Presentacións – Páxina 21

Onte 1267: «Galicia Encantada»

18 de Marzo de 2015/en Autores, Cultura, Internet, Lingua, Narrativa, Novidades, Onte, Patrimonio_galego, Presentacións, Xerais/por bretemas

A presentación no Ateneo de Pontevedra de Galicia Encantada. O país das mil e unha fantasías, libro colectivo editado por Antonio Reigosa, resultou ser unha auténtica polafía de expertos narradores na que se foron debullando contos, mitos e lendas, apareceron seres e lugares míticos e outras historias do noso patrimonio de tradición oral. Un libro que é arca e arquivo de contos da nosa tradición oral, tanto pola orixe do material textual coma dos diversos recopiladores que dende hai unha década publican en galiciaencantada.com, o espazo web creado e mantido por Antonio Reigosa en internet. Un libro que constitúe apenas unha escolma impresa deste amplísimo arquivo dixital.

Comezou a súa intervención Antonio Reigosa dicindo que a publicación do libro celebraba os dez anos de galiciaencantada.com, que se cumpriron o pasdo 5 de marzo. «Trátase dun libro coautoral no que se recolleron cento e un relatos de cincuenta persoas diferentes. Dividíronse nas mesmas seccións do portal, mais de xeito moito máis reducido.» Enumerou despois algunhas delas, deténdose nalgunhas como as lendas urbanas, as curiosidades toponímicas, os relatos extraordinarios de autores e autoras contemporáneos ou aquelas historias vinculadas cos nubeiros e tronantes que forman parte do patrimonio da nosa tradición oral. Aínda que o libro ten un carácter representativo de todo o país, Reigosa comentou os relatos recollidos no suroeste galego, na rexión urbana de Pontevedra e Vigo: o da «Pinoucha», arquetipo do personaxe que quere roubar os nenos, recollido no Porriño; «A ponte das partidas”, recollido por Manrique Fernández; a lenda do zapatero de Cangas e a dos construtores suicidas, entre outras.

Convidou despois a varios dos coautores a comentar as circunstancias da recollida de cadanseu texto: a Rafael Quintía, «A cova do ermitán Juan Manuel»; a Poldo Cañizo Durán, «A correa» e a Marcos Seixo, «A verdadeira historia da capadoira de Cuntis». Aberta a quenda de participación do público foron moi diversas as cuestións propostas. Ao fío das historias nas que participa a donicela, Reigosa comentou que «se un animal, como a donicela, ten moitas denominacións significa que ten moita importancia no patrimonio simbólico desa comunidade.» No entanto, foi a cuestión do apalpador a que centrou as intervencións posteriores. «As primeiras noticias sobre o apalpador fixéronme dubidar. Logo apareceron cousiñas. como a referencia de Taboada Chivite sobre noite da apalpador, que me fixeron entender que tiña sentido. Logo apareceu a figura do pandigueiro con connotacións parecidas. Agora apareceu unha fonte no Bierzo que confirma que en todas as culturas europeas existían estas figuras. Outro debate diferente é que esta figura sexa significativa para a comunidade.» Seguindo ese fío, Rafael Quintía comentou que sobre o apalpador existen testemuñas e cantigas, «aínda que cómpre diferenciar a investigación dun fenómeno de empoderamento para construír identidades.O debate hoxe está entre empoderamento e globalización.»

Onte 1266: Xurxo Souto premiado

17 de Marzo de 2015/en Autores, Librarías, Narrativa, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Xerais/por bretemas

O premio Irmandade do Libro da Federación de Libreiros de Galicia outorgado a Contos do mar de Irlanda de Xurxo Souto como mellor libro do ano aledounos moito. Sabemos que recoñece tanto a calidade literaria dos relatos como a súa magnífica recepción pola crítica e polo lectorado (estamos preparando a 4ª edición, cando aínda non pasou un ano da súa aparición). Xaora, é xusto recoñecer o esforzo extraordinario de Xurxo Souto por dalo a coñecer e contar coa voz dos seus protagonistas. Máis de dúas ducias de actos de presentación por todo o país, celebradas tanto en portos coma vilas do interior, a maior parte deles organizados por librarías, e convertidas por Souto en espectáculo literario e cívico, capaz de contaxiar entusiasmo e fachenda, axudaron moito a singularizar e socializar este libro coral protagonizado polas traballadoreas e traballadores do mar de noso. Parabéns moi merecidos a Xurxo Souto que sabemos continúa en rota.

