Onte 1139: «O Gran Reino» en Librouro

/en , , , , , , , , /por

O_Gran_Reino_Librouro_07-11-14

XG00188801No marco do programa «Venres nas librarías», presentamos onte en Librouro O Gran Reino, a novela de Eduardo Santiago gañadora do premio Jules Verne de literatura xuvenil. Pechabamos así o proceso de recuperación deste premio co que Xerais pretende fomentar un xénero decisivo para a formación do lectorado literario.

Nas palabras limiares sinalei a importancia da narrativa de Eduardo Santiago, autor até agora de dúas novelas de ficción científica, 2044 e A teoría do tempo imaxinario, escritas ambas as dúas dende unha perspectiva feminista, nas que destaca o papel fundamental da muller como motor do cambio político e social. Compromiso e perspectiva feminista que profundiza n’ O Gran Reino, novela na que abandona o xénero da ficción científica para ofrecer unha narración de corte realista sobre o problema tan complexo como son os trastornos da conduta alimentaria e na que o mestura un mundo paralelo de fantasía, o Gran Reino de Margonia.

Sinalei como grandes acertos desta novela cativadora e de lectura engaiolante o deseño dunha gran protagonista, Galadriel, unha homenaxe a J.J. Tolkien, que ocupa toda a novela, desenvolvendo as súas altas capacidades, o seu coñecemento como lectora compulsiva, a súa creatividade desbordada e a súa capacidade para liderar ás súas compañeiras (mesmo ás que lle dobran a idade) da unidade somática onde foi internada. Gala, ademais, será a creadora de Margonia e dos seus catro reinos (Lesiu, Nerun, Lar e Maltar), de cada un dos seus espazos e dos seus moi diversos habitantes. Unha fantasía, concibida sempre como unha creación humana, capaz de argallar un enigma matemático complexo que a súa terapeuta, a doutora Regueiro (e de paso todas as persoas que len a novela), se verá obrigada a intentar resolver.

Na súa intervención Eduardo Santiago expresou o seu compromiso de escribir a novela dende unha perspectiva feminista. Confesou que estaba baseada nun feito real moi duro e que Margonia era unha creación da súa filla Raquel, ela foi a creadora de todos os seus mundos e personaxes, mesmo dos debuxos que aparecen agora publicados. «A novela acabeina hai sete anos, mais daquela había algo que non me convencía de todo. Retomeina o pasado ano e grazas a un traballo escolar da miña filla máis nova ideei a estrutura fractal dos mundos de Margonia.» «Creei un enigma matemático complexo, que quedou sen resolver na novela, coa intención de que os lectores e lectoras poidan resolvelo a partir das pistas que se proporcionan. A verdade que estou pensando en escribir unha segunda parte na que desencriptarei o enigma.» «Gala ten todo na vida, mais fáltalle un pequeno detalle: a felicidade. Mergúllase nunha lectura compulsiva e remata por crear un mundo fantástico, que para ela é tan real como o que vivimos nós.»

Onte 1137: Outra Ameixeiras

/en , , , , /por

XG00187801Diego Ameixeiras encabeza a renovación do xénero negro en galego. Tras oito novelas nunha década, tras diversos premios e, sobre todo, despois de ser capaz de crear unha sociedade de adictos, Ameixeiras conseguiu modernizar de forma radical o noso xénero criminal. A brevidade das historias e da escrita, a economía expresiva e a precisión dunha prosa esencial, a dosificación da información, o artellamento de tramas cruzadas, a recreación de espazos urbanos (ourensáns unha veces, composteláns outras) son algúns dos elementos utilizados polo narrador ourensán para retratar coa precisión dun ciruxián a precariedade do noso tempo. Este novembro recunca con Condude rápido, novela na que afonda nas posibilidades do seu modelo da man de dous irmáns que agardan por un golpe de fortuna que os saque da merda de vida que arrastran por Compostela. Outra entrega cen por cen Ameixeiras que aventuro entusiasmará aos seus seareiros e seareiras e deslumbrará a aqueloutros que visiten por vez primeira este universo.

