Onte 209: Oficina da Literatura Galega

/en , , , , , , /por

Na mesa redonda sobre «A literatura e o audiovisual galegos e a súa proxección internacional» do Encontro Festlatino 2012 do Consello da Cultura Galega, na que participei xunto a Suso de Toro e Margarita Ledo, volvín defender a creación dunha Oficina da Literatura Galega. Experiencias exitosas como a catalá ensinan que para desenvolver unha extratexia internacional no eido literario e cultural é imprescindible contar cunha institución pública que a xestione. Así o prevía o borrador da “Lei do Libro e a lectura”, redactado pola Mesa do Libro e a Lectura, coa creación do Instituto Galego Rosalía de Castro destinado a promover a lingua e literatura galega no mundo. Magoadamente esta cuestión foi retirada da lei aprobada (por unanimidae) en decembro en 2006. Dende entón, teño proposto en varios foros con ánimo construtivo, seguindo o modelo de funcionamento do Ireland Literature Exchange (ILE), a creación inmediata dunha Oficina da Literatura Galega ou Oficina do Libro Galego no Exterior como organismo da Secretaría Xeral de Cultura, apoiado pola Secretaría Xeral de Política Lingüística, polo Consello da Cultura Galega e por todo o entramado asociativo do sector do libro (AGE, AELG, Pen Club, Galix, ATG, AILG). Esta OLG ou OLGE, entre outras funcións, debería coordinar de forma permanente todas as actividades de promoción da literatura e do libro galego a realizar no exterior: sexa reforzando aos editores nas Feiras Internacionais do Libro; fose apoiando as actividades desenvolvidas polos diferentes lectorados e centros de estudos galegos das universidades; sexa elaborando información electrónica e impresa para enviar a editoras internacionais, axencias literarias, «sherpas» e tradutores; fose apoiando a presenza de autores e editores en eventos literarios internacionais (“Festival de Poesía de Paratí, Congresos do Pen Club ou do IBBY…); sexa apoiando a xestión das candidaturas de autores e autoras da nosa literatura a premios internacionais (Andersen, Astrid Lingren, Nóbel, Premio Iberoamericano LIX, ou Príncipe de Asturias das Letras); fose axudando a xestionar as axudas proporcionados pola Consellaría de Cultura e Educación á tradución de textos da literatura galega a outras linguas; sexa organizando ou apoiando a realización de Encontros Literarios Internacionais en Galicia; fose promovendo as candidaturas de Galicia como cultura convidada dos eventos e feiras internacionais de Guadalaxara e Frankfurt ou acompañando coa nosa cultura literaria, se as houbese, outras actividades de proxección internacional de Galicia. Despois deste Festlatino debería volver a estudarse unha proposta que supoñería apenas a coordinación dos recursos actualmente existentes e a posta en marcha dun espazo electrónico actualizado sobre a nosa produción literaria e editorial.

Onte 187: El repte de publicar en catalá

/en , , , , , , /por

O meu amigo Jordi Ferré, o presidente da Associació d´Editors en Llengua Catalana, envioume «El repte de publicar en catalá», un documento moi interesante froito dunha xornada de reflexión sobre a edición en lingua catalá na que participaron máis de medio cento de editores. Entre as conclusións acadadas anotei unhas cantas: «a eclosión dixital é unha oportunidade e unha ameaza»; «as editoriais deben facer unha análise de autorregulamento (seleccionar máis, publicar menos)»; «as presentacións e rodas de prensa deben reservarse para casos moi excepcionais»; «é esencial que os editores asuman o papel de comunicadores, tanto a nivel interno como externo»; «deben utilizarse axeitadamente as redes sociais, alí a tarefa non é publicitaria, senón a de crear comunidades de consumidores dos produtos das editoriais así como fidelizalos con cada unha delas; é recomendable utilizar Facebook pra fidelizar e Twitter para comunicar»; «a coherencia do catálogo e o interese das novidades son condicións esenciais para conseguir a complicidade das librarías»; «deben deseñarse estratexias de fomento da lectura para incrementar o índice de lectura»; «deben reforzarse a complicidade entre os diferentes elos da cadea do libro: autores, editores, libreiros e lectores»; «débese impulsar unha discriminación positiva dos libros en catalán nas políticas públicas»; «cómpre unha maior dotación orzamentaria para o libro en catalán»; «valórase positivamente a proposta de incentivar os libreiros máis activos». Unha boa escolma de propostas que, salvando as distancias e diferencias de dimensión, poden ser tamén moi útiles para o sector da edición en lingua galega. Gracies, Jordi!

