Dereitos_humanos – Páxina 3

Oito de marzo ou a loita pola igualdade

8 de Marzo de 2016/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Dereitos_humanos, Economía, Educación, Educación_para_a_Paz, Efemérides, Feminismo, Política/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo abordo a efeméride do 8 de marzo:

Dende a proclamación en 1910 do 8 de marzo como Día Internacional da Muller Traballadora, a instancias de Clara Zetkin, que propuxo na reunión da Internacional Socialista de Copenhagen lembrar ás obreiras téxtiles que en 1857 saíron a rúa en Nova York para reclamar melloras nas súas condicións de traballo, esta efeméride serviu de referente na loita pola igualdade impulsada polos movementos feministas. Transcorrido máis dun século, conquistados polos feminismos algúns dereitos das mulleres en moitos países (voto, acceso á educación e ao traballo, sexualidade…), recoñecidos dende 1945 pola ONU na Carta das Nacións Unidas e materializados cincuenta anos despois na Plataforma de Beijing, o 8 de marzo continúa sendo unha data de loita a prol da igualdade real entre homes e mulleres e de avaliación dos retos, estratexias e avances no proceso de empoderamento da muller en todo o planeta.

Neste 2016, a ONU acordou como lema do 8 de marzo, “Por un Planeta 50-50 en 2030”, coa intención de que a consecución da paridade de xénero en todos os ámbitos da vida centrase a estratexia das políticas de igualdade na vindeira década. Unha proposta estratéxica internacional, bautizada como “Demos o paso pola igualdade de xénero”, que pretende pechar a fenda de xénero existente (dunha ou doutra maneira) en todas as sociedades, impulsar o empoderamento das mulleres nos máis altos niveis de toma de decisións, eliminar a disparidade de xénero nos eidos educativos e laborais, fomentar a igualdade na vida cívica e social, así como contribuír a mudar os roles e estereotipos de xénero. Unha estratexia paritaria global que reclama a todos os gobernos que asuman compromisos para abordar as dificultades que impiden as mulleres progresar, ao tempo que se responsabilicen de que as políticas de igualdade sexan, e continúen sendo, unha das súas prioridades.

Unha fenda de xénero e desigualdade presente na sociedade galega baixo a forma máis brutal da violencia machista, ese terrorismo doméstico de aparente baixa intensidade, un auténtico feminicidio xerado nos espazos do privado, cuxo número de asasinatos se incrementou de forma alarmante no noso país durante os dous últimos anos. Mais tamén expresada por outras formas visibles e explícitas do machismo (como as agresións, violacións ou abusos sexuais) e outras que semellan invisibles ou máis sutiles, dende os denominados “micromachismos” (tan en voga entre os adolescentes e o modelo do amor romántico e controlador), até as chantaxes emocionais que levan a anulación da muller, desde a linguaxe e publicidade sexista até a humillación e desvalorización que estes milhomes de tres patacos intentan provocan nas súas compañeiras. Violencias machistas, onde está a orixe de moitos asasinatos e agresións, sobre os que a sociedade debería adoptar tolerancia cero.

Mais esta fenda de xénero continúa sendo tamén unha fenda laboral e salarial. Os datos do estudo sobre o emprego feminino, elaborado polo sindicato de CC.OO. sobre estatísticas oficiais de 2012 a 2015, amosan as claras que a desigualdade, o desemprego e a precariedade caracterizan o traballo das mulleres en Galicia durante ese período. A taxa de actividade das mulleres (48,9%) é inferior ao dos homes (58,2%), fenda de case dez puntos que se mantén en todos os tramos de idade, mesmo entre os 16 e 24 anos, onde a das rapazas é de 29,3% e a dos rapaces é do 31,7%, o que quere dicir que traballan sempre máis homes ca mulleres puidesen facelo. Xaora, as mulleres desempeñan o 76,0% dos empregos a tempo parcial (xeralmente para dedicarse ao coidado de menores ou persoas adultas dependentes), sendo a súa taxa de temporalidade do 28,4%, fronte a do 25,6%, como tamén é superior (en 2015) a taxa de desemprego, 18,6% fronte ao 17,0% dos homes.

