Onte 1288: «Cabalos e lobos» de Fran P. Lorenzo

/en , , , , , , , , , , /por

XG00070101Fran P. Lorenzo recolleu onte na editorial os primeiros exemplares de Cabalos e lobos, a súa primeira novela, coa que obtivo o premio Blanco Amor 2014. Para acompañar a visualización do libro, que culmina una longa carreira de fondo en solitario, Fran foi publicando no seu blog unha serie de tomas audiovisuais, realizadas e montadas por Mónica Ares, que compoñen un fantástico booktrailer en catro entregas nas que sutileza se recollen temas, músicas e atmosferas da obra. Cabalos e lobos achégase á novela rosa pola súa condición popular e para relatar una historia de amor homosexual nun tempo de silencio e represión. Unha novela que se expresa a través da voz de varias mulleres que dan conta dunha saga familiar que abrangue todo un século. A través de diversas formas contar Fran P. Lorenzo crea e recupera un espazo urbano que determina e condiciona os personaxes, ubicado na cidade de Vigo que, malia as dificultades históricas que vivía, era daquela profundamente cosmopolita.

Na primeira toma soa un lied de Schubert, «Margarida na roca», que ten un protagonismo destacado na trama, sobre as imaxes dos cabalos a trotaren sobre una praia nevada. Unha composición que Fran considera “sublime, no sentido exacto deste termo tan maltratado”.

Na segunda utiliza a secuencia central da película Estate violenta de Valerio Zurlini, para Fran «una mestura perfecta de historia e abandono» no contexto da segunda guerra mundial, escenario presente tamén na súa novela, sexa en Vigo ou en Lübeck, berce da familia protagonista, os Beckmann.

Na terceira, a fotografía que fixo o autor o primeiro de xaneiro de 2015, a lúa de Vigo pousada sobre Gran Vía nº 2, o edificio Albo, que leva a sinatura do arquitecto vigués Francisco Castro Represas, representa a columna vertebral da novela, tamén presente na portada deseñada por Roi Fernández.

Por última, na cuarta, as imaxes evocan as mobilizacións obreiras viguesas de setembro de 1972, sobre a música de «Starman», a canción de David Bowie coa que o autor confesa escribiu algunas páxinas da obra, na que está tan presente a memoria persoal e familiar como a da cidade Vigo dos versos de Helena de Carlos.

Tempo haberá para volver sobre Cabalos e lobos, que chegará ás librarías a partir do 16 de abril e será presentada en Vigo o 24 de abril e en Compostela o 28.

 

Onte 1284: «Tronzar os valos», a nova marabilla de Sés

/en , , , , /por

tronzar_os_valosPedro Feijoo publicou onte unha anotación sobre Sés da que moito gostei. Escrita coa prudencia de quen fixo milleiros de quilómetros na rota de Los Feliz e Lamatumbá e sabe do valor das músicas, Feijoo gaba a maneira «valente, decidida e afouta» de cantar de Sés, «dese xeito, ese preciso xeito, tan e tan necesario neste país…» Esa afouteza e paixón artísticas tan presentes en Tronzar os valos (2015), esoutra marabilla á que levamos enganchados toda esta semana, coa que a coruñesa inicia a súa andaina en Folmúsica, a discográfica de Fernando Luaces. Disco de absoluta madurez, no que Sés consolida os logros de Admirada condición (2011) e Co xenio destrozado (2013) noutra ducia de temas memorables.

«Como Eu Canto», «Humanamente», «2000 anos máis», «Tronzar os valos», «Iconoclasta», «Un pensamento», «Baixo o cemento», temas nos que se festexa a canción popular galega, o rock, o blues e as diferentes formas da canción popular latina. Textos claros e contundentes, músicas penetrantres, cancións que son centraminas de enerxía e autoestima, doses de talento tan precisas para vencer o devalo da nosa lingua e cultura. Unha ducia de cancións insurxentes e rebeldes, avalando entre a tenrura e a bravura, entre a dozura e a dor. Unha transfusión de entusiasmo galego contra o conformismo paralizante. Tronzar os valos é unha afirmación ética e musical extraordinarias. Recoméndoa moi vivamente. Marabilla de Sés.

