Guardiola e o fomento da lectura

/en , , , , , , , , /por

No artigo da semana, ao fío da entrega do premio Atlántida a Josep Guardiola e a celebración esta semana do Simposio da AGE, volvo sobre a necesidade de repensar as políticas de fomento da lectura.

A pasada semana representei aos editores galegos en “La nit de l’edició”, a cita na que o Gremio de Editores de Catalunya entrega os premios Atlántida que recoñecen anualmente a persoas e medios de comunicación polo seu labor no fomento da lectura. O premio especial desta edición correspondeu ao señor Josep Guardiola, o adestrador do F.C. Barcelona, a quen deste xeito se lle abeizoa a súa contribución na promoción da lectura. A amizade de Josep Guardiola co cantante Lluis Llach e co poeta Miquel Marti i Pol, un grande barcelonista que lle dedicou a súa derradeira obra, o Llibre de les solituds, constitúe un feito moi coñecido na sociedade catalá que, porén, apenas pasou ás páxinas deportivas dos xornais do resto do estado.

A figura dunha icona deportiva como a de Guardiola, o adestrador de fútbol profesional co mellor palmarés do continente, asociada á lectura e ao mundo dos libro desmitifica tanto os tópicos asociados co deporte como coa lectura, actividades presentados tantas veces como afastadas, cando non abertamente incompatibles. Hai futbolistas e futboleiros amantes da lectura nos máis diversos xéneros e soportes, como hai escritores e xentes vencelladas ás industrias culturais amantes do fútbol sexa como practicantes, seareiros ou espectadores máis ou menos ocasionais. Un feito asumido dende hai tempo no Reino Unido, a sociedade onde mellor funciona esa feliz converxencia entre fútbol e lectura. Alí non é infrecuente que os clubes da Premiere Leage teñan asociado cadanseu clube de lectura ou se recoñeza cada mes na súa web oficial ao lector máis destacado do seu cadro de xogadores. Como tampouco é lenda urbana que narradores do prestixio de Nick Hornby acrediten nas lapelas das súas novelas dentro da súa formación, xunto aos seus estudos en Cambridge, a súa presenza dende a infancia no estadio de Highbury do Arsenal de Wenger e Cecs Fábregas.

Os editores cataláns abeizoando a Guardiola envían unha mensaxe coa que pretenden ampliar a sociedade lectora. Un feito máis significativo, cando se está desenvolvendo unha transformación profunda do xeito de ler e acceder á información textual. Xa non se pode definir o libro só como un obxecto físico; libro tamén é un texto longo que se ofrece en formato dixital. O libro é hogano un artefacto temporal definido polo tempo que lle dedicamos a súa lectura. Eis a cerna da nova definición do libro, onde a lectura –unha actividade individual que para os psicólogos da aprendizaxe presenta patróns cognitivos diferenciados en función dos soportes de acceso– adquire unha centralidade inédita como práctica cívica saudable e necesaria para a convivencia. Un modelo, ademais, que despraza o eixo dende a triade tradicional analóxico-formativo-cultural cara aos mercados de consumo onde compite con outros produtos de lecer dixital.

No entanto, o lector actual vive coa sensación de estar desbordado pola cantidade de textos dispoñibles (tanto nas mesas das librarías como en Internet) e indefenso diante da dificultade de atopar información valiosa entre tantos textos, algúns efémeros e inútiles. Para evitar os perigos de semellante diabete textual precísase de lectores moi ben formados, armados de lentes críticas que separen o gran da palla, que saiban identificar a melodía entre tanto ruído. O lector para iso precisa de ferramentas de intermediación que o axuden a orientarse nas súas escollas e doutros lectores cos que participar nunha conversa compartida.

Para o fomento da lectura hoxe son esenciais estratexias da educación lenta na abordaxe escolar da lectura e da alfabetización informacional; o papel das bibliotecas públicas como portos seguros (en afortunada expresión acuñada por Javier Celaya) que orientan a deriva que cada un dos lectores escolle, así como a participación activa en redes sociais e especializadas en lectura (como é o caso de www.redelibros.com , presentada esta semana en Vigo) para alongar a conversa provocada polos textos.

As políticas tradicionaias de fomento de lectura deben ser repensadas. Non abonda con chamamentos publicitarios a prol da lectura, nin coa realización de actividades literarias decontextualizadas. O momento actual de crise require unha activación estratéxica e transversal das políticas de fomento da lectura, concibidas como eixo das políticas culturais, educativas e de acceso á sociedade da información. Nese contexto debemos entender a iniciativa mediática dos editores cataláns de recoñecer a actitude prolectora de Guardiola; nesa mesma tea técese o simposio internacional de expertos sobre o fomento da lectura que se celebrará esta semana en Santiago, organizado pola Asociación Galega de Editores, no que se pretende explorar esta nova fronteira para o libro.

