Onte 515: O colapso do capitalismo financeiro

É para min unha honra poder presentarlles a Óscar Scopa, editor, escritor, filósofo, sociólogo da moda, profesor do “Máster de Comunicación de Moda y Belleza” da Universidade Carlos III de Madrid. Actualmente vive en Cangas do Morrazo, razón pola que é un novo veciño da área metropolitana viguesa, a quen recibimos co maior agarimo. Scopa é autor de varios libros de ensaio como Cavas y miñangos (1985), Fachada (1986), Camporégano (1997) e Nostálgicos de aristocracia. El siglo XX a través de la moda, el arte y la sociedad (2005). En 2000 preparou o monográfico Vogue España. 100 años de moda. É un dos investigadores sociais máis recoñecidos en España no eido da socioloxía da moda e da arte. No pasado mes de abril publicou o seu libro máis recente El fin del mundo ya tuvo lugar (Esto no es una crisis) onde propón unha lectura satírica, orixinal e moi clarificadora do que popularmente entendemos por crise, para el o colapso do proceso de acumulación de capital fantasma máis desaforado que poidamos lembrar na historia do capitalismo. Scopa argumenta, desde un punto de vista filosófico, non tanto sobre a economía, como sobre o «discurso da economía» ou do economicismo como centro das nosas vidas. Porén, o seu libro non se centra estritamente na actualidade, senón que a utiliza como punto de partida para o desenvolvemento teórico de diferentes valores do termo crise, inscrito no momento do traspaso da modernidade cara outra era que non comezou aínda. Analiza o paso dos totalitarismos modernos ao que el denomina «totalismos», que se desenvolven no marco do chamado «colapso da modernidade», tamén un fin de época, que produce unha perigosa sensación de abismo. Scopa utiliza os recursos da sátira para facerlle fronte ao deterioro económico, inventando o personaxe sociolóxico do «cooligan», un froito deturpado dos mundos do espectáculo, devastador para a cultura, froito da desaparición do poder da burguesía substituída polo trasnacional. Un ensaio moi interesante para suscitar unha reflexión profunda e desprexuizada sobre o que é o tempo presente. Un libro concibido para intentar saír da roda infernal que empurra a actuar só sobre o económico. Un libro que propón un acougo, un tempo para decidir cara onde queremos ir colectivamente. Parabéns a Scopa por este traballo excelente do que hoxe nos falará na súa primeira intervención en Vigo.

Texto que lin para presentar a conferencia que Óscar Scopa pronunciou no Club Faro de Vigo con motivo da presentación do seu libro «El fin del mundo ya tuvo lugar (Esto no es una crisis)».

Onte 514. #CuestiondeEducacion

Excelente foi o regreso do Salvados de Jordi Évole cun programa sobre a situación da educación pública en España. As entrevistas con Jurjo Torres Santomé e o director da escola Pública Antaviana, quizais foron menos espectaculares que a reportaxe sobre a Primaria finalandesa, mais foron moi eficaces para diagnosticar as nosas principais carencias. Ademais, o programa serviu para presentar o que son as necesidades reais do noso sistema escolar, a maior parte delas afastadas das propostas da LOMCE de Wert: un novo sistema de formación inicial, acceso e formación permanente do profesorado; unha maior autonomía da comunidade educativa para o desenvolvemento do curriculum; máis recursos para desenvolver programas de atención ao alumnado con necesidades educativas especiais; unha maior estabilidade do modelo organizativo e do marco curricular; unha participación máis activa das familias dentro e fóra da aula; a gratuidade de todos os servizos educativos e materiais didácticos; a integración dos centros nunha única rede pública… No programa foi para min moi impactante a testemuña dun cidadán finlandés que denuncuiou a existencia no seu país dunha xeración perdida (a dos que hoxe frisan os trinta anos) debido aos recortes que se efectuaron en educación a comezos dos anos 90. A exitosa experiencia finlandesa amosa que investir no profesorado é a clave para conseguir un sistema educativo que garante a igualdade de oportunidades e promova a cohesión social. Parabéns para Jordi Évole e o seu equipo capaz de presentar en menos dunha hora un diagnóstico e un modelo educativo alternativo á contrarreforma Wert.

