Onte 43: Construír a paz

/en , , , , /por

Cando coñecín a noticia veume a cabeza decontado o sorriso de Suso Jares, alguén para quen estas serían unhas horas de esperanza. O anuncio de ETA do cese definitivo da súa actividade armada abre unha oportunidade para construír a convivencia no País Vasco dende a cultura de paz. Eis o grande reto que deben saber xestionar con prudencia e afouteza o  goberno tras as eleccións do 20-N como todos os partidos vascos, xa sen excepcións de clase ningunha. Esta é a hora da cultura da paz, este é o momento do protagonismo do diálogo e da mediación como accións transversais capaces de chegar a todos os espazos da sociedade de Euskalherría, con especial incidencia aos educativos, institucionais e, sobre todo, aos políticos. No entanto sabemos que non vai ser doada nin a reparación da dor das vítimas nin o proceso político que leve á disolución da organización terrorista, cuestións que en Irlanda custaron máis dunha década de esforzos ser superadas. Nin tampouco o será a necesaria reconciliación, baseada na construción dun relato común sobre o acontecido nestas décadas, de xeito que atenda á memoria das vítimas e sexa capaz de erradicar tanto sufrimento encistado en moitas familias vascas. Como non será doado superar as interferencias provocadas pola intolerancia dos sectores (sabemos que minoritarios, mais influíntes) produtores de odio, incapaces de asumir as consecuencias da irreversibilidade deste proceso. Este é, como acuñou Suso Jares, o momento de construír a paz dende a cultura da paz.

Enlaza Vigo

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo propoño, ao fío do asasinato de Cristina González, a participación na marcha Enlaza Vigo que se celebrará o 25 de novembro, Día Internacional contra a violencia de xénero.

Cristina González Sacau, unha muller de 39 anos con dous fillos xemelgos de oito, foi asasinada na súa casa do Vao a mans de quen até hai poucos meses fora o seu home, Francisco Rafael Álvarez Martínez. Este é o segundo crime de violencia machista no que vai de ano en Galicia e o número 49 nesa lista negra de mulleres asasinadas polas súas parellas ou exparellas durante 2011 en España. Apenas unhas horas máis tarde, nunha semana terrible de violencia contra as mulleres, foron asasinadas outras dúas, unha en Lanzarote e outra en Avilés, que engrosan a lista de 594 vítimas do terrorismo machista, desque no ano 2003 o actual Ministerio de Sanidade, Política Social e Igualdade, iniciara esta estatística.

Como sucede decote, tras o homicidio do Vao, os testemuños do entorno da vítima e do acusado amosan a súa extrañeza polo sucedido. Unhas testemuñas afirman que “ninguén sospeitaba nada”, tras a separación recente da parella, despois de dezaseis anos de matrimonio, mesmo que a súa “era unha relación cordial” e compartían o mesmo avogado no seu proceso de separación. Outras subliñan que non existían denuncias previas de malos tratos nin o imputado tiña antecedentes penais ou consideran a quen se confesou, diante da policía e do xuíz, como autor do crime como “un home normal” e unha “persoa tranquila”. Un cadro de perplexidades sociais habitual neste tipo de crimes machistas nos que socialmente adoita non existir ameaza ningunha para a vítima que, como no caso de Cristina González, morre na sua propia casa a mans dunha persoa moi achegada a ela, neste caso o seu exhome, que mesmo franqueaba a porta do fogar a diario para visitar aos pequenos e tiña o seu taller de carpintaría a carón da propia casa. E, como adoita acontecer na maior parte destes casos, será o procedemento xudicial e os informes forenses quen finalmente aclare se o crime se produciu tras unha loita entre a parella e cales foron as súas circunstancias.

