Onte 820: A lingua sabe a pan

/en , , , , , /por

Soubemos polo Faro de Vigo que o programa «A lingua sabe a pan» do CEIP Frián de Teis Vigo obtivo o Premio Nacional de Educación para centros non universitarios no apartado de Desenvolvemento de Competencias de Lectoescritura e Audiovisuais. «A lingua sabe a pan» foi o proxecto documental integrado promovido dende a biblioteca escolar do centro ao longo do pasado curso 2012/13, proxecto de fomento da lectura que este curso se transformou en «A lingua sabe a mar». As promotoras do programa tiraron o título dunha fermosa frase de Álvaro Cunqueiro, «unha lingua é boa cando sabe a pan, cando sabe a pan fresco», coa intención de representar o esforzo de toda a comunidade educativa (alumnado, profesorado e familias) en pór en valor a tradición oral e a lingua galega, ademais de promover o coñecemento integral da cultura do pan, dende os aspectos da cultura tradicional agraria a outros de carácter etnográfico e folclórico. Destaca no proxecto modélico de Frián o seu enfoque educativo integrador e inclusivo do fomento da lectura e do papel da biblioteca escolar, coa participación de todos os niveis educativos, como o seu carácter transversal e híbrido, integrado en todas as actividades do centro e incorporado ao traballo de aula de todas as competencias, con especial atención ás de comunicación lingüística e dixitais. É unha grande fachenda que este centro escolar público vigués sexa recoñecido pola excelencia, innovación e galeguización educativa (tres substantivos que sempre deben ir da man) do seu traballo de fomento da lectura. Beizón ao claustro e comunidade educativa de Teis Frián!

Onte 811: Avanzar contra o descoñecido

/en , , , /por

Tras a proxección d’ A lingua das bolboretas, Manuel Rivas conversou durante unha hora con mais de dous centenares de estudantes de secundaria vigueses. Foi unha clase improvisada de literatura que resultou memorable. Contestando as preguntas dos estudantes Rivas percorreu algunhas das súas principais conviccións arredor da creación: «a vida ten vocación de conto»; «contamos cunha caixa secreta, onde se garda experiencia e memoria propia e doutras persoas»; «a maneira de andar da literatura e a de Charlot, un camiñar simultáneo cun pé no amor e outro no desamor, un no día e outro na morte, un debate entre as forzas do eros e do tánatos…»; «somos o que soñamos e o que lembramos». Foi a motivación da escrita, as razóns de ser da literatura, o que centrou máis preguntas dos estudantes vigueses. Rivas lembrou a importancia dos contos tradicionais, «unha forma de entreterse, mais tamén de trasladar información, de adestrar os novos para cousas que poden suceder no futuro, ademais dunha posibilidade de exercer o primeiro dereito da humanidade, o de soñar». Referiuse tamén ao papel da escritura, «unha maneira de aprender eu mesmo, un xeito de avanzar contra o descoñecido, contra a propia estupidez», así como á importancia de que «a linguaxe da literatura non pretenda dominar». Lembrou «Os músicos de Bremen» como exemplo de que os contos tradicionais expresan o medo a sermos abandonados, como tamén do feito de que este conto axuda a entender o que sucede agora no entorno da crise, «os animais xuntos vencen o abandono». Entre grandes aplausos dos estudantes Rivas rematou: «o que diferencia ao ser humano é que é capaz de rebelarse fronte á inxustiza».

O conflito da biblioteca nodal

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a situación bibliotecaria en Vigo.

Vigo xa non é aquel concello que hai menos dunha década aparecía sempre como exemplo do severo desinterese das administracións públicas polas bibliotecas e polo fomento da lectura. Grazas ás melloras introducidas na Biblioteca Central, bautizada este ano como Juan Compañel (en homenaxe ao editor de “Cantares gallegos”), e á inauguración da Biblioteca Xosé Neira Vilas do Calvario, ambas as dúas de titularidade municipal, rompeuse a inercia da indixencia bibliotecaria viguesa.

