Onte 941: A gran escritora cega

sue-townsend_2156355b

A noticia do falecemento de Sue Townsend lembroume a lectura das primeiras entregas do Diario secreto de Adrian Mole, cuxa tradución galega publicamos en Fóra de Xogo hai máis de quince anos. Townsend, escritora de familia traballadora de Leicester, para min foi sempre a mellor cronista da sociedade inglesa popular, aquela que coñecimos hai tres décadas, a mesma que ela novelou na inesquecible serie de sete novelas protagonizadas por Adrian Mole, un adolescente hipocondríaco en tempos da Thacher, un adulto descrido cos gobernos de Tony Blair e a súa decepcionante terceira vía. Ese divertidísimo e contraditorio Mole, que medra novela a novela, a antítese do conformista Peter Pan, convertiuse en icona xeracional e emblema da novela xuvenil inglesa. Ademais, non podo negar que a propia historia persoal de Sue Townsend é conmovedora, como foi a traxectoria do seu personaxe no que hai tantas fíos da súa vida. Foi nai de tres fillos moi nova; aos cincuenta anos quedou cega por mor dunha diabete, o que non lle impediu ditar as súas novelas a Sean, o seu fillo maior, que tamén lle doou un ril hai cinco anos. A pesar desas circunstancias os seus textos non perderon nin o humor nin o sarcasmo crítico. Foi unha autora queridísima polos seus millóns de lectores e lectoras. Rimos moito coas súas novelas. Hoxe agradecemos a súa ledicia corrosiva. Xenial Sue Townsend!!!

Onte 940: O polbo e a súa cociña

O_polbo_e_a_sua_cociña_09-04-2014

Memorable presentación a de onte na Casa do Libro de Vigo d’ O polbo e a sua cociña, o libro de Matilde Felpeto Lagoa. O poeta, tradutor e narrador de Ribadeo Xabier R. Baixeras ditou con tal motivo unha fermosa conferencia sobre o polbo no contexto da cultura gastronómica. Comezou o poeta de Nois confesando que «nunca fora ao polbo, unha actividade moi perigosa e extraña en Ribadeo, non tan popular como era nos portos de Bueu, a illa de Arousa ou Mugardos». Definiu o pobo como «animal moi fanfurriñeiro, cun carácter moi peculiar». «O polbo é un gran construtor e decorador. Usa as pezas que colle para decorar o seu coveiro. É un animal moi curioso sobre o branco e sobre aquilo que brilla, sentíndose chamado a coller todo iso». «O polbo é un gran mestre da camuflaxe e do transformismo, da proteuse; mercede á pulsión da súa borra é capaz de perder un raxo e así escapar, abóndalle o seu aspecto para evadirse».

Discutiu despois Baixeras a afirmación de Cunqueiro, «o polbo en Lugo acaba en Vilalba», xa que agora non é así, «na miña vila o gusto polo polbo non é anterior aos anos sesenta». Matizou tamén outra frase de don Álvaro, «o pobo galego é un pobo polbeiro e lampreeiro», xa que «a lamprea é frecuentada só por xentes de onde se pesca, mentres que o polbo é obxecto de culto en toda Galicia». »Hoxe o polbo é un animal vinculante de natureza totémica, que en Galicia ten un compoñente fortemente identitario». Lembrou que o polbo galego naceu no Atlántico, mais «foi conducido por arrieiros até o interior, tendo coma outros pratos que comemos os galegos influencia maragata». Concluíu esta reflexión afirmando que «o polbo pertence ao noso patrimonio cultural».

Detívose máis tarde Baixeras nos contidos do libro de Matilde Felpeto no que diferenciou a primeira parte, de información específica sobre este molusco cefalópodo, da segunda, de culinaria, na que se recollen 67 receitas galegas e de fóra. Na primeira reparou na noticia etimolóxica do polbo, documentada en textos de Sarmiento; na lectura fermosa referencia literaria tirada do Moby dick de Melville; na viaxe arredor da completa xeografía do polbo, tanto en Galicia como no mundo. Entre as receitas galegas máis salientables citou ás do «polbo á mugardesa” e as súas tres variantes, así como as especialidades da Illa de Arousa e da Illa de Ons. Entre as non galegas reparou na vas da «sopa de polbo» ou na do «polbo asado á murciana» preparado con cervexa. Rematou salientando a riqueza das fórmulas e a sinxeleza e precisión coa que Matilde Felpeto escribe cada unha das receitas, «característica do afán didáctico de cada un dos seus libros».