Onte 513: Tirar do fío

Tras a incrible interpretación de Cospedal negando de raíz calquera relación da dirección do PP cos sobres de Bárcenas e a súa contabilidade oculta, era inevitable que Rajoy continúase na súa comparecencia (sen xornalistas e sen preguntas) polo mesmo camiño. Foille moi difícil, como demostra a súa cara demudada, máis apostou por xogalo todo á carta da súa credibilidade, da firmeza da súa palabra. Utilizou a estratexia do cinismo vitimista na que se culpabiliza de todo ao mensaxeiro (neste caso á prensa capitalina) nunha confusa teoría da conspiración «contra o seu partido, contra el coma presidente e contra España», na que chegou a incluír á súa feble e «leal oposición». Porén, tras ter faltado tantas veces a palabra dada á cidadanía, esta apelación á credibilidade, baseada na utilización do argumento de autoridade –mesmo co seu momento fachendoso de rexistrador «a min non me facía falta meterme en politica» ou a teatralización dramática da lectura do «falso, falso, falso»– non funciona. Rajoy lembroume ao patético Aznar do cumio dos Azores enredado nas súas mentiras ou aqueloutro voceiro arrichado dos «hilillos de plastilina» da crise do Prestige.  O sucedido onte demostra que Gürtel aínda pode dar moito de si, mesmo algunha sorpresiña para a política galega. Tanto os papeis de Bárcenas como as dilixencias previas do caso confirman os pagos en «B» que o Partido Popular de Galicia facía dos seus actos electorais, apenas un fío da conexión galega da trama, tras a que estaba o vilagarcián Pablo Crespo, que chegou a ser secretario de organización do partido en Galicia nos anos noventa. Como a estas alturas xa ninguén dubida que a crise dos sobres foi xerada dende dentro do propio PP, probablemente coa intención de substituír a Rajoy no marco dunha operación quizais máis cobizosa. Este escándalo é tremendo, apenas un iceberg dun sistema politico corrompido, un nobelo do que o xuíz instrutor do caso debe tirar do fío, un punto sen posible retorno.

Publicado en Galicia confidencial.

Onte 512: Feijoo con Ameixeiras

A pesar doutro serán de intenso ballón, un bo grupiño de xente reuniuse na Libraría Paz de Pontevedra para presenciar a conversa sobre Todo OK entre o seu autor, Diego Ameixeiras, e Pedro Feijoo. Antes do diálogo entre os dous narradores, o autor d’ Os fillos do mar pronunciou unhas palabras nas que percorrendo o catálogo do novelista ourensán expresou as razóns polas que «Queremos a Diego».

Comezou Feijoo salientando  que «queremos a Diego porque, como membros dun sistema literario ameazado de sobrevivir Baixo mínimos, o seu é o mellor exemplo dun escritor novo e excelentemente dotado como narrador, ao tempo clásico e moderno, capaz de crear un universo literario propio onde se dá feliz encontro entre o autor e o seu público, un público capaz de esgotar unha edición completa en menos dun mes». Continuou lembrando que «malia ás veces pecar ese sistema noso de non ter máis ca Tres segundos de memoria, cómpre non esquecer que estamos a falar dun autor con sete títulos xa ás súas costas, e avalado por diferentes premios e recoñecementos, entre eles todo un Premio Xerais de Novela, aí é nada».

Feijoo sinalou, logo, que «queremos a Diego porque os lectores e lectoras devecemos polo seu xeito de narrar, claro, directo, parágrafos descarnados e diálogos sen ambaxes, rápidos e duros. Si, sabemos que ninguén coma el nos vai responder cando lle digamos “Diego, Dime algo sucio”». Non esqueceu Feijoo subliñar a achega de Ameixeiras na modernización dun «xénero tan arraigado na nosa narrativa como é o da novela negra, o que supón non pouca responsabilidade, por certo, que aí nos contemplan os Reigosa, os Jaureguízar, os Rivas…». Rematou a súa primeira intervención Feijoo confesando que «se en Galiza aínda se pode falar de xeracións literarias, eu quero formar parte daquela da que forme parte Diego». 

Onte 511: Co Capitán Aspanitas en Ourense

Volvemos a Ourense para desta volta participar na presentación d’ O Capitán Aspanitas e o misterio das Burgas, a máis recente novela infantil de Ramón Caride ilustrada por Jaime Asensi. A obra naceu do personaxe do Capitán Aspanitas creado pola asociación Aspanas e a empresa de economía social Aspanas Termal S.L., na que traballan máis dun centenar de persoas con discapacidade. A coincidencia desta presentación (á que asistiron case dúascentas persoas) co Día Escolar da Non Violencia e pola Paz foi moi afortunada, xa que este superheroe ourensán encarna os valores da paz, a tolerancia, a solidariedade que se celebran nesta xornada que tanto animou o noso lembrado Suso Jares. Aspanitas (quizais mellor sería Aspaniñas, como propón o Carrabouxo) combate a inxustiza e as agresións ao medio ambiente alí onde se produzan. Un personaxe afouto personaxe infantil moi necesario en tempos de catástrofe moral coma os que hoxe vivimos. “Todos somos capitáns, compañeiros de lugar, coma nós…”, eis o retrouso do himno emocionante de Magín Blanco, que cantou na presentación acompañado por Tonhito de Poi. Unha presentación excelente para un libro e un proxecto de empresa de economía social que merece apoio e recoñecemento.