A inauguración o 9 de setembro de 2011 da Biblioteca Pública Municipal do Calvario, construída ao abeiro do Plan E de Zapatero, xermolo do que debería ser a rede de bibliotecas públicas municipais, supuxo un punto de non retorno para reconciliar a Vigo coa que se considera de forma unánime como a primeira institución cultural de cada comunidade local. O éxito desta acolledora biblioteca, tanto a nivel de socios (sete mil en 2012 e subindo ao longo do actual) e usuarios (máis de cento vinte mil anuais) como de actividades de fomento da lectura e de alfabetización informacional para un público interxeracional, amosan o papel esencial que a biblioteca pública desenvolve como animadora das comunidades de barrio. Éxito ao que se uniu hai un par de meses a súa aposta pioneira e innovadora polo préstamo de libro electrónico, o eBookVigo, unha plataforma tecnolóxica que o concello pon a disposición de todos os cidadáns vigueses usuarios desta biblioteca para facilitar o seu acceso á lectura en formato electrónico.

Porén, esta importante contribución non pode agochar a incapacidade dos tres últimos gobernos municipais vigueses para ofrecer un espazo no que o Ministerio de Educación e Cultura constrúa a Biblioteca Pública do Estado que a cidade precisa coma auga de maio. Unha construción prevista en varios Orzamentos Xerais do Estado mais para a que nunca se chegou a atopar o espazo municipal axeitado, tras barallarse o seu emprazamento na Escola de Artes e Oficios, nunha das plantas baleiras do Auditorio Mar de Vigo e xa máis recentemente no compromiso verbal de Abel Caballero de facelo no edificio da Panificadora, que semella quedou en auga de castañas. Como tampouco foi capaz o concello de atopar mellor ubicación que os sotos da casa do concello para o Arquivo Municipal de Vigo, do que foi derradeiro arquiveiro José G. Posada-Curros, unhas dependencias insuficientes para unha institución que debería estar ao servizo do persoal investigador como do conxunto da cidadanía.

Neste contexto entre o esforzo e a precariedade desenvólvese o conflito actual entre o concello de Vigo e a Consellaría de Cultura e Educación sobre a dotación económica da Biblioteca Central de Vigo, que como antes sinalamos ten titularidade municipal, mais forma parte da rede de bibliotecas nodais de Galicia xunto ao resto das bibliotecas do estado (as das catro capitais de provincia e máis a Ánxel Casal de Santiago), sostidas integramente polos fondos propios e transferidos xestionados pola Xunta de Galicia. A ameaza do alcalde de non incluír nos orzamentos municipais de 2014 a partida de 350.000 euros destinados á Biblioteca Juan Compañel (lembremos que é unha institución de titularidade municipal, non autonómica) é unha torpeza incomprensible, explicable pola súa obsesiva estratexia de agudizar a contradición cos membros do Partido Popular e denunciar a falta de investimentos dos gobernos conservadores coa primeira cidade de Galicia. Mais aínda cando o funcionamento desta biblioteca e a súa integración na rede nodal, que se fixo tras a súa ubicación no edificio Ferro do Casco Vello, se rexe por un convenio entre o concello e a Xunta que, en todo caso, debería ser denunciado, se algunha das dúas partes o considera necesario. Apostaría que estamos diante dun conflito estritamente político, outro episodio máis desa interminable lea mediática entre o alcalde e a delegada da Xunta.

