Autores – Páxina 87

Onte 1207: A colleita 2014 de Fervenzas Literarias

17 de Xaneiro de 2015/en Autores, Blogs, Blogs_e_libros, Cómic, Culturgal, Ensaio, Literatura infantil e xuvenil, Narrativa, Novidades, Onte, Poesía, Promoción do libro, Recurso_didáctico, Traducións, Xerais/por bretemas

Como ven sucedendo dende hai oito anos, os de Fervenzas Literarias son os primeiros premios que recoñecen os mellores libros do ano anterior. Na edición de 2014, cuxos resultados foron chiados ao longo de toda a xornada de onte, foron máis de cincocentas as enquisas recibidas que expresaron as súas preferencias e gustos literarios sobre vinte categorías da nosa produción editorial literaria. Merece o noso maior recoñecemento a gran diversidade da spropostas escollidas nas diversas categorías, proba do excelente momento da nosa creación literaria como do esforozo do sector editorial galego de ocmunicar cos seus públicos.

Polo que a nós atinxe non podemos máis que expresar a nosa satisfacción polo elevado número das publicacións de Xerais presentes nas diversas categorías. Xaora, é inevitable salientar que algunhas delas merecesen a consideración do «mellor do ano», no caso d’ A viaxe de Gagarin de Agustín Fernández Paz no eido da narrativa, da Historia da Literatura Galega II de Xosé Ramón Pena como libro de ensaio e investigación, e de Escarlatina, a cociñeira defunta de Ledicia Costas, ilustrado por Víctor Rivas, como mellor libro infantil e mellor portada do libro infantil. Como tamén moito agradecemos o premio para Culturgal como «mellor acontecido no 2014» e a continuidade do interese dos lectores e lectoras por estas Brétemas, a pesar de non ser un blog estritamente literario.

Unha excelente colleita a destas Fervenzas Literarias de 2014. Os nosos parabéns aos seus organizadores e a todos os autores, tradutores, ilustradores, editores recoñecidos.

Onte 1206: Os 150 anos de Alicia

16 de Xaneiro de 2015/en Autores, Efemérides, Literatura infantil e xuvenil, Onte, Promoción do libro, Recurso_didáctico, Traducións, Xerais/por bretemas

Esta fermosa iniciativa de Royal Mail lembroume que este ano celebramos o sequiscentenario da publicación no mes de xullo de 1865 polo editor Macmillan de Alicia no pais das marabillas, a obra de Charles Lutwidge Dogson, máis coñecido polo seu heterónimo literario de Lewis Carroll, ilustrada por John Tenniel. 150 anos depois, Alicia revivirá nos selos creados polo ilustrador Graham Baker-Smith que escolleu dez das escenas que considerou máis emblemáticas da novela. Un aniversario que será celebrado en Nova York o vindeiro verán cunha grande exposición, un coloquio, actividades literarias e a edición de tres volumes nos que se reunirán 170 edicións da obra realizadas en máis dun centenar de linguas e dialectos, ilustradas boa parte delas. A participación galega corresponderá á tradución de Teresa Barro e Fernando Pérez-Barreiro, publicada por Xerais en 1984, que mereceu o Premio Nacional de Tradución de literatura infantil, e pola máis recente edición ilustrada por Federico Fernández, que en 2002 abriu a serie Xabaril de ouro.

O texto de Carroll non perdeu actualidade nin interese, como boa parte dos chamados «clásicos da literatura infantil e xuvenil», a pesar de que en Galicia está escasamente representado nas recomendacións actuais dos mediadores. Agardo que este aniversario axude a recuperar do esquecemento unha obra que en lingua inglesa foi capaz de furar até as conciencias de toda unha colectividade, xa que nas súas páxinas pode atoparse boa parte das interpretacións da condición máis primixenia do seres humanos. Mergullarse nas súas páxinas facilita a conexión entre a razón e o corazón, o vivido e o imaxinado. «Alicia estaba xa tan afeita a que non lle pasaran máis que cousas extraordinarias, que a vida normal xa lle parecía aburrida e sen celme.» Volveremos sobre este cento cincuenta aniversario de Alicia.

