Listado de la etiqueta: agustín_fernández_paz

Calidade da noite

/en , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo á problemática da contaminación luminosa, ao fío da creación de Calidade da noite, o foro galego portugués polo fomento do patrimonio natural e cultural nocturno.

Vigo_noite

Na actualidade só de forma moi excepcional é posible contemplar dende unha cidade como Vigo un ceo nocturno estrelado. Impídeo o emprego abusivo da luz artificial que provoca un aumento do brillo da atmosfera e, como consecuencia, o incremento do brillo do fondo do ceo e a desaparición da nosa vista dos obxectos celestes que, como a Vía Láctea, forman a paisaxe nocturna que acompaña a humanidade desde as súas orixes. Bautizado como contaminación luminosa, este fenómeno que afecta como un veleno tan sutil como inocuo ao 99 % das poboacións de Estados Unidos e Europa e ao 80% do resto do mundo, que viven baixo ceos nocturnos contaminados de luz, ten efectos moi nocivos. Sobre o  futuro do planeta, na medida que supón un desbaratamento de consumo enerxético e un incremento das emisións de CO2, con inevitables consecuencias sobre o cambio climático. Perigosos para saúde dos propios individuos, xa que altera o seu reloxo biolóxico e modifica a secreción de melatonina, provocando problemas de insomnio e posibles desordes cognitivas e emocionais. Daniños sobre o equilibrio do medio natural, das súas especies, dos seus hábitats e paisaxes, ameazadas pola ruptura do ciclo natural de luz e escuridade.

Abonda con gozar da experiencia extraordinaria e inesquecible de vivir unha noite estrelada nas illas de Cíes e Ons para comprender como un ceo estrelado se ofrece dende a antigüidade como a maior biblioteca do mundo.  Sabemos que as estrelas guiaron durante séculos a navegantes e exploradores e que a noite posúe luz propia que orientou aos seres humanos de todas as épocas e xeografías. O escritor Agustín Fernández Paz lembrou en novelas memorables como Desde unha estrela distante (2013) ou Lúa do Senegal (2009) que por riba das procedencias xeográficas como dos valados que pretenden separarnos todos os seres humanos compartimos idéntico ceo estrelado e un mesmo corno da lúa onde prender os nosos degoiros. Un ceo que dende hai un milenio orientou aos peregrinos camiñantes por Europa e que hoxe auxilia aos refuxiados das guerras esquecidas do continente africano ou das de Siria e Iraq. Os seres humanos común temos o ceo, reescribindo o verso de Celso Emilio Ferreiro,

E por ventura tanto é así que a contemplación do ceo estrelado debe ser recoñecido como un dereito inalienable da humanidade, equiparable ao resto dos dereitos ambientais, sociais e culturais, como propón a histórica Declaración da Palma de 20 de abril de 2007, asinada por representantes da UNESCO e doutras axenciais científicas internacionais. A visión da luz das estrelas foi ao longo da historia, e deberá continuar sendo, unha inspiración para todos os seres humanos, como a súa observación representou un elemento esencial para o desenvolvemento cultural e científico de todas as civilizacións. Declaración da Palma asumida na súa integridade e de forma unánime polo Parlamento de Galicia na súa declaración institucional de 29 de setembro de 2015,  que reclama o control da contaminación luminosa en todo o territorio galego, a protección da saúde dos cidadáns e dos ecosistemas nocturnos,  así como o acceso ao ceo estrelado e a incorporación da Astronomía e dos valores científicos e culturais asociados a ela na actividade educativa.

O noso país non é alleo a esta mancha de luz nocturna que impide a visión das estrelas. Para Salvador Bará, coordinador do laboratorio de contaminación luminosa da Universidade de Santiago, en Galicia desbaldimos o 30 % da luz artificial nocturna dirixíndoa cara o ceo ou a puntos mortos. Un verquido de luz que se intensifica en cidades como Vigo, que conta con 45.000 puntos de luz, o que supuxo no ano 2015 unha factura de consumo eléctrico de 2,5 millóns de euros, unha cantidade anual importante, a pesar dos aforros obtidos pola posta en marcha do plan de eficiencia enerxética e de renovación da rede de alumeado público con lámpadas LED.