Xaora, os datos que máis chaman a atención no estudo son os que expresan a desigualdade nos postos de alta cualificación nas empresas, onde hai un 21,0% de ocupación feminina e un 13,0% masculina, mentres que nos de dirección e xerencia supoñen o 2,4% das ocupadas e o 4,9% dos ocupados. En definitiva, hai máis mulleres cualificadas, pero máis homes directivos. Con todo, onde se manifesta aínda máis claramente esta desigualdade laboral en Galicia é que continúa sen pecharse a fenda salarial no sector privado, xa que o salario das mulleres é o 78,06% do dos homes. En definitiva, existe unha importante fenda laboral e salarial en Galicia que precariza a vida das traballadoras con salarios máis baixos, penaliza as súas posibilidades de promoción laboral e do acceso á maternidade. A consecución da paridade en todos os ámbitos da vida social, laboral e política e a erradicación das violencias machistas constitúen, pois, os eixos da loita pola igualdade que neste oito de marzo convoca a homes e mulleres.

Onte 1564: Conchita Martín

27 de Xaneiro de 2016/en Dereitos_humanos, Educación_para_a_Paz, In memoriam, Onte, Recurso_didáctico/por bretemas

O pasamento da pacifista galega Conchita Martín, coñecida como Concepción Picciotto, Connie ou Concha da Casa Branca, non debe pasar desapercibida. Durante máis de tres décadas a activista viguesa viviu á intemperie diante da Casa Branca denunciando a política militar estadounidense, unha loita que iniciara en 1981 coa intención de recuperar a custodia da súa filla, tras divorciarse dun empresario italo-americano do que recibiu o apelido. A presenza da pacifista, que para sobrevivir vendía pedriñas que ela mesma decoraba, coa súa pancanrta «Contra a bomba nuclear», incomodou a todos os presidentes que ocuparon o Despacho Oval, dende Reegan a Obama, que a desaloxou hai uns anos. A súa teimuda reclamación do desarme nuclear e da fin das guerras, a súa denuncia da contaminación do planeta, comportamentos que mantivo día e noite dende a súa Carpa Branca, converteron á activista galega nunha das iconas do pacifismo mundial. Lembrámola con admiración e respecto.

Onte 1526: «Paulina»

8 de Decembro de 2015/en Cine, Dereitos_humanos, Feminismo, Onte, Vídeos, Xustiza/por bretemas

Paulina (La patota), o thiller de Santiago Mitre, é unha desas raras películas que se rosman á saída do cine. A violación dunha xove profesora por parte dunha panda («la patota») de mozos, entre os que hai algún dos seus alumnos, abre unha complexa reflexión sobre a violencia contra as mulleres, nacida da ideoloxía machista da posesión, e sobre a violencia sobre os pobres exercida polo estado. A historia íntima desta rebelde acomodada, filla dun xuíz, permite a Mitre abrir o debate sobre as vítimas da violencia, os límites da vinganza, a procura da verdade e o papel da xustiza nas sociedades desiguais. A interpretación xenial de Dolores Fonzi mantén en vilo ao espectador, a pesar de que guión explora por momentos o territorio do inverosímil. Eis a razón deses dous longos planos secuencia cos que comeza e remata unha obra, onde os cambios de punto de vista dunha mesma escena, as constantes elipses e os longos planos en silencio sobre o rostro de Paulina salientan o seu carácter de película aberta a un debate antidogmático e desprexuizado.

Onte 1520: Día da dignidade

2 de Decembro de 2015/en Cultura, Dereitos_humanos, Efemérides, Eventos, Narrativa, Onte, Premios, Recurso_didáctico/por bretemas

Fixéronse onte sesenta anos daquela proeza histórica de Rosa Parks que se negou a deixar a un branco a súa cadeira no autobús. Un comportamento que se forxou como modelo de dignidade, axudando a superar comportamentos e prexuízos racistas e a establecer modelos de igualdade real. Unha desas poucas accións históricas individuais que axudan a mudar ao mundo no horizonte da esperanza. Onte lembramos aquela manifestación de 2002 en Compostela, onde cada un dos nosos paraugas contribuíu a caligrafar o sintagma Nunca mais, que dende entón expresou a indignación dun país disposto a saír do seu silencio conformista. E onte tamén lembramos a Eduardo Blanco Amor no trinta e seis aniversario do seu pasamento, unha figura literaria e humana que (por ventura!) cada ano vai recuperando o seu valor de xigante da literatura galega. A coincidencia desta efeméride coa entrega do premio que leva o seu nome, que nesta edición correspondeu ao noso admirado Xavier Queipo, é outra excelente noticia deste 1 de decembro. Unha data a que ben acae gardala no calendario como «día da dignidade».

