MOITO VENTO NAS VELAS PARA 2009
Con todos os abrazos e beizóns.
Hoxe hai setenta anos que Orson Wells protagonizou o famoso radiograma sobre «A guerra dos mundos» que provocou o pánico de milleiros de persoas que o escoitaron convencidas que a terra era invadida polos marcianos. Aquela dramatización e adaptación para a radio de Orson Wells (daquela un mozo) da novela homónima de H.G. Wells (hai tradución galega en Xerais de Gonzalo Constenla e Esther Sánchez Rodríguez) supuxo un dos primeiros acontecementos mediáticos do século XX e deu pé a bastantes lendas urbanas. Hoxe varias cadeas de radio españolas, entre as 21:00 e as 22:00 rememorarán o acontecemento. É unha mágoa que a nosa radio pública non emulase a iniciativa. Recomendo esta fantástica anotación de Microsiervos sobre tan simpático acontecemento literario.
ABRE AS PORTAS e entra. Entra neste espazo que agarda por ti, neste ámbito onde cada palabra é un don que recibimos como agasallo. Percorre todos os recantos desta casa da liberdade, respira este aire que non sabe de fronteiras, déixate levar polo río de recendos que anuncia os tesouros da biblioteca.
Estamos nun lugar especial, sería imposible confundilo. Desde o ceo debe de verse como un punto de luz brillando coa intensidade maior, como un aleph que contén a memoria e os soños da humanidade. Unha luz, si. Unha luz que escintila coma un faro entre as tebras, co rítmico latexar dun corazón inmenso que expande ondas de liberdade e de esperanza polo territorio que a circunda.
Quizais poderiamos seguir vivindo se nos faltase este aire que fai vibrar todas as células do noso corpo, se cadra as persoas continuariamos coa nosa existencia rutineira se non existise a biblioteca, mais algún lugar decisivo ficaría baleiro no noso corazón.
Faltaríanos a enerxía que nos fai desexar unha vida mellor, unha cidadanía máis libre, unha sociedade máis xusta. Doeríanos non escoitar a voz das persoas que sufriron a historia e a das que a sofren agora mesmo; sería insoportable oír só as palabras dos que tentan dirixir e controlar as nosas vidas.
Para que isto non suceda, abre as portas e entra. Ábreas sempre, todas as portas, pois cada vez que o fas incorpóraste ao río subterráneo que alimenta a biblioteca, ao torrente de liberdade que a fai vivir e lle dá azos renovados.
ABRE OS LIBROS e mergúllate na auga da vida que abrolla irreprimible desde as súas páxinas. Déixate arrastrar pola fervenza de voces, de linguas, de recendos, de paisaxes. Non esquezas nunca o abraio que experimentamos nos anos da infancia, cando se nos revela a dimensión máxica que teñen as palabras e descubrimos que as páxinas dos libros poden conter o mundo enteiro.
Como as labregas que se afanan na rebusca de espigas entre os regos despois da ceifa, tamén os escritores recollen as palabras unha a unha e elaboran con elas o humilde pan dos seus textos. Deste xeito fan que cheguen ata nós, sempre novas e sempre sorprendentes, pois os libros posúen a insólita capacidade de revivir e reinventarse en cada nova lectura.
Todas as persoas necesitamos as historias, os soños, as palabras, talvez sexa unha característica inscrita no ADN da humanidade. Necesitámolas coma o comer, como beber auga, xaora que si. Para entendermos o mundo e para entendernos a nós mesmos, para soñar outros destinos, para loar os dons que a vida nos dá. Sabemos que non poderiamos vivir sen o alento da imaxinación e da creatividade, sen as palabras que expresan a variedade e a beleza dos nosos desexos e dos nosos sentimentos.
Por todo iso, abramos os libros. Eles conteñen os soños, as paixóns, os medos, os amores, as risas. Nas súas paxinas habita a inmensa variedade de sentimentos e experiencias da humanidade, das persoas que viven agora en calquera lugar do mundo e das que desapareceron hai moitos anos. Os libros: ríos de palabras que se nos ofrecen con xenerosidade para axudarnos a aprender o oficio de vivir, para cambiarnos a vida e implicármonos na transformación do mundo.
ONDE HAI UNHA BIBLIOTECA HAI UNHA LUZ que traspasa todos os muros, unha luz que se fai máis intensa cando medran as persoas que a incorporan ás súas vidas. As mesmas persoas que logo, ao saíren por rúas e prazas, levarán canda elas o reflexo desa luz, a semente dese mundo novo que algún día faremos agromar. Un mundo máis solidario, máis plural, máis culto, máis xusto. Un mundo onde non se escoite a voz adormecedora dos poderosos, senón as palabras múltiples e diversas de todas as persoas que habitamos esta casa común que é o noso planeta.