Onte 1262: «Atravesar o fantasma»

13 de Marzo de 2015/en Autores, Novidades, Onte, Poesía, Presentacións, Xerais/por bretemas

Encheuse onte o terceiro andar da Libraría Couceiro de Santiago no acto de presentación de Atravesar o fantasma, o primeiro libro de poemas de Carlos Callón. Comezou o acto coa estrea do vídeopoema «O desexo está na pantalla», unha peza audiovisual de minuto e medio sobre un poema do libro, dirixida por Alberte Paz Calo e Alba Romero Diéguez, interpretada por Antón Blanco Casás e Luis Miguel Gendre. Interviu despois Fran Conde, profesor da Facultade de Filosofía, que leu un texto composto con versos dos poemas de Atravesar o fantasma. Confesou que o libro lle gustara moito. «Non sei se os poemas de Carlos son optimistas ou pesimistas, mais sei que están cheos d madurez. Servíronme de espello, porque comparten o enigma do diván, o enigma do corpo do outro en forma de sete.» «Este libro é como pasar polo teatro sen aplausos quebrando o diván, que é unha forma de definir a psicanálise.» «Un libro que toma conciencia da pulsión da morte en freudiano, do goce en lacaniano, e das tentacións suicidas en calloniano.» «A psicanálise coma experiencia para literaturizar o medo, para buscar as palabras que faltan.» «No libro o desexo é o baleiro entre as liñas.» «”O lobo constrúe casas e destrúe soños”, quizais sexa o verso que mellor o define» apuntou Fran Cando para despois rematar o seu discurso dicindo que «este é un libro cheo de espellos, un lugar onde buscar a propia identidade, que sabemos está na propia procura, que non é outra cousa que a psicanálise.»

A seguir interviu a xornalista Montse Dopico que antes de comezar a conversa co autor cualificou o libro de activista, «forma parte dunha tendencia da literatura galega actual da afirmación do político dende o íntimo», «Un libro que reivindica o dereito á diferenza. Carlos Callón quere ser un activista do desexo e perseguilo». Na súa primeira intervención Callón defendeu a escritura de elexías. «Hai unha frase de Lacan que debería imprimirse en camisolas: ˝Un só pode sentirse culpable de non seguir o desexo”. Eu a poesía que desexo escribir é esta, a pesar de que poeta a quen lle pasei no seu momento algúns destes poemas díxome que “escribir elexías é unha patraña”. Eu penso que chorarmos polas nosas propias perdas é algo indispensable.»

Cando Dopico preguntou sobre as pulsións de vida e de morte que atravesaban todo o libro, Callón afirmou que «todos os meus libros teñen vontade comunicativa, quizais coa excepción do primeiro, sobre a poesía galega de Lorenzo Varela. Este tamén. Son consciente que ten niveis de lectura e o que comprenda cada lector ben entendido está.» «En todo caso son cosciente que “Atravesar o fantasma”, o título do libro, é un concepto lacaniano. Todo o texto está transido de Lacan.»

Preguntado por Dopico sobre a súa reivindicación dunha sexualidade disidente, Callón confesou que «a miña experiencia homosexual hai vinte anos é moi diferente a dos meus alumnos. Para entender esta mudanza foi radical o caso de Jesús Vázquez “o Bo”. No libro hai poemas daquela época que lembran que non hai eros sen tánatos, tanto para a homosexualidade coma para a heterosexualidade. Eu conto dende min, falo de min, mesmo cando o fago de forma incosciente. Quero que o libro se lea como un poema que fala de min e dende min.» «Non hai eros sen tánatos, continuar vivo é continuar ferido», lembrou facendo referencia ao derradeiro poema dun libro onde as cifras teñen importancia: «35 poemas cando cumprín 35 anos, cinco partes con sete poemas cada unha.» Rematou Callón a súa derradeira intervención dicindo: «unha das mensaxes do libro é a de recoñecermos as fendas, as faltas e que sen ferida non hai vida. Mellor é sabermos e recoñecermos que non hai vida sen ferida.»