Todos os poderes públicos teñen unha responsabilidade coas bibliotecas públicas e o fomento da lectura á que, a pesar das políticas de consolidación fiscal, non poden renunciar de xeito ningún. O concello de Vigo debe continuar a súa aposta polo desenvolvemento da rede de bibliotecas de barrio (sobre todo en Navia, Bouzas e Teis) e dignificando as instalacións do Arquivo Municipal.  Como tamén é a súa obriga atopar un espazo para que o Goberno constrúa decontado a Biblioteca Pública do Estado, imprescindible para a nosa área metropolitana, chamada a integrarse na rede nodal da Xunta de Galicia. Como a Consellaría de Cultura ten a obriga de dotar de fondos e apoiar as actividades de todas as bibliotecas públicas e especializadas (como a Penzol ou a da EMAO) existentes en Vigo, tamén a capital editorial de Galicia e sexta cidade española na produción de libros.

Onte 789: Porto Cabral (II)

/en , , , , , /por

A votación dos comuneiros rexeitando a negociación cos promotores de Porto Cabral aventuro que terá importantes consecuencias no concello de Vigo. Non teño dúbida da inconveniencia do proxecto, mais tamén que a súa cerna está, como xa teño expresado hai seis meses, na desafortunada clasificación que dos terreos forestais de Liñeiriños fixo o PXOM de Vigo, que dende a súa aprobación pasaron a ser urbanizables. Unha cualificación da que son responsables todas as forzas políticas que avalaron o documento urbanístico, probablemente asumindo os beneficios que esta actuación supoñeria para o financiamento público doutros desenvolvementos previstos no PXOM, como a Cidade do Deporte de Valadares, a apertura da nova (e polémica) Ronda de Vigo, entre a avenida de de Buenos Aires e o concello de Nigrán, como a recuperación do bosque de Cotogrande. A mudanza de posición sobre o particular do BNG, un dos responsables principais da redacción desta figura no PXOM, vaille ser de moi difícil explicación á cidadanía. Coa perspectiva do desenvolvemento de Porto Cabral, proxecto co que se comprometeu Caballero, é probable que desaparezan as posibilidades de colaboración e apoio futuro entre os socialistas vigueses e os partidos nacionalistas e da esquerda. Por fin, as figuras do taboleiro político vigués comezan a moverse, sen descartar que poidan producirse sobresaltos imprevistos.

Onte 787: «Historia de Galicia» en Andel

/en , , , , , , , , , /por

Na primeira presentación na nova e comodísima libraría Andel de Vigo (merecidos parabéns para Xaime e Concha Nogueira), xuntáronse máis de medio cento de persoas para escoitar a intervención de Anselmo López Carreira arredor da súa recente Historia de Galicia.

Comezou Anselmo López Carreira definindo a súa obra como «un traballo sintético, un compendio, un resume sobre historia de Galicia», «unha obra cunha clara vontade divulgativa e un enfoque interdisciplinar». Tras repasar os precedentes máis recentes deste tipo de historias xerais, desenvolveu as dúas trabes iniciais da obra. En primeiro lugar, a introdución dun capital dedicado á Xeografía («O país»), xa que «esta disciplina pode determinar a Historia, condiciona a forma de relacionárense as sociedades humanas co medio, onde nace a nación», máis aínda cando «a xeografía explica a historia do noso mapa político». En segundo, o capítulo dedicado á Historiografía. A este respecto salientou «a puntualidade coa que Galicia chega a ter historia», «a historias de Galicia de Vicetto, Murguía e López Ferreiro, aínda que este a presente como Compostelana, coinciden coas doutros estados nación». Porén, «esa dimensión historiográfica non avanzou coma a fixo a catalá, houbo períodos de paralización e outros de recuperación, como o que supuxo a Xeración Nós».

Para Anselmo a novidade principal da súa historia foi «cambiar a posición desde a que se observa a historia do propio país». «A historia de Galicia até agora estivo feita dende fóra de Galicia. Trátase de facer a historia de Galicia dende Galicia». Investir este procedemento é esencial para a nación, xa que «a nación é un produto histórico, produto dun proceso de acontecementos e da convivencia durante séculos». «Ofrecer unha historia de Galicia vista dende nós, na que a nación galega sexa a protagonista da historia, esa foi a miña intención».