Onte 133: Madrid le

/en , , , /por

No Metro, dende Barajas ao centro, comprobo que viaxa moita xente lendo. Sorpréndeme, ademais, que algunhas lectoras o fagan sobre os seus e-books, o que constitúe unha tendencia a ter en conta. No entanto, o que continúa chamando máis a miña atención é a exitosa campaña publicitaria de fomento da lectura –«Libros a la calle»– que, dende hai quince anos, promoven o consorcio metropolitano de transportes e a Asociación de Editores de Madrid en milleiros de vagóns de metro, trens de cercanías e autobuses urbanos. Cando leo estas carteliñas de fragmentos literarios, penso que debería propoñerlles a Vitrasa e á Tranvías da Coruña emular a campaña cunha escolma de literatura galega. Cun custe moi baixo podería acadarse unha ampla visibilidade para mensaxes como “Vigo le” ou “A Coruña le”. Desta volta, agardo poder facelo.

Onte 88: As conversas de Culturgal

/en , , , , , , /por

O soño de Culturgal é un proxecto consolidado. Na derradeira xornada o público familiar volveu encher as instalacións do Pazo da Cultura pontevedrés confirmando a tendencia exitosa de xornadas anteriores. Especialmente seguidas polo público foron as conversas de Salón, un modelo atractivo e alternativo ás presentacións convencionais de libros e discos. A este interese non foi alleo a intervención do equipo de xornalistas culturais que conversaron cos autores e autoras. Ana Romaní, Manuel Jabois, Xesús Fraga, Belén López e Teresa Cuíñas amosaron o alto nivel do xornalismo cultural que se está facendo no país. Hoxe merecen o noso maior recoñecemento.

Onte 87: Euforia en Culturgal

/en , , , , , , , /por

Foi un día de euforia en Culturgal. Un río de xente encheu o grande corredor durante toda a tarde; un público familiar desbordou as actividades do cuarto dos nenos e do garaxe. Outrosí sucedeu cos varios centos de persoas que seguiron no salón a conversa memorable entre Manuel Jabois e Manuel Rivas, na que ambos os dous grandes xornalistas literarios exploraron os espazos das preguntas entre o visible e o invisible. Se non abondase, despois, un José Luís Cuerda simpatiquísimo adiantou como primicía tres minutos da copia de traballo da película que está preparando sobre Todo é silencio. Nun alarde de sinceridade o director manchego confesoulle a un incisivo Jabois que «unha palabra de poeta vale máis ca mil imaxes». Logo, recuncou Jabois conversando con Domingo Villar, outro dos narradores galegos máis queridos polo público. Dúas horas antes Berrogüetto dera un concerto sorpresa. Á noite, en casa e cunha catarreira do demo, revisei de vagariño twitter e comprobei que a euforia non era só cousa miña. Expositores, participantes nas actividades e visitantes expresaban de forma unánime a súa satisfacción. Culturgal, nesta súa cuarta edición, consolídase. A cultura galega, a pesar da crise, ten forza e futuro, reivindícase. Hoxe máis.

Onte 84: Tras a FIL 2011

/en , , , /por

Cando inicio o regreso cara Galicia, o equipo galego de autores (Aneiros, Calveiro e Fernández Paz) comezan o programa de encontros con clubes de lectura e alumnado de centros escolares de secundaria e participan por vez primeira nas actividades literarias da FIL até o vindeiro sábado. A atmosfera tan emotiva desta feira, algo que non viviramos en ningunha outra, provoca unhas desconcertantes saudades nunha partida na que levo a maleta chea de libros sobre libros e lectura, o obxecto da miña angueira estes días polos anaqueis dos estands de Colofón, Fondo de Cultura Económica, Siglo XXI, Almadía ou Nostra, entre outros formidables editores mexicanos.

Como xa fixera coas xornadas de Frankfurt, arrisco a expresar algunhas reflexións ao fío destas de Guadalajara:

  1. O DISCURSO DA LECTURA como construción social do libro e o protagonismo dos lectores e lectoras sobre a propia industria do libro é o modelo que lle acae ao proceso de tránsito entre soportes impresos e dixitais. Nesta FIl os chamamentos a prol da lectura e a reafirmación do protagonismo dos cidadáns que len («Somos lectores» foi o lema escollido polos organizadores) sobardan a súa incorporación como simples reclamos da promoción editorial.
  2. OS PAÍSES EMERXENTES, como Brasil e México, incorporan o discurso do fomento da lectura como eixo das súas políticas educativas e culturais. Moi lonxe da trivialización da cultura reducida a mero espectáculo postmoderno, a lectura preséntase así como unha das ferramentas que contribúen á construción dunha sociedade con maiores niveis de inclusión. A metáfora de Millás, empregada no maxistral discurso de Agustín («estamos feitos de pan de novelas»), expresa esta transversalidade social da lectura. Esta idea, que temos acuñado dende hai tempo como «o libro, o pan da cultura», é pouco frecuentada en Galicia, mesmo entre os chamados «sectores da cultura» que semellan ler pouco e preferir outras expresións das artes máis «a la page».
  3. O ÉXITO DE PÚBLICO da FIL, unha feira internacional do libro que coincide cunha grande festival literario dirixido a todos os públicos, convida a reflexionar sobre as posibilidades de organizar en Galicia un evento literario internacional que contribúa a inocular na sociedade galega o virus da lectura literaria. O éxito do fenómeno dos clubes de lectura por todo o país adiante axuda a profundizar na idea dun grande encontro anual de todos eles.
  4. O PREMIO RECIBIDO POR AGUSTÍN é unha oportunidade de visibilidade iberoamericana que a nosa literatura non debe desaproveitar; como tampouco a inxección de autoestima que supón para a nosa literatura e para o sector da edición galega.

