Onte 319: A editora de Lumen

/en , , , , , /por

O pasamento de Esther Tusquets, a editora de Lumen durante corenta anos, provocoume un chisco de melancolía. Membro dunha extraordinaria xeración barcelonesa de editores representa a concepción cultural e artesanal da edición, ese oficio que, segundo as súas palabras, «se vive todas as horas do día e no que se soña con libros a maior parte das noites». Unha editora que asumía a necesidade de manter unha relación persoal con cada un dos títulos que publicaba, dende a lectura do orixinal ou a concepción do proxecto até que atopaba sobre a súa mesa os primeiros exemplares de control de calidade da edición. Unha editora que asumía como outra das súas responsabilidades elixir títulos e descubrir novos autores e autoras para intentar poñelos en valor, unha tarefa moi arriscada e traballosa. Esther Tusquets apostou pola edición de coleccións, como «Moby Dick» e «A favor de las niñas» de Adela Turín, que moito influíron sobre a emerxente literatura infantil e xuvenil en España. Ademais, publicou a serie «Mafalda» de Quino, que ela recoñeceu como ese golpe de sorte que necesita cada editor para consolidar o seu proxecto. Tivo a intución que convertiu El nombre de la rosa de Umberto Eco nun dos primeiros best-sellers de calidade da edición española. Foi a editora dunha impresionantes nómina de autores e autoras literarias –Ana María Matute, Cela, Delibes, Vargas Llosa ou Carmiña Martín Gaite, entre outros– cos que mantivo unha conversa permanente sobre libros e literatura, as súas dúas grandes paixóns. Temo que a concepción cultural da edición na que acreditaba Esther Tusquets é a que está desaparecendo polo tsunami da edición industrial.

Onte 318: Aborto, retroceso brutal

/en , , , , /por

Ao goberno de Mariano Rajoy non lle abonda con liquidar a lei de prazos, tamén pretende que as malformacións no feto non sexan consideradas un suposto de aborto legal. Un disparate que supoñería de facto a penalización e prohibición do aborto. Incapaz de dar pé con bóla no terreo económico, Rajoy busca con esta reforma contentar aos sectores ultraconservadores, mesmo adiantándose á sentenza do Tribunal Constitucional do recurso presentado polo seu partido á lei de de Interrupción Voluntaria do Embarazo de 2010. Un retroceso brutal dos dereitos das mulleres promovido por Alberto Ruiz Gallardón, ese temible conservador que algunha vez tivo fama de progre nas páxinas de El País. Detrás da reforma está, sen dúbida, o criterio da Igrexa Católica e do seu lobbie da caverna imposto como referente de comportamento público a toda a cidadanía. Un xeito de fundamentalismo relixioso dunha institución que, porén, mantén silencio cando o goberno de Rajoy limita a lei de dependencia ou o número de ecografías das embarazadas na sanidade pública. Noxo. Temo que que como sucedía cando estaba prohibido volvan os abortos clandestinos, as mortes de mulleres, a inseguridade xurídica e as viaxes ao estranxeiro (esa temible Europa que nos rescata) para aquelas con máis posibles. Unha vergonza. Como sigan así, Rajoy e Gallardón, ilegalizan até o divorcio! Que xente, mi madriña!!!

Onte 317: Outlet do Libro Galego

/en , , , , /por

Participei no acto de inauguración do Outlet do Libro Galego de Pontevedra, organizado pola Asociación Galega de Editores e as librarías Paz e Seijas, coa colaboración do concello de Pontevedra e da AGPI. Como sinalou o escritor Manuel Lourenzo, magnífico pregoeiro do evento, do que se trata «é de proporcionar unha nova oportunidade a uns títulos [900 de 14 editoras], que xa completaron o seu circuíto comercial». Unha oportunidade para mercar ademais de libros para todos os públicos, obra gráfica de ilustradores recoñecidos, tanto de orixinais como de láminas dixitalizadas, tamén a prezos moi atractivos. Tras o éxito de Allariz, este segundo outlet constitúe un novo esforzo da AGE para procurar espazos de visibilidade para os fondos do libro galego. Convido a acudir ao Café Moderno de Pontevedra. Creo que paga a pena.

Aquí descarga o programa.

Onte 316: O premio Biblos 2012, deserto

/en , , , /por

Magoa que o serán tan fermoso e sereno como o que gozamos na Casa Grande do Bachao quedase un chisco ensombrecido polo deserto do Premio Biblos 2012. Unha sorpresa para o centenar de convidados xustificada pola escritora María Xosé Queizán, presidenta do xurado, pola baixísima participación neste certame de novela galega para menores de vinte e cinco anos. Tucho Calvo, creador e teimudo promotor de Biblos, recoñeceu que isto poñía en evidencia a existencia de importantes problemas de comunicación coa mocidade, mais que a existencia dunha anemia de creatividade ou unha falta de interese da mocidade pola literatura galega. O deserto deste Biblos, até agora un ventureira canteira para a narrativa de noso, é un síntoma preocupante dunha eiva na conexión do sector editorial coa mocidade literaria galega, como tamén da necesidade de actualizar as fórmulas de promoción da creación (premios, bolsas, edicións, soportes de publicacións…). Este deserto constitúe unha chamada de atención, que debemos ter moi en conta, mais tamén un aliciente para non deitarse nos brazos do conformismo.