Onte 1135: «Ovella descarreirada»

/en , , , , , , /por

XG00226801Imos pechando as novidades editoriais do ano. Tras a nova novela de Ameixeiras e o segundo volume da Historia da Literatura Galega de Pena, chegou onte Ovella descarreirada, o libro de poemas de Marilar Aleixandre ilustrado por Óscar Villán. Un libro que contén trinta e tres poemas, que carecen de puntos e comas, definidos pola súa autora como «coágulos de fala». Incluído na colección Milmanda, un caixón de xastre onde incluímos títulos que cremos contribúen á formación do lector literario, a maioría destes poemas de Marilar naceron coa vontade de ser cantados, outros de ser representados na escena ou xogados na aula, e todos eles para ser lidos, pronunciados gorentosamente para celebrar a festa da fala nosa. Polbos, fanecas, baleas, abellas, ovellas, curuxas, ourizos e outra animalia protagonizan este libro que arrecende a maruxía e chorimas esfragándose en primavera. Óscar Villán realizou outro dos seus grandes traballos. Aventuro que algunhas das súas planas formarán parte de antoloxías futuras da ilustración galega.

Oscar_Villán_Ovella_descarreirada

Onte 1129: A «Escarlatina» de Ledicia Costas

/en , , , , , , /por

XG00213701Tras a primeira presentación, creo que cómpre cualificar Escarlatina, a cociñeira defunta, o premio Merlín 2014, como unha das obras da literatura infantil en galego máis importantes dos últimos tempos. Dígoo non só por que Ledicia Costas escollese un formato orixinal, a dunha historia de humor macabro para lectores novos, ou por asumir os riscos de introducir o mundo da cociña nun texto de ficción, dos que xa existían antecedentes en Roald Dahl ou en Tim Burton. Dígoo, sobre todo, pola sutileza coa que aborda un tema complexo, a relación do protagonista coa morte tras o falecemento do avó. Tras a visita ao Inframundo, unha representación da memoria familiar, e o seu regreso, despois de compartir unha aventura co avó, Román non só conseguiu facer o seu primeiro libro de larpeiradas, tamén sabe do auténtico valor da vida. A de Costas é unha novela que nace coa vocación dun clásico infantil contemporáneo. Aventuro que será un libro que dará moitas satisfaccións á autora e a lix galega. Recoméndoo, tamen, ao lectorado adulto.

Onte 1127: Galiciale no Día da Biblioteca

/en , , , , , , /por

Galicia_le

Ademais da inauguración da nova Biblioteca de Carballo, o máis significativo do Día da Biblioteca, que celebramos onte, foi a posta en funcionamento do Galiciale, un primeiro catálogo de préstamo de libro en galego en soporte epub para os usuarios da rede de bibliotecas públicas galegas. Este catálogo alboral, no que Xerais achegou máis dun cento dos seus títulos electróncios, constitúe un importantísimo acicate para o desenvolvemento da edición do libro electrónico en galego, mais tamén unha posibilidade de acceso en igualdade para o lectorado do sistema público de bibliotecas galegas que quere acceder a unha oferta de lectura pública desde soportes dixitais diversos ou apenas ensaiar con ela a experiencia da lectura neste soporte. Sei que como en todo novo proxecto lector, haberá que completar e diversificar o catálogo, axeitando a oferta aos diversos públicos, sobre todo ao infantil e xuvenil e ao libro de non ficción para persoas adultas, onde o número de títulos é aínda reducido. Como haberá que valorar a amabilidade do sistema proposto de préstamo bibliotecario e o funcionamento da plataforma tecnolóxica deseñada pola empresa galega Xercode, para introducir no futuro aquelas melloras que o seu emprego vaia requirindo. Xaora, a posta en marcha de Galiciale é unha noticia esperanzosa neste Día da biblioteca.

Onte 1126: A novela de Ferrol

/en , , , , , , , /por

Eduardo_Fra-Jorge_Llorca_23-10-14

Acompañamos onte a Jorge Llorca na presentación d’ O violín de Rembrandt en Ferrol. A libraría Sargadelos encheuse para escoitar os discursos de Eduardo Fra Molinero e o autor, vellos amigos ferroláns, sobre este Premio Blanco Amor de novela  no que as artes e a cidade de Ferrol teñen un grande protagonismo.

XG00226001Comezou Eduardo Fra referíndose ao «humor paveiro, moi de Ferrol, que impregna toda a novela, unha retranca moi especial que creo só se dá ao final do Noroeste». Confesou, despois, que sentia proximidade do protagonista, «ese profesor de Historia da Arte que vai poñendo diapositivas, lembroume os silencios que se producían nas miñas clases cando proxectabamos cadros de Veermer, o que eu denomino pintura silenciosa». «Ese personaxe entra con moita initimidade no lector, vive nunha cidade na que chove moito, refuxiándose en espazos bastantes íntimos, cantinas, bares, tascas e cafetarías. Unha cidade de interiores como é a nosa, Ferrol. Interesoume este profesor, quizais por identificación setimental, mais tamén polo feito de que procurase o refuxio na arte como profesional, mais tamén como vivencia, xa que na arte, como noutras dimesións da economía, cómpre diferenciar entre valor e prezo». «Dámoslle o mesmo valor a un violín se sabemos ou non que é un stradivarius? Ou a un cadro se é un Rembrandt?»