Porén, máis alá da resolución xudicial que dirima as responsabilidades do crime do Vao e da enorme traxedia que supón para ambas as dúas familias, é innegable que estamos diante doutro crime contra unha muller, que a sociedade nosa foi incapaz de evitar. Un doloroso fracaso colectivo que arrastramos, agochado tras un espeso silencio de décadas, e sobre o que a cidadanía non acadou un compromiso e unha implicación decidida para eliminar. Xa non abonda coa indignación cidadá, inevitablemente efémera, que provoca cada un dos casos desta forma inequívoca de terrorismo –hoxe en España un dos maiores problemas de seguridade cidadá (a pesar de que non sexa citado como tal, polos responsables políticos nin polas enquisas). Precísanse outras respostas políticas, institucionais e cidadás para un fenómeno que, debemos recoñecelo de vez, ten a súa orixe na profunda ideoloxía machista –aínda non superada e moi presente na sociedade nosa– que considera as mulleres como obxectos sexuais propiedade dos homes. Ese machismo, máis ou menos explícito, mesmo a pesar de varias décadas de valiosas políticas de igualdade, é o que continúa rexendo entre nós e de forma moi perversa a relación entre os homes e as mulleres, tanto entre as parellas maiores, como entre as novas, e o que constitúe algo moi alarmante, entre os propios adolescentes.

Non hai dúbida que a violencia contra as mulleres merece tolerancia cero e toda a sociedade debe corresponsabilizarse na utilización dos recursos públicos dispoñibles para evitala, desde as denuncias ao 016 até a posta en marcha das medidas previstas na Lei Integral contra a Violencia de Xénero. No entanto, tamén todos os comportamentos machistas merecen ser denunciados, dende a obxectalización da muller –tan presente na publicidade contemporánea e no próspero negocio da prostitución, que non sabe de crises– a calquera tipo de conduta discriminatoria, vexación, insultos, maltrato psicolóxico, desprezo ou falta de respecto contra as mulleres. Se somos capaces de erradicar de raíz ese tipo de comportamentos machistas, comezaremos a albiscar as posibilidades reais de diminuír de forma drástica as negras estatísticas de mulleres asasinadas. “Enlaza Vigo”, a iniciativa do activo Consello Municipal da Muller do concello de Vigo, pretende implicar o vindeiro 25 de novembro, Día Internacional contra a violencia de xénero, a toda a cidadanía viguesa no compromiso de rematar co machismo e coa violencia. Esa cadea humana de mans entrelazadas ao longo das rúas viguesas esixirá un compromiso dos poderes públicos, dos medios de comunicación, mais tamén de cada unha das persoas, homes e mulleres, para erradicar esta lacra e tecer unha sociedade en igualdade. Unha cadea que será, tamén, unha homenaxe en silencio para Cristina González e o resto de vítimas que debimos ter evitado.

«Mon amour. Historia de muros»

/en , , , /por

Video de MAYSUN CHEIKH ALI MEDIAVILLA, galardonado co primeiro premio P LÚMEN_EX 2010 Premios de Arte Digital da Universidade de Extremadura. Outra lectura dos Valados de Agustín Fernández Paz. Moi recomendable.

Vía Trafegando ronseis. Moitas grazas.

«Simsim», libros infantís e xuvenís para asomarse ao mundo árabe

/en , , , , /por

Hoxe que é un día de festa para o pobo exipcio que conquistou a súa liberdade, pode ser tamén unha oportunidade para que nos interesemos polo mundo árabe. Recomendo descargar Simsim, un completísimo catálogo de publicacións infantís e xuvenis que nos permiten asomarnos ao mundo árabe. Repasar este catálogo desmonta moitos prexuízos que xustifican a opresión de occidente ao mundo árabe por medio das ideas que conforman o conglomerado do medo (dende o terrorismo ao islam) pasando por esoutra suposta incompatibilidade, como atinadamente salentaba noxe o Funambulista, destas sociedades coa democracia. Este catálogo, elaborado por Casa Árabe coa colaboración de A mano Cultura, inclúe tamén numerosas publicacións en galego: Ás de bolboreta de Rosa Aneiros, Cartas de amor de Fran Alonso, Irmán do vento de Manuel Lourenzo González, Sari, soñador de mares de Marcos Calveiro, O xardín de media lúa de Rosa Aneiros… Unha oportunidade para volver a nosa ollada sobre a diversidade do mundo árabe a través dos libros e valorar un universo cultural tan próximo como descoñecido.

