Continuemos soñando os nosos soños

/en , , , /por

Cada tarde de San Silvestre procuro un temazo de Oasis para compartir azos e esperanzas para o novo ano. Neste 2015 escollo «Little by little» (2002), unha canción na que Noel Gallagher apela a continuar loitando polos nosos soños:

«Somos xentes loitando pola nosa existencia. Non tratamos de ser perfectos, mais somos libres soñando sós os nosos soños sen resistencia, consumíndonos como as estrelas que desexariamos ser» «Por que pouco a pouco demos todo o que sempre soñamos, pouco a pouco as rodas da túa vida desapareceran devagariño.»

Con todos os meus votos de ventos portantes de esperanza para o 2016!

Onte 1547: Feminicidio

/en , , , , , /por

feminicidio_en_galicia

O magnífico Portal das Palabras elixiu “refuxiado” como a palabra do ano 2015. Mil setecentas persoas escollérona entre a media ducia de finalistas, –onde estaban “feminicidio”, “rechouchío”, “indignación”, “xihadismo” e “plebiscitario”–, probablemente para expresar a súa solidariedade cos millóns de persoas obrigadas a fuxiren dos seus países de orixe cara Europa. Xaora, e co maior respecto para esta escolla, para min é “feminicidio”, palabra aínda non incorporada aos dicionarios galegos, a triste protagonista deste ano. Este asasinato imparable de mulleres por razóns de xénero, que onte en Galicia acadou a sétima vítima, a quinta na área metropolitana viguesa e a número 55 en todo o estado, non pode ser abordado de forma rotineira nin como un fenómeno social inevitable. Este feminicidio debe pasara a formar parte central da axenda pública (a utilizada polos medios e institucións públicas), das preocupacións das organizacións políticas (non só durante os debates de campaña) como das iniciativas e organizacións sociais e cívicas  (non só dos grupos feministas). Razóns polas que cómpre chamar as cousas polo seu nome: “feminicidio”, “violencia machista”, “asasinato”, “lacra”, “noxo”, “nunca máis”… Verbalizar esta traxedia coas palabras axeitadas, fuxindo de eufemismos e termos ambiguos, é o primeiro requisito para poder intentar erradicala.

Campo do Fragoso CLXXI

/en , , , , /por

adiosaugustoGRAZAS, AUGUSTO

Lembraremos a derrota de onte contra o Athletic Club como o encontro da despedida de Augusto Fernández, un xogador que en tres tempadas e media, pouco máis dun cento de partidos, gañou un espazo de seu no cadro da memoria dos celestes imprescindibles. Futbolista honrado e estudoso, técnico e físico, reflexivo e afouto, o capitán era o home de Berizzo na lameira. Augusto era no Celta de Berizzo ese xogador de presenza invisible que se ocupaba de que o equipo nunca perdese nin a súa forma táctica nin as pulsacións emotivas precisas en cada tempo do xogo. Reconvertido dende a súa posición na banda dereita á de medio centro defensivo, unha decisión luminosa do Totto na pasada tempada, Augusto forma parte con todo merecemento dese grupo de celestes de auténtica lenda, que ocuparon esa posición esencial como Mazinho, Makelele ou Borja Oubiña. Cando foi substituído no ocaso do partido, recibiu a lóxica gratitude de todo Balaídos.

Mágoa que a despedida do noso capitán fose tan amarga nun partido fronte a un Bilbao rochoso e moi marrulleiro que dende os minutos iniciais propuxo ao Celta unha longa e moi dura batalla de desgaste no centro do campo. Coa excepción da ausencia de Nolito, Berizzo dispuxo o seu equipo de gala que durante a primeira parte intentou atopar por activa e por pasiva as fendas a un rival moi duro de roer, capaz de defenderse e de buscar na velocidade de Iñaki Williams ou na veteranía de Raúl García e Aduriz a súa oportunidade.

Na batalla por dirimir quen perdía a súa posición e gañaba superioridade, a mobilidade de Wass e Orellana facilitaron no Celta o xogo combinativo que procuraba a construción do espazo do baleiro. Transcorrido un cuarto de hora, Aspas inventouse unha das súas xenialidades, un pase vertical de tiraliñas que Wass non agardaba. Pouco despois o Celta adornouse nunha xogada preciosa na que participaron media ducia de xogadores, mais que Orellana malogrou cunha cabezada insuficiente na área pequena. Fieis ao seu espírito os de Berizzo intentaban construír con orde unha e outra vez, mais non atopaban a agulla de marear a un Athletic que aproveitando a súa superioridade nesa batalla física da presión no medio do campo chegaba tamén con facilidade diante de Sergio.