Onte 1261: «Medo político e control social na retagarda franquista»

12 de Marzo de 2015/en Autores, Historia, Memoria, Novidades, Onte, Presentacións, Vigo, Xerais/por bretemas

Presentouse onte na Casa do Libro de Vigo Medo político e control social na retagarda franquista a voluminosa investigación do historiador Lucio Martinez Pereda publicada na serie «Memoria» da colección Xerais Crónica. Correu a presentación da obra a cargo de Ramón Nicolás que comezou confesando que a lectura do libro o sorprendera e inquedara, »axudándome a a valorar outras lecturas da literatura galega sobre o medo, a represión, as delacións, sobre todo as que se fixeron no ámbito docente». Sinalou Nicolás como na obra se fai fincapé nos mecanismos da chamada «represión fría», denunciándose as dificultades que teñen hoxe os investigadores para realizar o seu traballo tras a destrución de documentación e depuración de aquivos realizada nos primeiros anos da Reforma Política. Rematou a súa intervención Ramón Nicolás realizando un exercicio de lectura de xéneros comparados sobre o asunto das delacións, mesturando con grande mestría anacos da obra de Martínez Pereda con textos da literatura galega como Agosto do 36 de Xosé Fernández Ferreiro, Alba de mulleres de Carme Blanco, Home sen nome de Suso de Toro, Arrraianos de X.L. Méndez Ferrín, Corredores de sombra de Agustín Fernández Paz, A loita continua de Claudio R. Fer, O sol na crista do galo de Manuel Lueiro Rei, Longa noite de pedra de Celso Emilio Ferreiro e Sentinela alerta de María Xosé Queizán.

Lucio Martínez Pereda leu a súa intervención que supuxo, como sinalou despois na súa quenda dende o público Méndez Ferrín «unha auténtica lección sobre os mecanismos da represión fría». Comezou Lucio sinalando que a súa intención fora «historiar aspectos até agora pouco coñecidos como a represión fría, esa caligrafía máis fina e branda, mais executada pola ditadura cun plano moi predeterminado, para ampliar o número de persoas represaliadas e para constituírse en ameaza constante». «A instauración dunha atmosfera de medo rendabilizaba os mecanismos de represión quente e cohesionaba á poboación indiferente.» Detívose despois o autor en abordar a cuestión da delación, das denuncias anónimas, que penetraron en todo o tecido social, reflexionando sobre a necesidade de estudar a fondo o colaboracionismo, coma se fixo en Francia e Alemaña.

Repasou despois outras formas desta represión fría como as incautacións e requisas e os expolios ás bibliotecas, para deterse no funcionamento dos xulgados de responsabilidades políticas, nas comisións de depuracións de funcionarios públicos e na persecución da masonería, á que se dedica a terceira parte da investigación. «A proxección da culpa sobre familiares e herdeiros, que herdaban os castigos económicos das vítimas, adiouse ate os anos sesenta», sinalou o autor para poñer en evidencia a brutalidade desta represión económica.

Xaora, dedicou o treito final da súa intervención a criticar o relato da equidistancia e da simetría das responsabilidades que Manuel Fraga e De la Cierva instauraron como único posible desde o Tardofranquismo, onde considera residiu a cerna da chamada Reforma Política que «non foi consensuada, foi imposta». Denunciou a destrución de fontes documentais decretada por Suárez en 1977 e a política de «cerrojazo documental» do actual goberno de Rajoy que deixou acabada por inanición a Lei de Memoria Histórica». Rematou sinalando Martínez Pereda que «non temos un problema de memoria histórica, temos un problema de Historia».

