Onte 536: Ferrín

/en , , , , , /por

A demisión de Ferrín provocoume unha sensación moi agre de melancolía e profunda tristeza. Admiro e respecto unha decisión tomada dende unha convicción moral e patriótica, na que é probable tamén influíse a decepción sobre as diferenzas existentes dentro da institución centenaria. A demisión, por moito que nos custe aceptala, non pode agochar os éxitos da xestión modernizadora que encabezou o equipo directivo de Ferrín. Como tampouco se pode esquecer que foi a oportunísima e valente presentación do recurso da Academia contra o Decreto de Plurilingüismo a clave deste periodo no que a entidade intensificou tamén a súa presenza na sociedade galega coma nunca até agora o fixera. Con Ferrín na presidencia a RAG comezou a estar presente na web e nas redes sociais, apostou pola elección de figuras como Lois Pereiro ou Roberto Vidal Bolaño ou celebrou en colaboración con outras entidades profesionais o cincuentenario do 17 de maio. Como tamén se debe valorar o esforzo tremendo de Ferrín e do seu equipo para colocar a RAG a idéntica altura (orzamentaria) co resto das institucións académicas, coa dignidade que merece a nosa lingua e a nosa cultura. Non descarto que esta inesperada demisión de Ferrín sexa un síntoma das dificultades dos proxectos culturais e políticos que neste tempo conformista enxergan o futuro e a súa construción colectiva, desprazados polas premuras curtopracistas daqueloutros que o fan apenas polo mañán. Todos os meus abrazos e admiración para Ferrín.

Campo do Fragoso CXXXIV

/en , , , , , /por

MILAGRES VELLOS

En tarde de alborada rosaliana, o Celta demostrou que no fútbol continúan existindo os “milagres vellos” dos que falaba a autora de “Cantares gallegos” á que se homenaxeou en Balaídos durante o descanso. Os celestes puxeron en evidencia que para gañar un partido non cómpre acreditar o mellor xogo nin sequera contar con máis oportunidades de gol co rival; abonda só con marcar un tanto máis ca el. Puro evidencialismo, un comportamento estritamente práctico, adobiado con pequenas doses de fortuna (que tamén contan), ao que probablemente o debutante Abel Resino deberá recorrer en máis ocasións nesta difícil angueira de conservar a primeira categoría.

Non é doado atribuír aínda a Abel todo o mérito desta importante vitoria, a primeira dende aqueloutra do día de Reis, que rompe coa xeira de derrotas que situaron ao Celta no abismo e levaron a destitución do entrañable Paco Herrera. De saída, o novo adestrador non mudou o once clásico desta liga, no que quedou fóra só Túñez, aínda tocado. Con todo, o toledano sen mudar nin o debuxo táctico nin o estilo de xogo, atreveuse a adiantar a súa defensa, o que lle permitiu xuntar un pouco máis as tres liñas e obrigou a Oubiña e Álex López a incrementar a súa participación no xogo de ataque. Porén, a agardada intensidade que semellaba podería activar o xenio de Resino apenas se notou nun equipo no que se continúan identificando síntomas de apatía e esgotamento, coa excepción, iso si, dos excelentes minutos finais, moito mellor xestionados polos nosos, tanto na lameira coma no banco, ca en partidos anteriores. Quizais foi aí e na xestión acertada dos trocos onde estiveron as claves da vitoria e do primeiro éxito do novo adestrador.

O Celta comezou o partido con moito pulo. Prometía. Nos sete primeiros minutos tivo tres boas ocasións. Primeiro, Orellana disparou frouxo dende a área pequena, tras un estupendo pase interior de Oubiña. Aos cinco minutos, Augusto debeu marcar, fose no cacheirón que enviou sobre Toño ou no remate de cabeza posterior aproveitando o rexeitamento do porteiro. Unha mágoa. Despois foi Iago quen se asociou con Orellana procurándolle as costas aos defensas granadinos. Mais os de Lucas Alcaraz amosaron decontado que non viñeron a Vigo a probar nécoras e axiña responderon, chegando polas bandas con grande facilidade cos seus laterais moi longos, especialmente Nyom. Porén, a pesar de que xa non contaba co control do balón, no minuto vinte e cinco, os ventos fóronlle favorables ao Celta. Álex López xutou forte dende a frontal da área. Aspas recuperou o rexeite preto da área pequena, case ao chou, e realizou despois un control incrible, un globiño co que superou aos defensas e o porteiro. Unha fantasía de auténtica figura que moito celebrou cos seareiros de fondo.