Tras a reanudación, as cousas non melloraron para o Celta que recibiu dous avisos moi serios, primeiro nun longueirazo de Raúl García e despois nun remate de Aduriz ao pao. Dúas accións que demostraban que os leóns estaban dispostos a levar os dous puntos á Catedral. Secomasí, o partido transformouse nun irevir dunha a outra portaría, cheo de faltas e interrupcións, o que foi agotando e desconcentrando aos celestes. Nunha desas accións, unha perda de Orellana, apenas un borrón do poeta, que como sempre estivo incansable, que non foi ben cuberta por Sergi Gómez, facilitou que Aduriz centrase sobre Raúl García e este superase con facilidade a Sergio. Unha xogada moi desafortunada dos celestes que desequilibraba unha batalla até entón moi igualada. Nin a entrada na lameira de Guidetti nin de Radoja, que substituíron a Tucu e Augusto, onte ambos os dous moi discretos, achegaron solucións a un equipo que quedara agotado por un intercambio tan brutal de centrocampismo. Xaora, faltando apenas dez minutos, Hugo Mallo tivo nas súas biqueiras o empate, enviando un balón ao longueiro. Mais os ventos non semellaban propicios onte para que marcasen os celestes.

Unha derrota, probablemente merecida, que non pode empañar un ano extraordinario para o equipo de Eduardo Berizzo, tanto polo final da tempada pasada como por esta asombrosa primeira volta en posicións europeas. Así o entendeu a bancada despedindo xa con saudades a Augusto Fernández, que polas extrañas regras desta competición, poderá enfrontarse en apenas dez días aos compañeiros do que foron as súas cores.

Onte 1546: «Teoría do riso» de Antón Patiño, presentación en Librouro

/en , , , , /por

934066_10207831573534777_7876007362546277572_n

Pechamos onte o programa de actos e presentacións de 2015 coa de Teoría do riso de Antón Patiño. A pesar do infrecuente da data, en Librouro non cabía unha agulla nun acto no que o crítico e comisario Alberto González Alegre e o músico e escritor Julián Hernández debullaron os contidos dun libro que despois da publicación en 2006 de Océano e silencio supón a volta á poesía do pintor e ensaísta vigués.

1918652_1013820045344349_7316512680407717004_nAlberto González Alegre ancorou Teoría do riso tanto na liñaxe monfortina do autor e dos seus estudos das obras de Reimundo Patiño e Lois Pereiro como na viguesa «da que colleu a auga e o mar moi presentes no libro». Lembrou a publicación de Esquizoide en 1979, «un cómic sen palabras, que representa xa o binario, tan característo en Antón Patiño, o poeta e o pintor, que admira os símbolos poéticos de Saura e Uxio Novoneyra, grandes amigos seus». «En Teoría do riso están presentes os seus contidos pictóricos, mesmo a definición da súa pintura, estabelecendo un pacto polícromo, do boli sobre o papel e da pintura sobre o lenzo». Pola súa banda, Julián Hernández salientou que para Patiño o riso é un elemento subversivo, «unha manifestación demoledora dalgúns comportamentos humanos», así como a importancia para el da paisaxe «como marco e material poético, onde reside a orixe da abstracción».

XG00248801Pola súa banda Antón Patiño comezou salientando a importancia do «efecto Librouro» capaz de reunir a tanta xente nunha data coma esta.«Teoría do riso non é nin un manual de retranca nin de risoterapia. Ten un carácter político, como un cronotopo da revolta. Todo xira arredor do título, como un espazo do riso, para estar xuntos, como unha proposta libidinal, moi na liña do que se facía nos anos sesenta.» «O libro naceu dun grafiti ou de frases escoitadas, como a memorable dunhas rapazas na praia de Barra ás que lles oín dicir “os peixes non morren afogados”. Intentei capturar, apreixar material oral, buscando a camaradaxe da penumbra dos lectores e lectoras, mais consciente daqueloutro verso de Novoneyra, “Que as palabras non tapen o silencio”.» Rematou Patiño confesando que cría «na policromía cultural, na diversidade, na creba dos grandes relatos, nas minorías e no proxecto de revolta, nesa subversión dos sentidos imprescindible na arte e na literatura.»

O ano das Irmandades

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo abordo a celebración do centenario da creación das Irmandades da fala.

A_Nosa_Terra,_1916Case no abrente de 2016, no que homenaxeamos o 17 de maio a Manuel María e lembraremos o centenario do nacemento dos poetas Miguel González Garcés, Manuel Lueiro Rei e Lorenzo Varela, non podemos esquecer que será tamén o ano das Irmandades da Fala. Unha conmemoración dun centenario histórico: o da creación dunha organización cultural e política que por vez primeira se definía como nacionalista e consideraba a Galicia un suxeito político. As Irmandades supuxeron un xeito novo de entender o país, superador da ideoloxía rexionalista, abrindo un vieiro novidoso para o porvir do país e do idioma e cultura galegas.

