Día da Ciencia en galego, 4 de novembro

Recibín hoxe a noticia de que un grupo moi numeroso de entidades, asociacións, sindicatos, universidades e centros educativos de toda Galicia celebrarán  o día 4 de novembro o primeiro Día da Ciencia en Galego. A efémeride estará dedicada a Ramón María Aller, Afonso X e James Clerk Maxwell. Os organizadores propoñen  facer actividades divulgando a Ciencia e unha actividade común, construír papaventos en cada centro, carteis e exposicións .

Polo momento as organizacións convocantes desta xornada son AGAPEMA, ENCIGA, APETEGA, A Coordinadora Galega de Equipos de Normalización e Dinamización Lingüística (ENDL), IGACIENCIA, SGAPEIO coa Universidade da Coruña, o Instituto da Lingua Galega (ILG),  CIG-Ensino, STEG, Nova Escola Galega, AS-PG, Universidade de Santiago, A Mesa pola Normalización Lingüística, a Deputación de Lugo. Os organizadores agardan que outras entidades decidan a sumarse á proposta.

A xornada ten unha páxina de Facebook.

BlogDay 2010

Seguindo a tradición de cada 31 de agosto recomendo cinco novos blogs que descubrín ao longo deste ano:

  1. Carta xeométrica: unha referencia diaria de rigor no combate cívico a prol da lingua galega.
  2. Planeta dos Equipos de Normalización Lingüística: un agregador dos cada día máis numerosos blogs dos Equipos de Normalización Lingüística. Unha ferramenta imprescindible na loita cívia da lingua, un recurso didáctico utilísimo.
  3. ebouqin, un espazo en francés sobre o libro electrónico que achega un contrapunto interesante á visión anglosaxona.
  4. Caustic Cover Critic, un referente para o noso traballo portadístico e de comunicación editorial.
  5. Bibliobsession, un bibliobog fermoso dun xove bibliotecario francés.

2 de abril, Día internacional do libro infantil e xuvenil

O 2 de abril celébrase o Día Internacional do Libro Infantil e Xuvenil, unha celebración promovida polo IBBY que coincidindo co nacemento de Hans Christian Andersen pretende achegar os valores da lectura á infancia de todo o planeta. desta volta correspondeu a confección do cartel á ilustradora Noemí Vilamuza e do texto da mensaxe ao escritor Eliacer Cansino, ambos os dous en representación das organizacións da OEPLI. O texto e o cartel, dispoñible nos catro idiomas oficiais, pode baixarse en pdf aquí.

Na procura da igualdade real

Hoxe, 8 de marzo, Día Internacional da Muller, dedico o artigo da semana que publico en Faro de Vigo á reflexionar sobre a situación do proceso de igualdade e a valorar a contribución decisiva do movemento feminista.

Aquí información sobre os actos que se celebrarán hoxe en Vigo.

Día Escolar da non violencia e pola Paz

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/UoR0cuRfnKA" width="425" height="350" wmode="transparent" /]

Moito agradezo o esforzo que Anxo e Gracia veñen facendo en recompilar materiais da rede sobre a efeméride de hoxe, o Día Escolar da non violencia e pola Paz, que proban a vitalidade da celebración e a calidade e eficacia do traballo didáctico realizado nas aulas e nas bibliotecas do país. Un percorrido por tanto traballos escolares que para min resultou moi emocionante e gratificante. Aconséllo moi vivamente.

Tamén merece a nosa mención o encontro virtual, organizado por Espazo Lectura, que con motivo da efémeride mantivo Agustín Fernández Paz cos lectores e lectoras dos seus Valados.

«Non dubidaría», reflexión na semana de educación pola paz

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/sUCq8avx4do" width="425" height="350" wmode="transparent" /]

Para Xesús R.Jares, sempre

Esta semana, con motivo da festa do 30 de xaneiro, as nosas escolas volverán encherse de globos pola paz. A celebración deste «Día Escolar da non violencia e pola Paz» remóntase en Galicia a 1984, ano no que comezaron as actividades de educación pola paz no Colexio Público García Barbón de Vigo. Unha iniciativa que prendeu como lume esperanzado na sociedade escolar galega. Os actos alegóricos como a solta de pombas ou globos no patio de cada centro; a confección de carteis; a elaboración de manifestos; as cadeas humanas na rúa do Príncipe; a realización de programas de radio foron algunhas das actividades que se desenvolvían nesta xornada reivindicativa e que agora son unha rutina que non falta en centro educativo ningún.