«Todo é silencio», o booktrailer

/en , , , , , /por

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/hza4zvhKPz4" width="740" height="448" wmode="transparent" /]

Booktrailer de promoción da novela Todo é silencio de Manuel Rivas, editada orixinalmente en lingua galega por Edicións Xerais de Galicia. A peza audiovisual foi deseñada e montada por David Rodríguez. A música e a interpretación é de Lara Domínguez.

Campo do Fragoso XCVI

/en , , , /por

O CELTA NON CEDE

Unha hora e cuarto de xogo case marabilloso non lle abondou ao Celta para dobregar ao Betis, o actual líder. Os de Paco Herrera realizaron un gran partido, impoñendo un ritmo moi intenso de ataque e unha disciplina nas axudas defensivas que lles proporcionou unha clara superioridade en todos os terreos e un elevado número de ocasións. Nese período contamos até catro deses goles feitos, cinco bos remates celestes e outra media ducia de bólas entre os tres paos, que puideron provocar un enorme furado na meta de Goitia. Porén de todos eles, só subiu ao marcador o tanto de Álex López, un xutazo moi preciso, dende a banda dereita, tras un servizo cara atrás que recibiu de Hugo Mallo, quen antes roubara e subira o coiro até a liña de fondo. Unha combinación excelente, pasada a media hora de encontro, entre dous dos nosos canteiráns con maior proxección; unha xogada fermosa de dous xogadores que perderon a inocencia e calquera tipo de medo. A volta ao cadro inicial de De Lucas volveu ser decisiva. A verticalidade de vertixe que introduce o dianteiro de L´Hospitalet é incrible. Aínda non trascorreran dous minutos e xa estragara no segundo decisivo un tiraliñas interior debuxado por Trashorras, acción que agradecía a bancada cos seus primeiros apupos. Tres minutos despois, foi Murillo que non soubo pechar de cabeza o centro do catalán. Nestes minutos iniciais navegaba seguro o Celta sobre a lameira famento de gol, grazas, sobre todo, ao labor dese valadar chamado Bustos, un xogador incansable e inmenso que recuperaba unha e outra vez o coiro devolvéndollo con premura a Trashorras e Álex para que os nosos artistas comezasen unha nova acometida. Porén, semellante intensidade foi paralizada de súbito pola “síndrome do colexiado afouto” do estremeño Ceballos Silva, quen non sinalou dous penaltis consecutivos, deses coma unha casa, que se produciron na área bética. A pesar das erradas decisións arbitrais e das provocacións de Iriney, un vello coñecido de noso, o Celta non perdeu o control diante dun rival que confiaba todo o seu escaso xogo ofensivo no talento dun Emaná que chegou a subir as pelotas dende a altura da súa propia área. Tras unha primeira parte tan completa, na reanudación o Celta non perdeu ao mando. David Rodríguez puido marcar en senllos remates moi ben dirixidos. Con todo a mellor ocasión de liquidar ao partido estivo no xutazo que Trashorras enviou ao pao, tras o desborde dun Dani Abalo que acaba de substituír a De Lucas. Corría o minuto 71 e o sistema de fútbol solidario do Celta, baseado nunha complexa estrutura de axudas, comezaba daquela a esborrallarse. O equipo noso desordenouse e perdeu consistencia. Por vez primeira, a tendencia do partido mudaba. O gol bético víase vir. E, magoadamente, non tardou en chegar: Rubén Castro plantouse na área pequena tras unha combinación con Salva, na única ocasión na que os nosos centrais non estiveron ao seu máximo nivel de concentración. Unha mágoa. A pesar do insuficiente e inxusto que poida parecer este cuarto empate consecutivo, despois deste formidable partido co Betis, o Celta non cede e presenta a súa firme candidatura ao ascenso automático. Polo calidade do xogo desenvolvido nesta primeira cuarta parte da tempada é un obxectivo que está ao alcance da súa man.

Cafés da memoria

/en , , , /por

No artigo da semana recupero os cafés da memoria vigueses, ao fío da publicación do libro de Albino Mayo Algo máis que un café. O Derby de Vigo. 1921–1968. (Galaxia 2010).

Albino Mallo acaba de publicar Algo máis que un café. O Derby de Vigo. 1921-1968 (Galaxia 2010), un libro indispensable para a nosa memoria local. O veterano xornalista vigués, correspondente que foi da axencia EFE polo mundo adiante, enfía a historia dos case cincuenta anos do Café-Bar Derby, que o seu pai abrira o 28 de novembro de 1921, no corazón da cidade, na praza da Urzaiz, a que temos proposto que se denomine como praza de Galicia.