Debullou despois os aspectos que consideraba máis destacados da obra. En primeiro lugar, o debate arredor do celtismo, onde existen posicións moi antagónicas. En segundo, o do reino medieval, «non esquezamos que Galicia foi reino até 1833, o primeiro reino de Europa occidental, o mesmo o primeiro reino que acuñou moeda». En terceiro, o proceso de vertebración da nación, unha secuencia que identifica na Irmandade, que continúa coa Ilustración e coa revolución Industrial, protagonizada en Galicia por cataláns». Por último, o libro dedica a súa atención á historia do nacionalismo nas súas diferentes etapas, á Sublevación de 1936 e á Restauración postfranquista. Rematou a súa intervención López Carreira advertindo que nas páxinas finais da obra acéndese unha alarma, «estamos nun momento de perigo, o país como tal pode desaparecer».

Cartografías de Xela Arias

/en , , , , , , /por

Dedico a Xela Arias o artigo da semana en Faro de Vigo con motivo do décimo aniversario do seu pasamento.

Pasaron dez anos desque a inxusta ondada dun ataque ao corazón tronzase a existencia de Xela Arias, cando apenas contaba con corenta e un anos. Unha década sen Xela, a poeta, tradutora, editora e profesora que na eclipse das certezas indagou con teimosía na procura de novas cartografías. Agora, no pouso dos afectos, lembramos a súa presenza fráxil, cun aceno de melancolía nos seus ollos grandes, a súa voz dóce iniciando unha conversa intelixente, afastada de calquera banalidade. Lembramos a súa vontade de reinventarse cada día, ao xeito dun Loud Reed feminino, cando escribía textos para “Desertores”, o grupo musical dos irmáns Díaz, ruando por aquel Vigo dos afectados e narcisos oitenta, que ela definiu como “cidade revolcada”, unha das metáforas máis acaídas para definir o noso volcán de dinamismos, que tamén sabemos cidade de fronteira, onde non é difícil esculcar os límites tan imprecisos do pracer cos da dor. Lembramos as súas intervencións literarias nos días de luz con Darío, cando presentou o seu libro (“Darío a diario”, 1996) sobre a experiencia da maternidade, empregando unha palabra decidida e precisa, matizando a súa actitude vital de desesperanza esperanzada, unha resistencia activa que tinguiu a súa obra poética de intuicións intimistas na súa loita contra o desacougo. Lembramos os textos dunha poeta esencial que indagou no territorio incombustible das palabras e nas contradicións do amor, da vida e da sociedade. Lembramos á creadora que asumiu a absoluta incerteza e a fraxilidade da súa empatía co ser humano e co seu destino.

A conmoción inicial que supuxo o seu prematuro pasamento suscitou numerosos artigos literarios e unha emocionante homenaxe en Vigo, o 29 de maio de 2004, organizada pola Asociación Galega de Editores, a Asociación de Tradutores Galegos e a Asociación de Escritores en Lingua Galega. Homenaxe que se prolongou poucos meses despois no libro colectivo “Xela Arias, quedas en nós” (Xerais 2004), cuxa edición correu ao coidado do seu pai, o tradutor Valentín Arias, magoadamente desaparecido hai apenas dous anos.

Homenaxes literarias que salientaron a importancia da dimensión autoral de Xela, comprometida cunha poesía que nas súas palabras “debe indagar e cuestionar a orde das cousas” e das propias linguaxes; poesía que para ela “sempre é temeridade, incendio”, considerando que a función da autora “é cuestionar o que hai precisamente para dar pé a construírnos mellor”. Traxectoria poética individual, singular, desubicada xeracionalmente, rabiosamente urbana e contemporánea, caracterizada por “camiñar ás aforas” na procura do seu propio camiño, en palabras de Ana Romaní, “escrita a golpes como os golpes marcan a violencia do noso existir”. Unha escrita poética na procura da independencia, que asume, como sinalou no seu derradeiro poema (inédito) que “a única dependencia desexable, a tolerar” é “a constelación do afecto”.