Onte 315: Unidade contra os recortes

/en , , , , /por

A rúa Urzáiz das mellores xornadas, ateigada de milleiros de persoas de todas as idades, traballadoras e traballadores de diversos sectores, sindicatos e partidos, rexeitou a política de recortes do Goberno Rajoy. Unha voz cidadá que inundou tamén e da mesma forma outras cidades anunciando que a sociedade non se resigna nin baixa os brazos diante desta falsa saída para a crise. No serán de onte comprobouse que a cidadanía non entende outra gramática que non sexa a da unidade sindical e a unidade dos partidos de esquerda. Unha lección que as súas direccións non deben esquecer.

Onte 314: «A punta de pistola» de Fran Alonso, premio «La Voz de Galicia»

/en , , , , , /por

Aledoume moito acompañar a Fran Alonso na noite na que recolleu o premio «La Voz de Galicia de novela por entregas 2012». Tiven a fortuna de ler hai meses a obra gañadora, A punta de pistola, unha trepidante novela de estrada, axustada ás convencións requiridas polo certame (trinta e uns capítulos autoconclusivos e menos de catro mil caracteres), na que Fran coa súa habitual mestría e potencia narrativa retrata un episodio do tempo contemporáneo. Unha parella de mozos marxinais, O Varas e a Rica, rescatan a punta de pistola a Dixie e Pixie, os seus fillos de apenas oito anos internados polos servizos sociais nun centro de menores. A partir desa situación extrema, na que en palabras de Fran «a realidade pode ser máis inverosímil ca ficción», a familia emprenderá unha fuxida a velocidade de vertixe que a levará, primeiro, aos labirintos do centro comercial, e máis tarde polos vieiros da rexión metropolitana viguesa. Como é adoito nos textos narrativos de Fran Alonso, un feito real, neste caso denunciado por el nun artigo de opinón en 2006, constitúe o xérmolo dunha ficción na que se cruzan os camiños doutras historias, relatadas en ton máis acougado, como a protagonizada por unha camioneira blogueira de formación universitaria e por Celia Rivas, a primeira muller camioneira de Galicia. Unha novela de lectura enguedellante na que se aborda unha reflexión de profundo calado educativo, ao tempo que se deita unha olla desprexuizada sobre a infancia, a familia e desestruturación da sociedade en tempos de crise. Parabéns para o grande Fran, si señor!

Onte 313: Celso Emilio Ferreiro narrador

/en , , , , , , /por

Participei nunha das mesas redondas do Encontro «Celso Emilio Ferreiro. Ética e Poética» organizado pola UIMP en Celanova. Todos os tres ponentes (acompañei a Alfredo Conde e Ramón Pernas) reivindicamos a Celso Emilio como narrador, unha dimensión, quizais inxustamente, ensombrecida polo seu carácter de poeta total. Ambos os tres defendimos o interese e actualidade dos seus libros de relatos, da súa biografía de Curros Enriquez como de «La jaula de los pájaros raros», a serie de artigos literarios publicada en Faro de Vigo de 1950 a 1953. Alfredo Conde definiu a Ferreiro como  «un narrador contracorrente que publica uns relatos dende uns presupostos antropolóxicos e etnográficos que non entraban nos da narrativa galega do seu tempo, xa que a maioría dos títulos publicados eran contos para nenos, sobre a infancia ou sobre a vila natal do autor». Para Conde «a aconfensionalidade ética da prosa de Celso Emilio Ferreiro resiste a súa relectura no século XXI. É un autor cunha prosa que paga a pena ler hoxe». Ramón Pernas reivindicou a Celso Emilio como relatista e lembrou con emoción a entrevista de cinco páxinas que publicou en Triunfo á volta de Celso da emigración venezolana. Dende o público houbo diversas intervencións a salientar. Luciano Rodríguez foi rotundo na vindicación de Celso Emilio como narrador: «A fronteira infinda é un libro de literatura hispanoamericana escrito en galego». Vicente Araguas lembrou a súa gratitude a Ferreiro, xa que lle presentou en Sargadelos de Madrid, xunto a Manuel Rivas e Antonio de Santiago, Paisaxe de Glasgow, o seu primeiro libro de poemas. Carlos Reigosa gabou a xenerosidade sen límite de Celso Emilio con quen mantivo amizade no seu período madrileño. José María Paz Gago, director do Encontro, amosou a súa satisfacción pola achega das sesións a un «novo coñecemento de Celso Emilio». Á saída do debate, parolamos diante da pintada «ADIANTE SEMANARIO» testemuña daquel tempo de entusiasmo que partillaron Celso Emilio e Xosé Velo na súa mocidade.

