Onte 863: Con Carlos Oroza en Mondariz

/en , , , /por

Resultou excelente a homenaxe que onte se lle tributou no Balneario de Mondariz a Carlos Oroza con motivo do seu noventa aniversario. Gostei moito da intervención de Tomás Paredes Romero, para quen «un poeta é un acontecemento», o que para o crítico de arte granadino sucede en contados escritores de versos. Tras expresar a súa admiración incondicional pola figura de Oroza, cualificouno como «poeta enteiro, integral e universal», que concibe «a poesía non como un feito literario senón coma un prendimento na esencia das cousas». Tras as intervencións que fixemos outros chufadores, Oroza recitou con coraxe dous dos seus máis grandes poemas, «Évame» e «América». Parabéns a Xavier Romero, editor e apoio vital do poeta, polas magníficas edicións de Évame na editorial Elvira e pola perfecta organización dunha homenaxe conducida con elegancia por Julio Alonso e patrocinada polo Balneario de Mondariz. Unha noite inesquecible.

Onte 855: Lembranza en Compostela de Juan Gelman

/en , , , , , /por

Na presentación en Pedreira do Caderno do Nilo, Cesáreo Sánchez Iglesias lembrou en dúas ocasións a Juan Gelman, o gande poeta arxentino falecido esta semana. Ao comezo do seu discurso Cesáreo revelou o que Gelman, que fora declarado pola AELG en 2010 «escritor galego universal», lle escribira no seu derradeiro correo electrónico o pasado mes de novembro contestando a outro no que o poeta de Maside lle daba noticias da nosa defensa da cultura do país nun momento tan duro. «Sin pelear para mejorar las cosas no se puede vivir» foron palabras sabias do poeta que nunca se conformou diante da inxustiza. Na cerna dun discurso centrado arredor da viaxe e das dificultades da aprendizaxe da escrita en soidade, Cesáreo rescatou uns versos de Gelman que iluminan sobre as razóns da viaxe: «Confundirse cos outros / e que os outros non teu ser / te fagan inmenso coma o mar». Poeta proteico, Juan Gelman, beizón!

Onte 852: Primeiras novidades

/en , , , /por

Chegaron onte do prelo as primeiras novidades do ano, dúas novelas de Elena Gallego Abad e Alfonso Álvarez Cáccamo e un libro de viaxes de Pemón Bouzas, co que iniciamos unha nova serie en Xerais Crónica. Nesta semana agardamos a entrada dun ensaio de Fernando Pereira sobre a iconografía rosaliana, que presentaremos en Vigo o día de Rosalía, e unha biografía de Emilia Pardo Bazán para escolares, preparada por María Xosé Queizán, Mónica Bar e Ana Santiso. No mes de febreiro chegarán as novelas xuvenís de Ledicia Costas, Pere Tobaruela e Rosa Aneiros, o poemario para adolescentes de Carlos Negro, o ensaio político de María Reimóndez e o completísimo libro sobre o polbo de Matilde Felpeto. Na edición dixital, na que agardamos publicar ao longo do ano máis dun cento de títulos, comezamos coa versión en epub d’ O raposo e a mestra de Manuel Rivas, tamén un dos primeiros títulos infantís neste formato. Abrimos, pois, o ano coa esperanza gardada en cada un dos libros novos e co noso maior entusiasmo para compartilos.

Onte 846: Castelao con Bagaría

/en , , , , , , /por

O sesenta e catro aniversario do pasamento de Daniel de Rianxo é unha oportunidade para volver sobre algúns dos seus textos menos coñecidos. Así o fixen no serán de onte relendo as quince entrevistas que Manuel Rosales recolleu no primeiro volume de Para ler a Castelao. Entre todas elas, sen dúbida, foi sempre a miña preferida a conversa que mantivo con Bagaría publicada por El Sol o 19 de xuño de 1936. Cando o humorista catalán (autor dunha das máis famosas caricaturas de Daniel) lle pregunta sobre se está contento co Estatuto, que sería plebiscitado semanas despois (o día 28), a resposta de Castelao é tan lírica coma retranqueira:

–Eu non teño culpa de que Galicia posúa as caracerísticas dunha nacionalidade, mais creo que debe renunciar a parte dos seus dereitos naturais. Con que poida respirar libremente abóndalle. A Galicia abóndalle con poder resolver os seus problemas vitais e eu gostaría dunha Galicia coas portas abertas, sen carabineiros. Somos internacionalistas por convencemento e universalistas por natureza. Lembra que no ceo quedou un camiño de estrelas para sinalar a nosa comunicación co mundo antigo e no fondo do Atlántico debe existir un camiño de esqueletes galegos para marcar a nosa comunicación co mundo novo. Aspiramos que Galicia sexa simplemente un paraíso. Oe, Bagaría, non cres ti que cómpre crear pequenos paraísos?

