Listado de la etiqueta: val_miñor

O legado de Palacios

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao sequiscentenario do nacemento do arquitecto Antonio Palacios:

O 27 de outubro lembramos o pasamento do arquitecto Antonio Palacios Ramilo no ano que celebramos o sequiscentenario do seu nacemento no Porriño o 8 de xaneiro de 1874. Efeméride pola que é homenaxeado polo Ayuntamiento de Madrid ao longo de todo este 2024 con diversas actividades, como un itinerario interactivo para todas as idades, visitas teatralizadas, conferencias, un mapa musical e dúas exposicións sobre a súa pegada nunha cidade que o considera o seu arquitecto máis querido e popular polo seu soño en transformala nunha metrópole moderna. Madrid onde o porriñés realizou algunha das súas obras máis relevantes, entre elas os deseños interiores dalgunhas das primeiras estacións do Metro ou as construcións graníticas dacabalo do Modernismo e o Movemento Moderno, como o Pazo de Telecomunicacións (1904-1918), realizado en colaboración con Joaquín Otamendi, onde hoxe están instaladas as dependencias municipais, o icónico Círculo de Belas Artes (1926),  ou o Banco de España de Río da Prata (1918), hoxe sede do Instituto Cervantes, entre outras.

Xaora, Palacios nunca se desvinculou da súa terra galega onde deixou tamén un amplo legado arquitectónico, singularmente nalgúns dos concellos da bisbarra viguesa como na propia cidade de Vigo, onde instalou o seu segundo estudio. Figura que este ano celebra o concello do Porriño no sequiscentenario do seu fillo máis universal, mais tamén no centenario da construción da Casa do Concello (1924), unha das cinco obras na súa vila natal, de inequívoco estilo rexionalista, xunto á Fonte do Cristo (1905), a primeira obra que fixo en Galicia, na que contou coa colaboración do ceramista Daniel Zuloaga; a Botica Nova (1909), proxectada para o seu irmán Jesús e a Escola Fernández Areal (1906), de tradición indiana, derrubada na década de 1960, sendo un dos edificios perdidos máis chorados pola sociedade porriñesa. Iconas da vila da Louriña, á que dende 1971 se engadiu o Templete de acceso ao Metro da Gran Vía madrileña (1918).

Legado que Palacios deixou tamén en Mondariz Balneario, en tres edificacións emblemáticas: o Manancial da Gándara, a Varanda e o Hotel-Sanatorio (1917). Mais tamén na Guarda, onde deseñou o edificio de Santa Trega (1930), hoxe museo arqueolóxico, deseñado como restaurante para a súa sobriña Rosario, do que nunca se faría a torre. Como deixou a súa pegada nos concellos do Val Miñor, onde en Baiona deseñou o monumento da Virxe da Rocha, de quince metros de altura, construído entre 1910 e 1930; mentres en Nigrán fixo dous chalés de estilo rexionalista na praia de Lourido, o primeiro (1930) para Sileno un avogado madrileño, e pouco despois outro para Celso Méndez, aos que se uniría o Templo Votivo de Panxón (1937) e a casa reitoral. Legado palaciano que no caso da cidade de Vigo abrangue tres grandes edificios: o Teatro García Barbón (1926), a Banca Viñas-Aranda (1944) e o convento das Salesas Reais (1942), que non chegou a finalizarse.

Forma parte do legado de Palacios o seu «Plan de extensión e reforma interior de Vigo» (1932), co que pretendía transformar a Vigo na Barcelona do Noroeste. Un Vigo artellado sobre a medula espinal da rúa Galicia, que unía o monte do Castro coa Laxe, e sobre o despregue de dúas grandes avenidas, a Gran Vía Atlántica paralela á ría e a Gran Vía Cornixa, arredor do Castro, que conecta Teis con Samil, coas que conflúe en cota intermedia a Vía Céltica e transversalmente a Vía Alba, a Vía Sárdoma e a Gran Vía Erizana. Un plan de crecemento harmónico moi ambicioso, concibido para os concellos de Vigo e de Lavadores, para os que se propón concertar unha mancomunidade, acorde co potencial social e económico do Vigo punxente da década de 1920, ideado para o seu desenvolvemento urbano deica o ano 2100, prevendo que no 2000 chegaría aos 600.000 habitantes, no que se pretendía solucionar o problema da vivenda social creando novos barrios co estilo de cidade-xardín.

