Mañá cando me maten

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo a lembrar aos cinco fusilamento sod 27 de setembro de 1975 e a exixir a reparación que merecen as vítimas e as súas familias.

27septiembre1975Non pasaron desapercibidas para os lectores de “Faro de Vigo” as esquelas publicadas a pasada fin de semana e contratadas por subscrición popular con motivo do corenta cabodano do fusilamento en Hoyo de Manzanares dos mozos galegos Xosé Humberto Baena Alonso e Xosé Luis Sánchez-Bravo Solla, xunto ao catalán Ramón García Sanz, e aos vascos Jon Paredes Manot Txiki e Ángel Otaegui Etxeberria, membros do FRAP e ETA. Como tampouco pasaron desapercibidos os valados que reclaman “verdade, xustiza e reparación” como vítimas que foron da Ditadura, ao tempo que denuncian estas derradeiras execucións do franquismo, tras catro procesos militares sumarísimos, realizados sen garantías xurídicas, que concluíron coa petición de once penas de morte, apenas dous meses antes do pasamento de Franco, mesmo a pesar da mobilización da sociedade internacional, incluído o intento de mediación in extremis do papa Pablo VI. Esquelas, valados e un acto de homenaxe en Pereiró que neste corenta aniversario exixen a anulación daqueles xuízos e o remate da impunidade para os seus responsables.

A recente publicación do libro de Carlos Fonseca “Mañana cuando me maten” (La Esfera de los libros, 2015), presentado en Vigo hai unhas semanas, foi esencial para a reconstrución fidedigna dos acontecementos e do contexto político e social que levaron a aquel fatídico 27 de setembro de 1975. O autor das “Trece rosas rojas” (2004) utilizou os procedementos do xornalismo narrativo, alicerzado sobre unha rigorosa investigación documental, até onde o acceso aos arquivos militares lle foi permitido, xa que aínda non se pode dispór nin dos textos íntegros das causas nin das sentenzas, clasificadas como “secretas”. Mais tamén, recabou información en longas conversas cos procesados que salvaron a vida, cos familiares, amigos e letrados defensores das vítimas, e cos xornalistas asistentes aos xuízos e ás execucións. Materiais cos que construíu un relato co que intenta achegarse á verdade do sucedido naqueles derradeiros meses do tardofranquismo. Afonda así con delicadeza nunha dolorosa ferida que, como outras relacionadas coa Ditadura e coa Reforma Política, sabemos aínda non foi curada. Xaora, o libro de Fonseca amosa que cometeran ou non os delitos polos que foron condenados, non hai dúbida que os cinco fusilados foron vítimas dun simulacro de xustiza militar que os sentenzou antes de xulgalos. Como tamén o é que as probas que os incriminaron nuns casos se obtiveron por torturas noxentas e noutros foron manipuladas, privándoos, como se comproba nos relatos dos xuízos, das mínimas garantías de defensa.

É inevitable que na reconstrución daqueles feitos nos produza particular interese as historias dos galegos Baena e Sánchez-Bravo, dous rapaces que estudaran no Instituto Santa Irene e viviron o fulgor daquel Vigo revolcado de comezo dos anos setenta como membros do Partido Comunista Marxista Leninista e máis tarde en Madrid dos grupos do FRAP.

No de Xosé Humberto Baena foron decisivas as testemuñas da súa irmá Flor, que ao longo destas catro décadas defendeu a súa inocencia e nunca perdeu a esperanza de acadar a reparación para el, até chegar a acudir ao Tribunal de Dereitos Humanos da ONU. Mais tamén foron decisivos o diario do seu pai Fernando, que recolle con moito detalle aquelas xornadas terribles, e os textos escritos por Baena en Carabanchel días antes da súa execución, como lle suxerira a súa tía Carlota, nos que expresa a súa desesperanza. É estarrecedor o titulado “El reloj”, no que expresa a súa loita contra o tempo e a súa convicción de que o ían matar. Como conmovedoras son a narración das torturas ás que foi sometido, as referencias as lecturas dalgunhas novelas, as súas lembranzas dos días nos que traballou na fábrica de Fumensa e, sobre todo, a carta de despedida aos seus pais, escrita o día anterior a ser fusilado, na que lles achega azos e solicita que fagan todo o posible para levalo a Vigo. O que resultou moi difícil para a súa familia, á que unha vez chegado o féretro a Pereiró, se lle impediu sequera poder velalo.

O relato de Xosé Sánchez-Bravo, veciño de Vincios e estudante de Químicas no CUVI, queda vencellado ao de Silvia Carretero, a moza que coñeceu cando fuxiu a Madrid e coa que casou en maio daquel ano 75. É tristísima a narración que fai a súa irmá Victoria da noite anterior á execución, na que foi visitado por ela e pola súa nai e na que por fin puido ver durante unhas horas a súa dona embarazada, daquela presa en Yeserías.

Como sinala o propio Carlos Fonseca, tras catro décadas, non abonda só con evocar o ocorrido aqueles días de setembro de 1975. É imprescindible, tamén, abrir as cancelas xurídicas e revisar aqueles catro procesos. Juan Gelman ben o dicía: “o contrario do esquecemento non é a memoria, senón a verdade”.

Campo do Fragoso CLXVII

/en , , , /por

cc8ac9ef-01a8-4250-93a2-b1ce46704c9aINESQUECIBLE, MEMORABLE, HISTÓRICO

Inesquecible, memorable, histórico non son cualificativos desmesurados para o sucedido en Balaídos o mércores. O Celta esmagou ao Barcelona nun partido extraordinario, quizais un dos máis completos da última década, que nos fixo lembrar a ledicia vivida nalgunha daquelas noites europeas como as da Juventus, Benfica, Slovan de Praga, Liverpool ou Ajax, marcantes para unha xeración de celtistas. Sei que os novos seareiros celestes, por ventura cada vez máis numerosos e activos, dificilmente esquecerán este 4-1 diante do Barça tricampión de Luis Enrique, un encontro que como sinalou Eduardo Berizzo “honra o fútbol” e o esforzo e o xenio dos seus futbolistas. Un serán de entusiasmo e emoción expresadas de forma respectuosa que, ademais, ilustrou a consolidación do proxecto de club de Carlos Mouriño e o regreso do Celta ao espazo temperado de Primeira, que ocupou durante varios lustros de entre séculos.