Subscribo a afirmación de Castelao, «abóndanos con poder respirar libremente» e a súa aspiración de facer de Galicia simplemente un paraíso. Non desistiremos en tan produtivo afán.

As caricaturas que reproducimos son ambas as dúas de Lluís Bagaría. A da esquerda corresponde á conversa que os dous humoristas sostiveron en 1936, en vésperas do alzamento militar, á que facemos referencia na anotación. A da dereita, á primeira intervención parlamentaria de Castelao en 1931, «co corazón esgazado e sangrante polo seu pobo, condenado á emigración».

Onte 845: Lectura e cidadanía

/en , , , , , /por

Din onte no twitter de Catro gatos con esta magnífica entrevista con Daniel Goldín, editor, escritor e bibliotecario mexicano. Un texto que resume demarabilla algunha das ideas que artellan as relacións entre «lectura» e «cidanía», un tema que tanto me interesa. Para Goldin «fomentar a lectura é facilitar maiores posibilidades de ser cidadán (…); participar no presente, coñecer o pasado, imaxinar ou construír futuros», razóns pola que aconsella «non reducir o fomento da lectura a achegar a toda a poboación a un corpus libresco fundamentalmente literario« senón a «fomentar un achegamento á palabra escrita» capaz de integrar «lectura, escritura e conversa». «Ler, escribir, conversar supón reler, reescribir, revisar (…), só desde esta perspectiva se pode soster o vínculo entre a lectura e a cidadanía».

Para Goldín o estado «debe garantir a formación lectora na educación básica desde esta perspectiva integradora de oralidade, lectura e escritura», «sen ela non habería xamais igualdade de oportunidades nin unha democracia participativa». Como para el será necesario, tamén, que traballe para «ampliar as posibilidades de acceso á cultura escrita multiplicando o número de bibliotecas e librarías».

Moi interesantes son tamén as súas opinións sobre o carácter híbrido da lectura hoxe: «Non sei como vai ser o futuro, pero o presente da lectura só se pode comprender desde a coexistencia do analóxico co dixital, da mesma maneira que a vida social e afectiva de todos supón encontros virtuais e presenciais». Para Goldín o que define a lectura non é o soporte senón «a insatisfacción co real, a necesidade de informarse, o desexo de saber, a rebeldía contra a nosa condición ou contra o mundo… É aí onde debemos centrar a nosa atención».

Onte 843: Efemérides literarias 2014

/en , , , , , , /por

Ramón Nicolás publicou onte no suplemento «Culturas» de La Voz de Galicia un artigo excelente lembrando as efemérides literarias deste 2014 recén iniciado. Ademais do ano Díaz Castro, pareceume oportuno que Nicolás reparase nos cincuentenarios do pasamento de dúas figuras galeguistas a recuperar, a do político e xornalista Ramón Suárez Picallo (o 14 de outubro) e a do arquitecto Manuel Gómez Román (o 11 de novembro), así coma tamén nos centenarios do nacemento de Avelino Pousa Antelo (o 14 de maio) e Ramón de Valenzuela ( o 3 de outubro), o autor de Non agardarei por ninguén. Efemérides moi a ter en conta na planificación do noso traballo editorial e na súa utilización didáctica.

Onte 836: A Coruña e Vigo

/en , , , , , , , , /por

A da Libraría Cartabón de Vigo foi a derradeira presentación dun ano no que Xerais organizou uns douscentos actos deste tipo. Lalo Carnota e Xurxo Souto viaxaron dende A Coruña para presentar (tamén para contar e cantar) A Terra Queima, un libro cedé que propón resolver un enigma que pode acabar co mundo. A presentación, co aforo da libraría completo, serviu ademais para unir lazos entre Vigo e A Coruña, as dúas cidades portuarias atlánticas.

