Listado de la etiqueta: radio_vigo

Reloxos vigueses

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo aos reloxos públicos vigueses:

A Academia Galega define a palabra reloxo como «un instrumento de diversas formas e sistemas de funcionamento, que mide o paso do tempo e indica a hora que é». Utilizado dende a civilización exipcia para medir os movementos do sol e sinalar as partes do día, a historia do reloxo foi mudando ao fío dos avances da tecnoloxía mecánica, instalándose en igrexas e edificios públicos como referentes da vida de cada unha das cidades, vilas e comunidades. Este foi o caso de Vigo que, ademais de contar co horizonte do seu reloxo natural da ría, no que ao longo do día vai avanzando o sol até agocharse en Cabo Home, conta con moitos outros reloxos públicos moi populares, algúns desaparecidos como xa temos sinalado neste espazo de Campo de Granada. Foi o caso do instalado no balcón de Radio Vigo (1950), en Príncipe 53 primeiro, ou daqueloutro do Cable Inglés, instalado a comezos do século XX, na fachada da Casa Bárcena de Velázquez Moreno, un reloxo electromecánico que cada 60 minutos recibía por cable a hora exacta do meridiano de Greenwich, tendo unha exactitude que non tiña ningún outro na cidade, servindo de referencia para o resto dos reloxos públicos, sendo substituído en 1914 por outro de maior tamaño; facéndose popular entón en Vigo a frase «levo a hora do Cable». Como tamén desapareceron os catro reloxos do farol de Urzaiz de Jenaro de la Fuente, cando foi trasladado a Bouzas.

A pesar destas perdas, aínda paga a pena pasear devagariño pola cidade identificando ou fotografando nas alturas os reloxos públicos vigueses. Un itinerario que debe comezar localizando os tres reloxos de sol do Vigo vello. O primeiro, o que se pode contemplar na casa Pereira de Castro (século XVIII), alí onde a praza da Constitución fai esquina coa rúa Triunfo. O segundo, o cuadrante solar declinante da Colexiata, gravado en 1837 no lateral da igrexa da rúa da Palma, polo reloxeiro Juan Agustín Domínguez, peza que Xosé María Álvarez Blázquez elixiu para ilustrar a cuberta do seu libro A cidade e os días. Calendario histórico de Vigo (Monterrei 1960, Xerais 2008) e converteu nunha das iconas da propia cidade. Reloxo de sol moi complexo que José Espinosa Rodríguez na súa Tierra de Fragoso (Faro de Vigo, 1949) di lembra o que eran de uso obrigado durante a idade media en igrexas e castelos e que observados polos vixías servían para que estes anunciasen as horas con cornos ou campás. E o terceiro, apenas un gnomon, unha peza de ferro duns escasos vinte centímetros, chantado á altura do balcón do primeiro andar da casa dos Pazos Figueroa (século XVI), na praza de Almeida, reloxo rescatado polo escritor Pedro Feijoo en Camiñar o Vigo vello. Un paseo pola historia da cidade (Xerais 2018) e do que o mestre Pedro Díaz Álvarez xa daba pistas no seu libro A caracola de pedra. Percorrido polo barrio histórico de Vigo (1982, 1998). Reloxos de sol aos que cómpre engadir o da igrexa de Bouzas e o recuperado na estación marítima.

Paseo que continúa na vista da torre da Colexiata, onde en 1860 se instalou un reloxo mecánico, substituído en 1973 por outro eléctrico. Itinerario onde non pode faltar o reloxo do edificio central da Caixa de Aforros, dunha esfera de dous metros, instalado con mecánica suíza o 6 de decembro de 1958 baixo a escultura de seis metros do anxo do aforro de José Planes. Peza para a que o reloxeiro vigués Botana preparou un carillón que dende entón interpreta un programa musical coñecido pola veciñanza toda: a «Alborada» de Pascual Veiga ao amencer (ás oito), o «Ave María» de Schubert  ao mediodía e «Negra sombra» ao solpor (ás dez), substituídos en Nadal pola panxoliña «Noite de paz». Outrosí é icona viguesa, o reloxo da torre do Instituto Santa Irene na praza de América (1946), o único mecánico que queda en Vigo, parado durante décadas, rehabilitado non hai dous anos e utilizado para dar as doce badaladas do aninovo. Como tamén recuperou a hora (2006) o reloxo do Marco da man da viguesa reloxaría Pagán (1921) de María Berdiales, especializada na instalación e conservación deste tipo de pezas, como as dos edificios de Correos na Alameda, do Santander e Bankinter na praza do farol de Urzaiz ou o reloxo da fachada da Estación Marítima, entre outros.

Constitúen un tipo especial de reloxos públicos vigueses, as sirenas das factorías de Beiramar, que xunto as guindastres forman parte da paisaxe industrial, tamén da memoria, sonora e visual da cidade nosa. Sirenas que marcaban as entradas ou cambios de quenda dos obreiros de estaleiros como Barreras, Freire e Vulcano ou de Casa Mar e outras conserveiras da ría. Como forma parte deste legado o grande reloxo da Lonxa do Berbés, inaugurada en 1949, hoxe no Museo do Mar de Galicia, ou os reloxos de fichar de Alfageme ou Albo, testemuñas de como o control do sistema de produción afectou os horarios e condicións de traballo.

