Máis rúas para Cunqueiro

/en , , , , , /por

No artigo que me solicitou Faro de Vigo reclamo máis rúas para o escritor Álvaro Cunqueiro:

calle_alvaro_cunqueiroO escritor Antonio Reigosa, cronista oficial de Mondoñedo, lembraba onte que o 11 de febreiro cumpríronse 83 anos do gran mitin celebrado no Salón Teatro do Casino de Mondoñedo a prol do Estatuto de Autonomía de Galicia. Un acto presentado por Álvaro Cunqueiro, daquela un rapaz de vinte e un anos, no que como oradores falaron figuras como Otero Pedrayo, Vilar Ponte, Suárez Picallo e Castelao. Unha mostra primixenia do compromiso co Partido Galeguista (do que foi militante) dun Cunqueiro que acababa de publicar na editorial Nós de Ánxel Casal o seu primeiro libro de poemas “Mar ao Norde” (1932). Vínculo galeguista que mantería en 1936 apoiando o Si no referendum do Estatuto de Galicia celebrado o 28 de xuño.

Mais é innegable na biografía política de Cunqueiro que despois da sublevación militar, colaborou en “Era Azul”, o xornal falanxista da súa vila natal. Como tamén está acreditado que en 1937, tras a súa afiliación a Falanxe, colaborou nas páxinas “El Pueblo Gallego”, onde publicou algúns artigos como “De la necesidad del Caudillo” ou poemas como “Elegía verdadera a los muertos de la revolución”, escritos ao servizo da causa franquista. Como está acreditada a súa colaboración con medios da Ditadura nos seus días madrileños até o seu regreso a Mondoñedo en 1947, onde comezou o que podemos chamar un certo exilio interior.

Se Cunqueiro ten unha rúa en Madrid, no distrito Fuencarral-El Pardo, ao norte da capital, non foi pola súa traxectoria política nin como comprometido galeguista dos días da Segunda República nin como colaboracionista do réxime franquista que, como sinalou Xesús Alonso Montero, actual presidente da RAG, “na súa condición íntima, nunca se identificou coa violencia fascista”. Cunqueiro é lembrado no rueiro de Madrid, como no de varias ducias de concellos galegos, pola súa condición de escritor universal, fabulador visceral, narrador xenial que levaba a escritura no seu ADN, autor dunha obra literaria orixinal, a maior parte escrita en lingua galega. Nin máis nin menos.

Álvaro Cunqueiro nada ten que ver con figuras fascistas como Millán Astray ou nin sequera co bispo Eijo Garay. Resultaría inxusto, aberrante, absolutamente fóra de lugar que o concello de Madrid incluíse o seu nome na lista dos que pretende retirar do rueiro, en cumprimento do artigo 15 da Lei de Memoria Histórica. Lonxe desta interesada polémica, que se reproduce ao fío da actual crise política, a reivindicación da figura de Álvaro Cunqueiro, unha das iconas da Galicia do século XX, debería ser unha causa compartida por todos. Agardo que poida contar con moitas máis rúas co seu nome. Don Álvaro meréceas.

Do Entroido de Vigo

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo falo do Entroido en Vigo.

merdeiros_no_casco_velloPareceume pouco afortunada a apertura do Entroido transformada nun concerto de carnaval, onde un artista veterano, “El Sevilla”, cantante dos Mojinos Escozíos, alleo a nosa tradición e costumes, agochaba co seu discurso e indumentaria de irreverente rocanroleiro heavy todo o espírito de escarnio e maldicir que lle acae nese momento á nosa festa popular de inverno. Un modelo de pregoeiro sen pregón, iniciado o pasado ano coa presenza de televisivo Mario Vaquerizo, que semella pretende institucionalizarse. Porén, o entroido en Vigo, desque foi recuperado hai corenta anos polo esforzo de comparsas como Os tarteiras, tras recuperar as liberdades, moi pouco ten que ver con este modelo inocuo, onde o concello escolle o pregoeiro e até o propio meco. O Entroido é transgresión do cotián, é manifestación da crítica (ás veces feroz) e da reivindicación, é representación creativa e orixinal dunha xoldra elegante de novos e vellos, é expresión da retranca e da ironía (ese humor que sabemos coñece a dor). Xaora, o Entroido nunca tivo que ver co esperpento (que don Ramón nos perdone no sequiscentenario do seu nacemento) escenificado o venres na Porta do Sol, outra vez máis disfrazada de zona cero dunha cidade á que se intenta aquelar co virus do conformismo.

A nosa entroidada ten unha longa historia. Dende 1877 temos noticia das comitivas carnavaleiras viguesas, como relatou o escritor Lisardo Barreiro no seu libro “Esbozos y siluetas de un viaje por Galicia” (Imprenta Martínez Salazar, 1890). Unha carnavalada que “durante tres días de esmorga e orxiásticos praceres [de domingo a mércores de cinza] convertía á cidade nun xigantesco teatro de inusitada pompa” onde se rendía homenaxe ao Momo e os seus doce deuses olímpicos bufos. Aquel entroido dun Viguiño, que non chegaba aos quince mil habitantes, estaba organizado polas sociedades recreativas e ximnásticas coa intención de render culto afervoado ao deus da risa e da loucura. E segundo o relato de Lisardo Barreiro os organizadores tomaban a cousa moi en serio evitando empregar a palabra groseira, o chiste de pouco gusto ou os estrambóticos atavíos dunha indumentaria zarapastreira, xa que as brincadeiras e as mascaradas aquí “resultan verdades como templos, como as críticas acerbas e intencionadas dos nosos políticos, dos nosos costumes perniciosos e dos odiosos vicios da sociedade xeral”. Salientábase así, o carácter laico e de ampla participación cidadán destas entroidadas viguesas, nas que durante uns poucos días se botaba a casa e todos os farrapos vellos pola xanela e se poñían en solfa as autoridades cunha intención lúdica, transgresora e cívica.