O Granada non se resignou e dous minutos despois marcou outro gol extraordinario, un fermoso remate de volea de Ighalo, tras un centro perfecto dende o recanto dereito de Nyom. Unha marabilla que deixou abraiados aos defensas celestes. Co marcador igualado, os visitantes comezaron a controlar a un Celta que amosaba síntomas de febleza e desorientación. Tras a reanudación o monólogo andaluz intensificouse e as continúas chegadas dende as bandas agoiraban o peor para os galegos. Porén, cando o Celta parecía máis perdidiño, faltando apenas dez minutos, nun ataque que semellaba inocente, Iago conseguiu servir de cabeza a Bermejo, que rematou en semifallo, mais conseguindo que a pelota entrase na portería. Incrible! Un deses milagres vellos do fútbol que nos permite continuar na pelexa. Os minutos finais foron moi ben defendidos polos nosos e mesmo Quique de Lucas nun contragolpe no desconto puido marcar o terceiro. Saímos felices cantando o himno celeste a capela.

Onte 533: Galician Songs

/en , , , , , , , , /por

Saber de libros da literatura galega traducidos a outras linguas é para min unha das noticias profesionais máis estimulantes. A carencia dun programa público ou dunha estratexia país de proxección da literatura e da edición galega no mundo (cuxa necesidade teño reiterado aquí até o aborrecemento) é suplida, até hoxe, unhas veces por iniciativas illadas de editores internacionais de curiosidade entusiasta e outras polo azar ou polos vieiros da providencia laica. Concibo cada unha destas edicións traducidas coma un milagre que debemos celebrar.

A comezos desta semana recibín un exemplar de Galician Songs, a edición de Small Stations da tradución de Erín Moure de Cantares gallegos. Un fito na nosa historia literaria, que coincide por riba coa celebración do cento cincuenta aniversario da proeza de Compañel, xa que se trata do primeiro libro completo en inglés de Rosalía de Castro. Onte recibín a imaxe da cuberta e contracuberta da edición coreana d’ O lapis do carpinteiro, publicada pola editorial Illusionist, coa que esta novela de Manuel Rivas acada as trinta linguas traducidas. Outro fito extraordinario para a nosa historia literaria, o do libro máis traducido da nosa lingua. Coreana tamén é a fermosísima edición da última tradución d’ O único que queda é o amor, o libro de relatos polo que Agustín Fernández Paz recibíu o seu premio nacional. Tres milagres que celebramos con fachenda na alborada da festa rosaliana.

Onte 532: #twitterengalego

/en , , , , , /por

A versión beta do Twitter en galego constitúe outro éxito colectivo da comunidade da internet galega. Esta posibilidade de escoller o galego entre as opcións de idioma en Twitter é un paso importante na normalización da presenza do nos ididoma na rede. Gustei das solucións escollidas polo equipo de tradución, sobre todo de termos novidosos como «chío», «rechío», «rechouchiado», «rechouchioute», ás que nesta versión beta haberá que engadir algunhas melloras. Iniciativas como a de #twitterengalego , ou a de Navega en galego, amosan o feliz vínculo entre lingua e comunicación dixital, ademais de constituír un avance decisivo de cara a consecución do dominio .gal. Para escoller o #twitteregalego abonda con seguir a secuencia CONFIGURACIÓN > IDIOMA > GALEGO. Beizóns a todas as persoas que xa utilizan o twitter en galego e aquelas xenerosas voluntarias que o traduciron. Twitter en galego somos todos nós. Eu xa chio, chía ti agora!

Onte 524: «Chamamento polo galego»

/en , , , , /por

Asinei o «Chamamento polo galego» solicitando que a Xunta acate as sentenzas do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia sobre o decreto de plurilingüismo de 2010.  O anuncio de iniciar os trámites para presentar recurso de casación diante do Supremo (un tribunal alleo a Galicia, que xulgaría unha materia de competencia exclusiva da nosa autonomía) é un xesto inadmisible de inequívoca intencionalidade política por parte dos responsables da Xunta de Galicia. De chegar a facelo, Feijoo amosaría a súa vontade partidista de non rectificar un decreto contestado pola cidadanía e que non foi avalado polo TSXG. Como sinala o «Chamamento polo galego», un texto plural e apartidario, apoiado inicialmente por case dous centos de cidadáns,  «o que ao idioma galego lle cómpre son políticas activas de apoio e promoción no ensino e nos demais ámbitos, políticas que deben fundarse nun amplo consenso político e social, como o plasmado no Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega aprobado polo Parlamento de Galicia en 2004».