Semellaba moi difícil repetir a asombrosa primeira media hora de Sevilla, incluído o gol do “fútbol dell´arte” de Nolito. Pois os de Berizzo foron capaces de superala mantendo, coas imprescindibles modulacións, aquel nivel de xogo de salón durante os noventa minutos. Como tamén recuncou na táboa de marcas o sanluqueño con outro “golito” de fasquía artística
, idéntica categoría dos tantos de Iago Aspas e do de Guidetti, todos moi fermosos. Xogo e efectividade xerada dende o encerado de Berizzo que, dende o asubío inicial, gañou a partida táctica á do seu predecesor Luis Enrique.

O adestrador arxentino atopou a chave do partido na presión asfixiante e permanente do seu equipo dende a liña de tres cuartos, impedindo así a saída cómoda do balón do rival. O Totto sabía que as posibilidades do seu conxunto o obrigaban a defender en campo contrario, dificultando as pelotas que Iniesta, Busquets ou Sergi Roberto puidesen achegar ao temible tridente atacante, o MSN formado por Messi, Suárez e Neymar. Para conseguilo adiantou a Augusto e Wass sobre a liña do medio campo, moi reforzados no pivote por Radoja, ao tempo que os extremos atacantes e defensivos disputaban duelos individuais con cadansúas parellas. Berizzo acertou de cheo. Os actuais campións nunca conseguiron unha saída fluída do balón, confundidos caeron no envurullamento ou nos erros dos seus defensas, que facilitaron os goles galegos. E nas ocasións que chegaron, os do MSN atopáronse coa anticipación de Sergi, Jonny ou Hugo Mallo, que amargaron á tríade de millonarias figuriñas.

Porén foi o tridente marabilla, esa NAO ventureira formada por Nolito, Aspas e Orellana, a que toleou aos Piqué, Alves e Stegen nun serán que lembrarán como un pesadelo. O gol de Nolito naceu da biqueira dun Mallo pletórico, capaz de bailar con Neymar e achegar dúas grandes asistencias. O de Marín mudou de xogo á esquerda e o noso internacional inventou dende o seu recuncho preferido unha parábola perfecta á cruceta dereita. Outro gol para o recordo. O segundo naceu á media hora de xogo, cando Aspas aproveitou unha perda de Piqué no medio do campo. O xenio de Moaña conduciu en solitario e finalizou cun chapeu moi delicado sobre o porteiro alemán. Foi coa táboa de marcas tan adversa, cando o Barcelona por fin procurou a implicación do seu tridente. Neses minutos difíciles para os nosos apareceu salvador o porteiro Sergio Álvarez que parou balóns envelenados de Messi e Neymar.

Tras a reanudación, as figuras do Barça volveron intentalo. Messi enviou unha bóla ao pao, cando o perigo axexaba nas luvas dun Neymar implicado. Porén, os célticos souberon atopar unha fendiña no asedio meduliano. Aspas conduciu en solitario unha contra moi longa, superando ao porteiro cunha biqueiriña dóce pegada ao pao esquerdo. O partido quedaba feito, a pesar de que faltaba máis de media hora. Como sucedera en Sevilla o Celta soubo sufrir nos seus momentos de cansazo. O gol de Neymar foi tan inevitable coma merecido. Mais coa entrada na lameira de Guidetti o Celta recuperou electricidade e prendeu a luz da rianxeira co seu gol serodio. O partido, entón, esmoreceu devagariño entre os cánticos da bancada. Un serán marabilloso de fútbol. Inesquecible o vivido en Balaídos.

Ano Internacional da Luz

/en , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo, a partir dun xantar co doutor Tomás Camacho, reflexiono sobre a celebración de 2015 como Ano Internacional da Luz.

Efiener-investiEspaña-CitiestaNighint2A pasada semana coincidín nun xantar co doutor Tomás Camacho García, o director médico do Laboratorio Lema e Bandín da rúa Lepanto. Toxicólogo clínico, colaborador da NASA no estudo das repercusión de tóxicos sobre os astronautas, Camacho é un dos científicos vigueses de prestixio internacional (e por ventura hai uns cantos na nosa cidade). A súa colección de microscopios, máis de duascentas pezas, representativas das diversas tipoloxías da historia deste aparello, iniciada hai quince anos nunha estancia na Universidade de Harvard, é unha das máis valiosas e recoñecidas do mundo. Nese xantar inesquecible, quedamos engaiolados cos seus relatos científicos, narrados coa facilidade e a sinxeleza dos sabios, sobre as causas dalgúns accidentes aéreos, a orixe do erro humano, a síndrome da quenda de noite, as razóns do envellecemento ou a estremecedora afouteza dos astronautas que se propoñen como pioneiros para as primeiras viaxes a Marte. Porén, o que nos rendeu foi o relato con tintes novelescos da rocambolesca adquisición en ebay do seu último (e máis importante) microscopio.

Unha peza do século XVII, que apareceu enterrada nas lameiras das canles de Delf, a cidade holandesa onde naceu o pintor Veermer. Un microscopio de trescentos aumentos do tamaño dun maimiño que pertenceu a Antonni van Leeuwenhoek, lembrado como o inventor e fabricante deste microscopio excepcional que permitiu observar por vez primeira os espermatozoides, abrindo así a microbioloxía. Unha peza orixinal, de incalculable valor, unha das nove existentes no mundo, que nos últimos meses foi solicitada para ser exposta en diversos lugares do mundo, mais que polo momento non tivo acomodo en ningún dos museos vigueses nin galegos.