E a cerna desta deboura, segundo “Calidade da noite”, o Foro galego-portugués polo fomento do patrimonio cultural e ambiental nocturno, recentemente constituído por colectivos e persoas preocupadas pola contaminación luminosa, estaría en que os nosos concellos asumisen os principios dun uso responsable da luz artificial. Do que se trata é de iluminar onde sexa necesario e facelo sen derramar luz en espazos adxacentes nin enviar luz cara o ceo. Iluminar cando se precise, sen ter a luz permanente acendida, e facelo co nivel de intensidade e co espectro (cor) adecuados, sinalados polos especialistas. En definitiva, á hora de establecer as políticas de iluminación pública, os concellos, ademais dos criterios de eficiencia enerxética, deben asumir os de redución da contaminación luminosa.

Onte 1857: Medrar lendo

/en , , , /por

DILI_glMágoa que a celebración do Día Internacional do Libro Infantil e Xuvenil quedase un chisco chafada pola incomprensión e descoñecemento prexuizoso sobre a literatura infantil e xuvenil que manteñen sectores da crítica literaria e do galeguismo. As acusacións reiteradas de infantilización, como a peor doenza da literatura galega, constitúen apenas un síntoma dunha vella doenza que só se pode curar lendo criticamente os textos do xa amplo catálogo da lix galega. Como salienta o texto e o cartel preparado polo sección rusa do IBBY para a edición de 2017, escrito por Sergey Makhotin, ilustrado por Mikhail Fedorov e traducido ao galego por Sabela González, medrar lendo e contar con mediadores constitúe unha posibilidade preciosa para formar lectores literarios futuros. Non hai libros para maiores e outros para miúdos, hai libros valiosos e outros que non o son tanto. Xa o deixou escrito o noso mestre Agustín Fernández Paz, fonte inesgotable de claridade á que acudir nestes debates:

Os libros valiosos son os que teñen vida, aqueles capaces de suscitar en quen os le unha mirada novo, distinta, intensa, sobre as persoas e a socierdade. É dicir, capaces de provocar unha mutación (aínda que sexa pequena) tanto no sistema no que os inscriben (xa non se pode escribir coma se ese libro non existise) como nas persoas que os lean (xa non é posible mirar a realidade do mesmo modo ca antes de lelo). Agustín Fernández Paz, Un mundo de palabras (Xerais, 2017, en edición).

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Vigo literario

/en , , , , , /por

No día da Reconquista dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a importancia de considerar o Vigo literario como un eixo estratéxico para o Vigo metropolitano:

XG00262201Coincide a festa da Reconquista deste ano coa chegada ás librarías de O Códice esmeralda (Xerais, 2017), a novela de Alberte Blanco arredor da batalla de Rande de 1702, que utilizando os recursos dun engaiolante relato de intriga, alicerzado sobre unha sólida documentación, afonda nun dos episodios históricos claves do Vigo metropolitano. O escritor de Santoardán deita outra ollada orixinal sobre o tema da procura do tesouro dos galeóns de Rande, que xa fora abordado polo cronista Avelino Rodríguez Elías en La escuadra de plata (1935), libro felizmente reeditado en facsímile polo Instituto de Estudios Vigueses (1994), e con gran éxito por Pedro Feijoo en Os fillos do mar (2012).

