Onte 77: Vigo a 80 rpm

/en , , , , , , /por

A memoria da movida viguesa dos 80, aquela axitación cultural que coincidiu coa reconversión naval, protagoniza dous dos nosos libros desta campaña de nadal. Un relato documental en voz dos protagonistas, preparado polo xornalista cultural Emilio Alonso, e unha grande reportaxe fotográfica de Víctor de las Heras. Dúas achegas que contribúen ao proceso colectivo de memoria dun fenómeno que foi moito máis ca un estoupido musical e puxo algúns dos alicerces sobre os que se desenvolveu a chamada “industria cultural” viguesa das dúas últimas décadas. Onte presentamos o documentadísimo libro de Emilio, o responsable daquel exemplar programa de radio local, “A trincheira”, onde se seguiu co maior detalle todo o que foi acontecendo. Algúns dos protagonistas daquel tempo revolcado de entusiasmo acompañaron ao autor no serán da estrea e no concerto posterior en La Iguana. A vindeira semana, o xoves 1 de decembro, ás 20:30 horas no Auditorio do concello de Vigo presentaremos o segundo libro, Vigo a explosión dos oitenta.

Onte 76: Tobaruela, fomentador

/en , , , , /por

Na presentación de Poñente díxoo Tito Fernández Prieto: “Pere Tobaruela é un fomentador, xa que descubre axiña as nosas posibilidades. É un holandés do mediodía”. Escritor catalán, afincando dende hai poucos anos en Galicia, narrador nato que escribe para todos os públicos, o compromiso de Pere coa lingua e coa literatura galega, co país de noso, máis aínda nestes tempos difíciles, merece beizón. Cunha recoñecible pegada autobiográfica, Tobaruela ofrece en Poñente unha novela histórica sobre aqueles fomentadores cataláns que entre finais do XVIII e comezos do XIX alicerzaron a actividade da salga de sardiña nas rías baixas. Agora, Tobaruela, ao xeito de fomentador literario, contribúe a recuperar a épica do inicio da industrialización dun dos nosos sectores de ribeira, ao tempo que continúa o diálogo entre Galicia e Catalunya. Roubándolle as palabras o mestre Llach, a luz de poñente que procura Tobaruela é a que descubre un mundo novo, unha luz descoñecida.

Onte 75: Libro do Nadal

/en , , , , /por

No primeiro día da era Rajoy viaxei a Lugo, tras previo xantar cun equipo de autores no Barco de Valdeorras, para presentar Trece noites, trece lúas, o moi fermoso libro sobre os mitos, ritos e tradicións do nadal galego escrito por Antonio Reigosa e ilustrado por Noemí López. Non houbo queixa! Suso Regueiro, un mestre deste tipo de cerimonias, como non coñezo outro no país, iniciou e pechou coa súa delicada atención un acto literario brillante no que participaron case un cento de persoas, que ateigaron os dous andares da sala e agotaron os libros á venda. O de Reigosa é Noemí é un  libro concibido con agarimo para utilizar nas bibliotecas familiares e escolares, un auténtico galano no que non falta detalle, co que iniciamos a moi intensa campaña de presentacións deste nadal da crise. Agardo poder atender un calendario que nos levará por todo o país durante estas vindeiras catro semanas. Hoxe, na segunda etapa, estaremos na facultade de Xeografía e Historia de Compostela, acompañando a Pere Tobaruela para presentar a tradución ao galego da súa Llum de ponent.