Homenaxes que non esqueceron a sua condición de “muller do libro”, traballadora de Edicións Xerais de Galicia durante unha década, enraizando alí na ramallada dos libros que escribiu e traduciu, mais tamén dos libros que foron arxila editorial nas súas mans, detalle, forma e estilo. Referencias que non esqueceron a súa dimensión como esixente tradutora para o galego de textos literarios como “Dublineses” de Joyce, “O derradeiro dos mohicanos” de Cooper, “O bosque animado” de Fernández Flórez, “Drácula” de Stoker ou o “Spleen de París (pequenos poemas en prosa)” de Baudelaire.

Porén, dende aqueles primeiros reencontros de 2004 coas cartografías de Xela Arias, abordados desde a dor e desde a vida, moi pouco se ten feito pola restitución e redescuberta da súa obra literaria. Os seus catro poemarios éditos quedaron xa fóra da voracidade do noso mercado literario actual, “Denuncia do equlibrio” (1986), “Tigres coma cabalos” (1990), “Darío a diario” (1996) e “Intempériome” (2003). Coma “Lilí con pistolas”, o libro que presentou sen fortuna ao Esquío de 1986, que nunca chegou a editar, ou os poemas que publicou en xornais (sobre todo en “Faro de Vigo”), revistas (“Luzes”, “Festa da palabra”, “A Nosa Terra”…) e libros colectivos. Secasí sucede co seu relato “Que si que si”, incluído no volume “Contos eróticos/Elas” (1990), co que iniciou un vieiro tan prometedor na ficción.

Urxe unha edición da poesía completa de Xela Arias, reunindo a súa obra édita e dispersa (e mesmo quizais a inédita). Urxe que as tres facultades de filoloxía galega promovan investigacións e traballos críticos sobre unha autora que non se compraceu, que nunca se aliou, convencida que “vencerse é cousa de se tratar” (un dos seus versos máis inquedantes). A Real Academia Galega debería considerar a súa candidatura para un dos vindeiros 17 de maio.

O excelente retrato de Xela Arias é de Guillermo Cameselle.

Lendo co Faro

/en , , , , /por

Esta é a miña achega ao suplemento que publica hoxe Faro de Vigo con motivo da celebración do seu 160 aniversario.

Aprendín a ler hai cincuenta anos. Ensinoume unha mestra que tiña a súa escoliña de pago a cen metros da casa nosa de Pi e Margall, a carón da igrexa dos protestantes, case fronte ao Bar Madrid, onde se facían as quinielas. Nunca esquecerei que foi naquel cuarto pequeno ateigado de picariños onde comecei a familiarizarme coa lectura e a escritura cando tiña catro anos. Mentres a mestra collía os puntos das medias nunha lámpada, completabamos os palotes dos cadernos de caligrafía de Rubio; despois liamos con ela no “Rayas”, unha cartilla de aprendizaxe da lectura que as parvulistas utilizaban dende o ano 1905. Daquela na miña casa non había outros libros que as novelas que mamá cambiaba no estanco de Maruja, ao pé do Barrio do Cura, onde papá mercaba moi cediño o Faro.