Blanco e Feijoo escolleron a ría de Vigo para localizar as súas novelas convertendo este espazo metropolitano en excepcional coprotagonista duns relatos nos que afondan na historia e na orixe da propia cidade. Un recurso que de forma pioneira empregara a escritora María Xosé Queizán en Amor de tango (1992) e que, máis recentemente, foi usado por Domingo Villar en Ollos de auga (2006), Jaureguizar en Amor de serea (2013), Francisco Castro en Tes ata as dez (2014), Fran P. Lorenzo en Cabalos e lobos (2015) ou Ledicia Costas en Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta (2016). Obras, todas elas escritas en lingua galega, capaces de formar un catálogo dunha auténtica cidade de novela, relatos que dende os territorios da ficción contribúen a forxar a memoria local e o orgullo de cidade, probablemente de forma máis eficaz que os textos (imprescindibles) dos investigadores locais, ao tempo que a proxectala no mundo, na medida que a maior parte delas foron traducidas a outras linguas. Novelas viguesas, pois, que fan cidade e cidadanía lectora.

A esta condición de ser cidade de novela, Vigo engade a súa orixe de estar fundada no século XII polos versos do poeta Martín Codax, como testemuña o “Pergamiño Vindel”, a nosa primeira icona, cuxo orixinal por ventura coñeceremos in situ no vindeiro outono. Como Vigo ten na historia de Galicia o privilexio de ser a cidade onde Rosalía de Castro publicou “Cantares Gallegos” (1863), o seu primeiro libro de poemas. O seu editor, Xoán Compañel, iniciou no obradoiro da rúa Real, a condición de Vigo como cidade editorial, que a partir da década de 1940 recuperarían editores vigueses como Eugenio Barrientos na editorial Cíes da rúa Elduyen, Francisco Fernández del Riego da Galaxia de Reconquista 1 e Xosé María Álvarez Blázquez das edicións Monterrei e Castrelos da rúa Pi i Margall. Tres editores pioneiros dunha actividade que dende 1980 convertiu a Vigo en capital editorial de Galicia e un dos referentes máis activos da edición en España.

Vigo é cidade literaria de seu por contar coa Biblioteca Penzol, a primeira en temas galegos do mundo, co Verbum, un museo (infrautilizado) dedicado á palabra, e coa potencia formativa e investigadora da Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo. E, sobre todo, é cidade literaria por que aquí viviron algunhas das grandes figuras literarias das últimas décadas, como don Álvaro Cunqueiro, o poeta Celso Emilio Ferreiro ou os para nós inesquecibles Agustín Fernández Paz, Xela Arias e Ramiro Fonte. Como o é por que en Vigo continúan traballando arreo María Xosé Queizán, Xohana Torres, Xesús Alonso Montero e Xosé Luís Méndez Ferrín, nomes que inician a longa lista de autoras e autores vigueses. Como é cidade literaria polo seu carácter de segunda cidade verniana do mundo, un privilexio que para si moito quixeran outras con tradición cosmopolita, ademais de berce da lírica galego-portuguesa, como xa adiantamos.

Xaora, chama moito a atención que, coa excepción do Festival Kerouac de performance e poesía, que se celebra dende hai seis anos no mes de outubro, Vigo careza doutros grandes eventos, como festivais, encontros ou feiras do libro, que mobilicen os recursos e a atención dos públicos lectores. Como é incomprensible que, despois da desaparición hai dúas décadas do Premio internacional de poesía Celso Emilio Ferreiro, o concello de Vigo non promova nin participe nalgún premio literario relevante, apoiando así a creación dos nosos autores e autoras ou recoñecendo a traxectoria dalgunha figura internacional, como correspondería a unha cidade literaria cosmopolita, que pretende ser recoñecida como tal.

A súa condición de cidade literaria, case milenaria, achega a Vigo unha potencialidade de cohesión interna e de proxección internacional, que non debería desaproveitar. Poñer en valor o Vigo literario debería constituír un dos eixes do desenvolvemento estratéxico metropolitano.

Onte 1837: Azos de Agustín

/en , , , , /por

Agustin_Fernandez_07-03-2013Lendo nos textos do novo libro de ensaio de Agustín Fernandez Paz, que preparamos para fin da primavera, recupero azos e doses de entusiasmo para o noso traballo de edición. En boa parte dos textos, centrados sobre a lectura, o libro e a formación do lectorado literario, Agustín insiste en que “a lectura é cousa de todos” (ese foi, tamén, o título da súa intervención de decembro de 2001 no terceiro Salón do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra”), tanto polo feito do seu papel transformardor (individual e social) como polo papel que todas as persoas teñen na súa difusión, e o papel máis esencial aínda que xogamos os que temos a responsabilidade ineludible de contaxiar o virus lector (editores, libreiros, bibliotecarios, críticos, docentes…) nos mozos e mozas, mais tamén sobre o resto dos cidadáns, nas casas, nos centros de ensino ou nas bibliotecas.