Onte 74: «Mellorserá»

/en , /por

A vitoria esmagadora do Partido Popular, a pesar de que estaba cantada, entristeceunos. En Galicia foron moi raquíticas as ledicias para a esquerda: o mantemento dos escanos do BNG, mesmo a pesar da súa lixeira perda de apoios; e a notable subida de Esquerda Unida, que triplica o seu número de votos e que na provincia de Pontevedra supera a barreira do 5%. O fracaso do PSdeG-PSOE foi brutal, sen facer diferenzas entre Blancos, Pachis, Caballeros ou Camaños, unha desfeita que non se pode agochar. Con estes resultados diante, a posibilidade de reconstruír unha alternativa ao actual Goberno de Feijóo é hoxe inverosímil. Por riba, ver cara os resultados de Catalunya e Euskadi dá envexa, dúas nacións cuxo comportamento político enxerga horizontes de maior autogoberno. No entanto, non é posible abandonarse na desolación. Quizais agoirando o que viña enriba, antes de coñecer o resultado electoral, publiquei este tuit motivado polas recentes derrotas celestes: «Cómpre enxergar os novos tempos cun chisco de ironía. Mudar a «Mellorserá» é unha das propostas para o Celta e para o país.» O progresismo e o nacionalismo galego non poden conformarse con este lamentable resultado nun entorno conservador e recentralizador que dá moito medo.

Cultura do derbi

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a cultura do derbi futboleiro galego.

O segundo libro de Vigo por Magar ábrese cunha fotografía da viguesa “Peña Xaburú” en Riazor. Datada o 9 de setembro de 1960, un grupo moi numeroso de celtistas, entre os que aparece o propio Magar, amosa a súa ledicia e elegancia (todos levan lazo ou garabata) baixo unha pancarta na que se le o seguinte texto en galego: “Vigo. Peña Xaburú ¡Aquí estamos, non o merecedes…, pero os animamos!” . Toda unha declaración de lealtade celeste dunha afección que, xa daquela, sabía estar ás duras e ás maduras. Segundo relata Fernando Gallego na súa historia do Celta, publicada por “Faro” con motivo do 75º aniversario do club, tras o descenso a segunda o ano anterior, a afección celeste estaba un chisco queimada co seu equipo, o que explicaría o de “non o merecedes”, unha chanza que resultou ser un revulsivo eficaz, xa que os seareiros regresaron felices a Vigo grazas ao solitario gol de Gómez co que o Celta gañou aquel derbi. Resultado que sería máis abultado no derbi de primavera en Balaídos, no que marcaron Igoa, Zamorita e, outra vez, Gómez, o noso dianteiro centro.

Hai cincuenta anos os derbis do Celta co Deportivo eran moi frecuentes. No verán, formando parte da pretempada, celebrábase o “Trofeo Amistad”, a dobre partido, un en cada cidade. Os seareiros viaxaban por milleiros para non deixar sós aos seus. En 1965 foron 8.000 os celtistas que acudiron a Riazor, un número superior ao de socios, algo asombroso. A ledicia daquela festa, que os celtistas iniciaban ao mediodía nos viños dos Olmos, “quecíase” polo anuncio das primas ofrecidas polos presidentes para motivar ao seus xogadores en partidos “transcendentais” –que podían chegar as dúas mil pesetas por barba– ou polos comentarios irónicos dalgúns xornalistas que criticaban nos medios coruñeses a tradicional “ferocidade olívica” ou que denominaban a Vigo como “cidade dos tranvías”, o que non sei se interpretar como un velado piropo. Unha rivalidade futbolística comezada en 1908 cando o Deportivo da Sala Calvet visitou o campo vigués do Fortuna C.F. e que continuou o ano seguinte cando o 15 de maio de 1909 se inaugurou o campo de Riazor co primeiro derbi, tamén co noso primeiro “team” vigués.