Ao carón da festa de fachenda das sociedades carnavaleiras, pervivía en Vigo un entroido protagonizado polas clases populares (mariñeiros da Ribeira, sobre todo) que durante estes días de exceso gozaban coas caras emborranchadas guindando augas negras, ovos, fariñas e outros produtos molestos aos transeúntes. Entroido popular representado pola máscara do escabicheiro (tamén chamado “merdeiro”) recuperada do esquezo polo etnógrafo Xoaquín Lourenzo e polo xornalista Federico Cocho no seu libro “O carnaval en Galicia”. O merdeiro de Vigo, unha máscara que demos a coñecer neste Campo de Granada hai xustamente quince anos, foi amodiño recuperando o seu espazo no corazón do noso entroido popular, grazas aos esforzos, primeiro da Asociación Veciñal de Teis e o seu Plan Comunitario, que en 2002 organizaron a primeira comparsa de merdeiros, e xa a partir de 2004 dos traballos de recuperación da Asociación Cultural A Revolta e do investigador Xerardo Santomé. Hoxe o bulir polas rúas do Casco Vello dos merdeiros armados coa súa vasoira, co seu vestiario branco, o seu chaleque vermello e a súa careta, xa é recoñecible por todos como a máscara máis xenuína do noso entroido.

Non embargante, as máscaras máis populares do entroido vigués continúan sendo a dos humildes maruxos e a dos milleiros de fundas, expresión do carácter obreiro dunha cidade revolcada. Como a manifestación dos excesos desta carnavalada está en cada un dos fogares, sexa nos cocidos e laconadas familiares como na festa dos froitos de tixola, protagonistas das sobremesas destes días. Un eido onde comprobamos que tamén hai recuperacións a celebrar, xa que xunto ás orellas crocantes e ás filloas larpeiras (marruchos no Val Miñor), as flores de entroido están en aberto proceso de recuperación no Vigo metropolitano. Unha larpeirada da nosa infancia para á que é preciso un ferro en forma de flor que se molla nun amoado (leite, fariña, ovo e reladura de limón) e que logo se somerxe en aceite quente. A pasta fritida, unha vez desprendida e bautizada con azucre e canela, conservará así fermosa xeometría da flor de ferro. Unha delicia para este martes ladeiro.

Campo do Fragoso CLXXIII

/en , , , /por

thumbRECUPERAR A ILUSIÓN

Tiven a sensación de que onte o Celta xogou fronte ao Sevilla dous partidos moi distintos. Durante os primeiros corenta e cinco minutos, a severa derrota de Copa afectou ao xogo dos discípulos de Berizzo, un equipo medroso e encollido até a melancolía, moito máis pendente de non cometer erros defensivos fatais ca en abrir espazos de superioridade. Xaora, nos segundos, indo por detrás na táboa de marcas, apabullou os andaluces, recuperou a súa intensidade e abriu o xogo nas bandas, sobre todo desque entrou na nova alfombra do Fragoso Marcelo Díaz, un xogador de moitos quilates que nesta súa estrea demostrou posuír a xerarquía e o acougo dun auténtico líder.

Non hai dúbida que Berizzo, despois da goleada do Sánchez Pizjuan, temía o xogo áereo dos catros xigantóns do Sevilla, sobre todo nos saques de recanto aos que acuden Rami e Llorente. O que no malfado partido de Copa chegou a ser temerario para os celestes, transformouse onte en máxima prudencia para evitar os saques de recanto e as xogadas de costas. Diante da ausencia obrigada de Orellana, o míster confiou na velocidade de Bongonda e do Beauvue a tarefa de furar polas bandas o altísmo murallón sevillista. Mentres que Emery, agardaba que a envergadura de Llorente puidese abrir oco nesas xogadas a balón parado nas que o Celta é un equipo tan fráxil.

Durante este primeiro tempo, as posibilidades de gol do Celta foron apenas un formidable cacheirón cruzado de Wass, dende oa liña de tres cuartos, e un par de entradas de Bongonda, que se mostrou moi vertical. Un balance decepcionante para un cadro que non soubo aproveitar a superioridade numérica da que gozou desde que no minuto 24 foi expulsado o sevillista Fazio por dobre amoestación. Pola contra, o Sevilla aproveitou, cando finalizaba este período, un saque de recanto, cabezado por Llorente, rexeitado por Beauvue baixo o longueiro e rematado ás redes con grande fortuna por Carriço. Coma sucedera o pasado xoves, un durísimo golpe sevillista nun momento decisivo do encontro.

Porén, tras a reanudación, os de Berizzo reaccionaron con afouteza e intelixencia. Durante os dez minutos iniciais dispuxeron de cinco ocasións para marcar. Primeiro xutou Radoja, tras un servizo de Bongonda; despois o belga combinou con Aspas e a seguir Planas rematou cruzado dende a proximidade da área pequena. O Celta asediaba a porta sevillista. Tras un pase da morte de Bongonda, Beauvue estragou un balón a porta baleira, para que dous minutos máis tarde Radoja xutase dende a segunda liña un balón que foi rexeitado polo porteiro andaluz. O gol non chegaba e Berizzo meteu unha marcha máis no campo dando entrada a Marcelo Díaz e Guidetti que revolucionaron aínda máis o xogo celeste. En catro minutos chegou o golazo de Beauvue, tras unha asistencia dende a banda de Wass, que recibira un balón de Marcelo Díaz dende case trinta metros. Desde a súa incorporación, o internacional chileno abriu o xogo cara as bandas, fixo rodar o balón, non perdeu nin unha soa pelota, ordenou aos seus compañeiros, facilitou a mobilidade de Aspas e Wass, arrencunchando ao Sevilla que se defendía como ben podía cunha liña de a oito. Durante os vinte derradeiros minutos, a bola paseou pola porta andaluza até media ducia de veces. Mesmo cando se iniciou o desconto, o porteiro sevillista (o heroe do seu equipo) salvou in extremis o remate de Guidetti, tras outra gran xogada de Bongonda, activísimo, que completou o seu mellor partido como celeste.