Agustín reclamaba hai máis de quince anos unha actualización urxente do discurso dos que cremos que a lectura, e especialmente a lectura literaria, é unha peza decisiva na formación e na vida de calquera persoa. Como reclamaba unha atención á especificidade do caso da lectura en galego, tanto pola súa subordinación no espazo lector (librarías, bibliotecas e medios de comunicación) como polo seu carácter de segunda lingua de lectura para a maioría das familias galegofalantes. Condicionantes para a edición na nosa lingua que, debemos recoñecer, se agudizaron ao longo do actual proceso de hibridación do noso sector, o que provoca tanto desacougo e desorientación no noso debate cultural.

Lembra o mestre Agustín, tamén noutro texto memorable, “Agora entramos nós: a construción do lector”, transcrición da súa conferencia do 7 de marzo de 2013 nos encontros do Plan de Mellora de Bibliotecas Escolares, que o segredo da mediación lectora está “en motivar, entusiasmar, contaxiar o gusto pola lectura”, algo que debe facerse con “libros que fan lectores”, eses títulos que teñen demostrada a súa calidade e a súa eficacia. Como lembraba que adquirir unha sólida competencia lectora é un camiño longo cheo de etapas, onde cada unha delas ten os seus libros, que deben constituír novos retos formais e temáticos:

Se cadra este é un bo momento para lembrar a «teoría do iceberg», que adoita atribuírse a Hemingway. En esencia, dinos que todo bo libro é como un iceberg. O que lemos son só as 2/5 partes visibles, pero baixo a superficie ocúltanse as 3/5 partes restantes, a gran masa de xeo que sostén todo o conxunto. Por baixo dun texto valioso discorre un poderoso río subterráneo, que é o que nos deixa pegada, aínda sen sermos conscientes dela.

Como lembra Agustín que non hai actividade máis importante que a das persoas mediadoras que promoven a revolución da lectura:

Eu sei que os cambios na sociedade sempre son procesos colectivos, mais non esquezo que estes son unha suma de actitudes individuais. No traballo escolar, moitas veces, non se ven os froitos. E hai ocasións en que parece que todo se esfarela. Sementamos, mais tampouco nos sabemos cando e como agromará esa semente.

Deixádeme que volo diga eu, desde a altura dunha biografía xa cumprida: o traballo de cada un, de cada unha de vós, é imprescindible. Ha agromar en persoas máis críticas e máis libres, e nunha sociedade máis xusta, e nun florear na cultura galega e na transmisión da lingua. Sodes sementadores de futuro, amigas e amigos. Aínda que ás veces pareza clandestina, nunca houbo actividade máis importante. E, como nos demostrou Rosa Parks, o que unha persoa fai pode cambiar o mundo. Vós, non o dubides, estades axudando a cambialo.

Azos do mestre Agustín que moito agradecemos os que cremos que a lectura literaria debe ser o corazón da educación e da actividade cultural. Nese empeño agustiniano continuamos.

Acharemos un día máis brillante

/en , , , /por

Foi este 2016 un ano difícil, no que choramos aos nosos admirados Agustín e Fermín, dous mestres na vida e na causa galega. Xaora, non perdemos os bos costumes e celebramos o serán de San Silvestre cun tema de Oasis. Escollín este ano un clásico dos de Manchester, «Some Might Say», o primeiro sinxelo de (What’s the Story) Morning Glory, o seu segundo elepé (1995). Unha canción escrita por Noel Gallagher, propia dos que como Agus e Fermín, e tantas outras amizadess, acreditamos no optimismo da vontade para guiar as nosas vidas:

Algúns deben dicir, que acharemos un día máis brillante.
Algúns deben dicir, que acharemos un día máis brillante.