Onte 510: Anunciando as novidades

Intensa tarde de presentación do programa de novidades para este primeiro semestre diante da nosa comercial. A pesar da inevitable redución do número de títulos, non podemos agochar a nosa ilusión pola diversidade e calidade desta xeira editorial. Nos próximos meses en Xerais Narrativa aparecerán novas novelas de Carlos Reigosa (A vitoria do perdedor), Hixinio Puentes (Winnipeg), Manuel Portas (Faneca brava) e Xabier Paz (As vidas de Nito). En Crónica Suso de Toro regresara aos andeis das librarías con Inmaterais e Valentina Formoso publicará Do estigma á estima, un ensaio sobre a lingua galega e o alumando da Educación Secundaria. A obra dedicada á celebración do Día das Letras Galegas será Roberto Vidal Bolaño e os oficios do teatro de Roberto Pascual. Tamén celebraremos o 150 aniversario da publicación de Cantares Gallegos coa edición do texto alboral de Rosalía de Castro preparada por Anxo Angueira, así como polo ensaio de Fernando Pereira sobre a iconografía rosaliana. María Reimóndez e Olga Castro publicarán o ensaio Feminismos e Anselmo López Carreira a súa Historia de Galicia, a primeira no catálogo de Xerais. En Fóra de Xogo, a colección xuvenil publicaremos senllas novelas de Ramón Caride (Endogamia 0.2) e Manuel Lourenzo (Flor de area). Tamén de carácter xuvenil é Amor de serea, a terceira entrega da serie Tintimán de Jaureguizar, e Reckless 2. Vida nas sombras de Cornelia Funke. Nas coleccións infantís terán novidades, entre outros,  Agustín Fernández (Desde unha estrela distante), Ánxela Gracian (As palabras do silencio), Xelís de Toro (O gato fantasma) e Antonio Garcia Teijeiro, antoloxía da súa poesía infantil (Un rato díxolle a lúa). Por último, tras cinco anos de edición, aparecerá Tastarabás. Enciclopedia dos brinquedos tradicionais de Antón Cortizas, unha obra monumental, máis dun milleiro de páxinas a cor, que recupera un dos eidos da nosa etnografía viva.

Onte 509: Parlamento ao Rojo vivo

A supervisión (un eufemismo da linguaxe administrativa para evitar a a palabra «veto») que Pilar Rojo, presidenta do Parlamento Galego, pretende realizar das persoas convidadas polos grupos parlamentarios  da oposición para asistir aos plenos é unha manifestación de autoritarismo na institución que representa á cidadanía galega. Tras esta medida inédita en tres décadas, como esoutra decisión da presidencia de interromper o sinal das emisións de radio e televisión do salón do plenos, é moi probable que se agoche a intención de Alberto Núñez Feijoo de impedir que nas bancadas da tribuna do Hórreo se visualice tamén o fondo descontento social coa política do recortes do seu goberno e do de Mariano Rajoy. O «plantón» de onte dos tres grupos da oposición, que non de cadanseu voceiro, é unha medida tan excepcional coma proporcionada a este intento inadmisible de patrimonialización da sede parlamentaria coma se fose un club privado con dereito de admisión. Unha situación que a presidenta debería reconducir decontado, se non quere ampliar a fenda entre a cidadanía e a institución parlamentaria; sen esquecer que os grupos da oposición saben que non poderán manter esta posición nos plenos de forma indefinida. Pilar Rojo debe recuperar canto antes a sensatez e e cortesía propias da institución que preside. Non ten outra saída que tender novas pontes coa oposición.