Mágoa do tempo inicial perdido por un Celta que durante a derradeira media hora recuperou a súa xerarquía. Tras o que vimos onte, a calidade das fichaxes de Díaz e Beauvue semella incuestionable. O Celta de Berizzo pode recuperar a ilusión.

Malos tempos para as letras

/en , , , , /por

Dediquei o artigo da semana en Faro de Vigo a reflexionar sobre a problemáticas dos autores e autoras xubilados, tras a reforma da Lei de pensións de 2012.

2016_1_22_26566s740xNon se entenden as razóns do goberno de Mariano Rajoy polas que tras a reforma da “Lei de pensións” de 2012 os ingresos dos escritores e escritoras por dereitos de autor e outras actividades profesionais, se superan o importe do salario mínimo interprofesional (hoxe arredor de 9.000 euros), son incompatibles coa percepción dunha pensión de xubilación. Dende a aprobación desta norma, promovida polos ministerios de Facenda e Emprego e Seguridade Social, os narradores, poetas, dramaturgos, ensaistas, científicos, investigadores están obrigados a renunciar a un dos dereitos que lle son propios: ou ben o da xubilación ou ben o das regalías que polas súas obras reciben anualmente dos seus editores. Obrígaselles a escoller entre o dereito a percibir unha pensión de xubilación que, tras desempeñar unha actividade laboral por conta allea ou despois de contribuír durante décadas ao réxime de aútonomos acáelles como calquera outro cidadán, ou a percibir as cantidades que lles corresponden como propietarios dos dereitos de explotación comercial dunha obra literaria, musical ou visual da que son autores ou autoras ao longo de toda a súa vida, protección que se alonga aos seus herdeiros e herdeiras durante setenta anos despois do seu pasamento.

Esta decantación entre pensión ou dereitos de autor é inxusta, xa que ningún cidadán pode ser obrigado a renunciar aos seus dereitos cívicos ou a propiedade dos seus bens. É, ademais, inxustificable, xa que esta incompatibilidade non existe noutros países da Unión Europea, onde é posible acumular o cobro da pensión de xubilación coas cantidades que os autores e autoras puidesen recibir pola súa actividade literaria ou artística (dereitos, premios, artigos, informes e conferencias). Como tamén resulta discriminatorio que para estes pensionistas da literatura, das artes e de todo o sector creativo se estableza un límite máximo para os seus ingresos artísticos, mentres non existe límite ningún para outras cantidades que puidesen percibir eles (como calquera outro pensionista) por intereses bancarios, alugueiros de pisos, rendas inmobiliarias ou rendementos do capital mobiliario. Discriminación que chega á máis aberta incoherencia cando esta incompatibilidade parece que non afectaría aos ingresos que puidesen percibir por dereitos de autor os seus herdeiros, o que alenta aínda máis a sospeita entre os membros dos diversos sectores da creación de que se trata doutra medida exemplarizante do goberno de Rajoy co tan “antipático sector da Cultura”.

Xaora, co argumento “incuestionable” das políticas de consolidación fiscal, que xustificaron todo tipo de recortes das políticas públicas, na pasada lexislatura retrocedéronse moitos anos nas políticas culturais en España. O polémico Wert non só pasará á historia por aprobar a LOMCE, sen contar co apoio da comunidade educativa, senón tamén por ser o primeiro ministro de Cultura que suprimiu a partida orzamentaria destinada a apoiar ás Comunidades Autónomas non seus programas de adquisicións de fondos para as bibliotecas públicas. Unha medida que deixou todo o esforzo dotacional en mans das CC.AA., mais que provocou a redución das adquisicións anuais nunha media cercana ao 8%, o que causou unha inevitable desactualización das coleccións. Un recorte inconcebible en calquera outro país da Unión Europea, onde se considera a rede de bibliotecas como un servizo básico, mais comprensible para quen considera a Cultura apenas como un reclamo turístico da chamada “Marca España”, abandonando o seu carácter de política pública esencial para promover o benestar, a convivencia e a diversidade cultural. Abonda con consultar os Orzamentos Xerais do Estado deste 2016 para comprobar que despois de cinco exercicios o sector cultural, con especial incidencia o do libro e a da lectura, continúa sendo obxecto dos máis duros recortes.

Estes recortes nas dotacións de bibliotecas, como as dificultades que se lle poñen aos profesionais da creación maiores de 65 para continuar a súa actividade, abondan nese dano colectivo, silencioso e profundo, sobre unha sociedade onde se minusvalora cada vez máis o papel das artes e das letras e se pretende prescindir da experiencia, madurez e sabedoría dos seus creadores maiores. Agardemos que o novo Goberno sexa capaz de recuperar o pulo da política cultural, abrindo un proceso de diálogo con todas as CC.AA. para volver dotar as bibliotecas públicas. Como esperamos acorde con todas as asociacións autorais (de escritores, músicos e artistas visuais) unha solución xusta para as persoas que ao remate da súa vida laboral activa pretendan continuar ofrecendo a súa achega ao acervo cultural e científico-tecnico da nosa sociedade. Este devalo para a cultura pode e debe ser evitado.