 

Onte 82: Espazo para a lectura

/en , , , /por

O desenvolvemento da segunda xornada superou as mellores expectativas sobre esta FIL 2011. A de Guadalajara é tanto unha feira internacional do libro do perímetro iberoamericano como un festival literario dirixido cara todos os públicos, razóns pola que o sintagma que semella mellor lle acae é o de tratarse dun auténtico espazo para a lectura. Ademais, a FIL expresa unha vontade inequívoca de contribuír á mobilización lectora, tanto polo contido dos seus programas de actividades como polos numerosísimos chamamentos a prol da lectura e dos seus valores presentes tanto na sinalética do evento como, e sobre todo, nos espazos expositivos. Fun recollendo na libreta algúns deles que, a pesar de ser, na súa maior parte, xa coñecidos constitúen un recurso didáctico valioso: “Somos o que lemos”; “O libro abre os teus ollos”; “Os libros son para todos”; “Todos somos lectores”; “Facemos máis rica a túa lectura”; “Unha cidade lectora”; “Pase e lea”; “Ler é algo mellor do que podes imaxinar; non deixes que che impoñan a lectura; ler é máis engaiolante cando ninguén che obriga a facelo”; “Ler acelera os teus sentidos”; “Ler cos teus fillos é o teu mellor papel”… Estes chamamemtos a prol da lectura son apenas outro indicio do entusiasmo contaxioso deste evento no que, ademais, fomos capaces de mercar até media ducia de títulos moi interesantes relacionados co fomento da lectura, entre eles dous dos clásicos de Aidam Chambers (Conversaciones e Dime), e o clásico de Michèle Petit (Lecturas: del espacio íntimo al espacio público), ambos os tres da colección “Espacios para la lectura” do Fondo de Cultura Económica, a editora pública mexicana. Esta feira está axudándonos a interrogarnos e estimular a nosa curiosidade, si señor.

Onte 81: Somos lectores

/en , , /por

Intensa primeira xornada da FIL de Guadalajara, ateigada de milleiros de persoas, que aquí de forma respectuosa son chamadas “lectores” e “lectoras”. Esta feira é capaz de contaxiar entusiasmo pola crenza das súas organizadoras (case todas son mulleres)  nas posibilidades da lectura e do libro (aquí, impreso, de forma abrumadora) para desenvolver civilidade e mellorar a educación, Esta feira, promovida dende hai vinte e cinco anos pola Universidade de Guadalajara,  pon o acento, sobre todo, na actividade literaria, nos debates e no protagonismo dos escritores, situándose moi lonxe do conformismo e do derrotismo ao que tan afeitos estamos. Aquí o libro é o pan da cultura e a lectura a actividade cultural primeira, O mellor exemplo do que dicimos foi participar na conversa entre Herta Müller e Mario Vargas Llosa, dous nobel, seguida por máis dun MILLEIRO de persoas, que agardamos o seu comezo cunha hora de antelación. A autora de Randea do alento brillou coa súa defensa dunha literatura que doa e fascine ao un tempo, Vargas Llosa cubriuse de gloria cando case ao remate afirmou que “Salvo en Cuba, non houbo totalitarismo en América Latina”, demostrando que non sempre os mellores escritores acertan nas súas análises políticas e sociais.

Onte 80: Viaxe

/en , , , , /por

Tras case vinte horas chegamos a Guadalajara, onde participaremos nas actividades da FIL e acompañaremos a Agustín Fernández Paz na recollida do premio Iberoamericano de LIX. A pesar de que os avións trasatlánticos non son os mellores espazos para a lectura, aínda fun capaz de debullar as primeiras setentas páxinas (dunha extraordinaria CALIDADE) da nova novela de Anxo Angueira que publicaremos a comezos da primavera. As actividades literarias da FIL ábrense cunha conversa entre dous premio nobel, a nosa benquerida Herta Müller e Vargas Llosa. Se o wifi o permite, iremos dando conta do que vexamos máis interesante destes intensos tres días e medio en México.