«Oscuro cardinal», Día Escolar pola non violencia e pola paz

/en , , , , , /por

OSCURO CARDINAL from adrianguerra on Vimeo.

Dende o blog Trafegando ronseis, como fan todos os anos, vaise recollendo de forma paciente e minuciosa tmoitas das experiencias e materiais elaborados nos centros educativos con motivo do Día escolar pola non violencia e pola paz. Entre as pezas deste ano escolle esta peza audiovisual, «Oscuro cardinal», elaborada en Honduras por Adrián Guerra.

Fracaso sen paliativos

/en , , , /por

A noticia, adiantada onte en twitter por Guillermo Meijón, supón unha rotunda desautorización do Consello Escolar de Galicia ao Conselleiro de Educación e ao seu equipo. Non se pode impoñer unha chamada «Lei de Convivencia» a unha comunidade educativa que a rexeita de forma tan unánime. Diante de semellante fracaso sen paliativos, Xesús Vázquez non ten outras opcións que retirar o anteproxecto ou demitir; continuar o procedemento, coma se onte nada tivesese sucedido, sería un xeito de inocular un virus en cada un dos centros escolares. A celebración do Día Escolar pola non violencia e paz é unha magnífica oportunidade, quizais a derradeira, para retificar.

A chamada «lei de convivencia»

/en , , , , , , /por

No artigo da semana de Faro de Vigo analizo os contidos e a orientación política da chamada «lei de convivencia e participación da comunidade educativa« (cuxo texto completo pode baixarse en pdf aquí).

Aproveitando o acougo das vacacións de Nadal o conselleiro de Educación presentou o borrador do anteproxecto de Lei de convivencia e participación da comunidade educativa. Un texto que para o Goberno Galego ten por finalidades “acadar e manter un clima de convivencia” nos centros escolares, dignificar a profesión docente, proporcionándolle protección xurídica adecuada ás súas funcións, e corresponsabilizar aos pais e nais nesta tarefa coma un dos seus principais deberes en relación coa educación dos seus fillos. Obxectivos, sen dúbida, que comparten todos os membros das comunidades educativas, tanto polo feito de que a aprendizaxe da convivencia constitúe a esencia de todos os procesos educativos, sexan familiares ou escolares, como pola importancia fulcral que para o desenvolvemento con aproveitamento da actividade educativa ten o noble oficio de mestre, non sempre suficientemente recoñecido e valorado polo conxunto da sociedade.

Dende a exposición de motivos, a lei amosa a súa preocupación pola gravidade dos fenómenos de “mala convivencia” nos centros educativos, con especial atención aos de acoso e ciberacoso escolar, presentados como “unha nova cotiá nos últimos tempos”. Fenómenos de abordaxe educativa complexa para os que se pretende atopar saída elaborando un plan de convivencia, considerando ao profesorado como autoridade pública e obrigando a participar aos pais e nais nos procedementos de corrección disciplinaria. A consideración dos docentes, recollida das leis aprobadas nas comunidades de Madrid e Valencia, apenas supón asumir o principio da presunción de veracidade das súas afirmacións realizadas nun eventual procedemento sancionador aberto a un alumno. Outrosí sucede co recoñecemento da facultade para “requisar obxectos, produtos ou substancias perigosas ou prohibidas polas normas do centro…”. O mesmo poderíamos dicir da responsabilidade outorgada aos departamentos de orientación de elaborar un “programa de habilidades sociais” dirixido ao alumnado que incorra de forma reiterada en condutas disrutivas; da posibilidade de regular o vestiario do alumnado que se deixa á autonomía do centro, ou comunicar as incidencias aos pais e nais por Internet. Solucións que sabemos dunha ou doutra maneira se veñen ensaiando por parte do profesorado e das comunidades escolares dende hai ben tempo.