Onte 1283: A canción de Manuel

/en , , , , , , /por

a_cancion_de_manuelDende hai catro anos, coincidindo co 2 de abril, Día internacional de concienciación sobre o autismo, tamén Día internacional do libro infantil e xuvenil, Olga Lalín e Seso Durán, profesores de ensino secundario e pais de Manuel, un pequeno de seis anos que padece trastorno do espectro autista, publican unha canción na rede coa intención de darlle visibilidade a esta xornada.

Sempre baixo o título d’ A canción de Manuel, Olga e Seso foron construíndo unha achega musical e educativa moi valiosa para desfacer prexuízos e achegar visibilidade sobre este trastorno que afecta a un de cada 150 nenos, con especial incidencia sobre os varóns, catro de cada cinco diagnosticados. Seso e Olga expresan nas palabras limiares do primeiro tema (A canción de Manuel I, 2012) que «a percepción do mundo [do seu fillo] non é coma nosa, mais ten todo o sentido»; que «convivir co autismo é subir unha montaña invisible cada día, unha montaña que nos axudan a subir mans expertas e que nos dan alento cando fai falta.» «Ás veces parece que o autismo é unha man que aperta moi forte o meu corazón, e non me deixa vivir, entón chega Manuel, colle a man que me aflixe e a fai desaparecer co seu sorriso» confesa Olga no limiar do segundo (A canción de Manuel II. Alí estarei, 2013). O recitado de números  como conquista da linguaxe e da memoria, mais tamén como aloumiño do aire, centrou o terceiro (A canción de Manuel III, O oito, 2014). «Somos refuxio e somos desvelo e somos as mans pegadas. Quen vai ir da túa man, un día? Quen vai ir contigo?» pregúntanse Olga e Seso na cuarta entrega, ao fío dos momentos tan duros vividos cando coñeceron o diágnóstico de Manuel (A canción de Manuel IV. Son o teu medo, 2015). Catro cancións preciosas, escritas con inequívoca caligrafía azul, esta tinta da sensibilidade imprescindible para coñecer, comprender e difundir que «o esencial é invisible».

Dende o proxecto d’ A canción de Manuel, como dende o espazo de Fb Alto como unha montaña, apélase á responsabilidade e compromiso das autoridades educativas e sanitarias para mellorar e implementar un modelo de atención integral para as persoas con diversidade funcional, respectándoas como cidadáns de pleno dereito. A nosa maior admiración para todas as familias, profesionais e asociacions que traballan na escuridade deste territorio de esperanza.

Recomendo ler esta anotación do blog de  Seso Durán na que explica a poética da canción deste ano, na que o propio Manuel, cunha cámara colocada na súa fronte, deitaba a súa ollada sobre o seu arredor, durante un paseo por Vigo. Como tamén estoutra do blog de Olga Lalín na que se contextualiza esta reclamación para a abordaxe integral do TEA no marco dos dereitos da infancia. Moi interesantes e clarificadoras as dúas.


Onte 1282: «Pride»

/en , , , , , , , , /por

Pride forma parte desa bendita tradición do cine británico de comedias sociais, como Billy Elliot ou Full Monty, dirixidas a todos os públicos. O que se presenta coma unha reconstrución ficcional dun «caso real», o do apoio dun grupo de gays e lesbianas á folga mineira de 1984 de Gales e Yorkshire, grazas a unha moi notable interpretación coral e a unha memorable banda sonora, convértese nunha película digna e interesante. A pesar de que transcorridas tres décadas non cuestiona os alicerces daquela sociedade sometida a onda neoliberalizadora de Margaret Thacher, Pride acada momentos moi emocionantes nos que é capaz de contaxiar o valor da solidariedade. Situacións que Matthew Warchus, veterano director de musicais, manexa as mil marabillas cando utiliza tres grandes himnos do movemento obreiro para convencer ao espectador: «Solidariy for ever», interpretada por Pete Seeger ao comezo; «Bread and roses» no cénit emotivo do film, interpretada polo galesa Bronwen Lewis; e «There is power in a union», interpretada por Billy Bragg, xa no seu remate. Tres escenas memorables que abondan para recomendar unha película capaz tanto de facer rir como axudar a desfacer prexuízos homófobos.