Onte 937: «As meigas de Lupa», o booktrailer

Espectacular é o booktrailer preparado por La Cosa Gráfica para o libro As meigas de Lupa de María Solar. Sobre a base da BSO de David Alonso Garzón, o equipo de Julio C. Seijas utilizou a técnica do teatro de sombras e dos libros pop up para recrear algunhas das secuencias da novela. Sobre fondos de papel recortado, os actores do grupo Achádego de Lugo recrearon os personaxes da obra. Poucas veces a edición dun libro (en papel e epub) convocou tantos elementos que contribúan a súa visibilización, unha banda sonora orixinal completa, un booktrailer con participación de actores e coidado tratamento da imaxe e unha exposición de espírito didáctico sobre este proceso no Museo Interactivo de Lugo. É difícil para o editor atopar as palabras para expresar a súa gratitude pola xenerosidade e o talento creativo de tantas persoas participantes nos tres proxectos arredor deste libro de María Solar. Beizóns.

Onte 936: Suso de Toro, Creu de Sant Jordi

suso_de_toroÉ unha fachenda que Suso de Toro reciba o vindeiro 23 de abril a Creu de Sant Jordi, condecoración coa que o Govern recoñece a 27 persoas e 15 entidades pola súa dedicación ao proxecto colectivo de Catalunya. O seu caso é moi singular xa que é a única persoa recoñecida que non é catalá xa que nin naceu nin traballou nin viviu nunca en Cataluña. A súa escolla débese, como fixo mención expresa a Generalitat, a que «os seus libros e artigos desenvolven unha visión positiva da identidade catalá e exploran vías de diálogo sobre a realidade política española». Un recoñecemento que chega despois do que Suso de Toro xa o obtivera en varias ocasións por parte da cidadanía catalá, tras intervencións memorables como as que fixo en TV3. Porén, non deixa de ser moi triste que un intelectual da súa importancia sexa recoñecido fóra do seu país antes ca no propio, onde nin sequera esta noticia merece ser desatacada en todos os xornais. Mágoa desta Galicia, unha entidade política sen realizar, onde reina o seitarismo cainita! Beizón para o grande Suso, de quen tanto nos orgulla a súa amizade!

Xela e a palabra

Magnífica peza arredor da condición de tradutora de Xela Arias. que Illa bufarda preparou para o Consello da Cultura Galega.Coma excelente é tamén esoutra arredor da música e a poesía en Luisa Villalta.

Onte 928: «14» de Jean Echenoz

echenoz_1Mantéñolle lei a Jean Echenoz, un dos novelistas franceses contemporáneos máis interesantes dos publicados por Anagrama. Desque hai case vinte anos lera Lago, Nosotres tres e Rubias peligrosas quedei prendido deste narrador visceral capaz de abordar e (parodiar) todos os subxéneros da novela e deseñar personaxes inesquecibles. Nas súas entregas máis recentes asumiu o reto da novela biográfica protagonizada por celebridades como as do músico Ravel ou a do atleta checo Zátopek. Porén, na máis recente, a titulada 14, dá un novo chimpo para ofrecer en apenas un cento de páxinas un relato brutal sobre a primeira guerra mundial. Coincidindo co centenario daquela primeira guerra tecnolóxica moderna, na que comezaron a ser utilizados os bombardeos, adral doutras barbaridades do século XX, Echenoz ofrece un retrato estremecedor daquela batalla, onde paradoxicamente non faltan nin o humor nin as referencias ás miserias cotiáns da retagarda. Escolle para isto a catro rapaces da Vendée, catro amigos que enchoupadaos de lama e fedor nas trincheiras descubren a cara máis noxenta e cruel da condición humana. 14 é unha noveliña modélica, un relato centraminado, condensando ao máximo a súa sinxeleza, exenta de retórica histórica e de documentación política, para converterse nun feroz alegato contra as guerras, todas as guerras. Apenas dúas horas de lectura abondan para papar unhas das novelas literarias de guerra mías orixinais e impactantes das que teño lido. Echenoz continúa sendo recomendable.