Daquelas primeiras celebracións dos oitenta xerminou o movemento galego de educadores pola paz, que dende entón celebra cada ano os seus encontros e promove investigacións, materiais didácticos e publicacións que desenvolven unha cultura para a paz e para a educación nos dereitos humanos. Fito sobranceiro do compromiso destes profesionais, organizados arredor do grupo de Educadores pola Paz de Nova Escola Galega, foi «Construír a Paz. Cultura para a paz», un proxecto interdisciplinar promovido polo inesquecible Xesús R. Jares, o infatigable motor e estudoso deste movemento, no que participaron máis de cento trinta persoas de todo o mundo, que se plasmou nun libro solidario do mesmo título, editado por Xerais, e nunha exposición de pintura, escultura, fotografía e ilustración que percorreu as cidades galegas. Aquel proxecto, colectivo e solidario –os beneficios tirados da venda do libro e das obras de arte empregáronse para apoiar un programa de educación para o desenvolvemento no Brasil–, contribuíu a irradiar dende Galicia unha mirada global sobre a paz, tratando de repensar esta idea en todas as esferas e ámbitos da acción humana.

A comezos desta segunda década do século XXI persiste a vulneración dos dereitos humanos en todos os continentes.  As dúas principais potencias do planeta continúan sen ratificar os dous principais tratados internacionais de dereitos humanos (Os Estados Unidos presididos polo Premio Nobel da Paz 2009 o «Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais» e a China o «Pacto Internacional de Dereitos Civís e Políticos») asinados por ambos os dous nos anos noventa e que, porén, aínda como non ratificaron non están obrigados a cumprir as súas disposicións. Profundízanse os desequilibrios entre o Norte e o Sur do planeta (como demostra a recente crise humanitaria tras o terremoto de Haití). Institucionalízase a xenofobia e a aporofobia, a violencia apodérase de determinados entornos urbanos, rebrota a marxinación e a exclusión de amplos sectores da poboación. Constrúense muros que separan os seres humanos para protexer os privilexios dunha minoría. Continúa a violencia machista contra as mulleres e non cesan os conflitos bélicos como os de Afganistán e Irak e as guerras ocultas en case trinta puntos do planeta. Vivimos nun tempo, onde a nosa actitude cívica diante desta situación non pode ser nin a da resignación nin a da indiferencia. Un motivo de reflexión educativa para esta semana da paz que mañá comeza nos nosos centros.

A lingua é unha arma

Ben poderiamos difundir esta imaxe da nosa lingua pacifista, diante da semana da educación para a paz.

Beizóns ao xenial Xaquín Marín.

Grazas a Xavier Alcalá que rescatou esta peza memorable pubicada hai máis de trinta anos.

Cidade bicentenaria

No artigo da semana en Faro de Vigo [hoxe non aparece na web], ao fío da celebración o vindeiro primeiro de marzo do bicentenario da declaración de Vigo como cidade, reflexiono sobre o que entendo foron os tres motores vigueses durante estes dous séculos: o seu carácter metropolitano, portuario e cívico (liberal e progresista).

A aparición frecuente de restos arqueolóxicos pon en cuestión esa falsa idea dun «Vigo sen raíces na historia». Os xacementos catalogados, desde o Paleolítico ata a Idade Media, proban a antigüidade dos asentamentos humanos sobre os brazos estendidos da ría e do Val do Fragoso. Porén, é innegable que a cidade como tal é moito máis nova xa que a vila amurada que loitou contra os franceses non recibiu os privilexios do seu nomeamento como cidade até 1810. Vigo é, pois, a partir deste ano, unha cidade bicentenaria que conta cunha historia milenaria.