Plan de Palacios que recollía a creación dos parques públicos de Castrelos, A Guía, o Castro; o desenvolvemento de medios de transporte metropolitanos de diversa índole, dende o marítimo na ría ao aéreo que uniría por avioneta Bouzas co futuro aeroporto de Atios no Porriño; prevía unha autoestrada, a Erizana, que conectase Vigo e Baiona, un funicular subterráneo que unise o porto co Castro, unha ponte en Rande, até ascensores públicos para salvar a orografía viguesa… Plan que nunca chegaría a levarse a cabo, mais que proporcionou importantes ideas para actuacións urbanísticas futuras, converténdose para o historiador Xoán Carlos Abad Gallego «nun mito da cidade ideal e moderna que non chegou a ver a luz». Non está de máis telo presente en cidade tan pouco memoriosa coma a nosa que «esqueceu» celebrar o legado de Antonio Palacios cando se fan 150 anos do seu nacemento.

Unha década de Espazo Lectura

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao décimono aniversario de Espazo Lectura:

Non se entende a capacidade de resistencia da edición en Galicia sen contar coas achegas que durante a última década recibiu de iniciativas de fomento da lectura. Non hai dúbida que entre elas hai que citar o plan de mellora de bibliotecas escolares, promovido pola Consellaría de Cultura e Educación dende 2004, que cos seus clubes de lectura e as súas actividades de animación está transformando a dinámica lectora de varios centos de centros públicos do país. Como tamén hai que facelo co Salón do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra, que dende 1999 desenvolveu un modelo de intervención lectora sobre unha cidade que pretende mudar a súa pel dende a atención preferente ás crianzas. Sen esquecer, o modelo de corresponsabilidade interinstitucional e intergremial acuñado por Culturgal, a feira das industrias culturais de Galicia, que dende 2007 se celebra no Pazo da Cultura de Pontevedra, recoñecida pola Fundación Contemporánea como “o mellor acontecemento cultural do ano en Galicia”, onde o libro ten protagonismo de seu.

Xaora, nesta relación de iniciativas de éxito do fomento da lectura pública, non pode faltar a de Espazo Lectura (en diante EL), a asociación do Val Miñor sen ánimo de lucro que ten por finalidade o fomento e a animación da lectura, con atención moi singular e constante á lectura en lingua galega e no apoio ao libro galego. Creada o 26 de xaneiro de 2008, aínda que as súas sesións de contos do Contomar comezaran en febreiro de 2006, vencelladas á ANPA do CRA Antía Cal de Gondomar, EL conseguiu en apenas unha década constituír unha comunidade lectora en Gondomar, toda unha xeración que comparte libros e lecturas, así como diversas actividades comunitarias arredor da creación literaria e da lectura como vínculo de socialización. Unha asociación de voluntariado formada por corenta activistas da lectura e duascentas persoas e institucións, entre elas boa parte das editoras galegas e centros escolares do Val Miñor, que axiña se convertiu en referente e recibiu numerosos recoñecementos e premios, entre eles o da Mellor Iniciativa Cultural de Fomento da Lectura, outorgada na Gala do Libro de 2016.

Dende a súa creación EL concibiu a lectura non só como unha actividade individual silenciosa, que require da soidade e da concentración para a conquista dos textos, senón tamén como unha actividade socializadora e compartida de reflexión crítica, que en palabras de Concha Costas, a súa primeira presidenta e fundadora, “nos permita entender o mundo no que vivimos e sentirnos parte da comunidade á que pertencemos”. Eis, a razón de ser de Espazo Lectura, o nome tan afortunado escollido para unha iniciativa que pretende que a lectura se transforme en espazo para a vida, onde é posible gozar da ledicia argallada polo balbordo entusiasta dos picariños lectores co acougo proporcionado polos textos impresos ou dixitais que corren nas pantallas: En definitiva, como sinalou Alberto Manguel, EL asume que “non temos máis remedio que ler”, xa que “ler, case tanto como respirar, é a nosa función esencial”.