Onte 926: O libro das xoaniñas, teoría e praxe, aquí e agora

lila_de_lilith_27-03-2014

Moito gustei das palabras de Encarna Otero na presentación que onte na Libraría Lila de lilith de Compostela dedicou a María Reimóndez e ao seu libro A alternativa está aquí. Comezou expresando a súa gratitude pola «ledicia que ofrece María» e por contar cun «libro para ler e para ter, un libro para reler como un obxecto material». Gratitude que estendeu á libraría Lila de Lilith, «un caso práctico da corresponsabilidade deste libro».

Definiu A alternativa está aquí como «un ensaio político ledo, esperanzador sobre o mundo de hoxe e de aquí, sobre qué facer agora e aquí en cada un dos espazos onde nos atopemos». Insistiu Otero en que «nada vai mudar se non o facemos nós», «esa idea que Reimóndez expresa no libro coas xoaniñas, recollendo o pensamento político de mulleres de todo o mundo para que hoxe actuemos en Galicia». «Este libro é teoría e praxe, o xeito de pensar o Norte dende o Sur para poder mudar a realidade das persoas e o seu comportamento todos os días». Referiuse a algúns contidos como o idioma e «o comportamento co galego como realidade política cotián que nos permitie vivir», o civismo e «a súa capacidade de transformación do exercicio do público en cotidianidade». Detívose Encarna na análise do concepto do «chamado minifundismo« como «base de cooperación e comercio de proximidade, dinamizador da economía local», «o libro de María demostra que é posible a soberanía alimentaria, pensemos nunha maceta na cociña, nunha terraza ou nos intersticios dunha urbana». Otero encadrou todas estes comportamentos na doutrina do funcionamento cotián que propón o libro de Reimóndez: se os facemos en vez dunha xoaniña, seremos moitas xoaniñas, capaces de construír unha sociedade chea de felicidade».

Rematou o seu discurso facendo unha referencia ao Grupos de Axuda Mutua (GAM) que permiten asimilar a experiencia xerada no Sur. Por último, Encarna Otero definiu o libro como «un manual de teoría e praxe para mudar o mundo dende unha óptica feminista. Este é un libro imprescindible, igual que foi aqueloutro titulado Que facer?, dende agora e dende aquí».

Onte 922: Carlos Núñez co pergamiño Vindel

1979655_10152012078138807_1841363744_n[1]

Camiñando polas Avenidas atopamos onte a Carlos Núñez. sobre quen Faro publicaba una longa reportaxe sobre a súa xira nos Estados Unidos. Non puiden evitar preguntarlle sobre a experiencia de ter consultado o Pergamiño Vindel, a alfaia das cantigas de Martin Codax do que este ano celebramos o centenario do seu descubrimento. Contounos que está gardado nunha cámara acoirazada e soterrada da Pierpont Morgan Library en Manhattan, sen formar, polo tanto, parte das pezas expostas ao público. Confesounos a súa emoción ao poder consúltalo, “saltáronme as bágoas“, e a súa sorpresa polo seu tamaño, máis grande do que agardaba, e pola súa textura rugosa, onde se poden identificar as diversas modificacións dos copistas. Carlos contounos a experiencia emocionado, mais tamén decepcionado coas institucións culturais do país noso incapaces de poner a disposición da cidadanía galega esta primeira peza do seu patrimonio literario e musical cando se cumpren cen anos da súa descuberta. Un síntoma do grave desleixo cultural institucional no que vivimos. Chama a atención que estes días se inaugurase na Cidade da Cultura o que semella unha interesante e custosa exposición, Auga doce, da que prefiro descoñecer os custes de produción. Bo sería saber cales son os criterios de programación utilizados polos responsables das nosas institucións culturais.

Onte 921: «Funambulistas» de Mercedes Leobalde, premio Ánxel Fole de narrativa

Lugo_22-03-2014_Praza_Maior

Viaxamos a Lugo (ía frío) para participar na reunión do xurado do Premio Ánxel Folle de narrativa convocado polo concello de Lugo. Marica Campo, Olga Novo e máis eu decidimos outorgar o premio, entre as sesenta e dúas obras participantes (si, 62), á ultima das presentadas, a identificada co número 62, Funambulistas (lema «Piñata«), que resultou ser de Mercedes Leobalde (@Brancasombra). Como sucedeu outras veces nas que participei nun xurado literario, lamento que ademais da gañadora non puidésemos ter premiado ademais un par de obras de excelencia e grande interese, coma nesta ocasión foron as presentadas cos lemas «Luca Pacioli» e «Jane Doe», para as que agardo a mellor fortuna.