Onte 1204: Monumento a Martín Codax

14 de Xaneiro de 2015/en Autores, Cultura, Galeguismo, Iniciativas, Lingua, Onte, Poesía, Portugal, Recurso_didáctico, Vigo/por bretemas

Recibín onte na caixa de correo a comunicación do grupo Pertenza de Vigo, constituído o pasado ano para a defensa da identidade galega, informándome da súa proposta de erguer en Vigo un monumento ao poeta Martín Codax con motivo do centenario da descuberta do «Pergamiño Vindel» e da publicación das seis cantigas do cantor do mar de Vigo.

Un proxecto que recupera aqueloutro, que xa fixera hai catro décadas o editor e cronista da cidade de Vigo Xosé María Álvarez Blázquez, de quen o 5 de febreiro celebraremos o centenario do seu nacemento, de gravar en pedra os textos universais de Martín Codax coa intención de sensibilizar a cidadanía viguesa sobre unha das proezas que a humanidade realizou na nosa lingua. Mágoa que ata o momento, e pasado xa o ano do centenario do Vindel, ningunha das nosas administracións nin das institucións culturais públicas, nin da Xunta nin da deputación de Pontevedra nin do concello de Vigo, máis alá dalgunha fotografía de circunstancias acometese un proxecto conmemorativo coma o proposto por Pertenza.

Xaora, entendo que ademais do monumento a Martín Codax sería acaído solicitar á Pierpont Morgan Library de Nova York, onde se garda nunha cámara acoirazada dos seus sotos o «Pergamiño Vindel», a súa cesión para expoñelo de forma itinerante por Galicia, comezando pola cidade de Vigo. Como non sería disparate ningún estudar as posibilidades da súa adquisición para que peza tan fulcral da literatura galega pasase a formar parte do patrimonio galego. Apoiamos ao grupo Pertenza no seu proxecto no que deberían participar todos os poderes públicos que operan en Vigo.

Onte 1200: «Galicia canta»

10 de Xaneiro de 2015/en Autores, Cultura, Música, Novidades, Onte, Poesía, Recurso_didáctico/por bretemas

Comentei onte con Luís Ferreiro, director da Fundación Celso Emilio Ferreiro, o éxito da reedición de Galicia canta, considerado o primeiro long-play da música galega. Unha valiosa peza de coleccionista, recuperada no pasado mes de decembro pola Fundación CEF nunha edición non venal moi reducida.

Un disco na que o poeta de Celanova tivo moito que ver tanto na creación dalgunhas pezas como no seu proceso de edición e mesmo de distribución. Celso Emilio acuñou en Caracas en 1970 a idea de facer para a Galicia emigrante unha antoloxía dos intérpretes dalgúns dos integrantes da «canción galega moderna», a maior parte deles de Voces Ceibes, que comezaban a editar os seus singles e EPs en Edigsa e Xistral. Xustifícao nun textiño de presentación do disco, asinado como Arístides Silveira (un dos seus heterónimos), no que se diferencian os seis temas do lado A, no que se recuperaron as gravacións de Xavier (del Valle), Benedicto, (Xerardo) Moscoso, Guillermo (Rojo), Miro (Casabella) e Xoán Rubia, daqueloutra media ducia do lado B, gravada en Caracas por Xulio Formoso. O propio Celso Emilio tocou o pandeiro na «Pandeirada ao Che» de Xulio Formoso, ademais de ser autor de tres dos poemas do disco, «Romance incompleto» de Xavier e «Pola longa lonxanía» e «O dedo na chaga» de Formoso. Como tamén sabemos que Celso Emilio se ocupou de argallar a carátula do vinilo, recuperando ilustracións de Luís Seoane, e a súa distribución baixo o selo Pobovox (do que Galicia canta foi o seu único título). Contoume onte Luís Ferreiro que o disco fora distribuído entre as comunidades emigrantes de Caracas, Buenos Aires e Montevideo, e que algúns exemplares foran enviados a Galicia.

