Celebramos o 25 de abril na Casa Museo Casares Quiroga da Coruña onde presentamos Winnipeg de Hixinio Puentes. Tras cinco grandes novelas e catro premios literario, Hixinio Puentes consolídase como un dos novelistas máis sólidos da narrativa galega deste século. Con Winnipeg volve sobre o espazo que lle é máis propio, o do seu berce natal da Galicia do Ortegal, onde tamén ambientou O bandido Casanova e Aguillóns de Ortegal, centrándose na vila de Cariño. Unha novela histórica que recrea feitos reais, protagonizados polos irmáns Manuel, Pepe e Vicente Pita Armada, desenvolvidos no tempo que transcorre entre o golpe de estado do 18 de xullo e o golpe de estado do 11 de setembro de 1973 que derrubou ao presidente Salvador Allende. A fuxida dos irmáns Pita de Cariño e o seu exilio en agosto de 1939 a bordo do Winnipeg, o vapor fretado polo poeta Pablo Neurda, constitúen o eixo narrativo dunha novela de lectura engaiolante.
Comezou a súa intervención o historiador Emilio Grandío dicindo que «A Galicia de Ortegal arrecende a mar, herba e monte. Alí hai moitos tesouros escondidos do noso pasado, do noso presente e do noso futuro, mais non os vemos». Cualificou Winnipeg como «un xogo literario moi documentado. Fala do Cariño dos anos trinta, daquela unha vila puxante que tiña unha cultura mariñeira e obreira moi moderna, xeradora dunha cultura vilega diferenciada que se activou durante a segunda Republica, modulando o seu antagonismo con Ortigueira, entón cabeza do concello». Referiuse despois Grandío os acontecementos presentes nunha «obra moi traballada na veracidade dos feitos», xa que pola novela desfilan «convocatorias de folgas, o cambio político despois das eleccións de 1933, o relevo de Casares Quiroga, até os feitos concretos de xullo de 1936». «Aqui tamén está o relato da fuxida do Arkale, un barco mítico na comarca de Ortegal, símbolo de esperanza». Rematou Grandío as súas palabras propoñendo unha reflexión sobre o proceso de construción da memoria e cualificando Winnipeg como «novela densa, rigorosa e documentada».
Comezou as súas palabras Hixinio Puentes falando do Winnipeg, «un buque fretado polo poeta Pablo Neruda coa intención de rescatar a un número indeterminado de republicanos españois, ademais de darlle un pulo á economía de Chile, o seu país. Naquel grupo había profesionais de todo tipo, entre eles vinte mozos de Malpica de Bergantiños e tres de Cariño, os irmáns Pita Armada». Referiuse, despois, a como chegou a historia da familia dos Pita, a partir da autobiografía que deixou un deles, Pepe, e ao seu convecemento que o episodio do Winnipeg er aun tema relevante. Recoñeceu o sue interese por Cariño e polo mundo da pesca, especialmente durante o período da segunda República «cando en case todos os portos galegos se crearon confrarías e pósitos de pescadores, os primeiros sindicatos e as eivindicacións polas melloras das súas condicións de traballo». Falou Puentes de como na novela «non hai pé para a fantasía. Winnipeg é unha novela tráxica, triste, chea de emotividade. Ten páxinas grises como o Guernika de Picasso, xa que non podemos pintar este período da nosa historia con outras cores». Rematou Hixinio enumerando os temas dunha «novela de guerra e memoria, con forte presenza do mundo do mar».
Tras as intervencións da mesa, durante a quenda de intervencións do público, cualificouse a novela como «unha das obras máis importantes publicadas por Xerais nos últimos anos, á altura de novelas claves como Resistencia».
Cunha sorprendente versión no seu remate deste vídeo «Contra a impunidade» comezou onte Xerardo Agrafoxo a súa intervención na presentación en Noia do seu libro Quen matou o Cantino? Coma fixeran estes quince actores e actrices meténdose na pel de vítimas da represión franquista, un actor noiés meteuse na do Cantino, o camareiro do Café Argentino, declarándose culpable diante do pelotón que o fusilou en Boisaca aquel 10 de outubro de 1936. Tras tan impactantes imaxes, Agrafoxo preguntouse «por que di Cantino que é “culpable”?» Contestar a ese interrogante, como aqueloutro de saber quen foi ese mozo noiés, a quen Manuel Rivas retratara literariamente como «Dombodán« n’ O lapis do carpinteiro, foi un proceso que perseguiu a Agrafoxo dende hai dúas décadas, facilitado dende o momento en que o historiador noiés tivo acceso ao texto da causa por «rebelión militar» que levou ao mozo ao paredón. Para Agrafoxo non hai dúbida que «Ramón Mayán Ramos, o Cantino, era pobre, era un changuero, capaz de ser recadeiro e logo camareiro. Tiña unha ideoloxía, era da CNT, anticlerical, capaz de subirse a un camión ao servizo da República para ir requisar peixe a Muros. Estivo fuxido durante uns días no Couto. Sabía que virían por el.» Continuou Xerardo afirmando que «acreditei que o Cantino sabía quen foi o testigo de cargo máis importante que declarou contra el.» «Cantino era un calquera, si. Era pobre, si. Mais tiña unha ideoloxía. Grazas ao seu compromiso hoxe vivimos en liberdade», rematou. Foi moi emocionante participar, nun salón cheo, dun acto organizado magnificamente por Barbantia no que se recoñeceu a dignidade do Cantino. Lembrareino.