Consenso metropolitano

/en , , , , /por

No artigo de Faro de Vigo desta semana valoro o acordo previo acadado para aconstitución da Área Metropolitana de Vigo.

A-Peneira-dixital-Area-Metropolitana-de-VigoO recente acordo entre a Xunta Galicia e catorce alcaldías da rexión urbana de Vigo sobre a constitución, competencias e xestión da Área Metropolitana de Vigo pode cualificarse como histórico. Culmínase así unha iniciativa rexeneradora, agromada hai dezaseis anos, tras a aprobación da “Declaración de Soutomaior”, na que as alcaldías dos concellos a Mancomunidade da Área Intermunicipal de Vigo –Baiona, Fornelos de Montes, Gondomar, Nigrán, Mos, Porriño, Pazos de Borbén, Redondela, Salceda de Caselas, Salvaterra de Miño, Soutomaior e Vigo– aprobaron por unanimidade un documento no que declararon a súa firme vontade de crear a Área Metropolitana de Vigo.

Un pacto metropolitano pioneiro, que demostrou a posibilidade de acadar en Galicia grandes acordos estratéxicos, asinado no castelo de Soutomaior o 22 de decembro de 1999 por membros do PP, PSOE e BNG, cando era alcalde de Vigo Lois Pérez Castrillo, sendo apoiado por Manuel Fraga, daquela presidente da Xunta de Galicia. Dende entón, foron de máis os pasos adiante e atrás que se deron nun proceso aínda en marcha de creación dunha entidade supramunicipal que intentase achegar a política á realidade social, recoñecendo no ámbito representativo e institucional ese “Gran Vigo” ou “Vigo metropolitano” como o primeiro motor urbano de Galicia e centro para a vertebración da eurorrexión atlántica Galicia e Norte de Portugal.

Dende aquel pacto de Soutomaior moito choveu na ría. Como moitos foron os desacordos e trasacordos sobre a constitución e características do ente metropolitano vigués entre os diversos Gobernos Galegos e os do concello de Vigo, ao que non foron alleas as circunstancias de que ambos os dous explorarsen toda a gamma de cores políticas. Diferencias transformadas en aberto conflito dende 2012, tras a aprobación dunha desafortunada Lei de Área Metropolitana de Vigo, apoiada só cos votos do Partido Popular, que abrangue a catorce concellos (a ducia da Mancomunidade, máis Cangas e Moaña), minorando de xeito inadmisible nos órganos de xestión previstos nela, mesmo até o ridículo, o peso do concello de Vigo, cidade que lle dá vida e razón. Unha lei que naceu morta, refén da estratexia electoral curtopracista do Partido Popular que pretendía con ela meter en cintura á alcaldía de Vigo.

Despois das eleccións municipais da pasada primavera, nas que os conservadores retrocederon en boa parte dos concellos da rexión urbana viguesa, impúxose unha nova dinámica municipalista, liderada por Abel Caballero, á que se incorporaron até 15 alcaldías representativas dunha amplísima maioría da poboación. Unha dinámica integradora cuxa intención non foi outra que forxar un amplo consenso metropolitano entre todos os concellos (sen excepción) que conforman a rexión urbana de Vigo, acordo capaz de desbloquear un deses problemas que semellaban sen solución.

Xaora, o principio de entendemento acadado entre o vicepresidente Rueda e as 14 alcaldías é unha oportunidade de ouro para acadar un acordo definitivo óptimo sobre os límites, as estruturas de goberno, as competencias, o financiamento e o calendario da posta en marcha da Área Metropolitana de Vigo. Un acordo que debería facilitar a constitución decontado (antes do remate da lexislatura) dunha entidade supralocal ampla, que abranguse os concellos pertencentes as comarcas da ría viguesa, Val Miñor e Morrazo, máis do que non deberan quedar fóra os do Val da Louriña, os do Baixo Miño, os do Condado e mesmo os catro da Paradanta. Unha nova entidade metropolitana na que os 28 concellos da rexión urbana de Vigo, 600.000 persoas (o 22 % da poboación galega, o 63 % da provincia de Pontevedra), constituirían o primeiro motor demográfico e económico de Galicia, ao tempo que unha entidade política transformadora capaz de ofrecer servizos metropolitanos básicos (transporte, abastecemento de auga, tratamento de residuos, políticas de emprego, entre outros) nas mellores condicións para toda a cidadanía e con menor custe para as administracións locais.

Unha Área Metropolitana liderada e impulsada de forma decidida e xenerosa polo concello de Vigo, que achega a metade da poboación e funciona como cidade central, onde están instaladas as dotacións sanitarias (hospitais), educativas (universidade), comerciais, institucionais e algunhas das actividades industriais de referencia. Un liderado do concello de Vigo, que debería proxectarse no modelo de planificación urbanística e estratéxica do conxunto da nova Área, o que redundaría na recuperación do papel central do “Vigo metropolitano” no eixo urbano atlántico ibérico. Se así se fai, como todo semella aventurar, non teño dúbida de que a constitución desta Área Metropolitana ampliada e liderada polo concello de Vigo suporá un fito decisivo na historia do Gran Vigo e do seu futuro.