Sei que particular interese musical teñen hoxe os seis temas de Xulio Formoso, daquela universitario galego residente en Caracas, que musicou poemas do propio Ferreiro e dos poetas emigrantes irmáns Farruco e Ignacio Sesto Novás. Como sei que non se debe esquecer que dúas das súas cancións foron versionadas por intérpretes actuais, «Cholo peruán», incluído en 1978 por Pilocha no seu primeiro disco, e a xa citada «Pandeirada ao Che» por Luar na Lubre en 2005 no seu disco Saudade.

A recuperación deste long play alboral, realizada con grande fidelidade e respecto ao orixinal por Luís Ferreiro e o equipo de Ouvirmos de Xosé Aldea, constitúe un fito para a memoria da música galega das últimas cinco décadas, tanto pola singularidade desta antoloxía como polo feito da destacada participación do poeta Celso Emilio Ferreiro naqueles difíciles anos da emigración venezolana. Escribiu Arístides Silveira na presentación do disco que «esta é unha canción [referíndose á galega] que está á altura deste momento histórico, e a súa presenza deixará, sen dúbida, unha profunda pegada na cultura de Galicia.» Non se equivocou unha miga Celso Emilio, non. Galicia canta é unha pequena alfaia que conservaremos coma ouro en pano na nosa discoteca galega. Parabéns á Fundación CEF pola recuperación, especialmente a Luís Ferreiro e Xosé Aldea que a fixeron realidade.

Onte 1196: Rosalía en Londres

6 de Xaneiro de 2015/en Autores, Lingua, Música, Novidades, Onte, Poesía, Traducións/por bretemas

O tradutor e editor Jonathan Dunne deunos onte unha noticia excelente para a literatura e cultura galegas: o vindeiro 15 de xaneiro o extraordinario coro BBC Singers e o xove guitarrista escocés Sean Shibe, dirixidos por Paul Brough, estrearán no seu concerto no St Paul’s Knightsbridge a composición que Daniel Saleeb preparou sobre o poema «Has de cantar» de Rosalía de Castro. Segundo Dunne, a primeira sección do poema será interpretaada en inglés, na tradución de Erin Moure de Cantares Gallegos, editada por Small Stations, a segunda en galego, tirada da edición de 1872. Con esta composición de música coral do poema en inglés da meniña gaiteira, unha das alfaias rosalianas, a literatura e a lingua galega abren outra xaneliña na súa difícil proxección e coñecemento no Reino Unido. Un fermoso agasallo musical para a noite de reis.

Onte 1195: A estrelada de Celso Emilio Ferreiro

5 de Xaneiro de 2015/en Audios, Autores, Efemérides, Entrevistas, Onte, Poesía, Recurso_didáctico, Vídeos/por bretemas

Máis alá da controversia erudita arredor de se Celso Emilio naceu o día 4 ou o 5 de xaneiro de 1912, en todo caso na víspera de Reis, todos os seus biógrafos acreditan en que o poeta de Celanova chegou ao mundo cando os tempos estaban a mudar. El mesmo o recoñece nestes versos: «Moitas vegadas / a miña nai contoumo. / O día que ti naciches / houbo estrañas sinales no ceo. / Outro era entón o vento de xaneiro, / as pombas do solpor tornaban lentas / na serán sosegada.» Quizais por esa estrelada sosegada e afortunada daquel xaneiro de hai cento tres anos, Celso nunca perdeu a lumieira que acompañou a súa obra. Hoxe continua accesa en milleiros de persoas. Un caso case único na literatura galega. Convido hoxe a escoitar un extraordinario documento oral, as entrevistas que lle fixeron María Xosé Porteiro e Xosé Antonio Perozo en 1978. Ergamos un vaso de caíño na súa lembranza.