Foi o Derby o máis importante café de fasquía clásica dos que existiron en Vigo durante o século XX. De ambiente british, nos seus amplos salóns, na terraza e no xardín posterior, os seus nove camareiros traxeados de smoking severo despachaban café Sical, cervexa de barril da fábrica da Barxa, vermú, máis de trescentas clases de cócteles, sándwichs e outros bocados lixeiros a clientela moi variopinta. O Derby converteuse axiña en algo máis ca un establecemento de hostalaría e lecer, onde nos veráns amenizaba o Trío Corvino. Foi un ateneo aberto onde se xuntaban profesionais diversos, dende os xornalistas de “Faro de Vigo” e do “Pueblo Gallego”, pasando polos membros da peña San Zenón, que mantiñan os arquitectos de estilo racionalista Francisco Castro Represas e Pedro Alonso Pérez, até unha longa relación de escritores como Celso Emilio Ferreiro, Álvaro Cunqueiro, os irmáns Álvarez Blázquez, Xaime Illa, Paco Fernández del Riego, “Chuchi” Kruckenberg, Faustino Rey Romero, de pintores como Carlos Maside, Laxeiro, Urbano Lugrís, Manuel Colmeiro, Xavier Pousa ou doutras artes como o escultor Camilo Nogueira ou o cineasta Manuel Mur Oti.

O Derby foi testemuña e historia cotiá de Vigo durante case medio século. Pechou ao comezo do mesmo ano no que deixaron de troupelear os tranvías Siboney por Colón arriba. Unha coincidencia propia dun tempo de desfeita do noso primeiro patrimonio urbano que provocou a perda dun auténtico liceo popular. Vigo quedaba, ademais, sen un espazo de convivencia onde se forxaron soños futuristas, quen sabe se amparados na tipografía art-decó do seu tan gabado espello. Daquel Derby visitado por viaxeiros tan ilustres como Federico García Lorca ou Eva Perón queda agora apenas a memoria recuperada por Albino Mallo no seu magnífico libro. Testemuñas xa moi esvaídas como a doutros cafés do seu tempo, o Savoy da rúa do Príncipe, o Gran Café Colón de Velázquez Moreno ou o Nuevo Café, situado no edificio Bárcena de Policarpo Sanz, nomes que identificamos só pola súa presenza nos libros de historia local.

Porén, non fai falta ir tan atrás para comprobar como no mapa dos cafés e cafetarías (a denominación “ye-ye”) viguesas da nosa mocidade, desapareceron moitos dos establecementos abertos durante os anos sesenta a oitenta. En Urzaiz pechou o Goya, que recollera a testemuña da tertulia de escritores e artistas do Derby, e o 3 Luces; en Príncipe desapareceu o Flamingo; en Marqués de Valladares, o Rosalía de Castro; en Gran Vía, a cafetaría Lido; en Colón pecharon a Marbella, a Teide e a cafetaría do Fraga; en Eduardo Iglesias, a Trebol; en García Barbón a Suevia; na Laxe, o Universal (un local mítico para a miña xeración) e a Josfran; na praza de Compostela, o Méndez Núñez e a Alameda; na Gamboa, a cervexaría Eusko; no Areal, a cervexaría Joaquín; en Travesas, a Granxa e o Gran Vía; en Teis, a Roxy e o Padrón… Perderon, tamén, as súas cafetarías o paseo de Afonso, o monte do Castro e o cámping de Samil, como desapareceu a chocolataría Bonilla coa súas xanelas abertas ao teatro. Sei que ningunha destas cafetarías tiña a fasquía e empaque do Derby, mais todas e cada unha delas ocupan un lugar na memoria dos vigueses do meu tempo. Sei que neses locais –coma nos cines (todos desaparecidos) e nalgunhas discotecas e pubs– en tardes de chuvia e galerna se forxaron boa parte das nosas vontades e afectos ou se enxergaron os nosos soños de futuro.

No entanto, sería inxusto non render homenaxe de gratitude a algúns daqueles locais, onde se desenvolveu a aprendizaxe da nosa socialización, que aínda continúan hoxe felizemnte abertos e manteñen o seu pulo. A miña lista –sei que cadaquén posúe a súa, única e intransferible– está formada polo Bar León e o Nuevo Derby en Urzaiz; a Flor de Vigo  en Gran Vía; o Crisol en Venezuela; o Cosmos en Marqués de Valladares; o Skimo en María Berdiales; a Negrita en Velázquez Moreno; o Paquetá, o Catro a Catro, o Ardora, o Montoto e o Hipólito en Travesas; o Alaska no Calvario; o Caribe na Praza da Industria; o Montesol en Torrecedeira; a cervexaría Liverpool no Barrio das Flores… Uns e outros, os que pecharon e os que continúan abertos, son os nosos cafés da memoria, espazos esenciais dunha cidade desmemoriada onde compartimos as ledicias e inquedanzas das nosas vidas, lugares onde hoxe detectamos cun chisco de melancolía as pegadas irreversibles do paso do tempo.