Sobre o feminicidio

/en , , , , , /por

iiNo artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono arredor do termo «feminicidio».

feminicidio-sociedad“Feminicidio”, xunto a “refuxiado” e “xihadismo”, foron escollidas polo magnífico Portal das palabras, que a Real Academia Galega e a Fundación Barrié manteñen como espazo didáctico en Internet, como as “Palabras do ano” 2015. Sen dúbida que as persoas que as escolleron nunha votación na rede, entre outras tres finalistas, tamén de actualidade como “indignación”, “plebiscitario” ou “rechouchío”, expresaron a súa sensibilidade sobre os conflitos que cada unha delas tres denota: o dos milleiros de persoas que foxen das guerras de Siria, Iraq e Afganistán ou das dos países subsaharianos procurando refuxio nas sociedades da Unión Europea; o dos masacres do terrorismo xihadista de París, como o de xaneiro na redacción da revista “Charlie Hebdo” ou o de novembro na discoteca Bataclan, realizados en nome dunha suposta xihad; o desa vaga de asasinatos de mulleres que se veñen producindo de xeito teimoso, diante dos nosos ollos, mais tamén da inacción conformista dunha parte significativa da nosa sociedade. Co maior respecto para cada unha destas escollas, para min é “feminicidio”, unha palabra aínda non incorporada aos dicionarios galegos normativos, a triste protagonista do pasado ano.

En 2015, como na década, as cifras deste feminicidio foron estremecedoras. 56 mulleres foron asasinadas en España (arredor de oitocentas nos últimos dez anos); sete delas en Galicia (corenta dende o ano 2006), comunidade que se sitúa entre as tres primeiras en número de vítimas; cinco delas na área metropolitana viguesa, sen dúbida, un punto negro no mapa da violencia machista. Cifras de asasinatos tremendas, auténticas marcas macabras que constitúen apenas a punta do iceberg do fenómeno das violencias que sofren milleiros de mulleres baixo moi distintas fórmulas e intensidades. Así o revelan de forma unánime distintos informes recentes como o do Observatorio contra a violencia doméstica e de xénero do Consello Xeral do Poder Xudicial, o da Secretaría de Mulleres da CIG, o da Marcha Estatal contra as Violencias Machistas ou o elaborado pola Secretaría Xeral de Igualdade da Xunta de Galicia. Datos contundentes que non ofrecen moitas dúbidas sobre a gravidade do fenómeno. En novembro de 2015 estaban en vixencia en Galicia 7.759 ordes de protección a vítimas de violencia machista. No 2014 solicitáronse 1327 ordes de protección, acordándose o 65 % delas, producíndose 5.209 denuncias, 14 por día.

O Portal das palabras define o feminicidio como o “asasinato dunha muller polo feito de selo”, na liña do que se recolle xa nalgúns códigos penais de diferentes países como México, Chile ou Arxentina que, coincidindo co expresado pola Corte Interamericana de Dereitos Humanos, o inclúen como figura xurídica. O feminicidio trataríase dun asasinato da muller por razón do seu xénero, por odio cara ás mulleres, por rexeitamento da súa autonomía e o seu valor como persoa ou por razóns de demostración de poder machista ou sexista. Xaora, nun sentido máis amplo, seguindo a proposta da deputada feminista mexicana Marcela Lagarde, que conseguiu que a Real Academia Española incluíse a acepción “feminicidio” na última edición do seu dicionario, o termo comprende o conxunto de violacións dos dereitos humanos fundamentais das mulleres. Seguindo a liña de Lagarde, Carme Adán, deputada do BNG, defendeu o pasado mes de novembro no Parlamento Galego unha proposición non de lei (que non foi aprobada pola oposición do Partido Popular) destinada a iniciar un debate para modificar a Lei de medidas de Protección Integral contra a Violencia de Xénero, na que se incluíse o termo “feminicidio” e na que se elaborase un estatuto de vítima para as mulleres que sofren violencia de xénero.

O feminicidio non pode ser abordado de forma rotineira nas páxinas ou seccións de sucesos dos medios impresos e audiovisuais como un “crime pasional” froito dos ciumes ou das desavinzas de parella, á altura dos delitos económicos de contrabando ou narcotráfico. O feminicidio debe pasar a formar parte central da axenda pública, a utilizada polos medios e institucións públicas, mais tamén das organizacións políticas (non só durante os debates de campaña) e das entidades sociais e cívicas (non só dos grupos feministas), considerando a erradicación deste terrorismo machista como unha prioridade, unha “cuestión de estado”, na que cómpre contar con recursos socioeducativos e coas medidas xudiciais e policiais suficientes para combatelo. Razóns polas que cómpre comezar a chamar as cousas polo seu nome: “feminicidio”, “violencia machista”, “asasinato”, “lacra”, “noxo”, “nunca máis”… Verbalizar esta traxedia feminicida coas palabras axeitadas, fuxindo de eufemismos e termos ambiguos, é o primeiro requisito para poder intentar erradicala.

Campo do Fragoso CLXXII

/en , , , /por

1452461374726MINGUANTE

O Celta finaliza a primeira volta en fase minguante. Tres claras derrotas nos últimos tres partidos nos que tampouco conseguiu marcar. A pesar da súa entrega xenerosa e de persistir no empeño táctico de Berizzo, diante do Atlético de Madrid de Simeone foi moi inferior en todos os ámbitos, tanto no táctico coma no físico, e puxo en evidencia as carencias dun cadro moi curto en efectivos nunha competición por riba adulterada polos intereses dos clubes máis poderosos. O feito de que Simeone aliñase a Augusto en Balaídos, ademais dun xesto de escasa elegancia por parte dos colchoeiros, puxo en evidencia a esperpéntica desigualdade na pelexa entre os dous clubes.

Fronte a un rival moi duro de roer, o Celta expresou algunhas das súas carencias. A primeira, a da ausencia de Augusto por diante da defensa, facilitando a saída ordenada e as recuperacións, tarefa que Radoja, aínda moi fráxil, tras a súa operación cirúrxica, non foi aínda capaz de asumir coa mesma eficacia. A segunda, a ausencia de Nolito e a súa capacidade para atopar superioridades en espazos en apariencia baleiros, desfai a fluidez do tridente atacante, que marabillou ao comezo de tempada, facilitando a marca sobre Orellana e Aspas.