Onte 508: #DoutorAgustin

Para todos os amigos de Agustín Fernández Paz foi unha fachenda tremenda acompañalo no seu acto de investidura como Doutor Honoris Causa pola Universidade de Vigo. Sabiamos que non era outra homenaxe máis das recibidas nos últimos anos polo autor de Contos por palabras. Tratábase do seu recoñecemento institucional como educador, como mestre de mestres, probablemente tamén o recoñecemento implícito o labor da súa xeración –á que Henrique Costas na súa magnífica laudatio definíu como «Xeración de mestres narradores», á que tamén temos bautizado  aquí como «Xeración Lamote (da que forma parte xunto a Xabier DoCampo, Paco Martín, Fina Casalderrey e Xavier Senín»– na creación e pulo da literatura infantil e xuvenil en galego. Tratábase, ademais, como tamén salientou Costas, de recoñecer no #DoutorAgustin un «exemplo de ética coa Terra A Nosa e coa Terra enteira», ese compromiso que o novo doutor definiu no seu discurso como «o trazo máis característico da cultura galega, o de ser célula de universalidade, a vontade de sermos unha peza máis no mosaico mundial das culturas; a conciencia de que só se pode ser universal desde a asunción das propias raíces». Agustín artellou a súa maxistral intervención sobre o eixo de seis lembranzas e unha narración. Tempo haberá de lela e gozala devagariño como merece. Adianto tres parágrafos anotados na libreta que me pareceron marcantes.

Primeira: «A min, non só como cidadán, non só como o docente que fun durante tantos anos, non só como escritor en galego, esta realidade máncame no máis íntimo [referíase á política lingüística]. Que difícil é construír, canto traballo leva conseguir avances, e que doado e rápido resulta o labor de demolición!» .

Segunda: «Ás veces un sente a tentación de, como o protagonista d’A mirada de Ulises, o lúcido filme de Theo Angelopoulos, brindar «Polas esperanzas rotas. Polo mundo que non cambiou a pesar dos nosos soños». Mais, como a que movía a Penélope e finalmente se viu cumprida coa arribada de Ulises ás ribeiras de Ítaca, os azos e a esperanza no futuro camiñan sempre canda nós».

Terceira: «Escribir como un acto de rebeldía, como un acto de amor. Escribir co desexo intenso de crear algo que antes non existía. Escribir coa mesma entrega con que meu pai facía unha mesa ou un armario. E ser consciente de que «aramos sobre os mortos desta terra», de que a nosa escrita se alimenta da dos autores que nos precederon, primeiro dos que escribiron na miña lingua, mais tamén dos de toda a literatura universal. O saber que vén de lonxe pasa a través de min, de nós, e proxéctase no futuro».

Compromiso, esperanza, amor tres palabras das grandes para un discurso memorable.

Onte 507: #PolaLinguaQueNosUne

Pagou moito a pena mollarnos en Compostela para participar na manifestación #PolaLinguaQueNosUne. Fixémolo no grupiño dos compañeiros e compañeiras de Nova Escola Galega e, ao longo do percorrido, tivemos a oportunidade de falar devagariño e compartir desacougos e esperanzas con algúns deles sobre o futuro da lingua no eido educativo. A pesar do éxito que supuxo unha participación elevada nun día no que caeu choiva a eito, saín da Quintana coa sospeita de que probablemente esta convocatoria de Queremos Galego agotou un modelo de mobilizacións a prol da lingua. De cara a futuro, se pretendemos xerar unha ampla maioría social en Galicia a prol dunha nova política lingüística será necesario artellar outras accións cívicas aínda máis plurais, máis proactivas e máis orixinais. Un reto complexo e ilusionante do que debemos corresponsabilizarnos os militantes da lingua. Pagou moito a pena viaxar onte a Compostela, como pagará moito a pena ensaiar esas novas accións coas que intentaremos contribuír a recuperar os retrocesos sofridos #PolaLinguaQueNosUne.

Onte 506: Festival de Cans

A noite da entrega do Premio Internacional Ateneo de Ourense ao Fomento da Cultural tiven a oportunidade de falar un bo anaco co meu admirado Alfonso Pato, director e fundador do Festival de Cans. Non hai dúbida de que ás portas da celebración da súa décima edición, o éxito deste festival de curtas e vídeoclips radica en que prendeu e se alicerzou sobre unha comunidade local capaz de corresponsabilizarse do evento. O traballo organizativo da asociación cultural Arela e do centenar longo dos seus voluntarios, a xestión de recursos procurando tanto os patrocinios públicos coma os privados, e o transversalismo no deseño da coidada programación artística de Cans demostran que non fan falta grandes contedores nin tinglados para artellar en Galicia unha oferta cultural atractiva e de calidade. Alfonso Pato, un tipo marabilloso que agasalla esperanza e contaxia entusiasmo, preguntábame sobre as posibilidades de organizar un evento con espírito semellante ao de Cans no eido das letras galegas. Hai algunha comunidade local que puidese asumir reto tan ilusionante?