Magoadamente, dende hai vinte e cinco anos, coincidindo coa volta do Deportivo e do Celta a primeira e cos anos máis gloriosos deportivamente de ambos os dous clubes, perdeuse aquela cultura do derbi e do seu “fair play”, concibido como festa de encontro das afeccións, sendo substituída por unha confrontación pailaroca que emula a cultura hooligan e ao odio tribal. Quizais foi o derbi en Riazor do 7 de xuño de 1987, gañado polo Celta, con ambos os dous clubes xogándose a cara de can o ascenso a primeira, o que abriu a cultura das pelexas e da confrontación entre algunhas peñas de ambos os dous equipos. Un modelo de confrontación que non foi evitado polos presidentes dos clubes e que foi aproveitado de forma irresponsable por algúns políticos populistas, como testemuñan as fotos inesquecibles dos cornos de Francisco Vázquez na grada ou as actuacións de Antonio Nieto Figueroa “Leri” nos derbis de Balaídos. Os apedramentos dos autobuses da afección celeste no derbi da pasada semana, minimizados polo presidente Lendoiro, amosan que esa cultura da violencia asúmese como inevitable nos derbis. Outrosí sucede cos cánticos das afeccións, afirmándose por oposición ao rival (“Vigo, no”, “Coruña, non” ou outros sintagmas que non debemos reproducir), amosando unha carencia de autoestima e de confianza nas posibilidades do equipo ao que apupan.

Transformar rivalidades futbolísticas en confrontacións violentas entre Vigo e Coruña, dúas cidades irmáns, que sabemos compiten entre si nos mercados financeiros, nos fletes portuarios ou na chegada do tren de alta velocidade, resulta inadmisible e moi perigoso para a existencia dun proxecto de convivencia chamado Galicia. O entendemento entre Vigo e A Coruña, os dous motores industriais e financeiros cos que contamos, é esencial para o futuro do país.

Estou convencido que é posible a existencia dunha rivalidade goleira galega, moi intensa e emocionante, sen que isto impida o recoñecemento do rival, como o noso irmán e como o noso cómplice. O intenso derbi vasco, demostra que é posible un modelo de rivalidade deportiva que non estea baseado en negar ao contrario e atacalo de forma tribal. Ambos os dous clubes, tanto as súas directivas como os seus cadros de xogadores, os alcaldes, os partidos políticos e os medios de comunicación deben traballar arreo por recuperar aquela cultura do “fair play” doutrora. Non debemos renunciar a que algún día sexa posible tomar un viño nos Olmos coa camiseta de Iago Aspas ou unhas ostras na Pedra vestindo a de Valerón antes de celebrar un dos derbis galegos de primeira. Queda case todo por facer.

Onte 73: Derrota

/en , , /por

Tras a enésima derrota en Balaídos é doado comprobar o elevado umbral de resistencia do celtismo diante da adversidade. Un índice que sei medir, dende hai tempo, polo nivel de ruído provocado polas conversas dos serareiros no ouruga de Urzaiz ao regreso de Balaídos: canto máis balbordo, maior satisfacción pola goleira; canto máis silencio, maior desacougo. Onte foi un deses días de silencio espeso, onde nin sequera se podía botar man dun novo fracaso do Deportivo, un fierabrás que moito leva axudado a aliviar as derrotas de noso. Chama a atención que Paco Herrera, o adestrador do Celta, aínda non entenda a identidade do seu equipo e lamente que os seus non ganen os partidos, a pesar de xogar ben. Herrera ignora esa regra non escrita, que até o celtista máis noviño xa coñece: «cando o Celta arrecende a posibilidade real de gozar do mel nos beizos, prodúcese unha axitación interna de orixe descoñecida, que lle impide saborealo». Manuel Rivas diría que o camiñar celeste é o de Charlot, un paso adiante e outro atrás, como o verso emblemático de Díaz Castro que tan ben lle acae o primeiro equipo dun país curtido en mil derrotas. Herrera, aí está a orixe dos fracasos recentes.