Simeone chegou a Balaídos coa pizarra de Berizzo ben aprendida. Mesmo na previa xogou co conto de que “o Celta xogaría e o seu equipo agardaría a súa oportunidade”. Non foi nin moito menos así. O Atlético foi superior ao Celta no xogo sen balón, onde dispuxo dun rombo de catro mediocampistas que coa súa dureza e intensidade características afogou a saída do balón celeste. Gabi perseguiu a Orellana, coa intención de anulalo por arre ou por xo, consciente Simeone de que das biqueiras do poeta chileno saen a maior parte das superioridades celestes. Como Aspas foi sometido tamén a unha marcaxe severa, no seu caso combinada polos centrais atléticos, Giménez e Godín, que conseguiron desubicar ao xenio de Moaña. Mais o Atlético tamén foi superior no xogo combinativo, onde a velocidade de Griezman e Saúl abrían con maior facilidade da prevista a defensa nosa.

Durante a primeira parte, o Celta só dominou durante o primeiro cuarto de hora, mais non chegou a contar con oportunidade ningunha. Tras un cuarto de hora de tenteo e un xute envelenado de Griezman, os de Berizzo medrosos asumiron que en día de semellante treboada abondaba con aguantar da igualada. Porén, coa reanudación, Simeone non o dubidou e foi decidido a polos tres puntos que farían ao seu equipo campión de inverno. Abondoulle intensificar a presión sobre Hernández e Radoja e, transcorridos apenas dous minutos, nunha gran xogada combinada de Koke e Vietto, Griezman, o mellor xogador sobre a lameira, inagurou a táboa de marcas.

Como é adoito nestes casos, os de Berizzo non deron o partido por perdido e ofreceron os seus minutos máis emotivos e vibrantes. Un contragolpe orixinado por un envío de Sergio sobre Orellana e un cambio de banda de Iago sobre Wass expresaba a vontade celeste de non renderse. Mais non foi posible, nin sequera cando pareceu o ballón sobre a lameira cada vez máis pesada. Carrasco, que substituíu a Augusto (moi asubiado), liquidou o encontro nunha boa xogada na que caneou a Cabral e superou a Sergio. Os minutos finais expresaron a impotencia celeste, tamén física, e a torpeza de Berizzo para introducir os trocos no tempo oportuno, mesmo cando algúns dos xogadores como Radoja, Hernández ou Wass estaban literalmente fundidos.

Non hai dúbida de que o equipo noso entrou en fase minguante. Agardemos que coa recuperación de Nolito e a incorporación das prometida fichaxes do mediocampista e dun xogador de banda inicie a segunda volta en fase crecente, recuperando a súa demostrada capacidade para marcar e puntuar.

Cluny desaparecido

/en , , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo lamento o derrubo do edificio de Cluny do arquitecto Antonio Cominges.

clunyO edificio do colexio Cluny da Gran Vía, proxectado en 1929 polo arquitecto vigués Antonio Cominges Tapias, acaba de ser derrubado a gran velocidade. Unha peza histórica menos e outro capítulo máis para ese groso volume da arquitectura do século XX desaparecida nunha cidade un chisco desmemoriada e pouco reflexiva. A sociedade Ballesol –que se quedou con esta propiedade da Sareb (o banco público “malo”), que a súa vez lla rescatara á (desaparecida) Caixa de Aforros, tras os impagos do préstamo que lle concedera á inmobiliaria do futbolista ruso Valery Karpin para un proxecto residencial e comercial, que con anterioridade lla comprara a Inversiones Canaima– construirá unha residencia xeriátrica para 110 maiores, con cinco plantas na fachada de Gran Vía (retranqueada vinte metros da rúa) e sete na de Hernán Cortés, o que, sen dúbida, modificará de xeito notable esta parcela do número 10 de Gran Vía.

Despois de quince anos do traslado do antigo centro escolar á Estrada Provincial, despois de proceso tan rocambolesco e complexo de vendas e compras (en plena crise do sector inmobiliario e do rescate das caixas de aforro), foi a aprobación do Plan Xeral de 2008, quen rematou coa longa polémica urbanística e xurídica sobre o alcance da catalogación da parcela do vello Cluny como “dotacional educativa” suavizando a catalogación a “outros usos dotacionais” e incorporando unha cautela de protección, que deixaba a decisión definitiva sobre o seu grao de conservación a criterio da Comisión de Seguimento do Plan Especial de Edificios a Conservar (PEEC). Comisión que primeiro concedeulle unha protección preventiva, mais que despois, tras unha consulta formulada pola actual propietaria á Xerencia de Urbanismo, retiroulla xustificando que “o proxecto orixinal de Cominges fora desvirtuado e sucesivas obras posteriores aínda lle restaran máis valor”. Quedou así expedita a posibilidade do derrube e a concesión da licenza paradoxicamente moi pouco antes de que o mes pasado fose derrogado o Plan Xeral na súa totalidade.