Onte 1278: Os valores da Reconquista

/en , , , , , /por

É innegable o éxito popular da festa da Reconquista que onte levou a milleiros de persoas a ruar a empurróns polo Casco Vello entre os postos do mercadiño de artesanía e os de bocatas de chourizo frito. A Reconquista viguesa homológase así a outras festas como a Arribada ou a Feira Franca onde unha parte das participantes vesten con fachenda «roupas de época» e interpretan música de foliada, mentres outras persoas comparten na rúa petiscos e bebidas. A pesar do éxito de participación, que leva a que festa se derrame dende o Berbés á Porta do Sol, na fase actual de consolidación desta nova tradición viguesa, non está de máis preguntarse sobre o seu sentido histórico, coma onte facía o escritor Pedro Feijoo no seu formidable artigo no xornal electrónico Vigo é. Efectivamente, eu tamén son dos que pensan que os vigueses e as viguesas quizais nos equivocamos de bando naquel enfrontamento que hai douscentos anos se librou no Val do Fragoso entre os valores republicáns (liberdade, igualdade e fraternidade) e a intolerancia do absolutismo monárquico. Xaora, Abel Caballero, por se tiñamos algunha dúbida, inaugurando na noite de onte a súa rotonda de Coia aclarou quen representa hoxe cada unha das posicións. En todo caso, é unha beizón que milleiros de persoas compartan no Casco Vello os acordes da foliada e o espírito xenuíno do Vigo popular, onde está a nosa identidade.

Cantares no Miñor

/en , , , , , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo volvo sobre o centenario dos coros tradicionais galegos e o festival Cantares no Miñor.

cantares_no_miñor_2015

O pasado 7 de marzo celebrouse no Auditorio de Afundación de Vigo (que debería recuperar o seu nome popular de “Rosalía de Castro”) Cantares no Miñor, o cuarto encontro anual de Coros Tradicionais organizado por Cantares do Brión, a agrupación musical creada hai seis anos no Centro Cultural de Vincios de Gondomar. Un serán memorable para a música galega de raíz no que, ademais dos organizadores, participou o Real Coro Toxos e Froles de Ferrol que o 29 de maio celebrará o centenario do seu primeiro concerto baixo a dirección de Manuel Lorenzo Barja.

Ao longo das máis de dúas horas de concerto, tanto durante a interpretación do repertorio clásico de Toxos e Froles, con temas como “Negra sombra” de Xoán Montes, “Os teus ollos” de Castro Chané, “A escala” de Pascual Veiga, coma no máis renovador de Cantares do Brión, con pezas como “Has de cantar” ou “Casto Sampedro”, composicións máis recentes do seu director Pablo Rial Salgueiro, incluídas no seu disco “Arruídos” (2014), percibimos a recuperación da tradición dos festivais musicais galeguistas e do espírito expansivo e agarimeiro que estas agrupacións corais mantiveron contra vento e marea durante un século.

Unha tradición que tivo a súa orixe en 1883 en Pontevedra seguindo o modelo acuñado polo boticario Perfecto Feijóo Poncet (o famoso dono do loro Ravachol) na agrupación Aires d’a Terra coa pretensión de dignificar as músicas aldeanas, no marco da recuperación do folclore. Patrón de enxebreza musical que deu pé ao nacemento de agrupacións semellantes noutras localidades galegas durante a segunda década do século XX, coincidindo co desenvolvemento das ideas galeguistas que levarían en 1916 á creación das Irmandades da Fala.

Son os casos de Toxos e Froles (1915) en Ferrol e de Cántigas e Aturuxos (1915) en Lugo, a agrupación nacida na Juventud Antoniana e dirixida polo violinista Xesús Rodríguez Fernández, a quen se lembra no seu centenario coa publicación dun libro cedé (Ouvirmos 2015) de Ramón González González, no que se inclúe vinte das súas gravacións, entre as que se atopa a primeira do himno galego realizada en 1918 pola Compañía del Gramófono de Barcelona. Coros pioneiros aos que seguiron outros como Cántigas da Terra (1916) na Coruña, que por ventura mantivo o seu pulo ininterrumpido até hoxe; Foliadas e Cantigas (1916) en Pontevedra; Agarimos da Terra (1916) en Mondariz; Agrupación Artística de Pontevedra (1917); Queixumes dos Pinos (1917) en Santiago; Agrupación Artística de Vigo (1918); Coral de Ruada (1918) de Ourense, Cantigas e Agarimos (1923) de Santiago e Cantigas e Frores (1948), tres agrupacións estas últimas que aínda manteñen a súa actividade.