Continuou Eduardo Fran confesando que lle impresionaran «algunhas descricións das paisaxes ou a narración de situacións moi divertidas, como a da carreira de cabalos que semella unha sublimación da feira do trece». «Como tampouco puiden quitarme da cabeza cousas referidas á visión que tiñamos da nosa cidade, nas que semellaba escoitar ao autor nas nosas conversas de hai anos, onde estaba moi presente esta ollada especial con ese humor paveiro. Nesas conversas aprendín o significado da palabra “chambón”. Dende aquela sei que aquí en Ferrol, como sucede na novela, podía aparecer nalgún chambón un stradivarius, por que non?»

Rematou Eduardo Fra facendo unha reflexión sobre a percepción que existe de Ferrol, «unha cidade da que constatemente se escoita falar mal». «A novela de Jorge conta como se fose un psiquiatra todas as intimidades, frustracións, emocións, todas as ensoñacións desta cidade. Como historiador sei que iso só se pode facer dende as novelas. Conseguiuno Torrente para representar o Ferrol da década dos corenta na Voda de Chon Recalde,  consígueo agora Llorca n’ O violín de Rembrandt para representar o Ferrol de finais dos setenta.» «Sei que todas as cidades teñen novelas que van explicando o seu corazón íntimo. O violín de Rembrandt ofrece o de Ferrol. Sei que esta novela vaille tocar a fibra a moitos ferroláns. Recoméndoa moito.»

Onte 1124: De drons, ordes mendicantes e novela negra

/en , , , , /por

XG00226701Quedei parvo estes días coas coincidencias de dúas noticias con escenas e tramas de Chovida do ceo, a última novela publicada por Alfredo Conde. A idea do dron que sobrevoa o estadio de Riazor durante un derbi coa intención de despregar unha pancarta ofensiva cos seareiros visitantes, situación retranqueira ideada por Conde na súa novela, foi utilizada durante o partido entre as seleccións de Serbia e Albania, cando un dron coa bandeira da Gran Albania sobrevoou o estadio, o que provocou a súa suspensión e un conflito diplomático entre dous estados con vella inamizade política. Máis sorprendente aínda foi a noticia da destitución que o bispo de Tui-Vigo realizou do fundador de Orde e Mandato de San Miguel Arcanxo pola súa conduta moral despois de investigar varias denuncias de abusos sexuais, delitos económicos e comportamentos seitarios. Tamén en Chovida do ceo, a novela negra protagonizada polo inspector Salorio, aparecía esta orde das consagradas migueliñas tras moi escuros sucesos de corrupcción acontecidos na catedral compostelá. Tras os uniformes tridentinos e os cánticos que engaiolaron a Bieito XVI agochábase unha seita de organización case militar cuxos membros mantiñan unha perigosa dependencia co líder, o tal Miguel Rosendo.  Ambas as dúas noticias, anticipadas na novela de Conde, amosan a grande capacidade da ficción, neste caso do xénero negro, para representar e explicar a realidade social en toda a súa complexidade. Escritor solidamente documentado, Alfredo Conde en Chovida do ceo ofrece, baixo a aparencia dunha historia de intriga, un retrato acaído desta orde mendicante que baixo a advocación do arcanxo quedou aplastada pola dragón infernal. Recomendo a lectura dunha novela na que non é descartable anticipe novas coincidencias.

 

Onte 1123: «Somnámbulos» de Suso de Toro no Ateneo

/en , , , , , , , , , /por

Federico_Perez_Suso_de_Toro_Ateneo_20-10-14

O auditorio d’ Afundación da Rúa do Vilar quedou pequeno para seguir a lectura que o actor  Federico Pérez e o escritor Suso de Toro fixeron para presentar Somnámbulos no marco dos exitosos «Luns do Ateneo de Compostela». Tras media hora de lectura dramatizada de «Pesadelo», a primeira parte de «Negocios de familia», un dos tres textos de Somnámbulos, Suso de Toro pronunciou unhas palabras nas que condensou a poetica e as intencións do libro.

