No artigo da semana valoro como positiva a noticia da creación da delegación da Xunta de Galicia en Vigo, ao tempo que reitero a necesidade dun acordo nacional arredor da organización do territorio. Rachar por vez primeira na nosa historia contemporánea a estrutura provincial da administración constitúe un feito moi significativo.
EQUIPO DE XIZ
Foi o mineraloxista alemán Friedrich Mohs quen agrupou aos minerais nunha escala dividida en dez graos de distinta dureza, que vai do grao 1, o dos minerais moi brandos, como o talco e o xeso, que se raian coa uña, até o grao 10, o dos máis duros, como o corindón ou o diamante, que son capaces de raiar o vidro. Se empregásemos esta escala para clasificar a dureza do Celta de Eusebio, ou o que é o mesmo, o grao de resistencia que opón a ser raiado por outro equipo da súa categoría, non hai dúbida que ocuparía os postos máis baixos da escala, o dos conxuntos brandos ou moi brandos. Outrosí sucedería se tratásemos de medir a súa tenacidade, ou o que é o mesmo, o seu comportamento cando outro equipo intenta rompelo, este Celta de Eusebio que se rompe tan doadamente sería considerado un equipo fráxil, xa que posúe un grao de tenacidade moi cativo. O desta tempada nefasta, tanto no período de Pepe Murcia como nesta do decepcionante Eusebio Sacristán, é un equipo de xiz que padece duás graves doenzas: a primeira, unha enorme fraxilidade anímica, que o leva a ser incapaz de sobrepoñerse o máis leve contratempo no marcador; e, a segunda, unha moleza defensiva que o fai moi vulnerable cando os contrarios atacan con certa convicción. Esta dúas doenzas foron as causantes de que onte se empatase co Levante un partido que estaba gañado por dous goles de diferenza na primeira hora de xogo. Un resultado, até entón, moi merecido grazas a intensidade na presión e o control do medio do campo provocados por unha defensa de tres centrais e dous carrileiros adiantadísimos. Este esquema permitiu ao Celta xogar máis xunto, acadar maior número de recuperacións das habituais e aproveitar a profundidade das bandas. Así chegaron os dous goles de cabeza, o primeiro de Óscar Díaz, a piques de rematar o primeiro tempo, e o segundo de Ghilas, ao pouco da reanudación, tras unha combinación magnífica pola banda esquerda de até catro xogadores celestes. Con dous goles galegos por diante, comezou outro partido e chegou a nosa debacle. Ao Levante, que tanto lle tiña o resultado, foise para adiante e imprimiu maior intensidade ao seu xogo. Cinco minutos abondáronlle aos azulgranas para que Pedro Vega enganchase un saque de recanto, moi mal defendido polos nosos; quince minutos despois, cando o Celta perdera xa todo o debuxo e actitude da primeira parte, Vega volveu furar a Falcón (ollo, leva recibidos seis goles en dous partidos) por mor doutro fallo defensivo celeste. Foi entón, cando dende a banda, Eusebio, un adestrador que semella en período de prácticas e probas, decidiu sacar a Michu e a Dani Abalo. Xa era tarde. Vista a desastrosa segunda parte, na que mesmo se puido perder o encontro, estoutro empatiño non é mal resultado, xa que nos deixa a cinco puntos do descenso. O problema podería chegar cando no mes de xuño, no penúltimo partido en Balaídos, tivese que gañar ao Alavés. Teño as miñas dúbidas que este equipo de xiz sacase adiante un partido a vida ou morte. Así están as cousas en Balaídos.
No artigo da semana analizo a que entendo é a estratexia de Feijoo: presentarse como modelo alternativo aos erros do bipartito. Presidencialismo acusado, ruptura coa cultura comunicacional do fraguismo, liquidación do sector da boina (por galeguista e ruralizante) e ataque constante aos adversarios políticos aí onde agora máis lles pode doer, os gobernos municipais das cidades, serían manifestacións dunha estratexia que en termos futbolísticos definiriamos como «claramente atacante».
No artigo da semana crítico a falta de planificación estratéxica dos equipamentos sociocomunitarios en Vigo, ao tempo que rexeito adecisión do alcalde Caballero de ubicar a nova Biblioteca do Estado na Escola de Artes e Oficios.