O microscopio de Leeuwenhoek e o Libro da Óptica publicado en 1015, hai xusto mil anos polo basorí Alhacén, representan dous fitos senlleiros na historia da óptica, a disciplina que se desenvolveu desde que o científico musulmán acreditou que a luz procedía do Sol e os obxectos apenas a reflectían. Xaora, un exemplar do libro do basorí e o microscopio do holandés propiedade de Camacho son as dúas pezas principais da exposición aberta na sede central da UNESCO en París para celebrar o Ano Internacional da Luz e das Tecnoloxías baseadas na Luz.

Declarada polas Nacións Unidas na súa 68ª Asemblea Anual, esta efeméride pretende salientar ao longo deste ano 2015 o papel fundamental da luz e das súas tecnoloxías en todas as actividade humanas, sexan económicas, científicas, educativas como artísticas. Na luz está a orixe da vida, a principal fonte de enerxía do planeta, e nas súas aplicacións científicas nos eidos da enerxía, a enxeñaría, a arquitectura ou a medicina algúns dos inventos que revolucionaron a sociedade nos últimos dez séculos.

Na luz está tamén a fascinación compartida polos seres humanos por fenómenos como a aparición do arco da vella ou a observación dos abrentes e solpores que por repetidos cada día non semellan menos sorprendentes. Na luz está o ADN das belas artes, dende a pintura á escultura, con especial incidencia nas artes contemporáneas como a fotografía, o cine, a vídeocreación. Como dende a invención do láser e o desenvolvemento da fotónica, as novas tecnoloxías asociadas coa luz facilitan a fabricación de novas fontes de luz eficientes, a súa utilización como instrumentos científicos, melloran as comunicacións por medio de redes ópticas e as utilidades en disciplinas como a biomedicina, sexa na imaxe diagnóstica como na propia cirurxía.

Ninguén pode dubidar que a luz afecta as nosas vidas. Tamén cando o abuso da súa presenza nocturna se transforma en contaminación luminosa, que impacta de forma negativa sobre o medio ambiente e impide a contemplación do ceo nocturno estrelado, que debe ser considerado como un dos dereitos da humanidade. Contaminación luminosa que constitúe aínda un asunto non valorado como merece polos poderes públicos, sexa polos seus efectos sobre a saúde das persoas, ao desaxustar o reloxo biolóxico e inhibir a secreción de melatonina, que regula importantes función vitais; pola alteración que provoca na migración das aves ou na vida dos insectos; como polo despilfarro enerxético antiecolóxico (tamén económico) que para os concellos supón esta sobreiluminación nocturna.

O emprego máis racional e austero da luz artificial e o combate da contaminación luminosa, como sucede nos países nórdicos, é un asunto que con rigor e espírito construtivo debería ser incorporado na nosa axenda pública. A iniciativa da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío para que o Parlamento de Galicia aprobe unha declaración institucional en defensa do ceo nocturno constitúe un fito que non debe pasar desapercibido na celebración deste Ano Internacional da Luz.

Candidatura galega

/en , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo reflexiono sobre o proceso de conformación dunha Candidatura unitaria galega.

AutoBandeira3-1004x500Son cada vez máis propicios os ventos para a formación dunha candidatura galega que participe con garantías de éxito nas eleccións Xerais. Unha única candidatura galega que alicerzada nun amplo movemento cívico de sensibilidades plurais teña por obxectivo acadar representación nas catro provincias e conformar un grupo parlamentario galego soberano nas Cortes sen ningunha outra obediencia que non sexa a de defender políticas favorables aos intereses da inmensa maioría da sociedade galega e á continuidade de Galicia como suxeito político de seu. Unha candidatura de unidade galega sen exclusións enxergada como un soño compartido por milleiros de persoas na mobilización cidadá do pasado 25 de xullo, demandada nos diversos manifestos e declaracións políticas publicadas ao longo do verán, como avalada pola experiencia xerada nos procesos de participación cidadán co que agromaron as exitosas mareas e candidaturas municipalistas na pasada primavera. Semella, pois, que contar cunha candidatura galega é un deses soños posibles polos que paga a pena teimar.

O entusiasmo xerado nas convocatorias promovidas nos últimos meses polos membros do Encontro Cidadán por unha Marea Galega e pola Iniciativa pola Unión, as dúas plataformas cidadáns que traballan a prol deste proxecto político, amosa que a pesar do axustado do calendario, das incertezas e dalgunhas resistencias, inevitables nos procesos de cambio e converxencia, aínda é posible conformar unha única candidatura que nas vindeiras Xerais represente as diversas sensibilidades da esquerda e do soberanismo existentes en Galicia. Unha opción electoral de unidade popular, que conte polo tanto coa sólida base achegada por un movemento cidadán activo en todo o territorio galego, mais apoiada tamén por partidos que renuncian as súas siglas e colaboran na construción dun espazo político común alternativo ao establecido polo Partido Popular e polo PSdeG-PSOE. Unha candidatura galega nacida da xeración do común, un proceso complexo de converxencia de persoas, mareas e candidaturas municipalistas e partidos nacionalistas e non nacionalistas que dende posicións ideolóxicas e procedencias do activismo social e político diversas asumen que por riba das súas diferencias son moitas máis as ideas e os azos de cambio profundo que comparten.

O obxectivo dunha candidatura galega destas características non pode ser outro que facerlle fronte a situación de auténtica emerxencia que vivimos en Galicia, un país en perigo de extinción que precisa activar todos os seus recursos, todas as súas potencialidades produtivas e resetear a súa economía para xerar máis traballo e benestar para a súa cidadanía. O imparable devalo demográfico e a nova onda emigratoria da nosa xeración mellor formada, que ameaza con destruírnos como pobo; a crise ruinosa dalgúns dos nosos sectores estratéxicos, como o leiteiro, o forestal, o eólico ou a construción naval; as taxas de desemprego e índices de pobreza e exclusión social máis elevados da nosa historia; o perigoso endebedamento da Xunta de Galicia por riba dos dez mil millóns de euros ou a incapacidade de aproveitamento tarifario da nosa produción de enerxía electrica constitúen apenas indicios da precariedade dun país que ten moi serias dificultades para ofrecer os servizos básicos de educación, sanidade e dependencia e atender ao marco competencial recoñecido no seu autogoberno. Contar cun grupo parlamentario galego soberano nas Cortes é unha forma de saír deste conformismo paralizante que nos mingua, mais tamén é un valioso altofalante para expresar de primeira man as demandas da súa cidadanía e participar como suxeito político no debate decisivo que alí se produza sobre a nova articulación territorial do estado.