Onte 1504: Arde París

16 de Novembro de 2015/en Dereitos_humanos, Educación_para_a_Paz, Onte, Política, Relixión/por bretemas

A conmoción provocada polo masacre de París non debe impedir unha análise racional sobre a violencia yihadista. Entre os textos que lin onte sobre o tema, recomendo o de Iñigo Sáenz de Ugarte, no blog Guerra Eterna, «Siete preguntas incómodas sobre ISIS y las guerras contra el terrorismo». Ugarte demostra que dende a invasión estadounidense de Iraq, hai catorce anos, os países occidentais desenvolveron unha estratexia bélica que para eles supuxo un prezo elevado en termos económicos e morais. Como tamén que o yihadismo recibe soporte do wahabismo saudita e aproveita o caldo de cultivo que atopa nas banlieus francesas ou belgas dunha xeración de mozos, fillos de inmigrantes, excluídos e desarraigados que non acredita nos valores republicanos. Se a isto engadimos a ocupación de Gaza, o comercio de armas e os intereses das petroleiras entendemos as razóns polas que o papa Francisco pensa que estamos na IIIª Guerra Mundial.

Onte 1440: «Mañana cuando me maten»

13 de Setembro de 2015/en Dereitos_humanos, Efemérides, Historia, Memoria, Novidades, Onte, Vídeos, Vigo/por bretemas

Lin estremecido, case dunha sentada, Mañana cuando me maten, o libro de Carlos Fonseca sobre as derradeiras execucións do franquismo hai corenta anos. Utilizando os procedementos do xornalismo narrativo, que aproveita os recursos da ficción para contar unha historia real, Fonseca reconstrúe os acontecementos que levaron a aquel 27 de setembro de 1975 no que fusilaron a dous jichiños vigueses, Xosé Humberto Baena e José Luís Sánchez Bravo, xunto a Ramón García, Jon Paredes Manot Txiki e Ángel Otaegui, loitadores antifranquistas, membros do FRAP e ETA, vítimas dun simulacro de xustiza militar que os sentenzou antes de xulgalos. Particular emoción produciume o relato de Baena, baseado nas testemuñas da súa irmá Flor, no diario do seu pai Fernando e nos textos escritos en Carabanchel días antes da súa execución. É tremendo «El reloj», conto no que expresa a súa loita contra o tempo e a súa convicción de que o ían matar. Como conmovedoras son as súas lembranzas dos días nos que traballou en Fumensa recollidas nunha das cartas escritas unha semana antes de ser fusilado.

Polo seu rigor documental e fondura na investigación histórica (até onde o acceso aos arquivos lle foi permitido ao autor), coma pola fluidez do relato, o libro de Fonseca supón un achegamento á verdade do sucedido aqueles derradeiros meses do feroz tardofranquismo, mais tamén unha reclamación de revisión xudicial daqueles catro consellos de guerra carentes de calquera tipo de garantía xurídica. Fonseca lembra que o poeta arxentino Juan Gelman dicía que «o contrario do esquecemento non é a memoria, senón a verdade». Razón pola que xa non abondaba con evocar o ocorrido naqueles días de setembro de 1975, é imprescindible abrir as cancelas que agochan aquela historia que estaba aínda por contar. Un libro que afonda naquela ferida, aínda sen pechar. Recoméndoo moi vivamente.

Onte 1435: «Corazón silencioso»

8 de Setembro de 2015/en Autores, Cine, Críticas, Dereitos_humanos, Vídeos/por bretemas

O dereito a unha morte digna, a cuestión da eutanasia, é un tema que foi abordado en películas como Mar adentro (2004) de Amenabar ou Amour (2012) de Haneke, Corazón silencioso, o drama do dinamarqués Bille August, volve sobre este dilema moral no que finalmente prevalece a firmeza da decisión individual sobre a dor que provoca esta elección no entorno familiar. Empregando unha estrutura teatral pouco orixinal, a reunión de oito persoas dunha familia para celebrar a despedida da avoa que padece unha doenza incurable, August expresa a vulnerabilidade duns seres humanos obrigados a enfrontarse a horas decisivas (aí a presenza inexorable dos reloxos). A sobriedade das interpretacións femininas salva un filme que, a pesar de todo, constitúe unha exaltación esperanzosa das vidas compartidas. A tenrura da derradeira escena é dificilmente esquecible nunha película que, a pesar do interese dalgúns diálogos e o humor dalgunha escena, esvara polos vieiros dun sentimentalismo nórdico.