Radio Vigo EAJ 48

/en , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a noventa aniversario de Radio Vigo:

O 24 de abril de 1934 comezaron as emisións de Radio Vigo EAJ 48, a primeira emisora radiofónica da cidade. Creada por Santiago Montenegro e Emilio Torrado Lima, tamén o primeiro locutor, desde un primitivo estudio do número 2 da rúa Abeleira Menéndez, entón un dos edificios de maior altura, emitía unha programación en probas, na que se mesturaban os contidos literarios cos musicais. Un proxecto de comunicación, promovido por dous lectores de Verne que compartían un espírito moderno e cosmopolita, procedente Montenegro dunha familia de armadores de Bouzas, e Torrado de veteranos comerciantes da rúa Príncipe e profesores de idiomas. Dous amigos emprendedores que quixeron que Vigo contase coa modernidade da radio local, que o ano anterior chegara a Galicia coa posta en marcha de EAJ 4 Radio Galicia en Santiago e coa de EAJ 40 Radio Pontevedra e poucos días antes, dende o 15 de marzo de 1934, coa de EAJ 41 Radio Coruña. Emisora viguesa que coas dificultades económicas provocadas pola Guerra Civil os creadores venderon o 1 de setembro de 1939 a Eugenio González de Haz, comerciante que até entón representaba a General Electric e vendía en Galicia os aparellos de Radio Corporation of America (RCA) fabricados en New Yersey.

O traslado en 1941 a Príncipe 53, onde no primeiro andar se instalaron as oficinas e estudio durante corenta anos, edificio no que se colocou unha antena traída de Barcelona, que logo se trasladaría ao depósito municipal de augas do Castro e máis tarde, en 1965, ao centro emisor do Meixueiro, supuxo a profesionalización da emisora que dende entón xestionou de forma admirable a familia González de Haz. Unha etapa de catro décadas, na que a emisora de Príncipe, onde se instalou un reloxo moi popular na cidade, a pesar das estreitezas impostas polo réxime, entrou na maior parte dos fogares vigueses, onde as grandes voces dos primeiros locutores, Esperanza Criado e Pepe Vázquez (transformado en Fuenteclara na emisión de «Carrusel Deportivo») se fixeron moi populares e queridas. Unha etapa fecunda, dende 1957 asociada á Cadena Ser, na que programas como «Inquietudes viguesas», «Disco dedicado» ou «Caravana fin de semana» ou as retransmisións dos partidos do Celta, contaban con gran acollida. Período no que se incorporou, entre outras, a voz amiga e elegante de Antonio Mínguez a programas como «Tertulia deportiva», «Las cuestiones de cada día» ou «Sin distancias», unha proeza radiofónica pioneira de reencontros de familias emigrantes, compartida con Radio Excelsior de Bos Aires. Como foron moi celebrados os espazos de cinco minutos de José Ramón Martínez, «El hincha Perico», sobre o Celta ou de Xosé María Álvarez Blázquez, «Mar de historias», sobre temas vigueses.

Coincidindo co inicio do período democrático e autonómico, Radio Vigo mudou as súas instalacións a Policarpo Sanz 36 e dende 2006 aos actuais de Areal 8, ao tempo que consolidou a súa programación e diversificou a súa presenza en televisión e internet nun esforzo constante de ofrecer compañía, entretemento de calidade e unha información de proximidade plural e de servizo público á veciñanza viguesa. Catro décadas con fitos destacados que forman parte da historia viguesa. Velaí a presenza do engado da radio en directo no espazo público, fosen as emisións de música en directo dende Nova Olimpia, pasando polos Marathones radiofónicos de até 50 horas ininterrompidas de Pepe Cadavedo e Beni García, até os actuais «Hoy por hoy». Eis o compromiso de RV cos intereses xerais en momentos decisivos, como os especiais das eleccións locais ou a cobertura en situacións críticas, como sucedeu en 2002 coa realizada polo equipo de informativos de Ana Guantes na catástrofe do Prestige ou dos incendios metropolitanos de outubro de 2017. Velaquí o apoio de RV ao deporte local, tanto profesional como afeccionado, como a promoción da emerxente música popular viguesa, promovendo iniciativas como as do «Maketon» xa na vixésima terceira edición.

90 anos de RV, outros tantos de historia da cidade, reunidos agora nun proxecto expositivo comisariado por Aser Álvarez, que se pode visitar na Casa Galega da Cultura. Unha mostra de formato multimedia novidoso, na que as fotografías, documentos e obxectos escollidos poden ser ampliados polo visitante con numerosos audios, doadamente accesibles dende o teléfono móbil por códigos QR. Un mosaico de imaxes e voces que funcionan como fontes de memoria de catro xeracións de oíntes vigueses, capaces no caso noso de desencadear lembranzas tan agarimosas como as da publicidade dos chocolates Noguerol inserida nos «xoves infantís» que seguiamos no transistor da bufarda de Pi e Margall. Gratitude a Radio Vigo por ofrecernos compartir angueira tan valiosa. Recomendo visitar a mostra que a celebra.