Campo do Fragoso CXIV

/en , , , /por

SÍNDROME DE FILIAL

Creo que ten razón meu irmán Eduardo cando di que este Celta padece a síndrome de filial, eses equipos tan simpáticos para os rivais, gabados por tratar ben a pelota, por ter vontade combinatoria, mesmo por chegar a golear, mais que tamén, finalmente, son doados de superar para os equipos máis feitos e competitivos debido a súa febleza de carácter. Nos dous últimos partidos, os célticos amosaron síntomas moi preocupantes desta síndrome e pagaron con senllas derrotas, moi dolorosas ambas as dúas, a súa escasa entidade defensiva e a súa incapacidade para desbordar a dúas defensas (portarías incluídas) serias, contundentes e fiables tacticamente. Aí quizais poida residir algunha das razóns que, transcorrida máis da metade da primeira volta, sitúan ao equipo noso nun chanzo inferior aos catro galos da categoría, Hércules, Almería, Deportivo e Valladolid; conxuntos cos que perdimos, con todos os catro, con claridade. Fronte ao líder repetíuse a decepción da semana anterior en Riazor. Nos primeiros vinte minutos enxergamos algunha esperanza. Apenas transcorridos dous minutos, Aspas debeu marcar, tras deliñar unha falta con moito veleno sobre Falcón, moi asubiado polas peñas. Outrosí, poucos minutos despois, cando a forte presión do Celta nos dous terzos da lameira permitiu que Iago Aspas estragase sobre a rede lateral un gol feito, tras un pase magnífico de Joán Tomás. Foi un espellismo e unha desgraza que penso mudou a deriva do partido. É certo que o Celta combinaba a partir das aperturas de Álex López; como tamén o foi que Orellana intentaba, unha e outra vez, os seus perigosos caneos polo centro ou os seus taconazos de fantasía, mais resultaba imposible superar o valado que o Hércules foi construíndo desque decidiu xuntar as súas liñas. Unha arañeira que unha vez tecida serviulles os alacantinos para procurar algunha xogada de contraataque. A primeira con perigo chegou aos 17 minutos cando Callejón xutou moi colocado e Xoel desviou a córner na súa mellor e case única intervención ao longo do partido. Froito do saque de recanto posterior, coincidindo coa lesión dun defensa noso, deitado no chan, e cunha perda de concentración do resto da defensa, marcou o seu gol o Hércules. Unha brincadeira do azar ou unha desgraza, nunca o saberemos. Aos visitantes abondáronlle estas dúas xogadas como toda a súa achega ao xogo de ataque. Durante a hora e cuarto restante, o Celta monologou coa pelota até o aborrecemento, incapaz de abrir polo centro a lata dun rival que soubo defenderse con moito oficio e moita autoridade sen apenas pasar dificultade ningunha. Durante a segunda parte, Herrera incorporou a David, para aproveitar a mobilidade de Iago nunha das bandas. Faltando vinte, o Celta tivo cinco minutos de grande intensidade onde semellaba podía chegar o empate en calquera momento, ben nalgunha entrada por banda ou dos saques de falta frontais. Joán Tomás tivo un gol feito cando quedou só diante de Falcón, que o arqueiro salvou in extremis. Imposible. As entradas de Bermejo e Toni tampouco conseguiron descentrar a un equipo como o Hércules moi seguro e convencido na súa impecable estratexia defensiva. Os cinco minutos de desconto, amosaron o éxito da estratexia do galego Mandiá, o adestrador alacantino que formara parte da defensa do Celta durante catro tempadas hai vinte anos. É inevitable que a bancada de Balaídos, ademais de fachendear de contar cunha dianteira goleira, deveza por contar coa solidez defensiva que hoxe presentou o líder. A febleza de estrutura, un problema que arrastra o Celta dende a primeira xornada, pode estragar as súas posibilidades de ascenso. Aínda hai tempo e forma de resolvelo.