QUE ALIVIO?
Con enormes dificultades e bastantes doses de fortuna o Celta conseguiu gañar ao Córdoba e romper así esa desastrosa serie dunha ducia de partidos sen coñecer a vitoria. O sufrido e raquítico un a cero supón para os nosos un enorme alivio na clasificación, permitíndolles afastarse das posicións de descenso (quedan xa a sete puntos do Alavés e adiantan no gol averaxe ao Córdoba, un dos rivais directos para fuxir desta queima), mais sendo obxectivos non convida ao optimismo xa que apenas mellorou a calidade do seu xogo. Noutro partido horrible, este Celta de Eusebio demostrou continuar instalado no medo e nun fatalismo paralizante que leva a veteranos xogadores profesionais a desconfiar nas súas propias posibilidades e cometer erros inadmisibles. O mellor do partido de onte foi, sen dúbida, un resultado que debería contribuír a superar esa extraña doenza psicolóxica, causante de moitos dos males e dores celestes desta nefasta tempada. Sorprendeu Eusebio, na súa procura do equipo ideal, coa aliñación do porteiro Falcón e de Fabiano, o único lateral que aínda non utilizara. O brasileiro foi unha das mellores noticias do encontro pola súa facilidade para incorporarse ao ataque e para formar unha pequena sociedade atacante co seu compatriota Renán. Dos centros medidos do defensa naceron dúas boas oportunidades na primeira parte; das paredes entre Fabiano e Renán (mellor que en partidos anteriores) naceu a xogada ganduxa por ambos os dous dende a banda esquerda que permitiu a Ghilas marcar de auténtica potra, só dous minutos despois do descanso. Foi un gol rarísimo, o balón empurrado co xeonllo polo arxelino entrou na portaría tan amodiño que semellaba non querer entrar. Unha metáfora da situación deste equipo que semella non querer saír do foxo onde caeu. Ben é certo que os celestes, durante a primeira parte, apenas tiveran algunha triangulación interesante argallada por Trashorras e unha oportunidade clarísima estragada por David. Os cordobeses, que xa antes do descanso dispuxeran de varias oportunidades claras, tras o gol dos celestes empurraron con intensidade e mereceron marcar en tres ou catro oportunidades. Durante a media hora final do encontro o Celta resistiu como puido, limitándose a maior parte das veces a despexar os balóns da súa área apupado por unha bancada que, dende hai tempo e diante de situacións semellantes, xa non sabe se rir ou chorar. Dende a bancada, Eusebio chamaba a resistencia meduliana cando faltando aínda un cuarto de hora substituíu a Trashorras polo central Peña, que se colocou en posicións de mediocampista coa receita de afastar a pelota da área nosa polo civil ou polo militar. Un espectáculo impropio dos celestes que xa se fixo desesperante nos catro minutos da prolongación nos que os andaluces volveron estragar outra ocasión formidable. Só o asubío final devolveu a tranquilidade á bancada e unha pracenteira sensación de alivio inundou aos seareiros cando abandonabamos o estadio.
Ao fío das procesións de Semana Santa no artigo da semana propoño unhas pequenas doses de laicismo no comportamento dos funcionarios e servidores públicos.
No artigo da semana de «Campo de Granada» (non aparece na web de Faro de Vigo) abordo, dende un punto de vista xeral e divulgativo, a cuestión das Identidades dixitais, unha das compoñentes, xunto a literacidade electrónica, do paradigma da comunicación cultural electrónica.
Durante a última década, debido aos avances das tecnoloxías da comunicación dixital, fomos incorporándonos ao emprego da telefonía móbil e das utilidades proporcionadas por Internet. Tanto as persoas que o fixeron de forma entusiasta, como as que arrastraban inevitables prexuízos ou medos sobre o emprego destas novas ferramentas convértimonos, con enorme rapidez e sen contar con ningún tipo de alfabetización específica, en lectores sobre pantallas e micropantallas. Temos a fortuna de ser testemuñas e actores da revolución comunicacional máis trascendental que a humanidade ideou, dende hai cinco séculos, tras a invención da imprenta de tipos móbiles: a da expansión mundial da comunicación electrónica.
