Onte 496: -26,37 %

/en , , , , , , /por

O adianto das cifras de rexistros do ISBN da edición realizada en 2012 polas editoras privadas (sen incluír os de autores-editores) confirma a tendencia da aceleración da diminución do número de títulos e do volume das tiradas. Os editores en España publican menos títulos e menos exemplares de cada un deles. No caso da edición en Galicia, a pesar do aumento da edición dixital, que en 2012 supuxo o 12,7 % da nova oferta editorial (280 títulos), as editoras privadas publicaron 2.190 referencias, unha cifra que nos sitúa moi lonxe dos 3.384 de 2011, a pesar de que nesa cifra estivese incluída a edición pública e a realizada por autores-editores. Outrosí sucede na edición privada en galego que se reduce nun 26,37 %, xa que pasa dos 1.820 títulos de 2011 aos 1.340 de 2012, unha diminución moi significativa (480 referencias menos), xa que en 2011 o número de títulos en galego diminuíu nun 16,30 %. Non é un disparate estimar que nos dous últimos anos a edición privada en galego reducíu nun 40 % o número dos seus títulos. E, se a esas cifras descontásemos o incremento que supuxeron os títulos dixitais, non é difícil estimar que no furacán destes dous anos de crise a edición privada impresa en galego se reducise á metade. Datos para a reflexión do sector e das administracións públicas sobre as políticas actuais de lectura e de promoción da lingua galega.

Onte 486: Isaac

/en , , , , , /por

É inevitable asociar a ledicia e ilusión infantil do día de reis con Isaac Díaz Pardo xa que hai un ano que o acompañamos na súa derradeira viaxe. Pareceume unha excelente idea que no acto do seu cabodano se utilizase para lembralo un verso do seu amigo Lorenzo Varela «Unha cesta de pombas e mazás». Isaac foi o noso Leonardo do século XX, o forxador da Galicia moderna, o soño de varias xeracións de galeguistas. Isaac foi editor afouto e xeneroso, comprometido coma ningún outro na recuperación da memoria republicana de Galicia. Precisamos da vixencia de modelos de dignidade moral e de resistencia cívica como o acuñado por Isaac ao longo da súa vida. Isaac inesquecible, imprescindible. Con todos os abrazos.

Onte 465: Cota de mercado do libro galego

/en , , , , , , /por

Dediquei a tarde a estudar os datos do informe de Comercio Interior do Libro en Galicia 2011, que presentamos esta mañá xunto ao Secretario Xeral de Cultura. Tempo haberá para comentar devagariño os datos dun traballo que ofrece unha radiografía bastante fiable do estado do sector da edición en Galicia e en galego no último lustro. Con todo, adianto apenas dúas cifras que me pareceron moi significativas: as vendas do libro editado polos editores galegos supuxeron en 2011 o 16,1% do mercado galego (27,16 millóns de euros); mentres que para o libro en galego foron do 13,1% (21,43 millóns de euros). Eis as dúas cotas do noso mercado. Dá moito que pensar.

Onte 462: Xerais en Kindle

/en , , , , , , /por

No proceso de tránsito entre os modelos de edición analóxica á edición dixital onte superamos outro fito: a publicación dos primeiros e-books no formato para Kindle de Amazon. Iniciamos así en Xerais un catálogo literario electrónico, creado en formato e-pub, que será distribuido en diversas librarías dixitais (polo momento en Amazón, axiña en Apple e Todoebbook) no que incluiremos de forma sistemática as novidades de Narrativa, Poesía e Ensaio, ao tempo que iremos recuperando algúns títulos agotados en formato impreso. Apenas outro pasiño neste proceso de profunda mudanza da que o libro galego non vai quedar á marxe.

