a comunicación dixital, hoxe este é o xénero editorial impreso que máis lectores e lectoras gaña no mundo.

Onte 405: «As voces baixas», o libro dos espertares

/en , , , , , , /por

Xosé Luís Méndez Ferrín comezou as súas palabras de presentación d’ As voces baixas diante dun público atentísimo, que a pesar dun serán moi chuvoso encheu a Biblioteca de Estudos Locais da Coruña, reiventando a frase de Luís Pimentel “a poesía é o grande milagre do mundo”. Para o “presidente da RAG e da República das Letras” (como foi recibido por Manuel Rivas) “n’ As voces baixas a linguaxe é unha homenaxe a si mesma, aquí hai outro milagre da humanidade, do valor da poética, da creación e da plenitude da humanidade”. Tras confesar que non sabía como definir o libro, onde se mestura realidade e fición, e insistir en que esta ambigüidade era unha das características das grandes obras literarias, Ferrín aventurou que “será un libro destinado a prevalecer no tempo”. No entanto, cualificouno como “libro de suburbio”, que retrata “onde está o canto da excavadora cunha precisión social-realista, relatando dende dentro a verdade proletaria”. Definiuno, tamén, como “unha novela da Coruña profunda, aa Coruña que nós queremos, a do suburbio na que penetra a luz do faro de Breogán”. Rematou lembrando unha das exclamacións recorrentes no libro do pai do narrador: “Que rebenten as marabillas do mundo!”

Manuel Rivas non ocultou durante todo a tarde a súa emoción nin a importancia e necesidade de facer este libroque confesou “presento coa sensación de ser o primeiro e o último libro”. Definíu As voces baixas como “unha novela, unha lembranza que murmuria”, “nesta páxinas está o puro murmurio da vida do que falaba Juan Rulfo, as voces baixas esas que non queren dominar”. Explicou que “a novela fala dun tempo pasado formalmente, mais que procura o rescate da lembranza, no que ocorre unha alquimia da vida, a vida con vocación de conto”.

Rivas considera que “o tempo no que sucede a novela é un presente recordado, ou dito doutra maneira, é o que Valle Inclán no capítulo sexto de Luces de Bohemia poñía en boca do personaxe do anarquista catalán: ‘outro tempo’. Ese é o da literatura, o tempo no que pretendín escribir este libro”. Definíu As voces baixas como “un libro de espertares” escrito “non sei se polo neno que o protagoniza ou o case vello que vos fala; probablemente por unha terceira persoa, por alguén que está descubrindo con marabilla e estupor a vida nos outros, a das persoas, a dos animais, a das cousas, que adquiren aquí condición animada”. “Un entende o enigma coñecendo a vida dos outros, no encontro entre o eu e o nós”. Rivas insistiu na súa fascinación polas ferramentas, concibidas como “unha orde cósmica, equivalente a unha lectura bíblica”, como confesou que as súas madalenas, como aqueloutras de Proust, foron o recordo da “primeira vez que comín un ourizo de mar” e “os cheiros, entre a tinta e o leite, do taller do Ideal Gallego onde comecei a traballar como meritorio”. Manuel Rivas non ocultou a epifanía do libro, que non foi outro que a lembranza do primeiro medo, compartido con María, a irmá maior, “o fío que vai abrindo paso, tirando das palabras, marcando o ton de todo o libro”. Tampouco esqueceu a importancia na obra da iconografía e da psicoxeografía, dende os os paxaros (cuco, corvos, estorniños), como a das árbores e as paisaxes do Castro de Elviña ou do Corpo Santo, lembrando outra frase do seu pai “é tan ignorante que non sabe o nome das árbores que o rodean”. Para rematar a súa intervención, antes da lectura de dous dos capítulos da novela, Rivas volveu sobre a idea de que “o andar da literatura consiste en establecer conexións. A literatura axúdache a entender a vida, a descubrir cousas que non vías con anterioridade”.