Velaí os cambios de costumes que vivimos desde a revolución introducida pola telefonía móbil da que moi dificilmente somos xa capaces de subtraernos. Eis a mudanza dos nosos hábitos de comunicación a distancia. No móbil recibimos mensaxes instantáneas que nos convocan a un acto cultural (como fan sistematicamente concellos como o de Soutomaior) ou nos recordan unha cita médica; dende o teléfono enviámolas para expresar intimidades ou para comunicar un resultado deportivo ou unha noticia que escoitamos na radio. Outrosí sucede coas utilidades de Internet que, a pesar da fenda dixital que aínda padecemos no noso país (Galicia continúa á cola pola súa porcentaxe de usuarios), xa son empregadas adoito por maior número de usuarios. Xa non fai falta ser un friqui nin un experto nos trebellos informáticos para utilizar o correo electrónico coma a nosa primeira identidade dixital (onde recibimos comunicacións persoais e institucionais), ou a navegación na rede para ler os nosos xornais e blogs preferidos (onde, e isto é moi importante, deixamos publicadas as nosas opinións sobre os seus contidos), consultar as nosas contas bancarias ou visionar as nosas series preferidas, mesmo adiantándonos a súa emisión polas canles de televisión.
Usuarios algo máis avanzados non teñen moitas dificultades para aproveitar as utilidades destas tecnoloxías que se «actualizan» (sería máis axeitado dicir que mudan e melloran o seu funcionamento) a unha velocidade de vertixe. Empregan as terminais dos seus móbiles para publicar os vídeos e fotos que tiraron con elas nos seus blogs ou no seu perfil de Twitter, o que lles permite compartilas de forma case inmediata con todos os seus amigos e amigas de Facebook ou Tuenti, dúas das redes de sociais onde teñen aberta a súa identidade dixital. Outrosí sucede con eses case dous mil mozos e mozas entre os 16 e 35 anos que durante tres días desta fin de semana se reuniron no «Xuventude Galiza Net 09» (un encontro informático que vai xa na décima edición) para compartir de forma incansable arquivos e expresar a creatividade e a potencia informática da mocidade do noso país.
Dende estes usuarios máis avanzados até aquelas persoas que comezan a súa alfabetización na cultura dixital todas asumen unha nova literacidade, un novo xeito de ler e escribir sobre as pantallas, ao tempo que van construíndo unha identidade dixital, como parte da súa identidade persoal. Estes dous compoñentes, literacidade e identidade dixital son as dúas trabes do paradigma da comunicación dixital do que ningunha persoa, institución, administración, sociedade, empresa ou calquera tipo de entidade pode quedar alleo. Como salienta Juan Freire, o blogueiro Nomada e profesor da Universidade da Coruña, no marco dunha Internet que se está construíndo diante nosa e que pretendemos sexa un espazo de aprendizaxe e socialización, será necesario que neste futuro-presente cada persoa ou cada organización xestione a súa propia identidade dixital. Eis un reto ineludible.
Unha identidade dixital confórmase a partir das identidades fragmentarias que construímos a partir da nosa aprendizaxe das competencias da cultura dixital e das utilidades asociadas a ela que somos capaces de manexar. As identidades dixitais, tanto as individuais como as das organizacións, vanse conformando na conversa activa que mantemos na rede sexa na rede de blogs (como Blogaliza no caso noso) ou nos espazos multimodais (os vídeos en You-tube; a música en Last.fm; as noticias en Chuza, Delicious ou Technorati, as fotos en Flickr ou en Picassa). Conversa que agora se amplía e axiliza pola participación nas redes de “status” (que estás facendo?) e “presenza” (onde estás?) conformadas polas utilidades de microblogueo (Twitter, Lareta ou Gmail Google Talk) ou as de participación social e de lecer (Facebook ou Tuenti). Como as abellas, na rede imos tecendo a nosa tea cos fíos que achegamos en cada un destes espazos. Eis o reto da nova Internet 2.0 ou 3.0, mais optar por unha denominación u outra é outro debate.