»Somnámbulos está formado por tres textos teatrais ou parateatrais, pensados para ser pronunciados. Tres contos para a voz humana. É un libro que forma parte dunha secuencia de libros, con conexións con outros meus anteriores como Home sen nome e Sete palabras». «O primeiro dos contos, “Negocios de familia” naceu dun cartafol que quedou aberto hai anos. Agora enlaza cun momento da miña vida, cando se está a renovar a memoria presente, como foi aquel período de tránsito, cando se está producindo unha revisión das nosas vidas. Sei que este texto supón volver a un momento que ninguén quere tocar, eses anos que van do 72 ao 76, cando se puxeron as bases do que temos hoxe, sobre os que se impuxo o esquecemento. Un dos temas dese tempo foi o fusilamento daqueles cinco mozos, o 27 de seembro de 1975, un momento fulcral na miña vida». «Este relato ten relación coa elaboración da miña vida familiar e persoal que fixen en Sete palabras». «”Negocios de familia” naceu dun encargo dunha obra teatral que me fixo o actor Manuel Galiana. Atopeime dspois con Federico Pérez no festival de Cans e apalabrei con el facer algo. Esquecino. Anos despois batín con el e recordoume que lle prometera que escribiría unha comedia. Sei que Federico ten unha vía cómica tremenda. A miña tentación era convencelo para facer un personaxe que leva dentro un inferno».

Referiuse despois Suso de Toro ao terceiro dos contos, «Insomne», que naceu a finais dos anos 90, «cando tiven un tropezo forte con Manuel Fraga, que me afectou moito». «Escribín unha vinganza literaria. Non minusvaloro a figura de Fraga na súa dimensión política. Tratei de facer un retrato do mal, quixen retratar literariamente a un monstro. Neste conto imaxinei a un home que tutela as vidas dun país, un home que non dormía». «Sei que este é un retrato moi duro, emparentado con Home sen nome. Daquela publiqueino en internet e no ano 2001 unha versión en castelán apareceu na revista Lateral. Agora reescribino completamente no contexto deste libro, no que insisto, reunín tres textos para a voz humana».

Non esqueceu Suso de Toro facer unha referencia ao segundo dos contos, «Auga derramada», que definiu como «unha estampa santiaguesa, un vello que fla diante da fonte dos cabalos de Praterías». «Un texto moi lixeiro como corresponde a auga desbordada, no que levo a oralidade á cidade miña».

Na quenda de intervencións do público, Suso de Toro recuperou algúns dos seus fíos inciais. «En “Negocios de familia” aparece a cuestión da orfandade que xa tratara en Sete palabras, o que sei identificará o lector familiarizado coa miña obra». Detívose, despois, sobre a cuestión do melodrama, presente en «Soño», a segunda parte de «Negocios de familia». «O lector culto ten prexuízos sobre o melodrama, un xénero no que aparecen as emocións e os sentimentos. Para min o melodrama e a verdadeira representación dos conflitos persoais. Sei que en “Soño” utilizo o melodrama, xa que este xénero é como a vida mesma, situacións que rematan en rídiculo, sen solución, nas que existe unha perturbación, algo inherente ás artes. Somos ridículos cando perdemos a compostura e non esquezamos que a traxedia é o momento no que caen as máscaras».

A derradeira pregunta realizada dende o público xirou sobre o futuro de Suso de Toro e a literatura. «Eu acabei unha carreira literaria, non a miña relación coa literatura. Mais alerto que a literatura está desaparecendo, perdendo terra baixo os seus pés. E somos nós os responsables. Propoño que cada lector faga unha reflexión sobre si mesmo. Canto tempo lle dedicamos a ler e que liamos hai dez anos e que tempo e cousas lemos agora? O tempo de abandono que require a literatura desapareceu. Cómpre volver a estar incomunicados para ler. O lector literario está morrendo dentro de nós». Abordou Suso de Toro a seguir os condicionantes da literatura galega. «Non é o mesmo ser escritor en lingua galega ca en lingua catalá, que conta cun apoio e amparo do seu goberno. A literatura ten un aspecto profesional e industrial que aquí non se coidou. Ademais, a Constitución foi entendida de forma excluínte para os que temos outra lingua diferente do castelán. Sei que nunca me darían nin podería levar o premio Cervantes, a pesar de que son un cidadán que paga os seus impostos ao estado que o concede».