Esa é a convicción que move a programación anual de actividades e de clubes de lectura de EL, na que levan participado centos de autores e autoras galegos: Contomar, contacontos de 3 a 9 anos; Os mércores da Casa da Lectura, sesións de dinamización lectora na sede da asociación en Donas; Contos en cueiros, para bebés de 0-3 anos; Lendo contigo, para pais e nais e nenos e nenas de 7 a 11 anos; Comando le, para rapaces e rapazas a partir de 12 anos; Sete vidas e Lecturas debuxadas (cómic), para persoas adultas. Con idéntica intención organiza a “Noite na biblioteca” e a “Fogueira dos versos”, noites fermosas e máxicas que cada ano abren o verán coa luz dos libros e da poesía, a “Sentada lectora”, que en 2012 enfarrapou de libros e lectores e lectoras unha das prazas de Gondomar, ou as dez edicións do “Dar de ler como quen dá de beber”, actividade itinerante que cada 23 de abril leva a lectura a lugares onde non adoita estar presente.

E froito dese compromiso coa lectura pública, a asemblea de EL acordou en maio suspender as actividades na Biblioteca Municipal e renunciar á reserva de crédito do concello de Gondomar destinado a pagar as visitas dos autores participantes na programación da biblioteca preparada por EL. Un conflito que ten a súa orixe na precariedade de funcionamento e das instalacións da biblioteca municipal de Gondomar e no desinterese da alcaldía actual e do seu equipo de goberno por recuperar o diálogo con EL, que conta co apoio do pleno e coa solidariedade dos centros do Val Miñor. A loita por unha biblioteca digna en Gondomar resume hoxe o compromiso desta modélica asociación de voluntariado de fomento da lectura, que merece na súa primeira década de vida todas as beizóns e gratitudes.

Consenso metropolitano

/en , , , , /por

No artigo de Faro de Vigo desta semana valoro o acordo previo acadado para aconstitución da Área Metropolitana de Vigo.

A-Peneira-dixital-Area-Metropolitana-de-VigoO recente acordo entre a Xunta Galicia e catorce alcaldías da rexión urbana de Vigo sobre a constitución, competencias e xestión da Área Metropolitana de Vigo pode cualificarse como histórico. Culmínase así unha iniciativa rexeneradora, agromada hai dezaseis anos, tras a aprobación da “Declaración de Soutomaior”, na que as alcaldías dos concellos a Mancomunidade da Área Intermunicipal de Vigo –Baiona, Fornelos de Montes, Gondomar, Nigrán, Mos, Porriño, Pazos de Borbén, Redondela, Salceda de Caselas, Salvaterra de Miño, Soutomaior e Vigo– aprobaron por unanimidade un documento no que declararon a súa firme vontade de crear a Área Metropolitana de Vigo.

Un pacto metropolitano pioneiro, que demostrou a posibilidade de acadar en Galicia grandes acordos estratéxicos, asinado no castelo de Soutomaior o 22 de decembro de 1999 por membros do PP, PSOE e BNG, cando era alcalde de Vigo Lois Pérez Castrillo, sendo apoiado por Manuel Fraga, daquela presidente da Xunta de Galicia. Dende entón, foron de máis os pasos adiante e atrás que se deron nun proceso aínda en marcha de creación dunha entidade supramunicipal que intentase achegar a política á realidade social, recoñecendo no ámbito representativo e institucional ese “Gran Vigo” ou “Vigo metropolitano” como o primeiro motor urbano de Galicia e centro para a vertebración da eurorrexión atlántica Galicia e Norte de Portugal.

Dende aquel pacto de Soutomaior moito choveu na ría. Como moitos foron os desacordos e trasacordos sobre a constitución e características do ente metropolitano vigués entre os diversos Gobernos Galegos e os do concello de Vigo, ao que non foron alleas as circunstancias de que ambos os dous explorarsen toda a gamma de cores políticas. Diferencias transformadas en aberto conflito dende 2012, tras a aprobación dunha desafortunada Lei de Área Metropolitana de Vigo, apoiada só cos votos do Partido Popular, que abrangue a catorce concellos (a ducia da Mancomunidade, máis Cangas e Moaña), minorando de xeito inadmisible nos órganos de xestión previstos nela, mesmo até o ridículo, o peso do concello de Vigo, cidade que lle dá vida e razón. Unha lei que naceu morta, refén da estratexia electoral curtopracista do Partido Popular que pretendía con ela meter en cintura á alcaldía de Vigo.