UN EQUIPO CONXELADO
No frío serán do pasado sábado o Celta volveunos dar outro desgusto tremendo. Fronte a un Albacete inofensivo, que non disparou a portaría nin nunha soa ocasión, o equipo demostrou que hogano é incapaz de gañar un partido e superar a situación de parálise emocional na que entrou de forma súbita hai dous meses, cando estivo a piques de engancharse na loita polo liderado. Tras unha primeira parte horrible, na que apenas foi un fantasma errante que deambulaba desconcertado sobre a lameira, o Celta recuperou a figura e a dignidade na segunda, mais foi igualmente incapaz, mesmo xogando en clara superioridade, de levar o encontro. Sorprendeunos moito que Eusebio non introducise no equipo inicial a Ariel Rosada, hoxe a peza imprescindible para manter, canto menos, a aparencia de equipo. Como tamén nos doe recoñecer que a presenza do noso admirado Oubiña (aínda en pésimo estado de forma) sobre o terreo contribuíu a desencaixar a todo o equipo, pola súa incapacidade para conducilo e para manter os tempos de recuperación e ataque. Outrosí sucedeu co lentísimo Renan, outra sombra perdida en terra de ningures. Con estas dúas pezas esenciais avaríadas, non é extraño que o terceiro mediocampista, o pouco constante Trashorras, aproveitase para asumir só as responsabilidades do balón parado (faltas e saques de recanto), onde é o noso gran especialista. Fronte a semellante desfeita dos medios é doado comprender que os tres dianteiros tampouco funcionasen, máis aínda cando David Rodríguez traballou durante boa parte do encontro na banda equivocada (outro erro de Eusebio),Óscar Díaz agachaba a responsabilidade de arriscar e o moi sobrevalorado Dinei (outro nunha baixa forma escandalosa) nunca estaba no lugar oportuno cando debía rematar. Sen medio do campo que funcionase, os centrais, Rubén e Jordi, pateaban as pelotas coma se fosen zagueiros de rugbi, mentres aos dous laterais, Edu Moya e Fajardo (os compoñentes máis frouxos do conxunto) abondáballes con non ser superados nalgún infrecuente contraataque manchego. Apenas o entusiasmo e a intensidade de Rosada, que entrou tras o descanso en substitución de Borja, e a seriedade habitual do porteiro Notario se salvaron doutro novo naufraxio do colectivo. A expulsión, ao comezo da segunda parte, de Kitoko (o mellor xogador vermello, que mandaba no centro do campo), semellaba que facilitaría as posibilidades de marcar dos nosos. A superioridade numérica facilitou o control da pelota e o seu envío descontrolado sobre a área, mais non se traduciu en aumento das oportunidades reais de gol. Apenas podemos contar un remate de David, un tiro libre que o mestre Trashorras enviou con enorme precisión á escuadra e ao rexeite posterior que Michu enviou ao longueiro. Nesas dúas oportunidades estragadas nos minutos finais estivo a clave do empate e quen sabe se o futuro do noso equipo. As formas elegantes de Eusebio non dan froitos. Este Celta é un equipo conxelado na súa impotencia.
No artigo da semana reflexiono sobre os índices de lectura máis recentes dos que dispoñemos. O repunte dos hábitos lectores, o incremento da lectura en galego, a mobilización lectora da mocidade e o importante papel das bibliotecas escolares e do sistema escolar neste proceso son algunhas das cuestiónas abordadas.
No artigo da semana (non aparece na web de «Faro de Vigo») propoño unha dupla proxección para a efeméride da Reconquista: como festa primeira do Casco Vello e como festa do Vigo futuro.
Non son un fanático da Reconquista nin tampouco teño fobia ningunha contra ela. A figura do capitán Bernardo González del Valle «Cachamuíña», o noso heroe local por excelencia e primeiro gobernador militar do novo Vigo, merecíame apenas o respecto de ser lembrado na balada que a el e a María Pita dedicou Siniestro Total («ron ron la botella de ron…»). O seu heroísmo na noitiña do 27 de marzo de 1809 desfacendo a machada a porta da Gamboa –canto menos así o relataba en 1810 José Fernández y Neira en Proezas de Galicia, a primeira crónica publicada en galego no século XIX, logo recollida e fixada por José de Santiago e Gómez na súa Historia de Vigo de 1896– considereino unha glorificación hiperbólica dun acontecemento que supuxo outro triunfo do pensamento absolutista fronte os valores republicanos (liberdade, igualdade e fraternidade) que representaban as tropas mercenarias ao mando de Jacques Antoine Chalot.