Fálame galego

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao uso do galego por parte da actual corporación viguesa:

A saída do colexio escoito no coche o informativo local de Radio Vigo no que comprobo que na alocución diaria da alcaldía dende o concello utiliza de forma habitual a lingua castelá e só de forma moi excepcional a galega. Un patrón lingüístico castelanófono seguido nas intervencións ocasionais nos medios radiofónicos e escritos locais pola gran maioría dos membros do goberno local do PSdeG-PSOE como do grupo municipal do Partido Popular. Un retroceso do uso público do galego por parte dos membros da actual corporación con escasos precedentes no período democrático que, coa honrosa excepción dos membros de Marea de Vigo e BNG, fan caso omiso do establecido na Ordenanza Municipal de Normalización Lingüística, aprobada en 1988 e entrada en vigor dende a súa publicación no BOP o 17 de maio de 1989.

Unha ordenanza pioneira na promoción do galego por parte das entidades locais, a primeira do país que desenvolve o artigo 6 da Lei 3/1983 de Normalización Lingüística, aprobada por unanimidade sendo alcalde o socialista e galeguista Manuel Soto Ferreiro, que fixa no seu artigo I.1. «o galego como o idioma oficial do concello de Vigo» e, entre outros compromisos, que será utilizado nas intervencións dos cargos do concello, «sempre que a intervención sexa por razón do propio cargo» (artigo X). Patrón castelanófono da actual corporación reforzado tras a aprobación dunha modificación do Regulamento Orgánico do Pleno (1 de xuño de 2016), promovida no mandato anterior polo goberno municipal, que establece que se ben «o galego é a lingua do Pleno e de toda a súa documentación» «nos debates utilizarase o galego ou o castelán».

Quizais este lamentable abandono do uso público do galego por parte da gran maioría dos corporativos socialistas e populares vigueses non é alleo nalgunha medida á estratexia de confrontación asumida tanto pola alcaldía de Vigo como pola presidencia da Xunta como o seu mellor xeito de facer política en Vigo. Cos resultados electorais na man este enfrontamento político continuo entre o concello vigués e a Xunta, no terreo emocional entre Vigo e o resto de Galicia, beneficia ás dúas instancias participantes  e monopoliza os contidos da axenda viguesa. Xaora como se dun inevitable dano colateral se tratase, neste contexto moi polarizado ambas asumen o prexuízo de asociar o emprego público do galego co autogoberno e coa identidade política galega defendida polo pensamento nacionalista. Prexuízo que como as lentes embazadas levan a unha lectura defectuosa da situación do galego na primeira cidade de Galicia, onde segundo os datos máis recentes do Instituto Galego de Estatística fala de forma habitual apenas o 15,21% da poboación, a cifra máis baixa das sete cidades. Unha situación de emerxencia para o futuro dunha lingua milenaria que desde Vigo,  berce literario de Martín Codax e Mendiño, emite este 17 de maio o seu teimoso «mayday» de socorro: «fálame galego», «fálame galego», «fálame galego».

Escribía Xela Arias en verso luminoso que «tiña o idioma inclinado nas entrañas». E abofé que non lle falta razón a nosa poeta cubista, todos os vigueses e viguesas temos o galego inclinado nas entrañas, tanto os que o falamos de forma habitual e en todos os contextos privados e públicos como aqueloutros que o fan de forma ocasional cando mellor lles peta como os que deciden non utilizalo nunca. Toda a veciñanza viguesa, volvendo a acudir ao manancial de versos de Xela Arias, «despois de recortar os verbos» queda coa lingua que respira en calquera dos espazos e barrios da cidade como primeiro punto de encontro. Como a autora de «Denuncia do equilibrio» lembrou naquel memorable pregón das Letras Galegas, encargado hai agora vinte anos pola alcaldía, o galego é a primeira forma de recoñecérmonos no pouso dos afectos. O galego é o primeiro patrimonio que herdamos os veciños desta cidade de fronteira, tanto os que aquí nacemos como aqueloutros que aquí decidiron facer as súas vidas.

E todos e todas somos responsables do que aconteza co futuro do galego en Vigo, unha tarefa cívica de recuperación imprescindible á que estamos convocados a participar e na que os nosos representantes, os membros da corporación moito poden contribuír co seu compromiso de utilizalo decote nas súas intervencións públicas. Volver a recuperar o compromiso exemplar que o concello de Vigo mantivo noutrora co galego supón apenas ter en conta os acordos recollidos na Ordenanza Municipal de Normalización Lingüística de 1988, como obriga a incrementar a presenza da lingua e cultura galega na actividade municipal, sexa nas festas, na programación de espectáculos musicais ou na programación cultural, hoxe a todas as luces insuficiente para unha cidade que durante moito tempo liderou o renacemento cultural galego.