Onte 456: Acougo

/en , , , , /por

Tras varias semanas de actos e viaxes seguidas, aproveito a tarde enteira para acougar na casa e ler devagariño. Hai varios orixinais que agardan dende hai tempo. Ler, anotar, acoutar, consultar, corrixir, valorar, escribir son tarefas indispensables para preparar o diálogo cos autores dos manuscritos. É o momento decisivo no que o editor se compromete coa obra ou no que decide non incorporala ao seu catálogo, decisións ambas as dúas non exentas de risco. Aínda que para algúns semelle inverosímil, esta lectura reflexiva continúa sendo a primeira, principal e máis gozosa actividade do oficio do editor.

Onte 393: Cifras críticas para o libro galego (IV)

/en , , , , , , , , , /por

Cos datos achegados pola Panorámica de la edición española de libros 2011, que coñecimos onte, podemos actualizar a nosa serie estatística sobre a edición en galego (1991-2011), que dende hai máis de quince anos vimos realizando. Os datos da panorámica, baseados nas inscricións do ISBN, son os que mellor expresan as tendencias da produción editorial, complementándoas coas estimacións de facturación achegadas polos estudos do Comercio Interior do Libro, aos que xa nos referimos en anteriores anotacións.

A panorámica amosa que en 2011 a edición en Galicia baixou con respecto ao ano anterior un 28, 88 % (3.384 títulos), mentres que a edición en galego o fixo no 16,30 % (2.130 exemplares). A edición en galego realizada en Galicia baixou o 18,60 % (1.647 títulos), mentres que a edición en galego fóra da nosa comunidade decreceu o 6,93 % (483 títulos). A edición en galego en Galicia supuxo o 77,32 % do total da realizada na nosa lingua e o 48,67 % da editada en Galicia.

A edición realizada por editoriais privadas supuxo en 2011 o 90,47 % (1.927 títulos) da realizada en galego, diminuíndo nun 16,00 % con respecto ao ano anterior. A edición pública en galego supuxo o 9,53 % (203 títulos), a procentaxe máis baixa da última década, decrecendo nun 18,80 %. Dentro da edición institucional, é a a realizada polas universidades (59,61 %) a que continúa liderando o sector, a pesar de que diminúe o 31,63 %. A edición realizada polos organismos autonómicos, Xunta de Galicia e Consello da Cultura Galega diminuíu nun 39,28 %, supoñendo os seus 17 títulos apenas o 0,80 % do esforzo editorial anual en lingua galega.

As primeiras edicións supuxeron o 85,87 % (1.829 títulos), mentres que as reedicións e reimpresións o 14,13% (311). O número de primeiras edicións diminuíu con respecto ao ano anterior nun 18,27 %, o que quere dicir que se reducíu o número de novidades, mentres que aumentou lixeiramente nun 1,16 % o de reedicións e reimpresións.

A edición en galego en papel supuxo o 78,35 % (1.669 títulos), mentres que a relizadas en soportes dixitais o 21,65 % (461). A edición en papel diminuíu nun 28,25 %, mentres que a edición dixital duplicouse nun 211,47%, o que amosa unha importante ampliación desta oferta e a aceleración do proceso de substitución iniciado hai unha década.

A edición en galego de traducións supuxo o 27,10% (577 títulos), a maior porcentaxe das dúas últimas décadas. O número de traducións descende apena sun 5,09 %, mentres o de obras orixinais faino no 19,78 %. O castelán continúa sendo a lingua máis traducida, 68,50 % (395 títulos), seguida do inglés, 11,60 % (67), e do francés 6,20 % (36).

Por ámbitos temáticos, a edición continúa concentrándose no eido escolar xa que o libro de texto co 24,50 % (585 títulos) e a literatura infantil e xuvenil co 15,40 % (328) representan o 39,90 % dos títulos publicados. Porén, semella identificarse unha mudanza de tendencia xa que a edición infantil é a que máis diminúe, mesmo nun moi apreciable 40,36 %, mentres que se incrementa nunha porcentaxe semellante a de Ciencias Sociais que xa supón o 29,30 % do sector. Pola súa banda, a edición literaria co 20,20 % (431 títulos) diminúe nun 36,80 %, porcentaxe moi elevada.