Funambulistas, a gañadora, é un libro de vinte e cinco relatos, a maior parte deles moi breves, apenas un par de páxinas, algúns entremesturados, que finalmente acaba conformando unha novela sobre a fraxilidade contemporánea, na que todas as persoas dunha ou doutra maneira vivimos na corda frouxa, ao fío das consecuencias do inagardado ou do fortuíto. Escritos nunha prosa esencial, depuradísima, sintética, moi cálida e divertida (lembroume a de Carlos Casares), empregando unha diversidade de voces (con preferencia pola primeira) e de procedementos narrativos, Funambulistas denuncia un tempo de desigualdade e violencia cos humildes, sobre todo coas mulleres, mais no que é posible enxergar a esperanza e o inconformismo ganduxado cos fíos dun humor moi sutil e da proximidade do cotián. Relatos inesquecibles pola potencia da súa brevidade centraminada como «Negrón», «Tatoo» ou «Amencer», co que pecha o orixinal, combinánse con outros como «My sweet love», «Lúa contra o baleiro» ou «O Porsche e o caracol», onde se vai densificando o relato nas marxes do concepto de novela. Non é casual que nun dos relatos, «Declaración de amor do xadrecista», a voz narradora diga: «Porque todos somos funambulistas nesta vida, pero a vós me enfronto, case infecta, porque asumo que nalgún momento da partida, se esta paga a pena, a guerra a grande escala é inevitable». Unha frase de «espírito funambulista», case anticipatoria do sucedido onte en Madrid, onde millóns de persoas participaron na Marcha da Dignidade.

Tempo haberá para debullar devagariño esta marabilla que é Funambulistas, unha obra que aventuro terá unha gran acollida da crítica e dun lectorado interxeracional, que rematará emocionado e rendido a súa lectura. Ledicia, ademais, incrementada pola posibilidade que este premio supón de incorporar ao noso catálogo a unha nova narradora, Mercedes Leobalde, á que apenas coñeciamos polo Facebook, tras a publicación do seu primeiro libro de poemas, Chamádeme Eva, gañador no 2012 do VII Premio de poesía erótica Illas Sisargas, convocado polas edicións Caldeirón e o Concello de Malpica. Parabéns por este Funambulistas, que moito os merece.

Onte 919: Xornalismo vocacional

1888823_736152143084870_1444954366_o

A presentación de Sete Caveiras, a novela de negra de Elena Gallego, no impresionante Museo Manuel Torres de Marín, volveu ser un acto de reivindicación do xornalismo vocacional. Reclamouno a presentadora da novela, a escritora Asun Estévez, que gabou a Elena Gallego »por ser a primeira muller que fai en galego unha novela do xénero negro». «Esta historia, ademais de entreternos, convídanos a facer unha lectura social, a do acoso laboral, ademais de facer unha reivindicación polo xornalismo profesional e vocacional, onde non vale todo, onde se pon en valor o papel das hemerotecas e o traballo dos xornalistas». Reivindicación que, como en presentacións anteriores, corroborou a autora, que insisitiu ademais na súa «intención de implicar aos lectores nesta obra de misterio coa que quixen facer unha homenaxe a Agaatha Christie e os seus Dez negriños». O xornalista xubilado Anxo Carregal, coordinador do Club de Opinión Portocelo, organizador do acto, sinalou tamén a homenaxe que Sete Caveiras fai o xornalismo vocacional, «unha novela protagonizada por unha xornalista, Marta Vilas, o que non é unha casualidade ao ser escrita por unha xornalista». Xornalismo vocacional que Carregal, veterano profesional da información durante máis de tres décadas, traballou en medios como La Voz de Galicia, Faro de Vigo, e Diario de Pontevedra, continúa desenvolvendo no seu blog «Cousas de Carregal», onde segue puntualmente a actualidades política e cultural de Marin. Excelente presentación de Sete Caveiras que o repetiremos o venres 28 de marzo na Libraría Miranda de Bueu.