Algúns deben dicir
Algúns deben dicir

Some might say
Some might say

Os meus votos para que todos e todas achemos un 2017 máis brillante e esperanzoso.

Saúde, amor e boas lecturas galegas!

Onte 1804: «Irmandade» palabra do ano 2016

/en , , , , , , /por

en_irmandadeO portal das palabras escolleu «irmandade» como a palabra do ano 2016. Unha iniciativa que converte unha palabra galega (en 2015 «refuxiado», en 2014 «corrupción») en símbolo compartido, resume de afáns, preocupacións e vidas ao longo de todo un ano. Palabra, nesta caso, que expresa tanto o afecto compartido como a asociación de persoas con afinidade de crenzas e ideais. Neste 2016 que remata, ano do centenario da creación das Irmandades da Fala, expresa unha nova fraternidade e soridade galeguista, que acuñamos como lema da celebración («En irmandade») dos Premios da Crítica Galicia. Xaora, no 2016, que para nós será sempre o ano do pasamento do mestre Agustín Fernández Paz, a palabra «irmandade» resume coma ningunha outra as conviccións, os ideais e os anceios que tantas e tantas persoas compartimos con el.

Onte 1797: Salesianos 75

/en , , , /por

Cando camiñaba Coia abaixo, despois dun xantar cos meus compañeiros de colexio cos que iniciei a primaria hai cincuenta anos, trataba de lembrar algúns versos do poema «Límites» de Jorge Luis Borges, que no seu día me descubriu Agustín Fernández Paz: «Tras el cristal ya gris la noche cesa / y del alto de libros que una trunca / sombra dilata por la vaga mesa, / alguno habrá que no leeremos nunca.». Un poema que Borges escribiu cando cumpriu cincuenta anos para expresar a súa reflexión sobre a finitude, os límites concibidos como tempo, como dimensión humana da existencia. E as trinta persoas que nos reunimos onte en Vigo, non cabe dúbida, somos todas das que pasamos a metade do camiño (Nel mezzo del cammin di nostra vita, en palabras da Divina Comedia de Dante), xente que sabe existen rúas da súa propia cidade que quizais xa nunca máis volva percorrer, mais que tamén vai descubrir outras que ainda non pisou.

Tras un novo reencontro, o último fora hai dezaseis anos, de persoas coas que abrimos os ollos á vida, acredito aínda máis no que afirmou Max Aub: «un é onde fixo o bacharelato». Aí está a nosa patria, nese lugar onde nacimos conscientemente ao mundo, nesa segunda epifanía onde se forxaron os nosos primeiros asombros e determinacións vitais. E no caso noso foi no colexio salesiano de Vigo, coincidindo co tardofranquismo e co agromar da xeración yeyé.

Compartimos onte con ironía como a vida nos vai desgastando, inevitablemente, e como as nosas vidas laborais enxergan, máis ou menos próxima, a etapa da xubilación, situación que xa viven algúns dos nosos compañeiros, os bancarios, «prexubilados á forza», tras a «reestruturación do sector». Por ventura, comprobei que todos contamos con azos abondos para contribuír á chegada de tempos mellores, o que constitúe unha manifestación anticonformista moi de agradecer. Xaora, o máis emotivo do xantar foi experimentar que o tempo non apagou o lume dos afectos e os agarimos da confianza, que lonxe de saudades de patio de colexio, permiten, a pesar dos anos (e dos quilos), recoñecernos e compartir a memoria daqueles anos felices.

Beizón a Cholo, a trabe de ouro que nos reuniu, e gratitude aos meus compañeiros de Salesianos polos afectos compartidos.

Onte 1790: Vide ao Cultural 2016!