Para conformar esta candidatura galega cómpre que calle canto antes o proceso de confluencia nunha única plataforma cidadá na que se sumen os esforzos das dúas hoxe existentes, o Encontro Cidadán pola Marea Galega e a Iniciativa Pola Unión. O obxectivo non é outro que crear unha única ferramenta de converxencia de adscrición individual capaz de nun tempo moi escaso dotar á candidatura de personalidade xurídica, de desenvolver a súa proposta programática e de organizar un proceso de primarias do que sairían as candidaturas. Considerar o común como un espazo dinámico de encontro, activar a participación de varios milleiros de persoas con azos de cambio en todo o territorio galego, contar coa responsabilidade dos partidos, mareas municipalistas e os seus liderados emblemáticos na facilitación dos acordos son condicións imprescindibles para o éxito deste proceso con vontade de constituirse en histórico. Somos moitos as persoas que confiamos esperanzados nesta unión polo porvir.

Campo do Fragoso CLXVI

/en , , , /por

pacoherreraUNHA LECCIÓN DE PACO HERRERA

Paco Herrera é un dos adestradores que deixou máis pegada na bancada de Balaídos. Abondáronlle apenas dúas tempadas e media, incluídas a da final perdida do play-off e a do último ascenso tras cinco tempadas en segunda, para converterse nunha figura querida e respectada pola bancada celeste que o considera un referente celtista de honestidade e un dos impulsores máis afoutos da incorporación da xente da canteira ao primeiro equipo. Non esquezamos que con el consolidáronse nas aliñacións do Celta xogadores da casa como Aspas, Hugo Mallo, Túñez, Roberto Lago e Jonathan Vila, ao tempo que incorporou con continuidade ao primeiro equipo a Álex López e aos porteiros Sergio Álvarez e Yoel, ademais de facer debutar na súa tempada en primeira a rapaciños como Jonny Castro e Santi Mina, mesmo cando este xogaba no equipo xuvenil. Unha aposta pola canteira continuada por Luís Enrique que, porén, semella diminuída tras a chegada ao banco de Berizzo. A ninguén debe estrañar, pois, o agarimo e gratitude co que Paco Herrera foi recibido en Vigo no último partido de Copa, repetido na tarde de onte na visita dun intenso As Palmas.

Un recoñecemento da bancada a Herrera que semella contaxiou negativamente ao Celta que contando con dous goles de diferenza nos primeiros dezaoito minutos e xogando en superioridade numérica, tras a expulsión aos once minutos de Javi Varas (outro xogador querido en Balaídos), estragou o seu liderato nun partido decepcionante onde foron máis decisivos para a táboa de marcas os seus deméritos defensivos que a teimosa vontade dos canarios de evitar a derrota.

E iso que o Celta comezara o partido coma un trebón decidido a pasar canto antes por diante da veteranía e habilidade dos dianteiros canarios. Dispoñendo da mobilidade electrizante do tridente marabilla (Orellana, Aspas, Nolito) e contando cunha maior implicación de Tucu Hernández como enganche, os minutos iniciais foron de auténtico xogo de salón, onde cada ataque aventuraba a chegada inminente do gol. No minuto once repetiuse a xogada que resultara decisiva fronte ao Raio Vallecano, neste caso protagonizada por Aspas que tras unha grande asistencia de Fontás foi derrubado polo porteiro cando encaraba xa en solitario a portaría. O claro penalti foi executado de forma inapelable por Orellana. Con aquel xogo de salón e coa repetición da superioridade por terceiro partido consecutivo, unha marca difícil de igualar, o partido semellaba deses de cantar a rianxeira. Mais aínda cando cinco minutos despois Wass marcou o segundo tanto tras unha apertura excelente de Iago Aspas sobre Orellana.

Porén, o Celta non soubo xestionar semellante vantaxe e entregou o control do partido cando os canarios marcaron o seu primeiro tanto, tras a primeira das cantadas da defensa céltica nunha tarde horrible para ela. Con este gol de Araújo, o Celta rompeuse coma se dun tigre de papel se tratase, incapaz de tirar partido da guerra de caneos aos que os canarios foron sometendo aos galegos nun espectacular labor de desgaste.

Coa reanudación, volveu o trebón de entusiasmo celeste. Pasados tres minutos, Nolito aproveitou outra espectacular condución de Aspas. Co 3-1 semellaba o partido liquidado, mais non foi nin moito menos así. Outra intermitencia defensiva celeste permitiu que un balón lateral á area fose introducido en propia meta por Hernández. Un gol que acurtaba distancias e metía aos canarios de cheo no partido. Foi entón cando para os celestes o medo mudou de bando. Berizzo introduciu a Guidetti intentando recompoñer un equipo esgazado no medio campo, mais Herrera moito máis pillo xa conseguira convencer aos seus de que era posible o empate, que chegou con outra perda de balón dos nosos, e mesmo a posibilidade dunha heroica remontada. Os minutos finais foron dun emocionante intercambio de golpes e contragolpes. É certo que Nolito puido marcar de falta directa, mais tamén o é que os canarios estragaron dúas contras con vantaxe numérica. En definitiva, un empate xusto e outra lección de Paco Herrera, un adestrador capaz de que os seus equipos nunca se dobren.