Todos estes coros tradicionais, que coincidían decote en festivais que se celebraban en teatros (como o desaparecido Tamberlick de Vigo ou o Teatro Circo de Lugo) ou mesmo en prazas de touros como a da Coruña, respectaban patróns comúns. Un repertorio vinculado ás formas da música tradicional de noso: alalás, foliadas, muiñeiras, pandeiretadas, cantos de arrieiro…; a utilización habitual da lingua galega e de instrumentos tradicionais, incluídos os diatónicos (gaita e zanfona); a introdución de anacos de pezas teatrais, de zarzuelas galegas, así como de actuacións de danza tradicional, coidándose o emprego de decorados e iluminación axeitada; o coidado do vestiario tradicional dos participantes; a exaltación dos símbolos nacionais (himno e bandeira) foron os compoñentes principais dunha fórmula coral e asociativa que circulou de forma exitosa durante as tres primeiras décadas do século pasado nos escenarios galegos e tamén nos de alén mar, xa que como sinala a historiadora Lorena López Cobas, “ofrecía ao público emigrante a posibilidade de rememorar a súa terra natal por medio de música familiar e de recreación medioambiental”.

A posta en valor desta tradición musical de fachendosa enxebreza (música, lingua e traxe de noso) é a razón de ser de festivais como Cantares no Miñor e de publicacións e exposicións dedicadas ás agrupacións que neste e nos vindeiros anos celebran o seu centenario. Unha proeza da teimosa vontade galeguista que merece ser recoñecida no marco da grande celebración nacional que o vindeiro ano debe supoñer o centenario das Irmandades da Fala. Unha fórmula musical da nosa tradición que merece ser anovada como pretende Cantares do Brión, a agrupación de sesenta persoas presidida por Xosé García Crego, que dende o seu nacemento incorpora novas composicións contemporáneas ao repertorio tradicional. Anceios aos que non son alleos os afáns do seu director e do resto dos seus compositores. Unha aparición a do coro miñorano que está reilusionando e contaxiando de novos azos a todo o movemento coral tradicional galego. Merecidos parabéns!

Onte 1257: Cantares no Miñor

/en , , /por

cantares_no_miñor_07-03-2015Memorable serán o de onte no Auditorio Rosalía de Castro de Vigo, onde se celebrou Cantares no Miñor, o cuarto encontro de Coros Tradicionais organizado por Cantares do Brión. A homenaxe ao Real Coro Toxo e Froles de Ferrol, con motivo do seu centenario, así como a interpretación dalgúns dos temas do disco Arruídos e a estrea dunha peciña teatral dos organizadores, artellaron un concerto excelente onde houbo algúns momentos artísticos sublimes (eis as interpretación de «Ferrolada» ou «Has de cantar«) ) e outros moi emocionantes, como o do discurso de Xosé García Crego, presidente de Cantares do Brión.

cantares_minor_prensa

Xaora, ao longo das máis de dúas horas de concerto, tanto durante a interpretación do repertorio clásico de Toxos coma no máis renovador de Cantares, percibimos a recuperación do espírito expansivo e agarimeiro daquel primeiro galeguismo das Irmandades da Fala, que estas agrupacións mantiveron contra vento e marea durante un século. Unha fórmula asociativa e artística baseada na exaltación da música coral de raíz, na fachenda por vestir o traxe tradicional con enxebreza, no emprego e defensa da lingua galega e dos símbolos nacionais, himno e bandeira.

Dende a súa creación hai seis anos Cantares do Brión asumiu esta fórmula tradicional sen renunciar á anovación do repertorio coral, sobre todo incorporando creacións contemporáneas, esforzo ao que non son alleos os afáns do seu director Pablo Rial Salgueiro como o do resto dos compositores do grupo miñorano. Un traballo o de Cantares que está reilusionando e contaxiando, como puidemos comprobar onte nas intervencións dos membros de Toxos, a todo o movemento dos coros tradicionais galegos. Todo un fito que para a música tradicional galega que merece ser xa recoñecido. Tras a interpretación do Himno Galego coas dúas agrupacións sobre o escenario, saímos emocionados e contentos coma cucos tras máis de dúas horas de auténtica música de noso. Parabéns aos organizadores.