Estou cen por cen de acordo co discurso de Xurxo Souto que defendeu que «A Coruña e Vigo son a mesma idade». «Para un rapaz dos Mallos ou do Calvario, de Labañou ou de Bouzas, dos Castro ou de Travesas, de Monte Alto ou de Teis, de Monelos ou de Coia non hai diferenza ningunha entre ambas as dúas cidades. Os seus portos dende a ollada do mar son idénticos. Son dous pontóns de recalada do Atlántico, o mesmo mar para ambos». Preguntouse Xurxo «qué escuro interwse hai para intentar separarnos, para que a pelexa de dous rapaces nun partido poida provocar un problema». Rematou gabando a constancia de Lalo Carnota e recomendando A Terra Queima, unha ópera de peto para cativos, un conto que propón reparar no que temos máis próximo, un libro que fala da torre de Hércules, razon pola que é radicalmente vigués».

Onte 833: «La Tierra de Ana»

/en , , , , /por

Aproveitei os días de nadal para ler La Tierra de Ana, a novela máis recente de Jostein Gaarder, un dos meus autores preferidos da chamada literatura infantil e xuvenil. Desque no nadal de 1996 lera El enigma y el espejo quedei unido para sempre con este narrador noruegués capaz de propoñer en cada novo libro (xa van dezanove publicados no catálogo de Siruela) unha ollada crítica e reflexiva sobre a realidade contemporánea, mais tamén sobre o que agocha detrás do espello, o mundo dos soños e da imaxinación. En La Tierra de Ana, Gaarder ofrece unha fábula sobre os desafíos medioambientais do planeta, ao fío do cambio climático orixinado polo quecemento global e polo consumo de combustibles fósiles.

Como e adoito nas novelas de Gaarder, o relato está protagonizado por unha heroína adolescente. Ana, unha rapaza a piques de cumprir os dezaseis anos, comeza a facerse preguntas esenciais (eis a conquista da madurez) sobre que é o mundo, que cómpre facer para mudalo, cal será o futuro do planeta en 2082, cando ela poida ser bisavoa. Gaarder ofrece unha narración híbrida, entre a intriga dunha crónica realista sobre a desaparición dunha cooperante norueguesa en Somalia, a fantasía dos contos das mil e unha noite (con anel de rubí incluído) e a distopía propia do xénero da ficción científica.

A coidadosa utilización de diversas fontes de información por parte da parella de protagonistas adolescentes –textos moi ben escollidos entre recortes de prensa impresa e dixital, informes científicos, transcricións de conferencias radiofónicas e escolares sobre a catástrofe medioambiental que vivimos–, así como a exploración do mundo dos soños (Ana posúe unha capacidade extraordinaria de lembrar todo o soñado), son compoñentes esenciais desta apelación a abandonar o consumo de petróleo e a intervir no devalo dun planeta que sofre un quecemento global. «Estamos destruíndo o noso planeta. Estámolo facendo nós e o estamos facendo agora.» Mais a pesar de diagnóstico tan contundente e desolador, Gaarder ofrece nas páxinas finais unha raiola de esperanza. Non está todo perdido, se somos capaces de comprometernos dende agora co futuro do planeta; se cada xeración asume a responsabilidade da súa memoria e entrega a seguinte o planeta en mellores condicións que o recibiu. Un libro moi propositivo, que formula moitas preguntas e promove unha reflexión radical sobre a cuestión medioambiental no entorno da crise económica. A lectura ofrece unha gran oportunidade de aproveitamento didáctico.

Onte 825: No Salón Do Libro Infantil e Juvenil de Madrid

/en , , , , /por

Convidados por Sara Moreno, presidenta de Consejo del Libro Infantil y Juvenil viaxamos a Madrid para participar no «Día de Galicia» do Salón do Libro Infantil y Juvenil de Madrid. Pola mañá Agustín Fernández Paz e Xabier DoCampo en calidade de autores; Xosé Cobas, Xan López Domínguez e Marina Seoane como ilustradores e eu mesmo coma editor participamos nun encontro interesantísimo con alumnado de Bacharelato e de Deseño Gráfico. Pola tarde, xa diante dun público diverso, os autores e os ilustradores presentaron o seu traballo como creadores e a experiencia do seu traballo compartido. Moito pagou a pena compartir esta viaxe, moito.