Onte 312: Daniel Pennac e a literatura industrial

/en , , , , , , , /por

Grazas a unha anotación de Txetxu Barandiarán cheguei a unha interesante entrevista en Clarín co meu admirado Daniel Pennac. Impactoume o titular, «O 99% da literatura industrial é lixo», máis pola clarificación que supón este sintagma novidoso («literatura industrial»), sen dúbida para referirse aos libros non literarios de lectura e venda rápida e masiva, ca pola súa valoración, que podería admitir matizacións e honrosas excepcións. Pareceume, tamén, valiosa a diferenciación que o autor de Mal de escola introduce entre os conceptos de «lector» e «ledor» («aquel que mantén unha relación intelectual co que le, que pode cuestionar»), así como a súa crenza na existencia da fisioloxía do lector («no acto de ler hai algo fisicamente delicioso») para explicar o tantas veces citado «pracer da lectura». Porén, entendo que a cerna do que está sucedendo co proceso imparable de frivolización e homoxeinización da edición internacional, denunciado por Pennac, non radica na perda do seu carácter artesanal –algo que ven sucedendo dende hai máis de tres década– nin sequera na evidente redución do espazo do literario no mundo do libro nin no tránsito cara o paradigma dixital. O fulcral reside en que o libro perdeu a súa condición de «ben cultural», sendo considerado agora coma outro produto de consumo máis das industrias do lecer. Un fenómeno que algúns editores expresamos como «o tránsito da industria editorial dos departamentos de Cultura e Educación ao de Lecer e Espectáculos». Unha mudanza decisiva.

Onte 311: Elefante blanco

/en , , , /por

Elefante blanco, a película de Pablo Trapero, interesoume máis do que agardaba. Quedei pasmado co formidable plano secuencia en movemento de arrinque, filmando unha panorámica da Ciudad Oculta dende os ollos dos protagonistas situados no «Elefante branco», ese enorme esquelete de formigón, o auténtico protagonista da película, do que puido ser o maior hospital de América Latina. Como sucede na primeira tempada de The Wire, Trapero utiliza as convencións da ficción para achegarse ao real. Así, os labirintos da cidade marxinal e a chuvia pertinaz son o espazo escollido para presentar a pobreza, a violencia das mafias da droga e da policía incapaces de agochar a dignidade e afouteza dos seus habitantes, familias humildes que, a pesar daquela miseria, queren construír na «villa» as súas vidas. Entusiasmoume a música de Michel Nyman, a interpretación de Roberto Darín, un actor que sostén a narración cando aparece, e a presenza na pantalla de centos de persoas que por momentos achegan a peza á fasquía dun documental. Interesáronme moito menos a inevitable historia de amor e os conflitos de ambos os dous cregos sobre a culpa, a proximidade da morte, o proceso de beatificación do crego Carlos Múgica ou o seu papel e o da fé nun entorno socialmente adverso. Nunha carteleira tan sosa coma a viguesa do verán, agradécese esta rara avis de cine con intención realista.

Onte 310: «La librería ambulante» de Christopher Morley

/en , , , , , , , /por

Agradezo a un amigo libreiro bilbaíno a recomendación de La librería ambulante de Christopher Morley, unha pioneira novela de estrada polos vieiros rurais dos Estados Unidos de hai un século, cando os primeiros automóbiles convivían cos vellos carromatos. Unha solteirona decide romper a súa rotina de ama de casa e inicia unha aventura na que descubrirá o amor da man da cultura dos libros. Unha novela optimista, unha afervoada (ás veces inxenua) reivindicación do valor do libro e da utilidade da lectura e da literatura. Ademais, ten particular interese e actualidade a homenaxe ao papel do libreiro, a quen se identifica con aquel profesional que predica «o evanxeo dos bos libros». O texto convida a subliñar algúns excelentes parágrafos sobre o compromiso do bo libreiro:

Cando vendes un libro a alguén non só lle estás vendendo doce onzas de papel, tinta e pegamento. Estaslle vendendo unha vida totalmente nova. Amor, amizade e humor e barcos qe navegan na noite. Nun libro cabe todo, o ceo e a terra, nun libro de verdade quero dicir.
Pensei que o se o meu propósito era vender libros tamén era necesario que me divertise facéndoo.

Ou estoutra de reivindicación do lector:

É mellor ler un bo libro ca escribir un malo e pobre.

Con todo, a maior descuberta foi comprobar que nesta novela, publicada en 1917, Bradbury atopou a fonte dunha das súas frases máis célebres en Fahrenheit 451. Escribe Morley:

Que é un bo libro? […] Un bo libro debe ser simple. E coma Eva, debe provir dalgún lugar entre a segunda e terceira costela: debe haber un corazón latendo no seu interior. Unha historia que é só cerebro non vale moito.

La librería ambulante é un dese tipo de libros, nas súas páxinas late o corazón dos libreiros que predican o evanxeo dos bos libros.