Onte 1260: Festival da Biosfera

11 de Marzo de 2015/en Cultura, Educación, Efemérides, Medio_Ambiente, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Pareceume magnífico o Festival da Biosfera, un evento científico, social e artístico arredor da cultura da auga e dos bosques, que se fará na cidade de Lugo do 14 ao 29 de marzo. Dúas ducias de actividades para celebrar o día da poesía e o día internacional dos bosques (ambos o 21 de marzo), e o día mundial da auga (o 22 de marzo). Unha reunión de científicos, artistas e activistas que dende unha perspectiva transversal pretenden pór en valor, preservar e difundir a enorme riqueza da cultura da agua. Entre as as actividades deste singular festival están presentacións de libros (entre elas a d’ O Miño. Un caudal de historia), conferencias (como a de Joaquín Araújo), exposicións (como a de «Peixes, pescadores e pesqueiras»), animación («A Barca dos Contos» de Anxo Moure) ou visitas a espazos de interese dirixidas a públicos diversos. Parabéns á Área de Medio Ambiente da Deputación de Lugo, que financia o programa, e a Ouvirmos, responsable da magnífica idea e da súa produción.

Onte 1256: «Antípodas» e a reinvidicación do idioma

7 de Marzo de 2015/en Autores, Lingua, Música, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Cun impresionante alalá a cantora Begoña Lorenzo abriu a presentación de Antípodas de Xosé Vázquez Pintor que onte organizou o Ateneo de Pontevedra. Un serán musical e literario fermoso e emotivo no que as persoas participantes reivindicaron o valor da memoria e da palabra de noso como fulcrais na actividade literaria. O escritor Xaime Toxo, presidente do Ateneo, situou «a trama, o argumento e o urdime de Antípodas entre o territorio da conciencia de existir da realidade e o da consciencia». «As preguntas que formula o protagonista sobre o que aconteceu ou sobre o que foi soñado expresan a metáfora das antípodas.» «Na novela de Pintor fanse as preguntas principais sobre a xeografía dun país que desaparece, sobre os grandes cambios que está sufrindo.» Para Toxo toda a novela ten unha textura poética e telúrica, que conduce ao lector polas derivas da derrota. «Antípodas está escrita cun tempo tan medido coma o que nos provoca o chimpo do arroaz, cun léxico mariñeiro impresionante que conforma unha patela de escamas prateadas.» Rematou Toxo a súa intervención subliñando que «Antípodas sitúa as angurias de toda unha sociedade que fala unha lingua que aínda está viva.» Na súa intervención Pintor reivindicou a oralidade, a riqueza da lingua, coma unha herdanza de toda a comunidade galega. «O idioma de Antípodas non é meu, somos todos, é o de cada unha das nosas tribos.» Antes de ler varios capítulos da obra, o autor d’ Os vellos oficios salientou a súa esperanza co futuro do idioma, convencido de que «somos xente humilde de nós, tardamos de botarnos de fóra.»

Onte 1254: «Dende o conflito» en Lila de Lilith

5 de Marzo de 2015/en Autores, Feminismo, Narrativa, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Xerais, Xornalismo/por bretemas

Montse Dopico e María Reimóndez mantiveron no serán de onte unha moi interesante conversa na libraría Lila de Lilith arredor de Dende o conflito, a novela gañadora do Premio Xerais 2014. Comezou Dopico lembrando a súa participación no xurado que outorgou este Xerais e cualificou despois Dende o conflito como «a mellor novela das publicadas por Reimóndez, tanto pola forma na que está escrita como estruturada». «Nesta novela hai un discurso feminista tan claro e tan explícito como debe ser o discurso feminista.» Salientou que a cerna da novela radicaba na loita da protagonista «por ser o que quere ser», «unha loita dunha persoa consigo mesma», «mais tamén na crítica aos esquemas coloniais e eurocéntricos utilizados no xornalismo de guerra.» Montse Dopico definíu Dende o conflito como unha «novela política, máis necesaria que nunca, xa que fala do público e do privado». »A mediación é un acto político e temos que ser conscientes diso e non reproducir a mentalidade patriarcal que non queremos reproducir. Temos que ser conscientes de cal é o noso papel, de que lado estamos.» Rematou Montse Dopico dicindo que Dende o conflito conecta con todas as novelas anteriores de Reimóndez, protagonizadas por mulleres que teñen unha identidade disidente.»