Onte 1373: Non a lei mordaza

2 de Xullo de 2015/en Dereitos_humanos, Educación_para_a_Paz, Goberno Rajoy, Onte, Política, Xustiza/por bretemas

Estou convencido que o principal obxectivo da Lei de seguridade cidadá, a lei mordaza do PP que onte entrou en vigor, é crear unha atmosfera de medo que impida a protesta e minimice o activismo cidadán. Unha lei que constitúe unha clara ameaza para o exercicio dos dereitos constitucionais de liberdade de reunión pacífica, expresión e información, concedendo –como denunciou Estebán Beltrán, director de Amnistía Internacional– «poderes máis amplos á policía, menor control xudicial e menor liberdade de expresión.»

Ten razón o xuíz Xermán Varela cando di que con esta norma o goberno de Rajoy considera a «unha parte da sociedade como inimiga» e pretende «provocar que a xente non estea disposta a exercer os seus dereitos fundamentais, renunciando á liberdade de expresión de forma completa, en todo o seu contido.» Fronte a semellante ameaza conservadora, a cidadanía non pode renunciar á liberdade de expresión nin ao activismo pacífico nin asumir a autocensura cando expresa as súas opinións, como sucedía no franquismo, agardando o ditame da censura previa. O medo non pode vencer a liberdade e a propia democracia, hoxe en perigo.

Onte 1314: «Quita ese micrófono de aí!»

4 de Maio de 2015/en Deporte, Dereitos_humanos, Medios, Onte, Política, Televisión, Xornalismo/por bretemas

No día mundial da liberdade de prensa, don Juan Carlos volveu demostrar o que entende por ese dereito da cidadanía e dos profesionais da comunicación. Cando na previa da carreira de MotoGP de Xérez o rei emérito falaba no paddock con Ángel Nieto, o xornalista Nico Abad decidiu meter o seu micro, o que levou a Juan Carlos a darlle unha gadoupada ao aparello e dicirlle de forma autoritariaria ao informador: «Quita ese micrófono de aí!» Apenas outra borbonada de quen xa xubilado non abandonou as formas doutrora nin renunciou aos privilexios que o obrigaron a renunciar á coroa. Xaora, non hai que acudir ao comportamento de Juan Carlos, para denunciar ataques frecuentes á liberdade de información que no marco da crise das empresas xornalísticas vive na inevitable autocensura dos profesionais instalados na maior precariedade e do conformismo resignado das súas direccións cos intereses dos poderosos. Como sinala tan atinadamente o excelente manifesto de Fernando Varela o que hoxe está ameazada na comunicación «é a posibilidade de construír sociedades mais libres e máis xustas nas que cidadáns formados poidan elixir, poidan tomar decisións debidamente informados.»

Onte 1290: Xenocidio no Sáhara

10 de Abril de 2015/en Dereitos_humanos, Educación_para_a_Paz, Onte, Política, Xustiza/por bretemas

Finalizada a investigación iniciada en 2007 por Baltasar Garzón, a raíz dunha querela presentada pola Asociación de Familiares de Presos y Desaparecios Saharaius, o xuíz Ruz publicou onte o auto por xenocidio no Sáhara Occidental. Co procesamento de once policías e militares marroquinos, realizado co apoio da fiscalía, rematan décadas de impunidade e silencio sobre o sucedido no territorio ocupado dende 1975 a 1991, onde o auto acredita se produciron 50 mortes violentas, 23 delitos por torturas e un delito contra a liberdade sexual. É de salientar que o feito de que as vítimas tivesen na súa orixe nacionalidade (e documentación) española permitiu que a causa non fose arquivada, tras a reforma da xustiza universal do PP de 2014. Como tamén o é a súa cuaificación de «xenocidio», na medida que quedou demostrada a existencia dunha finalidade de destrución sistemática da poboación civil pola súa orixe étnica coa intención de apoderarse do territorio do Sáhara Occidental, tras o seu abandono por España. O histórico auto de Ruz supón un primeiro acto de xustiza e recoñecemento dos dereitos humanos das vítimas que merecer ser valorado.