Dende entón mantiven unha fidelidade inquebrantable na lectura diaria do decano. Herdei do meu pai o costume de facelo durante o almorzo, o de iniciar a xornada gozando do recendo da tinta e do café, para saír ao traballo xa co Faro medio lido. Durante os anos da miña infancia non houbo para min outro xornal ca non fose o Faro, mesmo a pesar de que o noso veciño do primeiro, don Juan, un dos propietarios de La Favorita, lía, tamén, “El Pueblo Gallego”, que a súa sogra, dona Angelita, utilizaba para protexer os banzos das escaleiras cada semana despois de cepillalas con auga e xabrón. Daquela pensaba eu que o Faro era o xornal dos pobres e “El Pueblo Gallego”, o diario do Movemento, o dos señoritos. A daquel Faro grandiño foi durante moito tempo a principal (e case única) lectura de todos os membros da miña familia (numerosa). Nunca esquecerei que cando comezou a perder a vista, a miña avoa Filo me facía lerlle todas as noticias de Vigo e todas as esquelas e anuncios do concello, onde traballou o avó zamorano que non chegamos a coñecer. Os libros foron chegando a casa moito despois, a comezos da década de 1970, da man dos cen volumes da Biblioteca Salvat de RTVE, que creo que lin case todos, aos que engadín uns poucos títulos da colección de clásicos xuvenís da editorial Bruguera, que fun mercando cos meus escasos aforros na libraría Galdós de Falperra ou na libraría Pax de Elduayen. Logo chegaron as coleccións de fascículos, primeiro a do dicionario enciclopédico de Salvat e, xa máis tarde en 1974, a da “Enciclopedia Gallega” de Silverio Cañada, que papá encargaba no quiosco de Pepiño no paseo de Alfonso, páxinas que devorei e onde naceu para sempre a paixón por coñecer o país de noso.

Hoxe, volvendo a ollada atrás, comprendo a fortuna de formarme como lector nas páxinas daquel Faro que dirixía Álvaro Cunqueiro, no que publicaban Celso Emilio Ferreiro, José María Castroviejo, Xosé María Álvarez Blázquez, Francisco Fernández del Riego, Vicente Risco ou Ramón Otero Pedrayo, entre outros dunha nómina extraordinaria de colaboradores. Non por que eu seguise a súa columna da última páxina, “El Envés”, que Cunqueiro asinaba apenas cun “C”, non, non era un rapaz tan espilido e curioso para iso; descubrín eses artigos, moito despois no libro que recollía algúns daqueles textos nos que a partir dunha noticia, que semellaba intrascendente, o xenial don Álvaro despregaba a súa máis desbordante imaxinación literaria. Cando na miña casa non tiñamos televisión nin lavadora nin neveira as páxinas do Faro foron as primeiras ventás que abrín para descubrir o mundo, para papar coma esponxa todo o que alí ía aparecendo. Débolle, debémoslle, moito ao Faro na conformación da nosa visión primixenia daquel mundo que comezaba a transformarse. Grazas ao Faro seguín as andanzas do foguete americano “Gemini VII”, a chegada a Venus da estación espacial soviética “Venus 3” ou souben porqué fracasou a aluízase do Lunik 8. As páxinas do Faro daquel tempo, cheas de noticias de internacional, foron un libro de xeografía que se actualizaba cada día, un mapa confuso, o que lle faltaban moitas pezas, e que fun completando de vagariño. Tamén prendín no Faro coa gramática do fútbol celeste polos diálogos semanais nas avenidas do hincha Perico, un seareiro fanático das galopadas de Suco, creación de Derviche, aquel xornalista deportivo que cría que o noso Celta “galego” metía en Balaídos caroliños en vez de goles. Rin a cachón, tantas veces, mirando os chistes de Quesada e as páxinas portuarias e de anuncios breves, entre as miñas preferidas, costume que conservo para saber o que verdadeiramente se coce en Vigo. Nas páxinas daquel Faro seguín desacougado a fuga dos dous leóns da Madroa, que trouxeran de Eritrea, o asasinato que non se puido contar de Alfageme, ou o incendio do Polycomander, que marcou a consciencia da miña xeración, fotografado pola cámara do meu admirado e afouto Magar como outros tantos acontecementos da nosa nosa abella da ribeira.