Segundo Xaime Garrido e Xosé Ramón Iglesias, o edificio de Cluny, cuxa construción rematou en 1931, seguiu o proxecto orixinal de Cominges no corpo lonxitudinal, concibido para uso escolar e residencia da comunidade de relixiosas, pero foi reformado en 1943 polo arquitecto Fernando Molíns Soto no que atinxe á fachada da capela e a construción (por certo, pouco afortunada) da cuberta da terraza. A do colexio Cluny foi unha das primeiras mostras da arquitectura escolar da cidade, continuando coa renovación que José Franco Montes introducira no Colexio Apóstol dos xesuítas no predio de Bellavista e anticipando as que Jenaro de la Fuente introduciría en 1931 nos grupos escolares públicos de Picacho e Granxa de Peniche, hoxe desaparecidos. O colexio de Cluny, ademais, foi o primeiro gran inmoble construído no primeiro tramo da Gran Vía, entre Urzaiz e o Couto, razón pola que gardaba unha aliñación distinta dos demais, construídos durante a posguerra, desta rúa do ensanche trazada por Ramiro Pascual e aprobada polo concello de Vigo en 1907.

Antonio Cominges deseñou un edificio funcional, renunciando a súa decoración de espírito rexionalista e a utilización do granito como material construtivo, tan característica doutras obras súas, como as do Fogar e Clínica San Rafael da rúa Tomás Alonso, o edificio de vivendas de Colón 10, o chalet de Enrique Lorenzo da Praza de España ou o edificio de vivendas de Gran Vía 4 e 6. Plenamente consciente do que pretendía, na edificación de Cluny o arquitecto Cominges procurou sobre todo a luz e a eficacia como características das máis avanzadas construcións escolares da década de 1930, impregnadas do aroma da renovación que pouco despois suporía a chegada á cidade da arquitectura racionalista.

A desaparición de Cluny, que por ventura coincide coa recuperación integral dun edificio de Jenaro de la Fuente na Porta do Sol, supón un paso atrás na política viguesa de protección do patrimonio construído do século XX, que fora capaz de parar os derrubes dos edificios a conservar. É, tamén, o fracaso da iniciativa pública incapaz de ofrecer un proxecto alternativo que permitise conservar un edificio valioso e manter a súa catalogación como equipamento educativo. Mesmo a pesar de que se propuxeran usos tan viables como escola de educación infantil (non esquezamos que na rúa Hernán Cortés mantéñense tres aulas públicas nun baixo) ou como Escola de Arte Dramática. E, se isto non abondase, con este derrube ábrese un precedente para outros inmobles en proceso de inevitable ruína e degradación, como os da Panificadora ou os do Barrio do Cura, que coma sucedeu cos de Cluny non é difícil afirmar “que perderon a pegada do seu arquitecto” e da súa fasquía primixenia.

Campo do Fragoso CLXXI

/en , , , , /por

adiosaugustoGRAZAS, AUGUSTO

Lembraremos a derrota de onte contra o Athletic Club como o encontro da despedida de Augusto Fernández, un xogador que en tres tempadas e media, pouco máis dun cento de partidos, gañou un espazo de seu no cadro da memoria dos celestes imprescindibles. Futbolista honrado e estudoso, técnico e físico, reflexivo e afouto, o capitán era o home de Berizzo na lameira. Augusto era no Celta de Berizzo ese xogador de presenza invisible que se ocupaba de que o equipo nunca perdese nin a súa forma táctica nin as pulsacións emotivas precisas en cada tempo do xogo. Reconvertido dende a súa posición na banda dereita á de medio centro defensivo, unha decisión luminosa do Totto na pasada tempada, Augusto forma parte con todo merecemento dese grupo de celestes de auténtica lenda, que ocuparon esa posición esencial como Mazinho, Makelele ou Borja Oubiña. Cando foi substituído no ocaso do partido, recibiu a lóxica gratitude de todo Balaídos.

Mágoa que a despedida do noso capitán fose tan amarga nun partido fronte a un Bilbao rochoso e moi marrulleiro que dende os minutos iniciais propuxo ao Celta unha longa e moi dura batalla de desgaste no centro do campo. Coa excepción da ausencia de Nolito, Berizzo dispuxo o seu equipo de gala que durante a primeira parte intentou atopar por activa e por pasiva as fendas a un rival moi duro de roer, capaz de defenderse e de buscar na velocidade de Iñaki Williams ou na veteranía de Raúl García e Aduriz a súa oportunidade.

Na batalla por dirimir quen perdía a súa posición e gañaba superioridade, a mobilidade de Wass e Orellana facilitaron no Celta o xogo combinativo que procuraba a construción do espazo do baleiro. Transcorrido un cuarto de hora, Aspas inventouse unha das súas xenialidades, un pase vertical de tiraliñas que Wass non agardaba. Pouco despois o Celta adornouse nunha xogada preciosa na que participaron media ducia de xogadores, mais que Orellana malogrou cunha cabezada insuficiente na área pequena. Fieis ao seu espírito os de Berizzo intentaban construír con orde unha e outra vez, mais non atopaban a agulla de marear a un Athletic que aproveitando a súa superioridade nesa batalla física da presión no medio do campo chegaba tamén con facilidade diante de Sergio.

Tras a reanudación, as cousas non melloraron para o Celta que recibiu dous avisos moi serios, primeiro nun longueirazo de Raúl García e despois nun remate de Aduriz ao pao. Dúas accións que demostraban que os leóns estaban dispostos a levar os dous puntos á Catedral. Secomasí, o partido transformouse nun irevir dunha a outra portaría, cheo de faltas e interrupcións, o que foi agotando e desconcentrando aos celestes. Nunha desas accións, unha perda de Orellana, apenas un borrón do poeta, que como sempre estivo incansable, que non foi ben cuberta por Sergi Gómez, facilitou que Aduriz centrase sobre Raúl García e este superase con facilidade a Sergio. Unha xogada moi desafortunada dos celestes que desequilibraba unha batalla até entón moi igualada. Nin a entrada na lameira de Guidetti nin de Radoja, que substituíron a Tucu e Augusto, onte ambos os dous moi discretos, achegaron solucións a un equipo que quedara agotado por un intercambio tan brutal de centrocampismo. Xaora, faltando apenas dez minutos, Hugo Mallo tivo nas súas biqueiras o empate, enviando un balón ao longueiro. Mais os ventos non semellaban propicios onte para que marcasen os celestes.