Despois das eleccións municipais da pasada primavera, nas que os conservadores retrocederon en boa parte dos concellos da rexión urbana viguesa, impúxose unha nova dinámica municipalista, liderada por Abel Caballero, á que se incorporaron até 15 alcaldías representativas dunha amplísima maioría da poboación. Unha dinámica integradora cuxa intención non foi outra que forxar un amplo consenso metropolitano entre todos os concellos (sen excepción) que conforman a rexión urbana de Vigo, acordo capaz de desbloquear un deses problemas que semellaban sen solución.

Xaora, o principio de entendemento acadado entre o vicepresidente Rueda e as 14 alcaldías é unha oportunidade de ouro para acadar un acordo definitivo óptimo sobre os límites, as estruturas de goberno, as competencias, o financiamento e o calendario da posta en marcha da Área Metropolitana de Vigo. Un acordo que debería facilitar a constitución decontado (antes do remate da lexislatura) dunha entidade supralocal ampla, que abranguse os concellos pertencentes as comarcas da ría viguesa, Val Miñor e Morrazo, máis do que non deberan quedar fóra os do Val da Louriña, os do Baixo Miño, os do Condado e mesmo os catro da Paradanta. Unha nova entidade metropolitana na que os 28 concellos da rexión urbana de Vigo, 600.000 persoas (o 22 % da poboación galega, o 63 % da provincia de Pontevedra), constituirían o primeiro motor demográfico e económico de Galicia, ao tempo que unha entidade política transformadora capaz de ofrecer servizos metropolitanos básicos (transporte, abastecemento de auga, tratamento de residuos, políticas de emprego, entre outros) nas mellores condicións para toda a cidadanía e con menor custe para as administracións locais.

Unha Área Metropolitana liderada e impulsada de forma decidida e xenerosa polo concello de Vigo, que achega a metade da poboación e funciona como cidade central, onde están instaladas as dotacións sanitarias (hospitais), educativas (universidade), comerciais, institucionais e algunhas das actividades industriais de referencia. Un liderado do concello de Vigo, que debería proxectarse no modelo de planificación urbanística e estratéxica do conxunto da nova Área, o que redundaría na recuperación do papel central do “Vigo metropolitano” no eixo urbano atlántico ibérico. Se así se fai, como todo semella aventurar, non teño dúbida de que a constitución desta Área Metropolitana ampliada e liderada polo concello de Vigo suporá un fito decisivo na historia do Gran Vigo e do seu futuro.

Arruídos de Vincios

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a publicación de Arruídos o primeiro disco de Cantares do Brión.

Canatres_do_Brion_UDVArruídos é o nome dun cume de 709 metros de altitude situado na aba occidental da Serra do Galiñeiro. Pertencente á parroquia de Vincios no concello de Gondomar, na penichaira do monte de Arruídos, a 460 metros de altura, nunha zona moi húmida, o arqueólogo Javier Torres Goberna identificou un campo de mámoas de interese, formado por tres túmulos, un dolmen e dúas cistas, próximos aos petróglifos da Pedra da Laxe, as alfaias arqueolóxicas desta Serra do Galiñeiro. Con vistas privilexiadas sobre o Val Miñor, este outeiro é ben coñecido por sendeiristas e afeccionados á bicicleta de montaña.

cantares do brionMais “Arruídos” é tamén o título do primeiro disco de Cantares do Brión, o coro tradicional galego con sede no Centro Cultural de Vincios, integrado na actualidade por 60 persoas, desta parroquia gondomareña e doutras do Val Miñor. Un título que non é caprichoso nunha agrupación que tira o seu nome da Touba do Brión, unha cova situada tamén no monte dos Arruídos onde se localiza unha lenda e onde Cantares do Brión organiza a súa romaría anual.