Porén, nin o enfoque nin as medidas desta lei apuntan cara a orixe da maior parte dos conflitos existentes nos centros educativos. Non podemos agochar que moitos destes problemas teñen a súa cerna na masificación dalgúns centros de Secundaria e na ausencia de medios e recursos para abordar a súa diversidade. Non se poderá mellorar a convivencia nestes centros, se non se baixa a ratio de profesorado/alumnado, se non se contan con desdobres en determinadas materias, se non existe profesorado de apoio, se non se establecen programas de mediación para abordar os conflitos ou se non se xenera no centro unha dinámica na que a disciplina democrática ocupe un lugar destacado. Cre sinceramente alguén que coñeza o funcionamento dun centro educativo que a consideración do profesorado como autoridade pública solucionará os problemas que suscita a integración de minorías ou de alumnado con comportamentos disrutivos? O sistema previsto de correccións (outro eufemismo) abondará para resolver este tipo de conflitos educativos? Non sería máis realista asumir que a autoridade e prestixio social do profesorado se consegue coa lexitimidade proporcionada polo apoio do conxunto da súa comunidade educativa e polo recoñecemento do resto sociedade?

Con todo, non nos enganemos, nin o acoso escolar nin os conflitos disciplinarios son a razón de ser desta chamada “lei de convivencia”, senón o da regulación da participación directa dos pais e nais, á que se lle dedica un capítulo específico. Un procedemento artellado coa intención de “solicitar as preferencias individuais ou colectivas” sobre aspectos da programación xeral do ensino, até agora competencia da Administración educativa e dos órganos colexiados, fose do claustro do profesorado ou do consello escolar. Un mecanismo xurídico destinado, sen dúbida, a avalar á consulta prevista no “Decreto de Plurilingüismo” e superar algúns dos atrancos que lle puidese ocasionar o ditame do Consello Consultivo e mesmo a xurisprudencia do Tribunal Constitucional (STC 337/1994) contraria á elección de lingua por parte dos pais. En definitiva, en época preelectoral, como xa sucedera hai dous anos, ás portas das eleccións autonómicas, o Partido Popular de Galicia volve axitar as augas do conflito do emprego do idioma no sistema educativo. Unha extraña forma de entender a convivencia nun ámbito onde son imprescindibles as maiores doses de acordo e sutileza.

Pipes of Peace

/en , , /por

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/NVK_mJrLbmY" width="750" height="448" wmode="transparent" /]

Dalgún xeito a canción de John Lennon «Give Peace a Chance» foi versionada por Paul McCartney no seu tema «Pipes of Peace». Pode ser un xeito de celebrar este día de Nadal, no que está ambientado o clip.

Cidades amigas da infancia

/en , , , , , /por

No artigo da semana, ao fío da celebración do Día Mundial da Infancia, reflexiono sobre a situación da Infancia e sobre o modelo de Cidades amigas da infancia que propón UNICEF.

O sábado conmemorouse a data na que a Asemblea Xeral das Nacións Unidas aprobou a “Declaración Universal dos Dereitos do Neno” en 1959 e a “Convención sobre Dereitos do Neno” en 1989, o único tratado de dereitos humanos aprobado con carácter vinculante por todos os países do mundo, coa excepción dos Estados Unidos e Somalia. Unha data, o 20-N, fixada como “Día Universal dos nenos e nenas”. Dende que a Asemblea Xeral da ONU recomendará, xa en 1954, que os seus membros creasen un “Día Universal da Infancia”, esta xornada dedicouse a divulgar os dereitos da Infancia e a promover o benestar dos nenos e nenas. No entanto, dende 2000, tras a aprobación por parte dos líderes mundiais dos “Oito obxectivos de desenvolvemento do Milenio”, algo así como “os obxectivos que debería acadar a humanidade até 2015”, a data tomou un novo pulo xa que seis destes obxectivos incumben directamente á infancia: dende a redución á metade da pobreza estrema e da fame, pasando por reducir a mortalidade infantil, promover a igualdade entre os xéneros e a autonomía da muller, combatir o VIH/SIDA e outras doenzas, até a consecución do ensino primario universal para todos os nenos do planeta antes de 2015.