Produtos galegos

/en , , , , , /por

No artigo semanal de Faro de Vigo (incompleto por un erro na versión enviada ao xornal) reflexiono sobre a soberanía alimentaria e a corresponsabilidade dos consumidores e consumidoras galegos.

mercado_progresoMiña avoa e miña nai foron praceiras do mercado do Progreso onde venderon durante décadas froitas e verduras. Desde novos aprendimos alí que os produtos do país e da casa eran os máis valorados e preferidos polas clientas. Os grelos, os repolos, os pementos, as xudías, as escarolas, os tomates, as cebolas e as patacas, presentadas nas patelas, eran sempre da aldea. As mazás, fosen tabardillas, reinetas ou de louriñales, as pavías, os pexegos, as ameixas, as peras de san xoán, as cereixas, as castañas e as noces eran sempre do país. Como os ovos e os chourizos eran sempre da casa, a tetilla do país, o marmelo artesán e a manteca de confianza. Denominacións todas que expresaban a calidade e orixinalidade dos produtos da nosa horta, cuxa orixe en moitas ocasións estaba en pequenas explotacións familiares das parroquias viguesas, que mércores e sábados acudían á feira. Daquela, cando Portanet e Ramilo gobernaban en Vigo, nos anos da ditadura e da resistencia, nos mercados municipais do Progreso, Berbés, Travesas, Calvario, Teis e Bouzas, onde se realizaba a compra diaria, conservábase intacto o aprezo polo propio, polos produtos alimentarios do país.

Porén, desde hai máis de tres décadas está en marcha un proceso imparable de liberalización do comercio mundial de alimentos que levou á deslocalizar e intensificar a produción e a desestacionalizar o consumo dos produtos agrarios. Un proceso que no marco das mudanzas das formas de vida e do consumo urbano foi substituíndo o modelo de compra diaria no mercado de produtos frescos polo de compra semanal ou mensual no supermercado ou grande superficie. Hoxe os consumidores galegos, como o resto dos privilexiados do primeiro mundo, temos a posibilidade de adquirir, sen importar nin a súa orixe nin cando foi producido, calquera tipo de alimento fresco (sexan pementos de Padrón producidos de Almería, xudías de Marrocos, mazás de Chile ou amorodos de Palos en pleno inverno), conxelado (sexan produtos naturais ou xa precociñados) ou envasado (sexa auga mineral australiana ou espárragos chineses ou peruanos). Sen esquecer, que neste período mundializouse o mercado de produtos alimentarios básicos, como o da soia, o café ou o leite, con consecuencias funestas para os seus produtores, sometidos ás flutuacións de prezos e os intereses das corporacións transnacionais que monopolizan a súa distribución e pretenden a súa desregulación total.

Un proceso de reconversión alimentaria que na Unión Europea obrigou á desaparición das pequenas explotacións agrogandeiras e a súa substitución por outras de dimensións industriais. Unha dinámica que en Galicia leva arruinadas xa 150.000 explotacións e supuxo abandonasen esta actividade 350.000 persoas. Crises como a actual do sector do leite, que afecta a todos os produtores europeos e pode arruinalo de vez en Galicia, constitúen apenas a punta do iceberg deste modelo intensivo de produción alimentaria, que no noso país tanto ten contribuído ao despoboamento do medio rural. Un modelo, xaora, que non o esquezamos, é incapaz de proporcionar alimentos para toda a poboación mundial e ameaza a saúde do planeta no seu conxunto, polo incremento da emisión de gases de efecto invernadoiro provocado pola deforestación e o consumo de combustibles fósiles. Un modelo de produción agrícola, pois, insostible e inxusto, incapaz de atallar a fame e a pobreza, ao que dende hai vinte anos, tras o cumio mundial da alimentación da FAO en Roma, se ofrece como alternativa o da soberanía alimentaria, baseado no dereito que ten cada país de producir os seus alimentos no marco do seu desenvolvemento sostible e da súa seguridade alimentaria.

Nesa tendencia de recuperación da soberanía alimentaria, que madia leva non nega a posibilidade do comercio internacional xusto de alimentos, cómpre acadar unha relocalización da produción e a súa distribución en cada un dos mercados locais. Unha tendencia soberanista cada vez máis potente en todos os países da Unión Europea, onde se promove e privilexia en todos os puntos de venda (e sen ningún tipo de complexos) o consumo de produtos propios, frescos, naturais e de tempada, que non son outros que aqueles chamados do país ou da casa no tempo das nosas avoas. Consumir leite, auga ou cervexa galegas; comprar os produtos frescos da nosa horta e os peixes e mariscos das nosas lonxas; apoiar os nosos produtos con indicación xeográfica de calidade (queixos, mel, carnes, viños, hortalizas…) é unha expresión de autoestima, un xeito de facer país. Consumir produto alimentario galego, sexa natural, envasado ou conxelado, máis aínda se está etiquetado na nosa lingua, é unha forma de corresponsabilizarnos co noso futuro e contribuír á recuperación do medio rural galego. Apoiemos os produtos do país.

Hospital Álvaro Cunqueiro

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo semanal de Faro de Vigo á situación do traslado do Hospital Álvaro Cunqueiro,

mudanza-sanitaria-4

O traslado ao Hospital Álvaro Cunqueiro de pacientes e profesionais da área sanitaria de Vigo está sendo un fracaso. Tras as reiteradas denuncias de deficiencias construtivas e carencias asistenciais, realizadas por pacientes e sanitarios do centro ao longo da pasada semana, os responsables do SERGAS rendíronse á evidencia e decidiron parar o proceso na súa fase crítica, xa que non contan con garantías de que nos quirófanos, nas UCI ou nas áreas de reanimación do novo hospital se respecten os estándares sanitarios de calidade do aire. Unha decisión relevante xa que supón se adía polo momento a unificación dos servizos de urxencia en Beade e se recupera a actividade cirúrxica complexa no Xeral e Meixueiro, xusto na semana na que ía ser abandonada.

Durante estes días pacientes e profesionais alertaron nas redes sociais que o Álvaro Cunqueiro se estreara en precario. A lista das súas denuncias é tan longa como desacougante: dende pingueiras e caídas de falsos teitos, pasando por problemas nos condutos de aire acondicionado e na recollida de augas residuais, deficiencias na limpeza, timbres que non funcionan nos cuartos, falta de sofás para acompañantes até problemas co servizo de comida. Denuncias tamén relativas a carencias de medios, sexa que non está previsto o funcionamento dun laboratorio central no propio hospital, a precariedade do equipamento técnico e da medicación dispoñible dalgúns servizos, a falta dun TAC ou a utilización dun camión estacionado fóra do recinto sanitario para realizar as resonancias, cos prexuízos que isto ocasiona para a calidade asistencial. En todo caso, eivas que expresan o incomprensible que resulta que un gran hospital como o de Beade iniciase a súa actividade sen estar rematadas todas as obras, sen contar con todos os medios e recursos en correcto funcionamento, sen desenvolver un período de axeitamento previo dos seus profesionais e sen realizar unha avaliación dos riscos para pacientes e profesionais dun proceso tan complexo.