Dopico abriu a conversa preguntando sobre a relación de Saínza Combarro con outros personaxes da narrativa de Reimóndez. Para a autora «é un personaxe de ficción baseado na experiencia de varias xornalistas de guerras». «Hai unha imaxe heroica do correspondente moi extendida, a do home branco que ven contar as guerras. Quixen superala. Accedin á relevancia de obras de xornalistas como Sofía Casanova e comprobei que a súa prosa era distinta, xa que o era tamén a súa conciencia de posición dada a subverter as condicións políticas.» Insistiu María Reimóndez na idea de que «a escrita debe ser unha forma de incomodar, xa que é unha forma de coñecemento. Ou incomodámonos nós ou seguiremos reproducindo os patróns de comportamento colonial. Defendo a incomodidade como forma unha forma de vida, ben o sei como tradutora que son que traducir é unha forma de incomodarme.»

Abordaron despois o debate sobre o que denominou Montse como «falso discurso da igualdade». Para María «o espazo do privado segue sendo o máis político. Os maiores conflitos son os que a protagonista establece consigo mesma, pola súa posición de provocar incomodidade. Os conflitos que mantén coas súa familia ou nas súas relacións persoais ou profesionais.» «A protagonista vai sufrindo unha evolución na maneira de entenderse ou de entender o xornalismo, de desfacer as xerarquías de quen ten o poder para contar. Son esas persoas occidentais as que teñen que contar o que sucede noutros países? Mais aínda cando en todos os países existen xornalistas e activistas que están escribindo sobre eses temas.» «Saínza pon en dúbida a idea de conflito. Ela quere unha vida para vivila. Quere seguir aí para contalo.»

Na fase final da conversa Dopico e Reimóndez falaron da escrita da experiencia. «Non hai que evitar falar dende a experiencia. Resultaríame moi difícil escribir do que non coñezo, provócame inseguridade» confesou María, para engadir despois que «en moitas ocasións, dende unha posición patriarcal, conceptualízase a experiencia como non coñecemento.» «Reivindico a escrita da experiencia como unha forma de facer literatura. Estamos sendo recibidas por un sistema literario que aínda non o fai con normalidade, aínda hai unha forma de violencia para recibir a escrita das mulleres.»

Onte 1250: «Coller as rendas» en Moito Conto

1 de Marzo de 2015/en Autores, Galerías de fotos, Ilustración, Librarías, Literatura infantil e xuvenil, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Levei unha moi grata sorpresa en Moito Conto, a nova libraría coruñesa especializada en literatura infantil, onde presentamos no serán de onte Coller as rendas, o novo álbum de poesía de Yolanda Castaño e Xosé Tomás. Gustei da amplitude e do arranxo das instalacións dunha libraría con fasquía nórdica, así como da calidade da escolla bibliográfica, na que ademais dunha excelente escolma de álbum ilustrado e títulos de coleccións infantís graduadas, tamén se abren algunhas mesas de novidades e boas lecturas para persoas adultas. O feito de que máis de medio cento de persoas, dende picariñas a maiores, participasen no acto no que Castaño contou e Tomás debuxou o seu libro de animais autodeterminados expresa o espírito desta libraría concibida como espazo de fomento da lectura. Parabéns e azos para as súas libreiras.

Onte 1249: Resistir pola lingua

28 de Febreiro de 2015/en Autores, Goberno Feijoo, Lingua, Narrativa, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Na presentación de Antípodas, onte no Museo Ramón María Aller de Lalín, Xosé Vázquez Pintor reclamou a necesidade de «resistir pola lingua, non renunciar nunca ao noso primeiro patrimonio». Xosé Crespo, o alcalde de Lalïn, na súa intervención para pechar o acto, colleulle a luva a Pintor e fixo un longo discurso sobre a situación actual da lingua galega, sobre a que confesou era por primeira vez moi pesimista. Recoñeceu que cada vez son menos os mozos de instituto en Lalín que falan galego e atribuíu a responsabilidade do caso ás familias, mesmo ás que se declaran galeguistas, que non se ocupan de transmitir o galego dende o berce. «As familias poden facer moito máis polo galego cas escolas», afirmou Crespo, para expresar despois a súa decepción de non poder facer máis dende o concello pola causa do galego. Quedoume claro que o discurso de Xosé Crespo será a partir de agora o que escoitaremos decote nos beizos dos responsables do Partido Popular de Galicia. Quedará algún espazo para a autocrítica e a corresponsabilidade sobre os efectos que o decreto de plurilingüismo provocou nos prexuízos e valoración social do galego?