Foto destacada Cabalar.

 

Onte 394: Relato da vida dos humildes

/en , , , , , , , /por

Gocei a tarde enteira coa lectura d’ As voces baixas, a novela de Manuel Rivas que chegará a comezos da vindeira semana ás librarías. Tras varias lecturas en orixinal e probas, esta nova volta co libro xa nas mans volveu entusiasmarme. O relato dos afáns dos membros dunha familia traballadora –un albanel, unha leiteira e catro fillos, que constrúen a súa vida, primeiro na rúa da Marola do Monte Alto e logo en Castro de Elviña, onde rolan os ventos– é a novela da vida de todos os humildes e todos os anónimos. Un argumento tecido cos fíos das súas vidas, dos seus murmurios, dos seus rumores, das súas voces baixas que agariman e doen, onde Rivas atopa o que el expresa como «a boca da literatura». Mais este tamén é un relato de iniciación de dous irmáns, María e Manuel, da descuberta da vida e dos outros, dende o seu primeiro medo ao primeiro amor. Unha homenaxe á fraternidade, unha construción da memoria a partir de sintagmas significativos de emoción, un alegato a prol da beleza da escrita e da lectura. Probablemente, tamén, un dos libros máis rotundamente literarios e inesquecibles do seu autor.

A vídeoentrevista, preparada por Alfredo Ferreiro, foi gravada o 1 de agosto, minutos antes da lectura do adianto do libro. As voces baixas será presentado o 17 de outubro, ás 20:00 horas na Biblioteca Pública Durán Loriga da Coruña nun acto no que acompañará a Manuel Rivas, X.L. Méndez Ferrín, presidente da RAG.

Onte 392: Antón Reixa, ghicho distinto

/en , , , , , /por

Divertida e un chisco melancólica foi a presentación en Librouro de Antón Reixa. Ghicho distinto, o libro de conversas preparado por Manuel Xestoso e Xosé Cid Cabido. Conduciu a mesa o xornalista Xosé Manuel Pereiro que soubo utilizar as doses necesarias de sal e pementa para que os autores e o protagonista do libro falasen con escasa inhibición. Xestoso confesou que o libro naceu polo seu interese polo grupo Rompente, «quizais a ruptura maior na poesía galega dende Manuel Antonio». Cid salientou que o libro «é unha reivindicación dos disidentes da cultura galega». Reixa expresou a súa gratitude polo libro que chegou «nunha época da miña vida moi reflexiva, a pesar de que son un tipo disperso». Desvelou o texto do correo electrónico que lle mandou Ferrín tras as eleccións da SGAE: «Irmán Reixa: noraboa por esa ocupación da Presidencia da asociación española de autores».  Confesou que «a perplexidade é a forma que teño de coñecer o mundo» e que «a vida lle foi moi xenerosa, polo que lle estou moi agradecido». Rematou salientando que «o único que é permanente na miña vida é escribir, nunca deixei de facelo», para a continuación ler «Un poema ben intencionando», un peche brillantísimo para o serán vigués.

Onte 376: «As voces baixas» de Manuel Rivas

/en , , , , /por

Traballamos toda a tarde con Manuel Rivas pechando a edición d’ As voces baixas. Quedamos moi satisfeitos da fixación do texto desta auténtica novela da vida que como lectores nos fixo tanto rir coma chorar. Sei que estamos diante dunha obra moi singular, na que o humor e a dor, a memoria persoal e a colectiva se entremesturan con tremenda facilidade, dun xeito natural, grazas a fluidez dunha escrita intencionadamente moi literaria de beleza desbordada (onde pesa cada palabra, onde se mide cada frase e cada oración). Os primeiros exemplares da novela chegarán a comezos de outubro e o primeiro acto de lectura (dunha serie que percorrerá algunhas cidades galegas durantes varios meses) celebrarase o día 16 de outubro na Coruña.