Onte 1120: Ksal, o pintor do traballo no mar

/en , , , , , , , , /por

Ksal

A presentación do serán de onte na libraría Cartabón de Contos do mar de Irlanda de Xurxo Souto, enmarcada na iniciativa dos «Venres nas librarías», constituíu un acto de homenaxe a José Casal Cerqueira «Ksal», o pintor do traballo do mar, a quen Souto dedica o capítulo do libro titulado «O neno da curva de San Gregorio». Coa presenza da súa filla Mariluz e do seu neto David, que participaron nunha animada conversa con Xurxo, lembrouse ao maquinista de Coia, falecido en 2001, que chegou a expoñer os seus cadros en  Terranova máis nunca o fixo na súa terra. O seu neto David lembrou as súas mans grandes, capaces de ir máis alá da mecánica, «meu avó pintaba, preparaba maquetas e outra pezas,cando regresaba da marea viña cargado de roupa e dos cadros que creara nos bancos do bacallau». Durante o acto proxectouse unha escolma dos cadros de Pepe Casal, nos que recollía paisaxes terrícolas e escenas do traballo do mar, como unha copada en alta mar, un barco arrastrando a súa parella ou os mariñeiros no comedor con cadansúa bota. Diante dos cadros, Souto comentou «a dificultade de presentar homes traballando en perspectivas oblicuas ou parellas que navegaban atravesadas entre lombos de auga, mais tamén ao cociñeiro pelando patacas. Ksal non é pintor de barcos, é o pintor do traballo do mar». Para Xurxo «mentres Lugrís creou un mar sen tempo, Ksal é pintor do momento do mar, do instante, da onda, do pantocazo, dunha realidade convulsa, da que arrinca pingas de eternidade». Diante do autorretrato de «Ksal«, así asinaba Cerqueira os cadros, Xurxo identificou no primeiro plano «a mirada intelixente do maquinista, do fogueiro», mentres ca no segundo o «dunha figura feminina e un neno (probablemente os eu neto David), ademais duns barcos varados na area». Para Souto «Ksal é Van Gogh en azul-Terranova», «o pintor do mar que andou ao mar, ese neno asombrado da curva de San Gregorio da foto de Pacheco que merece a grande exposición en Bouzas que non tivo en vida». Quedamos comprometidos coa causa da exposición Ksal que moito merece a pena.

Onte 1119: En Lalín con «Zapatillas rotas»

/en , , , , , , , /por

XG00225901Gran presentación no IES Laxeiro de Lalín de Zapatillas rotas, a quinta novela de Xabier Quiroga. O equipo da Biblioteca preparou unha presentación da súa lectura compartida e proxectou o vídeo da súa lectura acompañando ao autor. Celso Fernández Sanmartín «Celsiño» foi intercalando as súas intervencións memorables, textos orais coidadísimos que contribúen a enxergar unha esperanza para a lingua galega e para a memoria das historias de vida dos que a falaron. Xabier Quiroga comezou expresando a súa gratitude ao seu alumnado pola lectura da súa obra, animándoos tamén a crear, a poñerse a escribir. Gabou os discursos de Celsiño subliñando que coma el cría que «os vellos saben moito, ás veces nos seus silencios, outras na súa memoria». Confesou despois que Zapatillas rotas saíu da estancia da súa avoa durante o derraeiro ano da súa vida nunha residencia. «Vin o que había alí. escoitei. Dediqueille a novela, a pesar que ela nunca viu o mar. Cadreina en 95 capítulos, tantos como tiña ela cando morreu».

Explicou que, como en cada unha das súas novelas anteriores, quixo «contar unha historia, neste caso a dun vello que marcha do asilo, que se rebela contra iso». «As novelas son coma un río, todo vai enchendo o seu caudal.» «Zapatillas rotas é unha historia que nos vai levando cara a beiramar, unha viaxe dun vello e dun parado, na que intentei relacionar o pasado e o presente.» Antes de enumerar as intencións e temas que quixo abordar na novela, Quiroga salientou que «os escritores facemos paxaros de barro». «Quixen denunciar o abandono dos vellos e o negocio público e privado das residencias de maiores. Quixen denunciar a unha adolescencia consumista que abandona o idioma. Denunciar a unha clase política corrupta e oportunista. Quixen denunciar a violencia contra a muller. O personaxe de Lola é esencial nesta novela. É criada, nai, avoa, usada e abusada. Quixen denunciar o paro, a falta de traballo e esa certa resignación que vivimos coa crise. Quixen denunciar a represión política, a corrupción, a confusión dos valores, nun tempo no que interesa máis o ter ca o sentir. Quixen falar da soidade no Vigo proletario e do abanodono do rural e da súa violencia. Mais e sobre todo, quixen abordar o sentimento da vida e da paisaxe. Sei que os maiores senten a paisaxe, como sentimento da Terra». Rematou Xabier Quiroga definindo Zapatillas rotas como «novela da memoria, para min non hai literatura sen memoria». «Esta novela é unha homenaxe á nosa sente e ao noso país. É unha novela dun amor imposible que permanece máis alá da morte».