Onte 1175: A primeira receita do polbo

16 de Decembro de 2014/en Autores, Gastronomía, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Na presentación que onte fixo en Ferrol d’ O polbo e a súa cociña, Matilde Felpeto, despois de referirse á presenza dos polbo nos libros de cociña máis antigos, dende o século XIV e XVI, do tratamento despectivo que recibiu no Picadillo e nos libros da Pardo Bazán, así como a reivindicación que do polbo fixeron Cunqueiro, Araceli Filgueira e Carmen Parada,revelou a primeira receita documentada protagonizada polo rei da cociña galega dos mares. Un valioso documento da cultura clásica para a cultura gastronómica de noso aparecido no século I en De re coquinaria, a quinta receita da parte nona, Thalassa mare, que reza do seguinte xeito: «Servirás o polbo ná mesa con pementa, salsa de aceite derretido e benjui«. Unha receita que a pesar da súa brevidade constitúe un claro precedente do «polbo á feira», un dos patrimonios galegos da humanidade. Como boa mugardesa, Matilde non perdeu a ocasión de confesar que para ela é na ría de Ferrol onde se pescan os mellores polbos do mundo. Un magnífico serán para a nosa cultura gastronómica.

Onte 1172: Booktuber gaba «Black Air» e cita a literatura galega

13 de Decembro de 2014/en Autores, Literatura infantil e xuvenil, Novidades, Onte, Presentacións, Promoción do libro, Recurso_didáctico, Tecnoloxías, Traducións, Vídeos, Xerais/por bretemas

Foi unha sorpresa coñecer que a booktuber londiniense Sanne de Booksandquills (117.000 seguidores) dedicase a súa primeira recomendacion do mes de novembro a Black Air, a novela de Agustín Fernández Paz, traducida por Jonathan Dunne e publicada en inglés por Small Stations dentro da colección «Galician Wave». Un feito moi relevante xa que Sanne encadra o texto dentro da literatura galega, gaba a nova colección xuvenil e o deseño cool das súas cubertas, ao tempo que comenta o seu interese por ler máis obras do autor. A peza leva xa máis de 32.000 visionados e non está de máis deterse a ler os comentarios, onde participan lectoras galegas e catalás de Agustín. O fenómeno booktuber (lectores e lectoras novos que comparten as súas lecturas e comentarios no seu vlog de youtube) ten cada vez máis importancia na literatura xuvenil internacional, pola súa grande influencia na conformación de tendencias entre o lectorado.

Dende hai meses coñezo o caso de Sebas G. Moure, un booktuber galego (máis de 31.000 seguidores), un mozo de Lugo de dezaoito anos (con 25.000 seguidores en Twitter), estudante de xornalismo en Madrid, que publica os seus comentarios en «El coleccionista de mundos» e «O rocho das ideas» (en galego). Nos vindeiros días afondaremos no fenómeno booktuber en galego e nas experiencias de lecturas compartidas que se veñen facendo na rede galega de bibliotecas escolares.

Onte 1171: «Ovella descarreirada» de Marilar Aleixandre

12 de Decembro de 2014/en Autores, Galerías de fotos, Ilustración, Literatura infantil e xuvenil, Novidades, Onte, Poesía, Presentacións, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Presentamos onte na Libraría Couceiro de Compostela Ovella descarreirada, o libro de poemas de Marilar Aleixandre ilustrado por Óscar Villán. Foi Berta Dávila, escritora e crítica de literatura infantil, quen se ocupou de facer a lectura dun libro que comezou definindo como «de fronteira. como todos os libros bos, para nenos e mozos, concibido para descarreirar ovellas para todas as edades». «Un libro que constitúe ademais un acontecemento a celebrar polo seu deseño seductor e polo traballo fantástico de ilustración de Óscar Villán.» «Un libro que presenta animais e temáticas complexas. Unha cosmovisión de suxeitos que descarreiran, reivindicando o que se desexa ser ou se escolle, un exercicio de rebeldía liberadora.» «Un libro que foxe do didactismo moralizan, sen que isto supoña que estea baleiro de ideas e dunha visión ética do mundo». Continuou Berta sinalando que «Ovella descarreirada é un catálogo de animais e plantas que non é inocente, a faneca, a balea, o polbo, a ovella, as abellas, mais tamén a camelia, o tiberio, a flor de toxo, como a recuperación de microtopónimos.» «Recupéranse tamén as formas da poesía popular, como a regueifa, a repetición, os versos encadenados, como os recursos da poesía actual, con rima e sen ella, como a tradición do punk e o rock.» Despois reflexionou Berta Dávila sobre a poesía infantil de autor que considerou como «un elo fundamental entre a literatura popular e a poesía contemporánea.» «O poético é o territorio do posible, un obxectivo de vivencia.« «A poesía non deber ser comprensión, senón experiencia de lectura.» Rematou contundente: «o que presta neste libro é que soa máis a rock cá música de Brahms. É boa literatura.»