Moitas veces algúns amigos de fóra de Vigo téñenme preguntado sobre cáles son as razóns que explican a lealtade que os vigueses mantemos, xeración tras xeración, co Faro, un fenómeno insólito en calquera outra cidade, prodixio da metonimia que leva a identificar un produto cunha marca, por que aquí ben sabemos que todos os xornais son faros e todos os autobuses urbanos vitrasas. Eu, como non son estudoso da socioloxía periodística, contesto coa miña experiencia persoal:

–Levo lendo o Faro toda a vida por necesidade vital. Se non o fago síntome mal. Fáltame algo. Cando estou fóra de Vigo, a pesar de manterme conectado por twitter e internet, cando volvo leo todos os faros atrasados; é o meu xeito de recuperar a vida perdida na cidade. Os vigueses lemos o Faro por que é espello do que somos, do noso permanente inconformismo co futuro. Non o sei explicar mellor. Pero sinto que é certo.

O futuro do estadio

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo abordo a situación do estadio de Balaídos o seu incerto futuro.

Os espectadores do partido da pasada semana, ademais da magoarse coa derrota in extremis do Celta, pillaron unha boa molleira, xa que chovía a cachón tanto fóra coma nas bancadas de Balaídos. A bategada puxo en evidencia o estado deplorable do estadio. As cubertas de Tribuna, Gol e Río amparaban apenas a metade do aforo, xa moi minguado; a da grada de Río, furada coma o aspersor dunha regadeira, metía auga a mares que corría en fervenza polos ocos das escaleiras. Por non falar da anécdota do apagón e das enormes pucharcas nos accesos e saídas que aconsellan acudir ao estadio do Fragoso con botas de sete leguas. E por riba, os andamios instalados para reparar algunhas deficiencias exteriores da grada de Marcador amosan que Balaídos envellece, dende hai máis dunha década sofre unha deterioración para a que, a pesar das denuncias e queixas dos usuarios, non se lle está poñendo todo o remedio que precisa.

Máis alá da épica celeste, a historia do estadio foi a das súas diversas reformas. Hai case noventa anos, case tantos coma ten o Celta, foi a iniciativa privada quen promoveu, por medio dunha sociedade de capital popular, “Stadium Balaídos S.A.”, a construción dun terreo de xogo á beira do Lagares onde estaba asentada unha fábrica de tellas do país, a “Tejera de Balaídos”. O arquitecto Jenaro de la Fuente Álvarez foi quen preparou o proxecto dun gran estadio de forma ovalada e pista de atletismo, á altura dos máis modernos daquela, con capacidade para 22.000 persoas sentadas e coas localidades numeradas. Mágoa, que aquel cobizoso proxecto quedase fanado por falta de recursos económicos. O monumental peche exterior de granito, deseñado polo arquitecto do edificio da Aurora Polar, foi substituído por un muro de cemento na grada de Preferencia e por un valado de madeira nas localidades populares. Balaídos inaugurouse con esa humilde fasquía o 30 de decembro de 1928, sendo alcalde Gregorio Espiño, cun partido ás tres da tarde entre o Celta e o Real Unión de Irún, correspondendo ao extremo celeste Graciliano a honra de ser o primeiro en meter un gol na lameira do Fragoso. Abríase así a historia do estadio, que como podemos ler na magnífica historia do Celta de Fernando Gallego (Faro de Vigo, 2013),  Manuel Castro “Handicap” consideraba como “un orgullo para toda Galicia”; un froito do “noso modo de ser, calcado na deportividade británica da alma galega dos vigueses, que non permitía que un praza de touros se erguese nestes eidos antes ca un stadium”.

Nos anos de posguerra, sendo alcalde Suárez-Llanos, en 1946 o Celta comprou o estadio cunha subvención do concello, o que permitiu que pasase a ser de facto propiedade municipal. Daquela o arquitecto Fernando Molins e o enxeñeiro Elixio Prieto fixeron o proxecto para a construción dunha grada cuberta con viseira de cemento en Río e para dotar a Marcador dunha grada de cemento. Obras que unha vez concluídas proseguiron coa modernización da grada de Gol. Despois, en 1969, o alcalde Rafael J. Portanet comprometeu a completa modernización de Balaídos. Foi ao longo da tempada 1970/71, coincidindo coa primeira clasificación europea da historia celeste, cando se construíron por fases as actuais gradas cubertas de Tribuna, Marcador e Gol. Anovación do estadio que se completaría unha década despois, sendo alcalde Manuel Soto, nas tempadas dos ascensos das segundas de Milorad Pavic e antes da celebración do Mundial 82, coa construción da actual grada de Río sobre o Lagares, rematando de vez coas inundacións que durante décadas cada inverno fixeron de Balaídos un temible estadio “acuático”.