Onte 518: A pegada lingüística e cultural

/en , , , /por

No magnífico coloquio organizado en Expo-l@ngues 2013 polo Centre Maurits Coppieters quedei interesadísimo coa ponencia que presentou Jordi Balta i Portolés sobre «A pegada lingüística e cultural». O investigador catalán transfire a noción de pegada ecolóxica (o que sería o impacto da acción humana sobre os recursos naturais ao servizo dunha comunidade) aos eidos das políticas lingüísticas e culturais. Nocións que para el están unidas ambas as dúas ás da equidade interxeracional (debemos velar que a seguinte xeración teña o mesmo nivel de recursos e benestar que as anteriores) e de desenvolvemento sostible.

Balta xustifica este concepto de «pegada lingüistica e cultural» polo recoñecemento que nos documentos internacionais se realizou nas últimas décadas dos factores lingüísticos e culturais, xunto aos sociais, económicos e medioambientais, como indispensables para o desenvolvemento humano sostible. Balta considera que é indispensable garantir a equidade xeracional sobre as capacidades lingüisticas e culturais dunha comunidade. Para conseguilo propuxo desenvolver cinco principios: Primeiro, equidade interxeracional, o que obriga a unha visión a longo prazo. Segundo, equidade intraxeracional, o que obriga a garantir o acceso para todas as comunidades e para todos os seus membros. Terceiro, recoñecemento do valor das identidades culturais. Cuarto, cautela, xa que as medidas sobre as políticas lingüísticas e culturais poden ter consecuencias irreversibles. Quinto, holístico, o que obriga a interconectalas con todos os outros elementos, os sociais, económicos e medioambietais. Un enfoque sobre o que paga pena volver e profundizar nos seus documentos.

Onte 517: Expo-l@angues 2013

/en , , , , /por

Convidado polo Centre Maurits Coppieters, a instancias da Fundación Galiza Sempre, cheguei no serán de onte a Expo-l@ngues 2013 para representar a Galicia nunha mesa redonda sobre «Edición e linguas minorizadas». Tras tres décadas de actividade, este salón parisino sobre as linguas do mundo e o mundo das linguas, dedica esta edición ao impacto do dixital sobre as linguas. A análise das consecuencias do tránsito entre paradigmas da comunicación cultural sobre a difusión das linguas, a súa aprendizaxe e uso é fulcral para o futuro de cada unha delas. Ademais de participar no coloquio, hoxe terei oportunidade de visitar un salón –no que participan sobre todo libreiros, editores, institucións e empresas de servizos lingüísticos– que semella moi atractivo, sobre todo no que atinxe ao ensino e didáctica das linguas. Na primeira ollada chamoume a atención que dentro da representación institucional das nosas linguas oficiais, ademais do Instituto Cervantes, o Institut Ramon Llul e o Etxepare, estivese o IPEX (Instituto de Promoción Exterior de Castela A Mancha). A Xunta de Galicia non participa nesta edición.

Actualización (8-02-2013): Galería de fotos de Expol@ngues 2013.

Onte 508: #DoutorAgustin

/en , , , , , , , /por

Para todos os amigos de Agustín Fernández Paz foi unha fachenda tremenda acompañalo no seu acto de investidura como Doutor Honoris Causa pola Universidade de Vigo. Sabiamos que non era outra homenaxe máis das recibidas nos últimos anos polo autor de Contos por palabras. Tratábase do seu recoñecemento institucional como educador, como mestre de mestres, probablemente tamén o recoñecemento implícito o labor da súa xeración –á que Henrique Costas na súa magnífica laudatio definíu como «Xeración de mestres narradores», á que tamén temos bautizado  aquí como «Xeración Lamote (da que forma parte xunto a Xabier DoCampo, Paco Martín, Fina Casalderrey e Xavier Senín»– na creación e pulo da literatura infantil e xuvenil en galego. Tratábase, ademais, como tamén salientou Costas, de recoñecer no #DoutorAgustin un «exemplo de ética coa Terra A Nosa e coa Terra enteira», ese compromiso que o novo doutor definiu no seu discurso como «o trazo máis característico da cultura galega, o de ser célula de universalidade, a vontade de sermos unha peza máis no mosaico mundial das culturas; a conciencia de que só se pode ser universal desde a asunción das propias raíces». Agustín artellou a súa maxistral intervención sobre o eixo de seis lembranzas e unha narración. Tempo haberá de lela e gozala devagariño como merece. Adianto tres parágrafos anotados na libreta que me pareceron marcantes.

Primeira: «A min, non só como cidadán, non só como o docente que fun durante tantos anos, non só como escritor en galego, esta realidade máncame no máis íntimo [referíase á política lingüística]. Que difícil é construír, canto traballo leva conseguir avances, e que doado e rápido resulta o labor de demolición!» .