Xaora, chama a atención que estas deficiencias non atinxan aos servizos non sanitarios de aparcadoiro, multimedia e cafetaría, concibidos como un negocio moi rendible. Abonda con botar contas coas cifras das súas tarifas para quedar abraiado. Un bono de aparcamento para un vehículo dun acompañante durante cinco días (sen posibilidade de contar con outra alternativa na zona) custa 20 euros. Un paquete de servizos multimedia (tv, radio e internet) para o mesmo período custa por paciente 31,70 euros. Uns 50 euros por persoa ingresada. Cantidade que para as adxudicatarias supón a posibilidade de recadar cada cinco días máis de 40.000 euros, é dicir máis de dous millóns de euros cada ano. É inevitable preguntarse as razóns de que en Beade non existan posibilidades ningunhas de estacionamento e wifi gratuítos tratándose dunhas instalacións “sanitarias públicas”.

A orixe deste caos inicial no Álvaro Cunqueiro, ademais das presas inevitables provocadas pola proximidade da convocatoria das eleccións Xerais, reside no modelo de financiamento privado escollido por Feijoo para a súa construción, a denominada “concesión de obra pública mediante pagamento por dispoñibilidade”. Unha adxudicación por vinte anos a unha UTE liderada por Acciona por un canon anual de 72 millóns, ao que se lle engade a xestión dos servizos non sanitarios. Unha decisión que supuxo importantes recortes no proxecto de hospital de financiamento e xestión pública, deseñado polo goberno de Touriño cun orzamento de arredor de 400 millóns de euros. Tras a privatización decidida por Feijoo, reduciuse o número de camas até as 845 (fronte ás 1.450 previstas no proxecto orixinal) e, segundo fontes sindicais, minguouse un terzo o espazo dos quirófanos, un 50 % o destinado a urxencias e rebaixáronse as calidades construtivas e algúns dos servizos sanitarios previstos. En definitiva, o Cunqueiro será un hospital de construción e xestión privadas que acabará custando bastante máis de 1.440 millóns de euros (coma tres cidades da cultura ou un porto exterior e medio da Coruña), xa que non esquezamos ao canon anual haberá que engadirlle os ingresos dos servizos non sanitarios.

No entanto, o máis lamentable do caso do novo hospital de Beade é que despois de superada esta fase crítica de traslado non mitigará as carencias e os colapsos da área sanitaria de Vigo. Tras o peche total do Xeral e o parcial do hospital Nicolás Peña, a área viguesa quedará apenas con 1.260 camas, moi lonxe das que serían precisas para abandonar os postos de cola das listas de agardar de toda España. A mobilización convocada o xoves 3 contra os recortes no novo hospital pola Xunta de Persoal da Área Sanitaria de Vigo, na que están representados os sete sindicatos do sector, merece a atención cidadá.

 

Campo do Fragoso CLXV

/en , , , /por

20150831_233129COUSAS DO CELTA

Dentro das estampas que Castelao publicou en Galicia. Diario de Vigo e Faro de Vigo de 1924 a 1932 baixo o título Cousas da vida atopei dúas dedicadas ao fútbol. Na primeira, publicada o 2 de abril de 1924 en Galicia, aparecen cinco rapaces con dous balóns e cun texto no que o rianxeiro con moita retranca engade á imaxe o seguinte comentario: “Así chegaremos a ter máis futbolistas… e máis zapateiros”. Na segunda, publicada tres semanas despois, tamén no diario dirixido por Valentín Paz Andrade, aparece baixo a lenda “Cousas do fútbol por Castelao”. Nesta estampa, un neno descalzo diante dunha pelota prégalle a outro calzado: “Non se vale dar cargas, eh?”, un xeito retranqueiro de expresar que no fútbol non están permitidas as patadas.

Sei que non é froito do azar que estas dúas estampas futbolísticas de Castelao publicadas na prensa viguesa, como a súa defensa do “fair play” e do xogo limpo e en igualdade, coincidisen coa primeira tempada do Celta no campionato galego e co inicio da lenda dun equipo profesional que dende a súa fundación tivo a vontade de ser o emblema do fútbol galego. Por ventura aquel empeño de Hándicap, Baliño e Bar, os fundadores do club, continúa vixente, expresado para a fachenda de todos nas dúas bandeiras galegas izadas sobre as gradas de Gol e Marcador.

Tras tempadas de travesía do deserto, o Celta inicia a súa quincuaxésima tempada en primera división cun proxecto empresarial e societario solvente, consolidado con paciencia teimosa por Carlos Mouriño. Un proxecto deportivo cada vez máis ilusionante que asumindo as limitacións do club non renuncia a facer soñar ao celtismo e a súa enorme diáspora. Por ventura, hoxe o celtismo é un sentimento compartido por milleiros de persoas, moitas máis das que acudimos a Balaídos.

O comezo desta segunda tempada de Eduardo Berizzo presenta esta ansia do Celta como equipo de fasquía soñadora, intenso e racional na súa estratexia defensiva, fantasioso e barroco na atacante. Un cadro renovado, capaz de incorporar unhas cantas pezas novas que non modifican no esencial o engrenaxe do seu funcionamento, baseado na saída ordenada do balón, na disciplina táctica e nun estilo de xogo sen cargas, como quería o picariño descalzo de Castelao.