Desde a súa constitución en marzo de 2010 Cantares do Brión inseriuse na tradición centenaria dos coros tradicionais galegos nacida en 1883 seguindo o modelo acuñado polo boticario pontevedrés Perfecto Feijóo na agrupación Aires d’a Terra. Un repertorio vinculado ás formas da música tradicional de noso (alalás, foliadas, pandeiretadas…), a utilización habitual da lingua galega e de instrumentos tradicionais, incluídos os diatónicos (gaita e zanfona), e o coidado do vestiario tradicional dos participantes foron os compoñentes principais dunha fórmula coral que no período de entre séculos circulou de forma exitosa nos escenarios galegos e tamén nos de alén mar.

Patrón de enxebreza musical que, como sinala a historiadora Lorena López Cobas, deu pé ao nacemento de agrupacións semellantes noutras localidades galegas: Toxos e Froles (1915) en Ferrol, agrupación a piques de celebrar o seu centenario; Cántigas da Terra (1916) na Coruña, que tamén mantivo o seu pulo ininterrumpido; Foliadas e Cantigas (1916) en Pontevedra; Agarimos da Terra (1916) en Mondariz; Cantigas e Aturuxos (1917) en Lugo, a primeira que gravou o himno galego en 1918; Agrupación Artística de Pontevedra (1917); Agrupación Artística de Vigo (1918); Coral de Ruada (1918) de Ourense e Cantigas e Agarimos (1923) de Santiago, dúas agrupacións estas últimas que aínda por ventura manteñen a súa actividade.

Cantares do Brión, a nova agrupación miñorana, recolle a testemuña destas agrupacións históricas e o seu modelo de fachendosa enxebreza para ofrecer un primeiro disco de coidada edición gráfica e musical coa que a agrupación dirixida por Pablo Rial Salgueiro e presidida por Xosé García Crego fixa o seu repertorio propio e rende humilde tributo aos seus predecesores. Abre o disco “Eu non sei o que me deches”, unha versión da foliada tirada do repertorio de Toxos e Froles, o decano dos coros históricos. Outrosí sucede coas versións da “Foliada de Cerdedo” do repertorio de Cántigas da Terra, do “Alalá nº 3” de Aires d’ a Terra, o primeiro coro tradicional galego, da “Foliada de Viveiro” da Coral de Ruada e da “Pandeiretada de Rendal” de Cantigas e Agarimos, pezas todas nas que a agrupación miñorana ofrece un nivel altísimo de harmonización coral e instrumental de temas senlleiros da nosa memoria musical.

Repertorio histórico que dialoga coas creacións propias dunha agrupación que procura textos da literatura popular e de autor para promover no século XXI a composición de música coral, vocal e instrumental. Reto que asumiu Luís Correa Piñeiro, un dos gaiteiros da agrupación, autor de catro temas do disco: “Tríadas do vento no mar”, sobre poemas de Valentín Paz Andrade; o alalá “Camiño de Ourense”, sobre texto de Manolo Pipas; “Na Touba do Brión”, sobre coplas recollidas por Rosalía Hermida Pérez e a “Foliada de Vincios”, dúas pezas insignia do coro. Pablo Rial Salgueiro compuxo “Has de cantar”, sobre versos de “Cantares gallegos” de Rosalía de Castro, ademais de ocuparse como director do coro dos arranxos doutras numerosas pezas, entre as que cómpre destacar pola súa dificultade a das tres encadeadas en homenaxe a Casto Sampedro e o “Canto popular”, tomado do “Cancioneiro Galego” de Martínez Torner e Bal y Gay, un dos temas, xunto ao “Pasodobre de Sísamo”, arranxado por Félix Rodríguez, e “O carro”, a canción de “Mero” arranxada por Paco Barreiro, máis logrados dun disco memorable sen desperdicio ningún.

Recomendo moi vivamente estes “Arruídos” de Cantares do Brión, un coro de música tradicional galega que na área metropolitana de Vigo recolle a testemuña da fórmula de enxebreza acuñada hai un século por Aires d’a Terra: lingua, música e traxe de noso. Agardamos un gran concerto de presentación en Vigo.