Vigo de onte a hoxe

/en , , , , , /por

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/Cd1b4N8Sp2s" width="740" height="448" wmode="transparent" /]

Unha curiosa montaxe realizado por dvigo10. Constitúe un interesante recurso didáctico para coñecer as nosas mudanzas urbanas.

Vía McShuibhne.

Herminio Barreiro: «Refundar a educación para refundar a esquerda»

/en , , , /por

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/wI7i4U1933k" width="740" height="448" wmode="transparent" /]

Herminio Barreiro na súa derradeira intervención política, en Santiago o o 5 de xuño de 2010, no acto de «Refundando a Esquerda», leu un texto titulado «Refundar a educación para refundar á esquerda», que hoxe recomendamos moi vivamente.

Un documento político e pedagóxico extraordinario que nos deixa o grande mestre como un testamento para todos os seus alumnos e camaradas. Herminio reivindica unha educación nova que nos estimule, nos concite, nos una nun proxecto de nación para unha Galicia dona de si. Unha educación creativamente política, crítica, innovadora, moi rupturista que constitúa unha autentica alternativa anticapitalista. Herminio reclama que dende a esquerda debemos actuar criticamente, radicalmente, revolucionariamente, conscientes que o educador tamén precisa ser educado. Un testamento extraordinario que remata con estas palabras: «A educación e a cultura non só deben ser alicerces para a toma de conciencia política e moral. A educación e a cultura son armas ao servizo do cambio político e da revolución.»

Tamén é moi recomendable o vídeo de presentación da exposición de Brais Pinto, no que ao remate intervén Herminio Barreiro.

Morreu o mestre Herminio Barreiro

/en , , /por

Un impacto tremendo produciunos a noticia do pasamento do mestre Herminio Barreiro. Perdemos a un dos intelectuais máis potentes que coñecimos ao longo da nosa vida. O primeiro mestre dunha xeración de pedagogos e educadores nos que el forxou os valores da educación republicana: a igualdade, a liberdade de pensamento, o esforzo solidario. Comunicounos a paixón pola lectura e o desexo por coñecer, como os primeiros valores que debían manexar os educadores republicanos. Hemrinio concebiu a educación como panca inequívoca de transformación social. Lembro, agora, con melancolía como a tarde daquel 23 de febreiro Herminio soubo manter con toda a dignidade nas aulas da Facultade de Xoán XXIII un debate sobre «Educación e loita de clases« co sociólogo Carlos Lerena, que faleceu anos despois de accidente de tráfico. A publicación de Recordar doe foi unha nova oportunidade para achegarnos ao seu maxisterio e ao seu compromiso político que mantivo inquebrantable até o día de hoxe. Con todos os abrazos para os seus.

Yu Ming is ainm dom

/en , , /por

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/qA0a62wmd1A" width="740" height="448" wmode="transparent" /]

Recoméndáronmo esta mañá. Dá que pensar sobre o futuro que nos agarda.

Vigo, na serie «Cidades para o século XXI»

/en , , , /por

Desque comecei a fedellar na mediateca de RTVE non paro de atopar alí cousas interesantes. Eis o programa dedicado a Vigo (27 minutos) da serie Cidades para o século XXI. A emisión foi recente, apenas do pasado mes de marzo. No documental, algúns (bastantes) tópicos, mestúranse con imaxes abondo curiosas (sobre todo as aéreas). O resultado é atractivo, sobre todo, no que atinxe á capacidade para presentar a nosa infraestrutura cultural, os tres parques urbanos, a resistencia dos nosos estaleiros, a potente industria do automóbil e a omnipresenza da ría, as Cíes  e o porto (fermoso o bulir da lonxa). A verdade é que non lle falta de nada, incluídas algunhas esaxeracións («Samil, unha das praias máis fermosas do noso país»), os concertos de Castrelos e os ramallos de luces de Bouzas («un ceo de flores, a beleza efémera do instante, a inevitable conciencia do presente…»). Mágoa que a referencia ao galego sexa moi desafortunada, atribuíndollo «aos paisanos». Chatas que non pexan para poder recomendarllo aos amigos que convidamos a nos visitar; axudará a irlles abrindo boca das marabillas que atoparán no xardín equívoco. O remate da peza, co skyline ao mencer, paga a pena.