Onte 1256: «Antípodas» e a reinvidicación do idioma

/en , , , , , , , /por

antipodas_pontevedra_06-03-2015

XG00211201Cun impresionante alalá a cantora Begoña Lorenzo abriu a presentación de Antípodas de Xosé Vázquez Pintor que onte organizou o Ateneo de Pontevedra. Un serán musical e literario fermoso e emotivo no que as persoas participantes reivindicaron o valor da memoria e da palabra de noso como fulcrais na actividade literaria. O escritor Xaime Toxo, presidente do Ateneo, situou «a trama, o argumento e o urdime de Antípodas entre o territorio da conciencia de existir da realidade e o da consciencia». «As preguntas que formula o protagonista sobre o que aconteceu ou sobre o que foi soñado expresan a metáfora das antípodas.» «Na novela de Pintor fanse as preguntas principais sobre a xeografía dun país que desaparece, sobre os grandes cambios que está sufrindo.» Para Toxo toda a novela ten unha textura poética e telúrica, que conduce ao lector polas derivas da derrota. «Antípodas está escrita cun tempo tan medido coma o que nos provoca o chimpo do arroaz, cun léxico mariñeiro impresionante que conforma unha patela de escamas prateadas.» Rematou Toxo a súa intervención subliñando que «Antípodas sitúa as angurias de toda unha sociedade que fala unha lingua que aínda está viva.» Na súa intervención Pintor reivindicou a oralidade, a riqueza da lingua, coma unha herdanza de toda a comunidade galega. «O idioma de Antípodas non é meu, somos todos, é o de cada unha das nosas tribos.» Antes de ler varios capítulos da obra, o autor d’ Os vellos oficios salientou a súa esperanza co futuro do idioma, convencido de que «somos xente humilde de nós, tardamos de botarnos de fóra.»

Noite e de día

/en , , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo critico a axuda que a Xunta de Galicia outorgou a Universal para a edición do vídeo «Noche y de día» do cantor Enrique Iglesias.

maxresdefaultOs 302.500 euros que a Xunta de Galicia destinou para subvencionar a produción do videoclip da canción “Noche y de día” de Enrique Iglesias expresan, ademais da inusual xenerosidade do goberno de Feijoo con algúns proxectos musicais foráneos, a ausencia dunha estratexia de promoción turística de Galicia nos mercados internacionais. Moitos cartos para que nos 45 segundos iniciais dunha peza de catro minutos aparecesen once paisaxes emblemáticas do noso país, entre as que están a praia de Augasantas de Ribadeo (popularizada como “praia das Catedrais”), o faro de cabo Home, a ponte de Rande, a ponte do Milenio de Ourense, a muralla de Lugo, o canón do Sil, a praza do Obradoiro e, sobre todo, unha secuencia de 15 segundos da Cidade de Cultura no monte Gaiás. Eis toda a presenza das paisaxes emblemáticas de Galicia, onde faltan as illas Cíes, a Ría de Arousa e o Camiño de Santiago, tres dos principais alicientes da nosa oferta turística internacional, apenas un limiar en off para que o fillo de Julio Iglesias e Isabel Preysler comezase despois a súa festa rave de bailes sensuais no interior do mosteiro de Carboeiro, o que semella tampouco chistou moito ao bispado de Lugo que denunciou o seu contido e o xeito no que foi gravado nun espazo da súa propiedade.

Xaora, moitos cartos, 6.000 euros por cada segundo con presenza de Galicia, xustificados polo beneficiario como “unha axuda a Galicia en tempos de crise” e por Feijóo e Rueda case coma unha ganga xa que ambos os dous declararon que a peza audiovisual (non sei se polas cadeiradas sensuais dos seus protagonistas) funcionará coma un imán que atraerá a Galicia a milleiros de futuros visitantes. Mais neste tempo de precariedade para todas as industrias culturais, é inevitable comparar estes 302.500 euros cobrados do tesouro galego pola produción de Enrique Iglesias coas partidas destinadas á promoción da cultura galega polo austero goberno de Feijóo. E coas cifras publicadas no “Diario Oficial de Galicia” diante as comparacións renxen moito, moito.

O recibido pola compañía Universal, a produtora do chamado rei do dance, equivale ao dobre da cantidade anual que a Asociación Galega das Industrias Culturais (AGADIC) dedica ás Axudas de Talento para a produción audiovisual galega (145.000 euros en 2014 para trece proxectos). Trescentos mil euros que supoñen un 30 % máis do que a Xunta de Galicia dedicará durante 2015 a apoiar a todos os festivais de música en Galicia (apenas 210.000 euros) e un 50% do destinados aos festivais de teatro (160.000 euros), ou un 70 % superior á cantidade destinada a apoiar a todos os medios de comunicación que publican en galego. E se os comparamos co destinado pola consellaría de Cultura e Educación ao fomento do libro e da lectura, son equivalentes á cantidade dedicada durante tres anos a apoiar o programa de tradución en galego, co que se pretende promover a publicación de obras da nosa literatura en diferentes linguas do mundo ou os fondos destinados durante dous anos a apoiar a celebración das feiras do libro de Galicia en máis dunha decena de localidades.