Ben merece Valentín Arias a homenaxe, organizada pola Consellaría de Cultura e Deporte, que se lle vai tributar este serán en Vigo con motivo do Día Internacional da Tradución. Valentín Arias, ademais de prolífico tradutor, é unha das figuras senlleiras da historia da edición en galego. Traballador da Fundación Penzol, xerente da editorial Galaxia, nos díficiles anos do Tardofranquismo e do inicio da Reforma Política (1975-1978), tamén colaborou de forma decisiva no nacemento de Edicións Xerais de Galicia e no xermolo das súas primeiras publicacións educativas e de edición literaria; sendo autor do manual de divulgación ¿Como se fai un libro? e doutros manuais de estilo sobre o proceso de edición. Outrosí debemos apuntar no seu papel como mestre e promotor pioneiro da galeguización da nosa escola. É autor de dous dos traballos claves sobre esta cuestión publicados nos anos setenta A lingua galega na escola e A escola rural en Galicia, alén de participar, xunto a Avelino Pousa Antelo, en experiencias pioneiras para a escola rural en Galicia. Como tradutor, labor pola que hoxe é merecidamente homenaxeado, Valentín desenvolveu un labor hercúleo. Fundador da Asociación de Tradutores Galegos (ATG) en 1984, revisor de milleiros de páxinas en galego, recibiu o premio Ramón Cabanillas de Tradución (1989) e o Premio de Tradución Xuvenil do Ministerio de Cultura. Entre as súas moitas traducións atópanse as obras de Jules Verne A volta ao mundo en oitenta días, Viaxe ao centro da terra e Da Terra á Lúa, Voo de noite de Antoine de Saint-Exupéry, O estranxeiro de Albert Camus e A fractura do miocardio de Jacques Fansten. Tamén traballou no equipo que traduciu O enxeñoso fidalgo don Quixote da Mancha. Ademais publicou numerosos artigos sobre a tradución e a función do tradutor, en especial en países con linguas minorizadas. A homenaxe que recibe hoxe é un xusto recoñecemento a tan importante traballo dunha vida ao servizo da causa de Galicia e da súa lingua.
Hoxe é o Blog Day e como é adoito en semellante día corresponde recomendar cinco blogs de diversas comunidades e linguas. Aí vai a miña proposta deste ano para seguir tecendo a rede de blogs e libros:
Galicia hoxe publica unha entrevista con Xosé Lastra Muruais, presidente de Nova Escola Galega, con motivo do vinte e cinco aniversario do noso movemento de renovación pedagóxica. Esta é unha efeméride que para min non pode pasar desapercibida. A miña vida profesional, tanto como docente, pedagogo e editor non se pode entender sen Nova Escola Galega, un colectivo de medio milleiro de profesionais da educación soñadores que, dende eidos diferentes (a escola, a universidade, os concellos, a edición educativa privada ou dende a merecida xubilación) seguimos teimando na procura da escola galega das pombas. Ten moita razón Lastra cando amosa a vixencia do noso proxecto, continuamos acometendo “unha acción decidida, autónoma e favorable á causa da educación pública e democrática, laica, galeguizadora e socialmente integradora, amais de respectuosa co pluralismo democrático”. Nestes vinte e cinco anos, mudaron moito a escola e a sociedade galega, porén continúa a nosa teima pola construción dunha escola pública galega. O vindeiro 29 de novembro estaremos no Museo Pedagóxico Galego para celebrar este primeiro século de angueira, o que é dicir unha parte vital das nosas vidas.
A designación de Ramón Piñeiro como figura homenaxeada no 17 de maio 2009 abre un gran debate nacional sobre o papel do teimoso galeguista de Láncara. Unha elección que pouco nos sorprendeu xa que tras a homenaxe deste ano a don Xosé María semellaba case inevitable que a Academia optase pola figura máis destacada do grupo Galaxia e de Realidade Galega.
Polas características da súa obra, máis oral e ensaística ca escrita e ficcional, esta de Piñeiro vai ser unha celebración “dura” e difícil tanto a nivel escolar (onde se mantén o maior pulo da celebración) como de promoción popular. Porén, como membro destacado que foi do Partido Galeguista e promotor primeiro da súa estratexia cultural e política na editorial Galaxia, esta homenaxe nacional contribuirá a repensar e a valorar con xusteza a transcedencia do seu papel. En definitiva, o de Piñeiro vai ser un ano importante para a reflexión do galeguismo e a súa proxección de futuro.
Manuel Bragado Rodríguez (Vigo, 1959) é mestre, editor e activista cultural. Orientador do CEIP de Laredo e CEIP de Cedeira de Redondela, foi director de Edicións Xerais de Galicia S.A. (1994-2018).