Foi moi feliz a estrea fronte ao Raio Vallecano, un equipo o de Paco Jémez xeneroso para a bancada. Abondaron oito minutos de dura batalla táctica no centro do campo para resolver o partido. O Celta atopou a cerna cando Fabián Orellana conseguiu baixar unha bóla e filtrala verticalmente sobre Wass para que canease ao porteiro antes de ser derrubado. Unha xogada providencial que deixou aos vallecanos en inferioridade e permitiu que Nolito abrise a táboa de marcas dende o punto de once metros.

Dende entón, os de Berizzo colleron pouso, sen perder o control defensivo das bandas, comezaron o seu monólogo. Dirixidos por un extraordinario Augusto Fernández, capaz de ser tanto o medio defensivo coma ofensivo de referencia, algo que nos lembrou ao mellor Mazinho, os nosos despregaron a súa fantasía, abrindo espazos para o perigo dende as posicións desequilibrantes dos nosos extremos, que contaron coa incorporación de Wass, xa unha auténtica promesa de nova estrela. Mágoa que Iago Aspas non estivese máis espilido e preciso na definición, estragando varias oportunidades preciosas.

Tras a reanudación, Nolito trazou axiña a súa diagonal preferida sobre a grada de Gol e marcou de chorra, coa axuda dun defensa vallecano. Pechou a táboa de marcas, o primeiro tanto de Fontás como celeste, tras un saque directo de Nolito, unha desas xogadas de pizarra das que sae unha dun cento. O partido estaba resolto cando sobre a lameira viguesa apareceu Guidetti, un dianteiro que en poucos minutos abriu novas posibilidades, o que pode resultar decisivo cando o equipo precise variantes.

Tras as dúas primeiras exitosas xornadas, diante de dous equipos asequibles, hai razóns abondas para acreditar nas posibilidades deste equipo ordenado e soñador, que saíu coma un foguete nesta súa liga 50. Cousas do Celta!

O Vigo de Julio Camba

/en , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á figura do xornalista Julio Camba, a raíz da publicación do libro Galicia (Fórcola 2015), no que Francisco Fuster recompilou medio cento dos seus artigos de temática galega.

9788416247417-217x345A publicación dunha antoloxía de artigos de Julio Camba de temática galega co título Galicia (Fórcola 2015), preparada por Francisco Fuster, permite coñecer a polémica ollada do xornalista de Vilanova da Arousa sobre a realidade do noso país hai un século. Estes artigos, publicados en cabeceiras da prensa madrileña como “El Sol” e “El Mundo”, durante o período máis rebelde de Camba, mesmo afín a ideas anarquistas, expresan, en palabras de Ramón Villares, prologuista do libro, “a súa identificación co humorismo galaico, construído a partes iguais de retranca e descrenza relixiosa”, mais tamén toda a súa animadversión ao pensamento galeguista e á política autonomista e os seus prexuízos máis vulgares sobre a lingua galega, que el falaba e consideraba “limitada” e “familiar”, útil só para que os galegos puidesen comunicarse “cos paxaros e coas árbores, co mar e co vento”. Xaora, isto non impide que nestes artigos, escritos con pluma aceirada, emerxa o seu celtismo visceral, a súa defensa da modernización, a súa crítica á emigración, ao caciquismo político e ao pintoresquismo co que se pintaba a Galicia en Madrid.

Escritos coa determinación e o humor, característicos da súa prosa xornalística, neste medio cento de artigos Camba toma o pulso a un país “de campesiños resignados e melancólicos”, onde escoita tanto “o alalá nostálxico como o aturuxo guerreiro”, reclamando nun inequívoco aceno rexeracionista “acender un gran lume de Ideal para que esas pupilas dormidas na fantasía, espertaran á vida” (“El País” 1905). Noutras pezas, como “El arte pirotécnico” (“El Sol” 1924), ensaia co celme costumista, recreando esta práctica das nosas festas populares e cualificándoa como “unha das principais manifestacións da lírica galaico-portuguesa, e quizais a máis pura de todas”. Outro tanto sucede con “Mares bravíos e mares sumisos” (“El Sol” 1924), no que explica os traballos do marisqueo na súa Arousa natal, onde “o mar é algo así como unha finca de propiedade colectiva”; ou na súa apoloxía da vieira (“El Sol” 1929), para el o marisco máis ilustre, “case sagrado”. Como considera aos promotores do Balneario da Toxa como modelo de emprendedores capaces de aproveitar os recursos do mar da Arousa e as súas posibilidades turísticas.

Julio Camba fala de Vigo en varios destes artigos, case sempre ao fío da súa rivalidade con Pontevedra, a capital da provincia. Ten moita retranca o titulado “El señor García no ha muerto” (“El Sol” 1919) no que relata a visita que George H. Borrow fixo en 1835 ao notario de Pontevedra señor García, que resultou ser un patriota pontevedrés de moitos estralos, capaz de cualificar aos vigueses de bandidos e dubidar que a ría de Vigo fose a mellor do mundo. Anécdota con tintes literarios e algún exceso que lle sirve a Camba para propoñer a Vigo como o centro de comunicacións máis importante entre Europa e América, ao tempo que aconsellar aos vigueses que considerasen a Pontevedra como un barrio do Vigo futuro. Acreditaba nas prestixiosas páxinas de “El Sol” na idea do Vigo cosmopolita, unha cidade portuaria que comezaba a medrar a velocidade de vertixe. Idea que xa adiantara en 1908 nun artigo publicado en “El Mundo”, no que ao fío da polémica de Vigo con Pontevedra, a comparaba coa existente entre Barcelona e Madrid. Para Camba daquela en Pontevedra predominaba o elemento oficial, o que levaba a que vida alí fose “pequena, pintoresca e branda”, o que a imitaba moito a de Madrid. Mentres a vida en Vigo era febril, grazas a que o seu porto era un dos mellores de Europa, “os vigueses souberon explotalo e foron construíndo diante unha cidade magnífica”. E aí Julio Camba non agocha o seu entusiasmo por Vigo: “o primeiro foi o porto e o segundo, a cidade que é como debe ser: facer as cidades para os portos que as merecen, e non os portos para as cidades, que non as merecen nunca”. Adiantaba así o xornalista do Palace o mito de Vigo como Barcelona atlántica, que se sería utilizado máis tarde polos galeguistas como Castelao e Otero Pedrayo ou polo arquitecto Palacios no seu plan urbanístico durante a Segunda República.