/en , , , , /por

Culturgal_2016

No serán de onte aquelamos o Culturgal, unha das nosas citas anuais principais. No espazo de Xerais lembraremos a Agustín e difundiremos a eito o seu catálogo literario, unha herdanza moi valiosa que nos legou a xeracións de lectores vellos e futuros na nosa lingua. Como é adoito, no espazo expositivo presentamos apenas as novidades máis recentes de cada unha das nosas liñas de traballo, atendendo as demandas de públicos diversos. As chiscadelas das nosas libretas, que entregaremos aos nosos clientes e clientas, convidan a participar nunha feira consolidada, onde emerxe a ledicia e o optimismo da vontade. Culturgal é unha das expresións do orgullo galego contemporáneo, unha arboriña que a todos nos corresponde coidar con agarimo. Vide ao Culturgal 2016!

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1747: Ledicia con Verne

/en , , , , , , , , , , /por

Verne_02_16-09-2016

A presentación do serán de onte nas Avenidas, ao pé da estatuta de Jules Verne, da novela de Ledicia Costas gañadora do Premio Lazarillo 2015 será inesquecible, un soño cumprido. Máis dun cento de persoas xuntámonos para celebrar a publicación de Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta e para homenaxear a Vigo como cidade verniana, probablemente a segunda do mundo, despois de Nantes. Unhda cidade que, como sinalaron nas súas intervencións o historiador Antonio Giráldez Lomba e o xornalista Eduardo Rolland, foi visitada por Jules Verne en dúas ocasións (1878 e 1884) e cuxa ría protagoniza un capítulo memorable de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares, cando o Nautilus chega á porta da Atlántida, o 18 de febreiro de 1868, hai case cento cincuenta anos, unha efeméride para non esquecer. Unha cidade literaria e cosmopolita, visitada por Verne e por Marconi, evocada pola escritora María Xosé Queizán nun texto maxistral que rematou recoñecendo na escritora Ledicia Costas a cabezaleira da nova xeración literaria.

XG002567011Unha presentación ao aire libre, nun serán fresquiño de remate de verán, na que Ledicia Costas aproveitou para homenaxear ao mestre Agustín Fernández Paz lendo unha das anotacións máis memorables do seu blog, a partir da que xermolara esta historia protagonizada polo escritor bretón durante a súa segunda visita a Vigo. Unha novela coa que Ledicia homenaxea a cidade de Vigo, xusto ao seu inicio do seu alborexar industrial, e a toda unha xeración de mulleres que, a pesar das limitacións ás que estaban sometidas no seu tempo, posuían a afouteza e a detemrinación necesarias para conseguir aquilo que se propoñían. Unha novela verniana para unha cidade verniana, que asume os valores do xenio bretón, adaílde no seu tempo da tecnoloxía, da ciencia, da industria e do progreso. Unha presentación moi singular e entusiasta que aventuro será o inicio doutro itinerario literario vigués como os de Amor de Tango de María Xosé Queizán, Os fillos do mar de Pedro Feijoo ou Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo. Parabéns a Ledicia Costas e as vernianas viguesas.

Onte 1744: Agustín, o mestre de soños

/en , , , , , /por

capaLuzes33-34A providencia laica provoca coincidencias fortuitas que nos emocionan. Onte coincidiu a publicación na rede do catálogo de obras de Agustín Fernández Paz en Xerais, que coidou con tanto agarimo Celia Torres, coa aparición do número 33-34 da revista Luzes que dedica a portada ao mestre Agustín e inclúe artigos sobre a súa figura do xornalista César Lorenzo, do escritor Xabier Docampo e unha lembranza miña como editor. E se non abondasen as coincidencias, onte tamén enviamos a fabricar a «edición cen mil» de Cartas de inverno, ilustrada por Antonio Seijas, e O soño do Merlo Branco, unha nova versión do conto publicado en 1999 pola editorial Everest, desta volta ilustrada por Lucía Cobo, dúas obras revisadas por Agustín durante os seus últimos meses. Coincidencias que nos provocan saudades, un baleiro de ausencia imposible de agochar, mais tamén nos obrigan a enxergar o horizonte como con certeza el faría. O mestre de soños sempre ao noso carón.