En definitiva, semella que a severidade orzamentaria utilizada polos gobernos de Feijóo coa produción e promoción da cultura en galego e co apoio ás súas industrias culturais (musical, audiovisual, dramática e editorial) transfórmase de súbito en desbordada xenerosidade cando se trata desta produción dance estadounidense de tan espida calidade artística coma dubidosa oportunidade para promover Galicia como destino turístico. E, non sexamos inxenuos, aquí reside a cerna da polémica da elevada axuda ao vídeo de Iglesias. No desafortunado aventurerismo que supuxo unir a estratexia da promoción turística de Galicia á imaxe dun cantor popular, sen dúbida unha das iconas da música latina, mais con nula capacidade para expresar un discurso singular sobre a cultura, lingua e identidade do noso país. Non é Enrique Iglesias o embaixador musical que precisamos no mundo.

Como fixera tan exitosamente Víctor Vázquez Portomeñe, cando no primeiro goberno Fraga (1990) puxo en marcha o Ano Xacobeo, unindo nun mesmo programa a promoción turística, cultural e institucional do noso país, hoxe Galicia precisa forxar un novo proxecto promocional. Unha estratexia que non dubido debe estar artellada sobre os Camiños de Santiago e a súa tradición cultural ibérica e europea, mais sen esquecer a súa apertura aos mercados da fachada atlántica, onde é imprescindible consolidar o turismo cultural de cruceiros e establecer vieiros coas comunidades da lusofonía. Un proxecto turístico no que a existencia dunha lingua e cultura propias, unha gastronomía de calidade, a conservación dun patrimonio cultural milenario e un patrimonio natural excepcional constitúen os principais reclamos.

Onte 1236: «Timbuktu»

/en , , , , , , /por

30156_timbuktu-cartel-peliculaAbderrahmane Sissako quixo con Timbuktu ofrecer unha película con clara intencionalidade política, realizar un alegato contra o integrismo yidahista nos países subsaharianos. Xaora, conseguiu tamén un cadro visual de beleza conmovedora sobre a conquista da dignidade e o respecto das persoas.

Ambientada en Tombouctou, na lingua koyra, Timbuktu, a mítica cidade dourada do deserto, declarada patrimonio da humanidade, situada hoxe na república de Mali, a película do director mauritano pretende alertar sobre os perigos do integrismo islamista e o disparate que supón a imposición violenta e hipócrita da sharía que prohibe fumar, escoitar música ou xogar ao fútbol e recluír ás mulleres detrás do velo e das luvas.

Abofé que Sissako o consigue enfiando con sutileza unha historia principal, a da familia do pegureiro Kidane, con outras moi breves, mais dun grande impacto emotivo. Eis as escenas memorables dos futbolistas danzaríns sen pelota, a da meiga fouta ruando e desafiando as prohibicións, a da muller que nega o casamento da súa filla ou a dos rapaces reunidos e castigados a latigazos por cantar a estirpe da súa terra: «Esta é a miña terra, Timbuktu «Maliba» / a terra do amor / a terra do afecto / a terra da dignidade / está é a miña nación…»

No entanto, a cerna do filme está no devir do pegureiro tranquilo, alleo na súa jaima ás andanzas dos fanáticos, confiado no acougo da música e o amor da familia, que de súbito, por mor dunha acción fortuíta (esas coincidencias azarosas que moven as historias, das que tanto fala Paul Auster) vese obrigado a enfrontarse á irracionalidade dos yidahistas. Na dignidade do comportamento de Kidane e na afouteza resistente do motorista repartidor de auga reside certa mensaxe de esperanza da película.

Ademais, a forza da música de Fatoumata Diawara and Amine Bouhafa, que impregna de melancolía unha das cidades máis vibrantes do continente africano, e o coidado de todo o cadro visual, cunha atención á composición da paisaxe, fan aínda máis engaiolante esta traxedia política, non exenta de sutil ironía. Recoméndoa.