Se comparamos a edición en galego coa doutras linguas oficiais, comprobamos que a nosa é a que máis descende (-16,80%), mentres que en castelán diminúe nun 0,13 %, incrementándose en éuscaro nun 2,65 % e en catalán nun 19,67 %. Ademais, se comparamos o número de referencias de ISBN en relación ao número de habitantes de cada comunidade, comprobamos que a oferta editorial en catalán en Cataluña continúa duplicando a existente en galego e eúscaro.

Por último, os datos da nosa serie estatística concentran a oferta editorial en galego no período autonómico, sendo xa do 94,71%. No entanto, hai unha cifra que non debe pasar desapercibida: a finais de 2011 a serie histórica do libro editado en galego acadou as 36.926 referencias.

Onte 388: Cifras críticas para o libro galego (II)

/en , , , , , , , , , /por

A edición impresa que manexamos do estudo de Comercio Interior del libro en España 2011 amosa que o volume da edición e as vendas nas linguas cooficiais (catalán, éuscaro e galego) concéntrase entre o 80 % e o 90 % nos libros de Literatura, Texto, Literatura Infantil e Xuvenil e Ciencias Sociais. Así no caso dos libros editados en galego polos membros AGE o número dos publicados en 2011 destes catro xéneros (1.433) representa o 90,30 %, mentres que a súa facturación supuxo o 87,50 %.

A edición literaria en galego (399 títulos, 509.000 exemplares) supuxo o 25,10 % dos títulos e o 20,40 % dos exemplares fabricados, mentres que as súas vendas (2,84 millóns de €) supuxeron apenas o 13,20 % do total das do libro en galego.

A novela, cunha tiraxe media de 1.632 exemplares, continúa sendo o xénero privilexiado da edición literaria en galego, tanto en número de títulos (218, o 13,70 %), de exemplares (356.000, o 14,30 %) como na súa facturación (2,13 millóns de €, o 9,90 %). É interesante comparar estes datos do mercado da novela en galego cos do conxunto deste subsector de ficción en España, que en 2011 editou 12.642 títulos, imprimiu 56 millóns de exemplares e facturou 507 millóns de €. Se desagregamos máis as cifras, comprobamos que a edición de novela en castelán facturou 461 millóns de € (o 18,70 % do seu mercado), en catalán 41 millóns de € (o 16,90 % do seu mercado total), sendo en galego apenas os citados 2,13 millóns de €. Noutras cifras, o número de novelas en castelán multiplica as galegas por 50, o número de exemplares por 148 e a súa facturación por 216. Se facemos esta comparativa coa edición en catalán, o número de novelas editadas (1.038) quintuplica o das galegas, o número de exemplares fabricados (2.748.000) multiplícaas por oito e a facturación case por vinte. Ademais, se comparamos o mercado da novela en galego (2,13 millóns de €) co total do mercado libro en Galicia en 2011 (160,79 millóns de €) obtemos que a súa cota real no mercado galego do libro é do 1,32 %. Cifras que representan unha pelexa tan desigual como a que desputou David contra Goliat.

A edición de poesía e teatro en galego con 63 títulos en 2011 supuxo o 4,00 % do total, o 3,10 % dos exemplares editados e o 1,30 % da facturación. Mentres que a edición de ensaio e estudos literarios en galego, cunha tiraxe media de 647 exemplares, con 118 títulos representou o 7,40 % do total, o 3,10 % dos exemplares e o 2,00 % da facturación.

A edición infantil e xuvenil en galego con 439 títulos en 2011 supuxo o 27,70 % do total, o 26,10 % dos exemplares editados e o 18,90 % da facturación.  Mentres que a edición de libro de texto en galego con 487 títulos en 2011 supuxo o 30,70 % do total, o 37,20 % dos exemplares editados e o 53,00 % da facturación.