Onte 1248: «Amor en alpargatas»

27 de Febreiro de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Máis dun cento de persoas xuntáronse no café Airas Nunes de Compostela para arroupar a Manuel Portas na presentación de Amor en alpargatas, a súa cuarta novela. Foron o escritor Bieito Iglesias e a crítica Dolores Vilavedra os que se ocuparon de comentar unha novela considerada como a máis lograda e maura das publicadas até agora polo autor.

Comezou Bieito Iglesias definindo Amor en alpargatas como «unha novela de amor, protagonizada por un triángulo de tres persoas (Senén, Lucía e Sara), construída cunha estrutura cinematográfica semellante á da Condesa descalza, xa que comeza e remata nun cemiterio, utilizando a écnica do flash-back». Detívose Iglesias en comentar a educación sentimental do protagonista nos anos 60 en Teis, considerando que esas páxinas poderían ser consideradas propias dunha novela de formación. «Senén é un personaxe singular, non é un arquetipo, non é un retrato notarial da pequena burguesía galeguista.» «A presenza do corvo no derradeiro capítulo representa un certo desencanto«, afirmou Bieito para acabar prognosticando que «a novela terá máis éxito entre o público feminino.»

Dolores Vilavedra sinalou o que entende son características do proxecto literario de Manuel Portas desque en 2010 publicou Denso recendo a salgado. «A primeira é a reivindicación da capacidade da narrativa para entreter, sen renunciar á experiencia estilística, Portas é capaz de verlles os tons pálidos a un tempo de silencio.» «Ademais de utilizar unha das mellores linguas literarias do noso tempo, Portas escribe narrativa de mulleres. En todas as súas obras as mulleres teñen grande protagonismo. Nesta tanto Lucía como Sara son personaxes que teñen arestas, un lado escuro, continuando a xínea de Concha e Encarna de Faneca brava ou Cristina, Clara ou Chus, protagonistas das historia de Un dedo manchado de tinta.» «A de Portas é unha narrativa da memoria leve, que nos intriga, que nos provoca a necesidade de saber máis. No entanto, teño medo dos efectos dunha memoria narcotizante ou a un exceso de saudade paralizante. Portas sabe equilibrar.»

Vilavedra considerou Amor en alpargatas como unha «novela máis centrada, menos dispersa cas anteriores do autor. Nótase a madurez, o autor pousa, renuncia ás historias paralelas, vai á cerna da súa historia, utilizando unha estratexia de espiral, de bucle. O seu é un narrador omnisciente, mais non é invasivo. Deixa falar aos seus personaxes, sitúase con eles, revelándose só cando é imprescindible.» «Amor en alpargatas deixa dúas importantes historias sen contar, as de Amalia e Xián, a dos fillos de Senén, o que supón unha apertura da novela sobre os debates do presente, quizais porque todas as novelas falan do tempo histórico no que se escriben, non sobre o que escriben.» Antes de rematar cunha emocionante referencia persoal á memoria do barrio proletario de Teis, Vilavedra salientou o carácter de Amor en alpargatas como »novela santiaguesa que se abre a outros espazos da Galicia real.»

Rematou as intervencións Manolo Portas que definiu a novela como «unha historia de amor co nacionalismo ao fondo». «Non pretendín escribir unha novela xeracional. O nacionalismo é o contexto sobre o que se desenvolven as historias de amor. Un amor ao país no que encadran os amores poliédricos que se moven na novela. Non me interesaba tanto recolelr o dato concreto como reconstruír ese contexto.» Despois de sinalar que deixou a mantenta varias historias abertas, confesou que se daría por ben pagado «se a novela consegue diversos niveis de lectura, xa que estou convencido que a literatura ten que dar que pensar.»