Onte 75: Libro do Nadal
No primeiro día da era Rajoy viaxei a Lugo, tras previo xantar cun equipo de autores no Barco de Valdeorras, para presentar Trece noites, trece lúas, o moi fermoso libro sobre os mitos, ritos e tradicións do nadal galego escrito por Antonio Reigosa e ilustrado por Noemí López. Non houbo queixa! Suso Regueiro, un mestre deste tipo de cerimonias, como non coñezo outro no país, iniciou e pechou coa súa delicada atención un acto literario brillante no que participaron case un cento de persoas, que ateigaron os dous andares da sala e agotaron os libros á venda. O de Reigosa é Noemí é un libro concibido con agarimo para utilizar nas bibliotecas familiares e escolares, un auténtico galano no que non falta detalle, co que iniciamos a moi intensa campaña de presentacións deste nadal da crise. Agardo poder atender un calendario que nos levará por todo o país durante estas vindeiras catro semanas. Hoxe, na segunda etapa, estaremos na facultade de Xeografía e Historia de Compostela, acompañando a Pere Tobaruela para presentar a tradución ao galego da súa Llum de ponent.
Tras a intervención dental, na que me colocaron tres implantes, aproveitei o serán e a noite para relaxar a tensión coa lectura de 
Hai algúns libros e autores marcantes, capaces de permanecer e de representar as preocupacións ou o imaxinario colectivo dun tempo. Esa capacidade referencial é a que permite utilizar as efemérides literarias como mecanismo para volver a visibilizar a libros e autores no mercado editorial, nos medios de educación ou no propio sistema educativo. Foi o caso deste 2011 no que lembramos ao poeta Lois Pereiro, con motivo do Día das Letras Galegas, e ao escritor Álvaro Cunqueiro, con ocasión do centenario do seu nacemento. Celebracións ás que se uniron senllos aniversarios bibliográficos de dous títulos emblemáticos: o cincuentenario da publicación de Memorias dun neno labrego, a novela de Xosé Neira Vilas, publicada en 1961 en Buenos Aires pola editorial Follas Novas; e o vinte e cinco aniversario da edición de Polaroid, o libro narrativo coa que Suso de Toro iniciaba en 1986 as súas publicacións en Xerais. Efemérides literarias que terán a súa continuidade en xaneiro de 2012, coa celebración do centenario do nacemento de Celso Emilio Ferreiro e no mes de agosto co cincuentenario da publicación na colección Sanlés de Galaxia da súa Longa noite de pedra; sen esquecer a lembranza do polígrafo e empresario Valentín Paz Andrade, figura á que se lle dedicará o futuro 17M. Nin tampouco que en 2013, Galicia deberá preparar un ano rosaliano con motivo dos cento cincuenta anos da publicación no prelo vigués de Compañel da primeira edición de Cantares gallegos.
Polaroid foi unha aposta moi arriscada do inesquecible editor Luís Mariño, cando abría os vieiros da colección “Xerais Narrativa”. Un libro que rompía cunha forma de entender a narrativa galega, un libro que non se pode explicar, xa que continúa sendo moi difícil saber se estamos diante dunha novela extravagante e bizarra –quizais, tamén “romántica”, como a definíu o académico Xosé Luís Axeitos, que destrúe practicamente todo–, dun monllo de relatos punkies e irreverentes ou apenas dun compendio de momentos epifánicos. Suso de Toro declarou no acto no que se lembraron estes vinte e cinco anos: “a publicación deste libro foi un acto estético e político, daquela era, como son hoxe, moi crítico coas ideas establecidas na cultura galega, mesmo co propio país”. En cada unha das páxinas de Polaroid, e non só nos capítulos iconoclastas presentados como “Apocalipse do churrasco”, late a insatisfacción, a necesidade de mudar o país, a vontade de saír desas páxinas de papel superando calquera intención de autocomplacencia sobre un devir coletivo do que somos os únicos responsables.
Cunha fasquía formal anticlásica, Suso de Toro amosa nas páxinas de Polaroid unha confianza radical na literatura como unha ferramenta para mudar a realidade, para esculcar nos límites, mais tamén na posibilidade de ser moderno e radicalmente galego. Eis capítuliños memorables, epifanías como as de “¡Móvanse, que é un vídeo!”, auténticos textos manifesto, que amosan o carácter anticipatorio dunha obra escrita coa audacia de quen reivindica a precariedade, a inmediatez, o que non é perfectible, o que se pretende aberto para que poida ser radicalmente modificado. Tras vinte e cinco anos, semella que o tempo non envelleceu as páxinas de Polaroid, un libro que radicalmente actual, coa capacidade de permanencia dos textos importantes. Recomendo vivamente revisitalo nestes tempos difíciles de incerteza.
Tras «POLAROID» Por Suso de Toro
Despois de asistir como convidado á convención de Cultura do BNG (
A viguesa libraría Librouro encheuse na 
Non defraudou 
Coa 
Hai vinte anos. Aquel meu primeiro Frankfurt quedou vencellado con A cidade dos césares, a novela que lin na cidade alemá, en orixinal, e comentei en longas camiñadas con Víctor. Dende entón, volvín á feira en máis dunha ducia de ocasións e nunca vin tan poucos participantes polos corredores coma onte. Xa ninguén pode negar que as crises (a do tránsito entre paradigmas, a financeira, e que sei eu…) comezan a afectar á edición internacional. Ao mediodía, aproveitei un descanso, para visitar devagariño o pavillón de 