A edición de Ciencias Sociais en galego con 108 títulos en 2011 supuxo o 6,80 % do total, o 4,30 % dos exemplares editados e o 2,40 % da facturación.  Mentres que a edición de libros Científico técnicos en galego con apenas 30 títulos en 2011 supuxo o 1,90 % do total, o 1,40 % dos exemplares editados e o 0,70 % da facturación.

Paga a pena comparar estes datos de 2011 cos dispoñibles no estudo sobre comercio interior do libro galego en 2007. Neste período aumentou a produción de novela en galego, case duplicándose o número de títulos, que pasaron dos 113 de 2007 aos 218 de 2011, como tamén se triplicou o número dos exemplares producidos, que pasaron dos 113.000 de 2007 aos  356.000 de 2011; porén a facturación só se incrementou apenas nun 8,10 % (sen contar a suba de prezos), pasando de 1,97 millóns de € de 2007 a 2,13 millóns de 2011. No caso do libro Infantil e Xuvenil aumentou o número de títulos nun 17,95 %, que pasaron dos 418 de 2007 aos 493 de 2011, diminuíu o número dos exemplares producidos nun 15,00 %, que pasaron dos 759.000 de 2007 aos  652.000 de 2011; manténdose a facturación, en ambos ous dous exercicios arredor do 4 millóns €. Por último, no caso do libro de texto o número de títulos decreceu lixeiramente nun 2,60 %, pasando de  500 de 2007 aos 487 de 2011, aumentou o número dos exemplares producidos nun 16,83 %, que pasaron dos 796.000 de 2007 aos  930.000 de 2011; incrementándose a facturación nun 22,36 %, pasando dos 10,91 millóns de € de 2007 aos 11,35 millóns de 2011.

Agardamos contar axiña cos datos proporcionados polo Estudo do Comercio Interior do libro en galego 2011, encargado pola AGE e a Secretaria Xeral de Cultura da Consellaría de Educación e Cultura para poder interpretalos máis acaidamente.

Onte 386: Cifras críticas para o libro galego (I)

/en , , , , , , , , , /por

Coñecimos onte o contido de senllos informes –Comercio Interior del libro en España 2011 (versión definitiva, impresa) e El sector del libro en España 2010-2012) que amosan a actual situación crítica da edición do libro en Galicia e en galego. Varios son os indicadores recollidos en ambos os dous informes de referencia para o «Observatorio de la Lectura y el Libro» do Ministerio de Educación, Cultura y Deporte, que amosan o retroceso do sector tanto no seu volume de edición e facturación como na perda de empregos directos e indirectos.

A edición en Galicia baixou o último ano un 28,8% pasando de editar 4.754 títulos en 2010 a 3.384 en 2011, mentres que en comunidades como Madrid e Cataluña, que concentran o 60% da edición,  aumentou e no conxunto do estado incrementouse nun 2,1%, até os 116.851 títulos, fenómeno en boa medida explicable debido á edición en soportes distintos ao papel. No entanto, o número de títulos editados polos membros da AGE increméntase nun 2,03 % pasando dos 2.115 (1.566 en galego, 520 en castelán e 27 noutras linguas) do ano 2010 aos 2.156 de 2011 (1.587 en galego, 540 en castelán e 28 noutras linguas); tendencia que se mantén no incremento do 0,14 % do número de exemplares fabricados que en 2011 acadan os 3.360.000. Cifras que permiten que a tirada media baixe apenas un 1,76 %, pasando dos 1,589 exemplares por títulos en 2010 aos 1.561 de 2011.

A edición en galego diminuíu no mesmo período, segundo a Panorámica de Edición Española de 2011 en 16,3% (2.130 títulos) e segundo o Comercio Interior del Libro nun 5,22 %, pasando de 2.028 (1.566 en Galicia, 320 en Madrid, 139 en Cataluña e 4 noutras comunidades) en 2010 a 1.922 os títulos publicados polos editores privados en 2011 (1.587 en Galicia, 265 en Madrid, 67 en Cataluña e 3 noutras comunidades). Datos que amosan que os editores privados galegos manteñen o seu nivel de edición en galego, mentres que baixa o número de títulos na nosa lingua editados fóra de Galicia. A pesar de non contar con datos comparativos con respecto ao ano anterior, é salientable que en 2011 foron editados en galego por editores privados 2.497.000 exemplares, o que supón o 74,31 % dos publicados en Galicia, sendo a súa tirada media de 1.573 exemplares por título.