Pola súa banda, Marilar Aleixandre, antes de recitar varios poemas e agradecer a Óscar Villán o seu traballo de ilustración, confesou que «estes poemas naceron dun impulso de reescribir cousas que nos contaron, refráns ou poemas que amamos ou a nosa propia vida, xa que ben sabemos que todos os poetas menten.» «Neste libro apropieime de historias de infancia que non son miñas, aínda que naceu dunha canción que me encargou Leilía, “Corazón de sal”.» «Pretendín reescribir o poema da forma máis literal posible, en pezas como “Apañar a primavera” ou gardar os topónimos e microtóponimos.» «Reescribir é escribir o que non está escrito.»

Aqui poden verse algunhas ilustracións que Óscar Villán preparou para o libro.

Onte 1170: Suso de Toro conversa con Susana Pedreira

11 de Decembro de 2014/en Autores, Historia, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Radio, Xerais/por bretemas

Apaixonante resultou seguir a conversa que Suso de Toro mantivo onte coa xornalista de Onda Cero Susana Pedreira na libraría Cronopios de Pontevedra arredor de Somnámbulos. Comezou Suso louvando o estado actual da cidade de Pontevedra e explicando a orixe da publicación deste novo libro de relatos.

«Cando decidín pechar todo e regresar ao ensino, quedou aberta unha carpeta cunha obra teatral comezada. Quizais porque dentro miña operou un malestar sobre a situación política da Transición, recuperei quen era eu naquel momento, un mozo antifascista, disposto a todo, nuns anos de radicalidade cando o réxime tamén o estaba. Non esquezamos que mataron a aqueles cinco rapaces. Foron anos terribles, nos que a policía ametralou aos traballadores de Ferrol. Anos nos que se vivía unha tensión moi forte. Todo aquilo quedou sepultado, negado, mesmo coa denominación de “dictablanda”, coa intención de negar até o propio franquismo. Eu sentínme sepultado, o meu verdadeiro eu sentíase negado e desprezado. Desa pulsión e coa intención de expresala naceu “Negocios de familia” o primeiro relato do libro.» Lembrou despois aqueles días arredor do 27 de setembro de 1975, «foron días moi duros os que viviron cando fusilaron a aqueles rapaces, algúns non participaran en delitos de sangue, interviu o papa Pablo VI, houbo protestas en toda Europa, non se precisaba estar en contra do réxime para denunciar aquilo.»

Interpelado por Susana Pedreira sobre a abordaxe do tema da culpa en «Negocios de familia», Suso de Toro afirmou que «un escritor ten que comprender a todos os seus personaxes.» «Dentro do monstro sempre hai un meniño, hai que ir a esa fonte primeira, onde o poder absolver. Así o fixen nun libro terríbel, Home sen nome, e tamén aquí. Neste relato non enxuízo aos personaxes, mais non considero que todos fosen iguais, os do réxime e os que loitabamos contra el.»

Falando do segundo relato, «Auga derramada«, Suso de Toro reflexionou sobre a dignidade dos humildes e maiores e sobre a importancia dos lazos familiares. «A vellez como momento da rememoración da vida é un momento moi lírico. O que vai entre a infancia e a vellez é unha impostura. A vellez é unha época de grande valor vital.»

Remataron a conversa Susana Pedreira e Suso de Toro falando de «Insomne», o relato que pecha o libro, nacido do que o autor denominou «un tropezo con Manuel Fraga». «Hoxe os que teñen auténtico poder protéxense tras un muro de pástico. É moi complicado enfrontarse a eles.»