Unha derrota, probablemente merecida, que non pode empañar un ano extraordinario para o equipo de Eduardo Berizzo, tanto polo final da tempada pasada como por esta asombrosa primeira volta en posicións europeas. Así o entendeu a bancada despedindo xa con saudades a Augusto Fernández, que polas extrañas regras desta competición, poderá enfrontarse en apenas dez días aos compañeiros do que foron as súas cores.

O ano das Irmandades

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo abordo a celebración do centenario da creación das Irmandades da fala.

A_Nosa_Terra,_1916Case no abrente de 2016, no que homenaxeamos o 17 de maio a Manuel María e lembraremos o centenario do nacemento dos poetas Miguel González Garcés, Manuel Lueiro Rei e Lorenzo Varela, non podemos esquecer que será tamén o ano das Irmandades da Fala. Unha conmemoración dun centenario histórico: o da creación dunha organización cultural e política que por vez primeira se definía como nacionalista e consideraba a Galicia un suxeito político. As Irmandades supuxeron un xeito novo de entender o país, superador da ideoloxía rexionalista, abrindo un vieiro novidoso para o porvir do país e do idioma e cultura galegas.

Centenario promovido por unanimidade de todos os grupos do Parlamento de Galicia que no pasado mes de abril instaron á Xunta de Galicia a declarar 2016 como “Ano das Irmandades da Fala” e a estabelecer “un programa de actividades conducentes a divulgar o coñecemento do encomiable labor desta organización, animada polo propósito de traballar pola consecución dunha Galicia máis culta, libre, xusta e comprometida consigo mesma”. Centenario que sabemos xa está sendo preparado por institucións como o Consello da Cultura Galega, a Real Academia Galega, o Concello da Coruña, a Deputación da Coruña, que anunciaron as primeiras iniciativas do que debería constituír unha gran celebración colectiva.

O xermolo das Irmandades estivo na campaña que Antón Vilar Ponte iniciou o 5 de xaneiro de 1916 nas páxinas de La Voz de Galicia promovendo a creación da Liga de Amigos do Idioma Galego, unha organización concibida para defender, fomentar e dignificar o uso do galego. Respondía así o chamamento que Aurelio Ribalta fixera uns meses antes dende a revista Estudios Gallegos reclamando unha defensa da lingua galega. O 21 de marzo de 1916, Antón Vilar Ponte publicou o folleto Nacionalismo gallego (Apuntes para un libro). Nuestra afirmación regional no que perfilaba un argumentario que situaba o idioma como cerna da identidade galega: “a nosa lingua é o camiño de ouro da nosa redención e do noso progreso: sen a lingua morreremos como pobo, e nada significaremos endexamais na cultura universal”. O 18 de maio Vilar Ponte convocou nos salóns da Academia Galega, daquela radicada na coruñesa rúa de Rego de Auga, unha xuntanza na que vinte persoas acordaron a creación dunha Irmandade dos Amigos da Fala da que o propio Antón sería o seu primeiro conselleiro.

Despois da creación da agrupación coruñesa, no mesmo ano 1916 foron constituíndose con idénticas finalidades de defensa da lingua outras irmandades en Santiago (o 28 de maio, presidida por Lois Porteiro Garea, participante na xuntanza coruñesa), en Monforte, Pontevedra, Ourense e Vilalba, chegando a contar o movemento con duascentas persoas, a maior parte delas intelectuais e profesionais liberais. O proceso delongouse nos dous anos seguintes no que se chegaron a formar até 28 irmandades locais, que agrupaban a setecentos afiliados, ademais das emigrantes radicadas en Madrid, La Habana e Buenos Aires, nas que se organizaban cursos de galego, xogos florais, exposicións e recitais, ademais de incorporar devagariño iniciativas de carácter político. A aparición o 14 de novembro de 1916 do primeiro número do periódico A Nosa Terra, voceiro das Irmandades, publicación galega monolingüe con 2.000 suscritores, unha cifra moi respectable, así como a celebración en Lugo da Iª Asemblea Nazonalista o 17 e o 18 de decembro de 1918, supuxeron a consolidación das Irmandades como o movemento nacionalista galego que, entre outros obxectivos, procuraba a autonomía integral de Galicia, a cooficialidade do castelán e o galego ou o ingreso de Galicia na Liga das Nacións.

Este desenvolvemento do pulo das Irmandades foi parello o das agrupacións e coros folclóricos tradicionais, iniciado en 1915 en Ferrol con Toxos e Frores e Lugo con Cántigas e Aturuxos, e que continuaría no 1916 na Coruña con Cántigas da Terra, en Pontevedra con Foliadas e Cántigas e Mondariz con Agarimos da Terra. Agrupacións musicais que no marco das ideas galeguizadoras das Irmandades, pretendían recuperar o patrón de enxebreza musical nos seus repertorios (alalás, foliadas, muiñeiras…), o emprego de instrumentos tradicionais, o coidado do vestiario dos participantes, a exaltación dos símbolos nacionais (himno e bandeira) e o fomento do emprego da lingua galega.

A celebración deste Ano das Irmandades é unha oportunidade excelente para facer balance dun século decisivo na historia de Galicia e da contribución que fixo o movemento nacionalista. Como tamén o é para valorar o estado actual da lingua, a trabe de ouro das Irmandades, así como para recuperar do esquezo algunhas figuras esenciais daquel pioneiro agromar nacionalista, como a dos irmáns Antón e Ramón Vilar Ponte.