Segunda: «Ás veces un sente a tentación de, como o protagonista d’A mirada de Ulises, o lúcido filme de Theo Angelopoulos, brindar «Polas esperanzas rotas. Polo mundo que non cambiou a pesar dos nosos soños». Mais, como a que movía a Penélope e finalmente se viu cumprida coa arribada de Ulises ás ribeiras de Ítaca, os azos e a esperanza no futuro camiñan sempre canda nós».

Terceira: «Escribir como un acto de rebeldía, como un acto de amor. Escribir co desexo intenso de crear algo que antes non existía. Escribir coa mesma entrega con que meu pai facía unha mesa ou un armario. E ser consciente de que «aramos sobre os mortos desta terra», de que a nosa escrita se alimenta da dos autores que nos precederon, primeiro dos que escribiron na miña lingua, mais tamén dos de toda a literatura universal. O saber que vén de lonxe pasa a través de min, de nós, e proxéctase no futuro».

Compromiso, esperanza, amor tres palabras das grandes para un discurso memorable.

Onte 507: #PolaLinguaQueNosUne

/en , , , , , , , , /por

Pagou moito a pena mollarnos en Compostela para participar na manifestación #PolaLinguaQueNosUne. Fixémolo no grupiño dos compañeiros e compañeiras de Nova Escola Galega e, ao longo do percorrido, tivemos a oportunidade de falar devagariño e compartir desacougos e esperanzas con algúns deles sobre o futuro da lingua no eido educativo. A pesar do éxito que supuxo unha participación elevada nun día no que caeu choiva a eito, saín da Quintana coa sospeita de que probablemente esta convocatoria de Queremos Galego agotou un modelo de mobilizacións a prol da lingua. De cara a futuro, se pretendemos xerar unha ampla maioría social en Galicia a prol dunha nova política lingüística será necesario artellar outras accións cívicas aínda máis plurais, máis proactivas e máis orixinais. Un reto complexo e ilusionante do que debemos corresponsabilizarnos os militantes da lingua. Pagou moito a pena viaxar onte a Compostela, como pagará moito a pena ensaiar esas novas accións coas que intentaremos contribuír a recuperar os retrocesos sofridos #PolaLinguaQueNosUne.

Onte 491: A lingua devala nos orzamentos

/en , , , , /por

O informe elaborado pola CTNL amosa que o goberno de Feijoo ten previsto dedicar á lingua galega en 2013 só un terzo do que hai vinte anos dedicaba o goberno de Fraga. Un retroceso orzamentario brutal que supón pasar daqueles 17 millóns de euros de 1993 (o 0,43 % dun orzamento total da Xunta que daquela acadaba os catro mil millóns de euros) aos apenas 5,7 millóns de 2013 (o 0,06 dun orzamento actual, a pesar dos recortes, de máis de nove mil millóns). Noutras palabras, a pesar de que nestas dúas décadas a Xunta duplicou o seu orzamento, reducíu as partidas para a lingua galega nun 66,82 %. Un retroceso moi significativo, unha perda de peso político da lingua galega que, como demostra o completísimo cadro resumo elaborado pola CTNL, prodúcese, sen excepción, en todas as partidas cos que conta a Secretaría Xeral de Política Lingüística. Así, por poñer algúns exemplos do que máis directamente coñezo, as subvencións a empresas editoriais para a edición de materiais didácticos diminúen un 79,2 % con respecto á convocatoria do derradeiro goberno Fraga en 2005, xusto tras a aprobación do PXNLG, até os 250.000 euros de 2013 (unha cantidade que supón unha diminución do 16,7 % sobre o pasado ano). Outrosí sucede coa partida para proxectos de fomento da lingua galega nos centros educativos non universitarios, que diminúe un 25 % con respecto a 2012 ou as campañas de normalización que contarán en 2013 co 48,5 % menos ca no ano anterior. Máis alá de declaracións retóricas ou de xestos de mercadotecnia política, os orzamentos son o documento esencial para valorar as políticas gobernamentais, xa que é onde se fixan obxectivos e prioridades, ao tempo que se asumen compromisos. Polo que amosan estes orzamentos, xa no trámite de debate parlamentario, as políticas de Feijoo sobre a lingua galega seguirán en 2013 o seu devalo até os territorios da insignificancia. Mesmo sendo moi xenerosos, non enxergamos por ningures motivos para identificar unha posibilidade de mudanza da tendencia. Así continúan as cousas.

Expreso gratitude e recoñecmento a CTNL polo seu magnífico e rigoroso informe.