Centenario promovido por unanimidade de todos os grupos do Parlamento de Galicia que no pasado mes de abril instaron á Xunta de Galicia a declarar 2016 como “Ano das Irmandades da Fala” e a estabelecer “un programa de actividades conducentes a divulgar o coñecemento do encomiable labor desta organización, animada polo propósito de traballar pola consecución dunha Galicia máis culta, libre, xusta e comprometida consigo mesma”. Centenario que sabemos xa está sendo preparado por institucións como o Consello da Cultura Galega, a Real Academia Galega, o Concello da Coruña, a Deputación da Coruña, que anunciaron as primeiras iniciativas do que debería constituír unha gran celebración colectiva.

O xermolo das Irmandades estivo na campaña que Antón Vilar Ponte iniciou o 5 de xaneiro de 1916 nas páxinas de La Voz de Galicia promovendo a creación da Liga de Amigos do Idioma Galego, unha organización concibida para defender, fomentar e dignificar o uso do galego. Respondía así o chamamento que Aurelio Ribalta fixera uns meses antes dende a revista Estudios Gallegos reclamando unha defensa da lingua galega. O 21 de marzo de 1916, Antón Vilar Ponte publicou o folleto Nacionalismo gallego (Apuntes para un libro). Nuestra afirmación regional no que perfilaba un argumentario que situaba o idioma como cerna da identidade galega: “a nosa lingua é o camiño de ouro da nosa redención e do noso progreso: sen a lingua morreremos como pobo, e nada significaremos endexamais na cultura universal”. O 18 de maio Vilar Ponte convocou nos salóns da Academia Galega, daquela radicada na coruñesa rúa de Rego de Auga, unha xuntanza na que vinte persoas acordaron a creación dunha Irmandade dos Amigos da Fala da que o propio Antón sería o seu primeiro conselleiro.

Despois da creación da agrupación coruñesa, no mesmo ano 1916 foron constituíndose con idénticas finalidades de defensa da lingua outras irmandades en Santiago (o 28 de maio, presidida por Lois Porteiro Garea, participante na xuntanza coruñesa), en Monforte, Pontevedra, Ourense e Vilalba, chegando a contar o movemento con duascentas persoas, a maior parte delas intelectuais e profesionais liberais. O proceso delongouse nos dous anos seguintes no que se chegaron a formar até 28 irmandades locais, que agrupaban a setecentos afiliados, ademais das emigrantes radicadas en Madrid, La Habana e Buenos Aires, nas que se organizaban cursos de galego, xogos florais, exposicións e recitais, ademais de incorporar devagariño iniciativas de carácter político. A aparición o 14 de novembro de 1916 do primeiro número do periódico A Nosa Terra, voceiro das Irmandades, publicación galega monolingüe con 2.000 suscritores, unha cifra moi respectable, así como a celebración en Lugo da Iª Asemblea Nazonalista o 17 e o 18 de decembro de 1918, supuxeron a consolidación das Irmandades como o movemento nacionalista galego que, entre outros obxectivos, procuraba a autonomía integral de Galicia, a cooficialidade do castelán e o galego ou o ingreso de Galicia na Liga das Nacións.

Este desenvolvemento do pulo das Irmandades foi parello o das agrupacións e coros folclóricos tradicionais, iniciado en 1915 en Ferrol con Toxos e Frores e Lugo con Cántigas e Aturuxos, e que continuaría no 1916 na Coruña con Cántigas da Terra, en Pontevedra con Foliadas e Cántigas e Mondariz con Agarimos da Terra. Agrupacións musicais que no marco das ideas galeguizadoras das Irmandades, pretendían recuperar o patrón de enxebreza musical nos seus repertorios (alalás, foliadas, muiñeiras…), o emprego de instrumentos tradicionais, o coidado do vestiario dos participantes, a exaltación dos símbolos nacionais (himno e bandeira) e o fomento do emprego da lingua galega.

A celebración deste Ano das Irmandades é unha oportunidade excelente para facer balance dun século decisivo na historia de Galicia e da contribución que fixo o movemento nacionalista. Como tamén o é para valorar o estado actual da lingua, a trabe de ouro das Irmandades, así como para recuperar do esquezo algunhas figuras esenciais daquel pioneiro agromar nacionalista, como a dos irmáns Antón e Ramón Vilar Ponte.