Efectivamente, a concesión a Vigo do título de cidade foi a máis importante honra que nos deixou a Reconquista. Por decreto de 1 de marzo, expedido en Cádiz o 10 de abril de 1810, o Consello de Rexencia de España e Indias concedeu a até entón vila de Vigo «o privilexio e título de ‘Cidade Fiel, Leal e Valorosa’ en atención aos sinalados servizos, heroica lealdade e esforzado denodo que manifestaron os veciños dela en defensa da xusta causa da independencia nacional, relevándoa do pago de todo servizo e xénero por esta graza». Velaí o texto dun decreto (que non sería publicado até o 27 de outubro do mesmo ano) que sinala a epifanía da nosa cidade e que facía xustiza ao esforzo da súa veciñanza para lograr a súa liberación e a de toda Galicia, xa que tras a vitoria popular de Vigo, se organizaron as forzas que venceron na batalla de Pontesampaio.

Será Gabriel Méndez de Quirós, o primeiro alcalde constitucional dunha cidade que tiña en 1813 unha poboación de 888 veciños (estimamos que arredor de catro mil persoas), mentres que os seus concellos veciños de Bouzas e Fragoso contaban con 664 e 2.127 veciños respectivamente. Datos polos que aventuramos que a poboación asentada hai douscentos anos nos actuais límites do concello de Vigo era superior aos quince mil habitantes. Un terzo desa poboación arremuiñábase arredor de dúas vilas mariñeiras, de Vigo e Bouzas, mentres que o resto o constituía o campesiñado estendido polas parroquias agrarias do vizoso Val do Fragoso (dezasete entidades, aínda todas hoxe con vida de seu) onde, como recorda Álvaro Cunqueiro, cada ano pintaban as uvas, secaba a colleita anual de ouriceiros e o arrecendo das mazás e marmelos perfumaba o aire das hortas dos pazos.

Non deixa de ser curioso que o celme do Vigo actual xa estivese naquel vilar mariñeiro e campesiño de hai dous séculos, no que era doado diferenciar unha cidade chantada coma un anfiteatro diante da súa ría e unha sociedade aldeana moi estendida sobre un val farturento no que as tradicionais actividade agrarias foron substituídas, dende hai apenas cincuenta anos, polo pulo da industria do automóbil que todo o mudou. A fasquía do Vigo contemporáneo, a primeira cidade de Galicia, é froito do traballo acompasado de tres motores: o metropolitano, o portuario e o cidadán. O metropolitano teceu unha cidade policéntrica, esa «cidade en bisbarra» para Otero Pedraio, que foi integrando amorosamente aos concellos do Fragoso e de Bouzas e soubo anticiparse á historia e contar, a comezos do século XX, cunha rede de transporte público metropolitano (o tranvía chegaba a Porriño, Gondomar e Baiona), desmontada pola cegueira do «desarrollismo» franquista dos anos sesenta. O portuario impulsou, dende 1821, cando recibiu o pulo que lle supuxo a declaración como «porto depósito de primeira clase» (o que supuxo tanto o establecemento dun consulado de comercio marítimo terrestre como a construción do primeiro peirao), unha cidade en debate permanente (e nunca resolto) coa ubicación e ampliación das dimensións do seu porto. Velaí esa cidade atlántica, «abella da ribeira» para Manuel Lueiro Rei, sempre afanada no traballo cara o mar. Por último, o cidadán forneceu ese sentimento liberal e progresista que, a pesar das circunstancias máis adversas, nunca desfaleceu totalmente e permitiu que Vigo, dende o seu alborexar como cidade, liderase os proxectos da Galicia do futuro, fosen os industrais (aquí se montaron as primeiras factorías navais e conserveiras) os culturais (o noso primeiro teatro, o da praza da Alfóndiga, é de 1833 e o noso xornal decano, Faro de Vigo, de 1853), os financieiros (o Banco Siméon naceu en 1857 e a Caixa de Aforros de Vigo en 1880), ou os urbanos (a luz de gas viguesa, no alumeado público, inaugurouse en 1884). Eis atopamos a orixe da nosa actual cidade revolcada, ese «volcán de dinamismos» do que falaba Méndez Ferrín.

As celebracións que se realicen ao longo deste ano do Bicentenario da cidade deberan ter en conta estes tres motores, que perviven, tamén, nos tres debates primeiros sobre o futuro da cidade no século XXI: o da creación de vez da área metropolitana, o do reordenamento da actividade portuaria e o do futuro do sector financeiro e industrial propio.