A pesar da súa admiración por Vigo, Camba agoiraba os perigos dunha gran cidade enriquecida de súbito, sobre todo aqueles referidos ao seu desenvolvemento urbanístico, nos que identificaba “edificios modernos tan caros coma os mellores edificios modernos de Madrid”, cheos de alardes e fantasía arquitectónica. Xaora, o arousán remataba cunha frase retranqueira que despois dun século continúa tendo utilidade: “Eu imploro dos vigueses un pouco de indulxencia por terlle aplicado a un pobo de negocios un criterio artístico tan exixente. Con este criterio, en vez de ir a Vigo, debería marcharme a Atenas, aínda que non fixen estafa ningunha que xustificase a miña viaxe, á vez que a pagase”.

Vigo, a cidade amurallada

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a recomendar o libro de Basilio Cegarra sobre o Casco Vello de Vigo.

centro-historico-de-vigoBasilio Cegarra acaba de publicar unha excelente guía visual sobre o Centro histórico de Vigo (Galaxia 2015). Un libro que actualiza os que o historiador vigués xa publicara en Edicións Nigra (1998) e en Edicións A Nosa Terra (2001) sobre o espazo urbano, coñecido agora como “Casco Vello”, constituído pola antiga muralla e por aqueloutros recantos extramuros con ela vinculados. A pesar de que non queden apenas outros testemuños que as portas efémeras de cartón pedra das festas da Reconquista, Vigo foi unha cidade amurallada. Sobre unha orografía encostada, no territorio delimitado pola muralla, entre a Ribeira do Berbés e o monte do Castro, durante dous séculos xermolou o núcleo urbano moderno de Vigo, onde en 1840 chegaron a vivir cinco mil habitantes.

A construción da muralla e do Castelo de San Sebastián comezou en 1656, en plena guerra fronteiriza con Portugal, na que participaron os membros do Terzo de Valadares e que afectou a todos os concellos da provincia de Tui. Segundo a descrición moi didáctica de Cegarra, o trazado daquela muralla descendía pola liña recta que vai do castelo, situado entre a fortaleza do Castro e o que despois foi o Campo de Granada (o noso campo da feira), até as actuais rúas da II República e Carral; continuaba detrás das praias da beiramar, dende a Laxe ao Berbés, e dende alí, ascendía até o castelo, á altura do que hoxe é o paseo de Afonso, onde se chantou a Oliveira, símbolo da continuidade e pulo da cidade. A muralla tiña sete portas e como fortificación militar que era estaba protexida por once baluartes e baterías como as da Pedra e da Moreira. Tres das portas daban acceso a beiramar, a do Berbés (chamada tamén da Pescadería), a da Laxe e a do Mar, a única de acceso acuático. Pola da Gamboa saía o camiño cara a Redondela; pola do Pracer e pola do Salgueiral (a mais achegada ao que hoxe é a porta do Sol), onde estaba a torre da Pulguiña, os camiños cara Porriño e Fragoso; mentres que pola da Falperra, abríase o de Camposancos, cara Bouzas e Baiona.

Na metade do século XIX á que até entón fora vila corsaria amurallada foise transformando nunha cidade portuaria con vontade cosmopolita. Vigo rebentou, comezou a medrar, expandiuse fóra das murallas e mesmo comezou a gañarlle espazo á ría. Xosé María Álvarez Blázquez no seu inesquecible calendario histórico de Vigo, A cidade e os días (Xerais 2008), relata a expansión da poboación viguesa extramuros “cara o barrio fabril e navieiro do Areal, polo Roupeiro, pola rúa de Santiago e pola do Pracer de Afora”. Nese contexto de crecemento, o derrube das murallas, que cinguían a cidade primeira, foi un dos empeños principais do deputado José Elduayen no seu afán de ensanchamento urbano e modernización viaria. Cando en 1861 o concello acordou o seu completo derrube Vigo contaba con 8.212 habitantes. Decontado comezou o trazado das rúas do ensanche, como as do polígono da Alameda, a de Príncipe (na zona do Salgueiral), a de Circunvalación (hoxe Policarpo Sanz), a do Ramal (Colón), a do camiño da Estación (Urzaiz), a da Travesía (Elduayen), a da estrada de Pontevedra (García Barbón). Abríase así o que sería o deseño do Vigo extramurado, pétreo e burgués da segunda métade do século XIX.

O libro de Cegarra propón ao lector que realice un paseo devagariño polo Casco Vello, reparando en cada un dos recantos, rúas, prazas, edificacións, vistas e actividades que alí se desenvolven. Esta é desas obras onde o importante son os detalles, razón pola que cada unha das fotografías conta cun texto de erudición equilibrada que as contextualiza. É moi de agradecer o esforzo do autor por recuperar do esquecemento a toponimia histórica do barrio, explicándoa con breves anotacións da tradición popular, como sucede no caso da Bancadas dos Contos da rúa Pracer, na descrición da rúa Real (a antiga rúa da Faixa) ou na descuberta da miña querida fonte da Barroca, agochada no barrio do Cura, nos antigos campiños de Poboadores. Tamén é de grande interese a identificación da autoría das edificacións principais ou a localización das esculturas, escudos, brasóns, cruceiros, petos de ánimas, farolas, reloxos ou placas máis relevantes do barrrio.

Valores dun libro moi atractivo chamado a converterse tamén en recurso didáctico para que os estudantes poidan coñecer a orixe e os alicerces da cidade na que viven. Xaora, esta guía de Cegarra é, tamén, unha reivindicación en toda regra do Casco Vello como un lugar para vivir, como un espazo urbano histórico que tras un proceso de xentrificación merece outra oportunidade. No Casco Vello, pois, atópase o celme do tecido urbano actual, o ADN do Vigo contemporáneo que medrou a velocidade de vertixe durante as sete primeiras décadas do século XX. Nas rúas da cidade amurallada xerouse a cidade revolcada e contraditoria na que hoxe vivimos.