É indubidable que ao longo destes últimos cincuenta anos producíronse avances para a Infancia no mundo, porén a situación continúa a ser abonda desoladora, como amosan as denuncias realizadas estes días por Nacións Unidas e diversas ONGs: 300.000 mil nenos son empregados como soldados, aínda son millóns os afectados por conflitos armados que os expoñen á violencia e lles arrebatan a súa inocencia; máis de 100 millóns son os nenos que non asisten á escola primaria; 9 millóns os que morren antes dos cinco anos por mor de deficiencias sanitarias e 2 millóns os infectados de VIH; 215 millóns os que traballan para sobrevivir, dos cales 80 millóns fanno na rúa; 14 millóns de nenas son nais antes dos dezanove anos, 120.000 nenas son utilizadas como escravas sexuais, ademais de continuar as lacras da venda de menores, a prostitución e a pornografía infantil. Unha situación indignante que afecta a países do mal chamado Terceiro Mundo, mais que non pode agochar as dificultades da nosa propia sociedade, incrementadas polo impacto da crise económica que aumenta a desigualdade sobre a infancia.

As conclusións do informe de UNICEF sobre a “Infancia en España 2010-2011” non pode ser máis desacougantes: case dous millóns de nenos están en risco de pobreza relativa, o que quere dicir que viven en fogares que teñen uns ingresos inferiores ao 60% da media (a maioría familias numerosas ou monoparentais en situación de desemprego ou emprego precario); un dato alarmante que sitúa á España á cola dos 27 países da Unión Europea, só superada por Rumanía, Bulgaria, Letonia e Italia. Como alarmante continúa sendo a violación dos dereitos da infancia por parte dalgunhas televisións privadas, a situación de desamparo dos nenos inmigrantes ou que a porcentaxe de abandono e fracaso escolar dos nosos menores, a pesar das continúas reformas educativas, duplique ao da media europea. Por incrible que pareza nun país onde semella que os máis pequenos teñen todos os caprichos, a España quédalle moito por facer no eido das políticas sobre a infancia e a familia, nas que inviste apenas o 0,7% do PIB, a cifra máis baixa da UE (xunto a de Grecia), moi lonxe da media europea do 2,3%. Neste período de crise, que semella vai ser longo e duro, é preciso –como solicitan UNICEF e outras ONGs– que a infancia pase a ser unha prioridade das politicas sociais.

Ábrese un desafío para os partidos políticos que nas próximas eleccións municipais deberían asumir compromisos concretos sobre os dereitos da infancia, na liña do programa “Cidades amigas da infancia” concibido por UNICEF para pular e aplicar a Convención de Dereitos da Infancia no eido local. Este programa de espírito municipalista, asume a necesidade de que cada concello conte co seu Plan de Infancia Municipal, o seu Consello Municipal de Infancia e un orzamento específico destinado ás actividades e programas municipais dirixidas aos nenos e nenas. As Cidades Amigas da Infancia, hoxe máis de medio centenar en todo o Estado, –mapa na que até o momento en Galicia só participan de forma moi incipiente os concellos da Coruña e Caldas de Reis–, constitúen unha rede que concibe as políticas municipais de infancia de xeito transversal, xa que afectan a boa parte das concellarías e servizos municipais dende o Urbanismo (parques infantís e espazos de lecer), Educación (comedores escolares, bolsas, escolas infantís, servizos da cidade educadora), Cultura (bibliotecas), Servizos Sociais ou Deportes. Vigo, cidade pioneira da rede de cidades educadoras, non debería quedar fóra de tan interesante programa.