Oitenta e cinco anos despois da súa inauguración e de tres décadas da súa derradeira reforma, máis alá da conxuntura deportiva do Celta (sempre na pelexa), a cidade precisa enfrontar o tabú de cal vai ser o futuro da súa primeira instalación deportiva e multiusos. Desbotada no marco económico actual (e no propio plan xeral) a alternativa de construción dun estadio nunha nova ubicación, malograda a posibilidade de remodelación integral proposta polo concelleiro do BNG Santiago Domínguez en 2009, ao fío da celebración dos mundiais de fútbol de 2018 e 2022, para os que Vigo preparou a súa candidatura coma sede, a curto prazo non existe outra alternativa que alongar a vida de Balaídos por medio dunha coidadosa operación de mantemento das súas instalacións interiores e de mellora dos seus servizos de acceso, aparcamento e transporte público. Unha “solución” que precisa unha maior dedicación orzamentaria do concello de Vigo, xa que o seu obxectivo é evitar tanto a ruína da estrutura como preservar a seguridade dos usuarios. Xa a medio e longo prazo, o futuro do estadio é unha ineludible cuestión política (e urbanística) que debe ser abordada no marco do plan estratéxico metropolitano.

As fotos son de Guillermo Cameselle.

Onte 771: O galego de primeira

/en , , , , , /por

Este apoio do Celta de Vigo á lingua galega vale o seu peso en ouro. Un modelo de comportamento empresarial socialmente responsable, unha iniciativa activadora de autoestima pola lingua propia nun entorno en aparencia cada vez máis desgaleguizado. Ben sabemos que a utilización do galego na megafonía de Balaídos remóntase ás corporacións de Manuel Soto, hai case tres décadas, incluída na primeira ordenanza de normalización lingüística. Porén nos últimos anos déronse novos e importantes pasos galeguizadores en Balaídos, especialmente o darlle carácter oficial a versión galega do himno celeste e á utilización do galego de forma unánime polas peñas. No entanto, o de onte constitúe un feito histórico, xa que o Celta como institución, o seu cadro de xogadores e técnicos, son os que de forma entusiasta protagonizan esta peza viral, que no primeiro día xa tivo máis de tres mil visionados. Ademais, a iniciativa «Gústame…» da CTNLG, presentada no último Culturgal, despois de pasar por centros educativos e eventos diversos, amosa outra volta a súa eficacia: directa, divertida, persoal, transversal, inclusiva, agarimeira. Gústame o galego do Celta, gústame o galego de primeira. Beizóns ao Real Club Celta e aos promotores desta marabilla.

Onte 769: Vello Balaídos

/en , , , /por

Chegamos a Balaídos mollados coma pitos, dispostos a gozar dunha noite de fútbol atlántico, de moita forza e pase longo. No interior do estadio tamén chovía a cachón. As cubertas de Tribuna, Gol e Marcador apenas amparaban das bategadas á metade do aforo; a da grada de Río, construída hai apenas trinta anos, furada coma o aspersor dunha regadeira, deixounos á intemperie e a auga corría en fervenza polas escaleiras. O vello Balaídos está arruinado. Por ventura, a lameira do Fragoso conservou o seu tapiz, a pesar de que o ballón non amainou nos noventa minutos. Temo que a ruína do vello Balaídos non che ten arranxo doado.

A foto é de Guillermo Cameselle, corresponde á construción da grada de Río con motivo do mundial 82.