Onte 1545: «Sufragistas»

/en , , , , , , /por

Sufragistas-987561361-largeGustoume Sufragistas, o film de Sarah Gavron sobre a conquista do voto feminino no Reino Unido hai un século. Cine político que reivindica tanto a dignidade das mulleres como afirma a necesidade de pelexar, mesmo até poder perdelo todo, se queremos conquistar os dereitos civís. A excelente reconstrución histórica, tanto no guión como na ambientación, axuda a facer crible o papel de Maud, a protagonista interpretada por Carey Mulligan, unha nai traballadora que toma conciencia e asume todos os riscos de enfrontarse á sociedade patriarcal, representada polos membros da policía, o xefe abusador e o seu propio e medroso marido. Sufragistas aborda un conflito politico, o da conquista dos dereitos da muller, que non afecta só a media humanidade, mais faino dende o eido privado, asumindo que só transformando ese espazo é posible enxergar outro futuro. As emocionantes imaxes históricas finais expresan a actualidade dunha película que aventuro se converterá nun clásico didáctico. Moi recomendable.

Onte 1544: A camiseta é a camiseta

/en , , , , /por

a_camiseta_e_a_camiseta

Non podo deixar de recomendar esta peza memorable sobre o que é o sentimento celeste. 75 segundos de emoción sostida a rentes da lameira do Fragoso na que se repasa os mitos recentes e a identidade dun equipo de todos e todas. A locución de Eduardo Berizzo pasará a historia do celtismo. «Isto é máis que 150 gramos de tea celeste, é máis que a camiseta celeste, é a camiseta nosa. É unha camiseta que chora, que sente, que estoura na bancada, que sabemos estivo abaixo, mais que tamén moi arriba, non é unha camiseta só para os domingos é unha camiseta para toda a vida.» O ton épico do texto e a locución maxistral do adestrador arxentino, que se recrea nos matices e no ritmo de cada frase, dálle ao vídeo unha inagardada emotividade. Excelente nadaliña celeste.

 

Onte 1543: Mensaxe descafeinada

/en , , /por

Non estiveron moi finos os asesores de El-Rei nin na posta en escena nin nos contidos da súa mensaxe de nadal deste ano. A elección da sala do trono do Palacio Real expresa unha ostentosa grandilocuencia do monarca que, coa intención de distanciarse do estilo campechano do pai, faino tamén da cidadanía. Como a teimosa insistencia na unidade de España e «a grandeza da historia que nos une» amosa a súa incapacidade para entender a complexidade do proceso soberanista en marcha en Catalunya e en Euskadi. Xaora, probablemente, foron os seus silencios sobre a corrrupción e sobre a situación de precariedade e desigualdade na que vive unha parte da sociedade española o maior erro do discurso. Os chamamentos ao diálogo, as súas referencias a lacra da violencia machista ou a súa despedida nas linguas oficiais non puideron agochar un discurso escasamente social e no que faltou vontade rexeneradora. A de El-Rei Felipe VI pareceume unha mensaxe descafeinada, moi pegada ao discurso conformista enunciado tantas veces por un Rajoy en horas baixas.

 

Onte 1542: Aida e Amparo

/en , /por

O atropello mortal de Aida e Amparo conmocionoume. Dúas amigas que perderon a vida cando regresaban de tomar un café a carón da casa. Outra volta a desgraza inagardada, inexplicable, que nos enfronta coa finitude e a continxencia. Aida Fernández Ríos era unha das científicas galegas máis acreditadas. Dedicou a vida á oceanografía no Instituto de Investigacións Pesqueiras de Bouzas. O mes pasado nos Premios da Crítica, onde participou no xurado de investigación, comprobamos que o seu optimismo era tan contaxioso como o seu entusiasmo pola vida un agasallo para os outros. A Amparo Costa coñecina antes, hai máis de trinta anos, nas primeiras escolas de verán. Era unha das mestras da escola galega das pombas, unha militante da lectura e da educación cooperativa. Hoxe choramos por vós, benqueridas Aida e Amparo.

Onte 1541: «Libro do mal amor» do IES Laxeiro

/en , , , , , , /por

Cando visitei o IES Laxeiro de Lalín, Gracia Santorum agasalloume un exemplar do Libro do mal amor. Haikus contra a violencia de xénero. Unha auténtico alfaia, tanto pola calidade da edición como pola experiencia didáctica que supón, onde alumnado e profesorado do centro abordaron un labor colaborativo no que reflexionan sobre a violencia e o machismo utilizando os recursos expresivos da poesía e da ilustración. Traballo artístico ao que se sumaron máis de corenta escritores e escritoras que crearon cadanseu haiku denunciando o feminicidio. Máis alá da valiosa achega artística, tanto dos textos como da ilustración, este libro testemuña o interese dun enfoque didáctico transversal e interdisciplinar que aborda co alumnado de secundaria o ADN do machismo, onde xermola o mal amor, eses comportamentos de posesión que constitúen expresión do modelo de amor romántico tan nocivo. Parabéns por tan modélico traballo a Gracia Santorum, promotora da experiencia, como á comunidade educativa, que dirixe Uxío Grande. Orgullo de ensino público galego!