A facturación do comercio interior do libro en España en 2011 diminuíu nun 4,1 % con respecto ao ano anterior, situándose nos 2.772, 34 millóns de euros, dos que estima corresponden o 5,8 % a Galicia, 160,79 millóns de euros. A facturación das editoras privadas galegas foi de 26,86 millóns de euros, o que supón un decrecemento do 13,3 %, o maior sufrido polos diversos gremios pertencentes a FGEE. Decrecemento que dende 2009 –ano que marcou o teito da facturación do noso sector (33,68 millóns €) coincidindo co inicio da lexislatura que agora finaliza– supón un 25,42 % e dende 2010 o 20,25 %.

O estudo do comercio interior estima en 21,43 millóns de euros a facturación do libro editado en galego en 2011 polas editoras da AGE, cifra que só se pode comparar cos 21,98 millóns de euros do estudo de comercio interior do libro galego de 2007, até agora o último dispoñible. Cifra que amosa un claro estancamento do sector dende entón, que de ser corrixida a prezos constantes amosaría, tamén, un significativa retroceso superior aos dez puntos. Tanto no caso do libro editado en Galicia (26,86 millóns €) como o editado en galego (22,50 millóns €), as librarías independentes  continúan sendo a canle de facturación privilexiada, nun 55,8 % no primeiro caso e nun 53, 6 % no segundo. Convén reparar que relacionando as cifras, obtemos que a cota do mercado do libro en galego foi en Galicia no ano 2011 do 14 %.

O estudo de Comercio Interior de 2011 estima a perda de emprego no sector editorial privado galego nun 5,2 %, sendo 249 persoas as que forman parte dos cadros de persoal das empresas; diminuíndo de forma significativa o número de colaboradoras externas, que se reduce de forma moi significativa dende 2009, pasando das 14 de media por empresa até as 8 na actualidade.

Nunha segunda anotación, debullaremos os datos dispoñibles nestes informes estatais sobre a edición e facturación por xéneros do  libro editado en Galicia, agardando a próxima publicación do Estudo do Comercio Interior do libro en galego 2011, encargado pola AGE e a Secretaria Xeral de Cultura da Consellaría de Educación e Cultura.

Onte 383: A estratexia do estorniño

/en , , , , /por

Gustoume moito a metáfora que Antón Lado utilizou na Rede de Coñecemento Compartido (#RedeCom) da Asociación Galega de Editores para expresar a estratexia que debe seguir o noso sector neste contexto de crise comercial e tránsito entre paradigmas de edición. Como sucede co comportamento dos estorniños, eses simpáticos chirlosmirlos que adoitan voar en bandos sobre as cidades desenvolvendo espectaculares manobras, os editores galegos debemos xuntar esforzos para facer visible a nosa oferta nos espazos públicos e nas redes sociais. Como sinalou Antón Lado na súa magnífica e clarificadora intervención «propagar información como activo cultural» constitúe no caso da edición en galego «un xeito de inventar o futuro». O traballo formativo compartido, a organización de novos espazos de comercialización en man común (Oulet do Libro Galego, Culturgal, caseta da Feira do Libro de Madrid, plataforma e-librogalego de distribución de contidos dixitais…), a presenza conxunta en feiras internacionais ou a elaboración consensuada dun desenvolvemento estratéxico sectorial constitúen elementos desa estratexia do estorniño na que pretendemos profundizar na Asociación Galega de Editores.

Foto de Álvaro Ballesteros.

[Josep María Castellet, «Autorretrtato do editor ben educado», en «El País, 04-08-2012]
/en , , /por

Eu creo que o editor ten que ser un oínte paciente, non ha de intervir de máis.