Porén, despois de douscentos anos, aquel levantamento contra a invasión do exército francés, que despois supuxo o recoñecemento como tal da nosa cidade e a concesión por parte do consello da rexencia en 1810 do título de «fiel, leal, e valerosa», compréndese con maior obxectividade. Fronte as fabulacións, erros e manipulacións interesadas (froito da historiografía romántica do século XIX), que se foron transmitindo acriticamente dunhas a outras obras da nosa historia local, a actual historiografía salienta unha nova perspectiva nos acontecementos: a Reconquista viguesa foi un levantamento dos paisanos que sen axuda de estado ningún se mobilizaron para defender a vida e as propiedades das súas familias.
Así o argumentan con datos e documentos as obras publicadas máis recentes sobre a cuestión: os libros de Eduardo Rolland (Reconquista. Vigo en armas) e Xosé Ramón Barreiro Fernández (Historia social da Guerra de Independencia en Galicia), ambos os dous editados por Xerais este ano, e a serie diaria de Antonio Giráldez Lomba sobre o «Bicentenario da Reconquista» e a semanal de Javier Mosquera sobre «Protagonistas da Reconquista de Vigo», ambas as dúas publicadas en Faro de Vigo. Fronte a inexistencia dun exército regular, o pobo galego (labregos, mariñeiros e cregos), organizouse en 261 alarmas comarcais que, dispostas ao longo da costa e da raia portuguesas, se comunicaban dende lugares estratéxicos mediante sinais de fume e fogo. Segundo Barreiro Fernández, as alarmas mobilizaron por este sistema a 200.000 persoas e 17.000 oficiais, elixidos polo pobo, que fixeron fronte á invasión das tropas napoleónicas para defender o seu e aos seus.
Esa foi a clave política da primeira revolución popular galega do XIX e esa debería ser a chave coa que en Vigo deberíamos abrir, fóra de calquera exacerbado localismo ou da exaltación de glorias e enseñas militares (que non veñen ao caso), este ano a efeméride da Reconquista e o vindeiro o bicentenario do recoñecemento da cidade como tal. A Reconquista non pode ser máis ca unha festa cívica e popular compartida por todos os sectores sociais vigueses. Dende esta perspectiva é posible repensar o modelo de celebración da efeméride proporcionándolle unha dupla proxección: a primeira a de intensificar o ritmo do proceso de reconquista cívica do Casco Vello como un espazo urbano identitario de encontro e convivencia; a segunda a de convertir esta data no referente cívico e popular da planificación estratéxica da cidade e do seu carácter metropolitano.
Afortunadamente a primeira proxección xa está en marcha dende hai anos, grazas ao esforzo dos veciños do Casco Vello que promoven contra vento e marea a invención dunha festa civil que constitúe un pretexto necesario para que o resto dos vigueses reconquistemos durante unhas horas as ruelas dun barrio que o desarrollismo franquista e a desidia das corporacións democráticas abandonaron no esquezo e na degradación. Esta festa popular e laica (algo tamén moi meritorio) constitúe unha oportunidade para descubrir as mudanzas que se están producindo no Casco Vello, para coñecer as edificacións patrimoniais recuperadas ou en proceso de selo, para gozar da peonalización ou para visitar o renovado tecido comercial e hosteleiro do barrio. A Reconquista é a festa primeira do Casco Vello.
Porén, a segunda proxección está por desenvolver. O acto institucional artellado arredor da entrega dos títulos de «Vigueses distinguidos» non abonda para acadala. Precísase un acontecemento de maior calado que facilite a participación popular no deseño do Vigo do novo século. A posibilidade de artellar un grande foro, congreso ou rede social virtual sobre o Vigo do 2030 ou 2050 (a cidade dos nosos netos) podería ser unha posibilidade a considerar. A Reconquista debería ser a festa do Vigo futuro.