Onte 72: Somos noroeste

/en , , /por

No derradeiro día da campaña electoral Feijóo asegurou, nun acto celebrado en Luarca, que Rajoy fará do noroeste español unha prioridade. O presidente de Galicia, que iniciou a súa intervención cun entusiasta «Puxa Asturies» (sic), abandonou a estudada ambigüidade de Mariano Rajoy, para expresar con claridade a súa idea do que somos: apenas un espazo xeográfico do noroeste de España. Estamos, sen dúbida, diante dunha achega audaz á teoría de Galicia, que queda reducida polo seu propio presidente á pura xeografía, consolidando así o proceso de deconstrución identitario iniciado polo seu goberno hai dous anos e medio. Tras o 20N e en tempos de austeridade selectiva, a ninguén debe estrañar que se asumimos que somos noroeste, xa non existen razóns suficientes para xustificar o mantemento de tres «custosas administracións autonómicas» (Galicia, Asturias e Castela-León). Feijóo ben podería ser un bo presidente para esta Noroeste, unha comunidade de máis de seis millóns de habitantes, concibidida como unha confederación de deputacións. Eis o triángulo inscrito na circunferencia da agardada reforma territorial. Si señor, somos noroeste, unha achega innovadora de Feijóo para o día de reflexión.

Onte 71: Que facer?

/en , , , /por

O artigo de Slavoj Zizek sobre os indignados de Wall Street amosa que vivimos unha crise moi profunda do capitalismo. Lin con moito interesese o suxestivo artigo do filósofo esloveno a partir do que achego tres reflexións. Primeira: a esquerda occidental ten o deber de pensar alternativas para un sistema que non pode funcionar sen Wall Street. «Que facer?», a pregunta leninista da nosa mocidade, volve ser a clave para saír deste tempo de incertidume. Segunda: no momento actual, o «silencio activo» é a primeira resposta para evitar o perigoso abrazo do oso daqueles que finxen apoiar ao movemento indignado coa intención de diluír a súa proposta anticapitalista. Terceira: precísase tempo para encher o baleiro de contido creado polas actuais protestas, aínda que non hai dúbida que vivimos un tempo de apertura cara «o novo». Ás portas do 20N e coa prima de risco nos alturas, en Galicia precisamos recuperar o compromiso político da cidadanía.

Onte 70: «Nada» de Janne Teller

/en , , , , /por

Tras a intervención dental, na que me colocaron tres implantes, aproveitei o serán e a noite para relaxar a tensión coa lectura de Nada de Janne Teller. Unha novela que levaba agardando na mesa das miñas novidades unhas cantas semanas. As máis de catro horas de lectura renderon de seu e fixeron que case esquecese as molestias, unha mostra do valor terapéutico da lectura como defendo nas miñas intervencións públicas. Esta novela de adolescentes, publicada en Dinamarca hai dez anos e capaz de provocar unha intensa polémica, edítase en castelán nunha colección literaria de persoas adultas, esgazando, outra vez máis, os límites editoriais utilizados en novelas que sabemos son para públicos diversos. Un acerto de Seix Barral. Tras un argumento en aparencia  sinxelo –os compañeiros de clase de Pierre Anthon, un rapaz nihilista de catorce anos, queren demostrarlle que na vida, a pesar das dificultades, hai cousas que importan– desenvólvese unha grande novela de ideas (non me atrevo a denominala fiolosófica). Construír un milladoiro de significados no alpendre do vello aserradoiro será a estratexia narrativa utilizada pola narradora para abordar algunhas das preguntas principais sobre o sentido da vida. Novela violenta, desapiadada, nalgunhas escenas durísima, Nada intenta responder a preguntas tan complexas como a da existencia ou non de límites para o fanatismo, ou os chanzos que se poden subir na escaleira da violencia e da dor que poden provocarse os seres humanos. O relato, presentado coa fasquía dun conto case de fadas, que flúe con facilidade asombrosa, artéllase sobre dous eixos temáticos de fondo, a procura do sentido (para cada individuo, mais tamén para cada grupo) e a denuncia de calquera tipo de conformismo nun mundo rexido polo mercado, onde os individuos compiten de forma salvaxe. Un libro con lecturas moi ricas, que pode dar moito xogo didáctico nas aulas e pode dinamizar os debates dos clubs de lectura. Unha lectura marcante, moi recomendable nestes tempos de «primas de risco».