Listado de la etiqueta: el_gimnasio

Vigo ateneístico

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reconstruír o fío do Vigo ateneístico:

Nas palabras de gratitude que pronunciei no Ateneo Atlántico, lembrei varios fitos destacados do asociacionismo que en Vigo contribuíron a facer da nosa unha cidade moderna e cosmopolita. Percorrido iniciado o 2 de decembro de 1847 cando se constituíu o Circo Recreativo de Vigo, que en 1859 pasará a chamarse Casino de Vigo, o primeiro espazo de encontro das clases altas viguesas, onde se celebraban bailes e festas, ademais de conferencias coa pretensión de satisfacer as súas inquedanzas culturais.

Cidade que, tras o fracaso da revolución galega e levantamento liberal do ano anterior, comezaba a organizar os seus intereses colectivos: Ángel de Lema e Marina abría unha pequena imprenta, a primeira estable dunha poboación de dez mil habitantes, que xa reclamaba a construción dun ferrocarril a Madrid; o mesmo ano no que un grupo de mulleres, dada a carestía da vida, protagonizaron o chamado «motín da fame» na saída de Vigo cara a Redondela, e na que estaban abertas 15 escolas rexidas por 19 mestres e 2 mestras tituladas, en locais alugados e precarios.

Constitución do Circo, logo Casino, que coincide coa aparición de dous xornais claves para o futuro de Vigo, o conservador Faro de Vigo (1853) e o galeguista La Oliva (1856), ademais doutras iniciativas colectivas ben diferentes: dende a primeira mutualidade «La Sociedad de Socorros Mutuos a Todas las clases de la Ciudad de Vigo», coa intención de procurar solucións á problemática social e sanitaria dos seus membros; pasando pola primeira Federación do Comercio de Vigo (1859) até a Sociedade Caritativa, precedente da Confraría do Santísimo Cristo da Vitoria, fundada en 1933.

Asociacionismo burgués creador de novas sociedades como La Tertulia, El Recreo Artístico e El Gimnasio (1878), a primeira sociedade deportiva, que promoveu en 1884 as doazóns para a estatua de Casto Méndez Núñez. Foi La Oliva, creada en 1885 como sociedade coral, a que en 1903 impulsou a creación do Vigo Football Club, coñecido inicialmente como Arte e Sport, unha das sementes que dúas décadas despois agromaron como Celta de Vigo, ademais de encargarse de organizar as comitivas de entroido, que percorrían as rúas dende o Campo de Granada até a Alameda. Como foi La Oliva, presidida polo arquitecto Manuel Gómez Román, quen promoveu a estatua do poeta Manuel Curros Enríquez, inaugurada na Alameda en 1911, como tamén a entidade organizadora das conferencias de Antonio Palacios para presentar o seu proxecto urbanístico, coa pretensión de facer de Vigo a Barcelona atlántica e sede do Pazo Rexional.

Asociacionismo cultural que adquiriu carácter ateneístico, propio da tradición obreira e republicana, o 26 de abril de 1921 cando no edificio Ferro se fundou o Ateneo de Vigo, promovido polo activista cultural Herberto Blanco Rodríguez, profesor e bibliotecario da Escola de Artes e Oficios. Organizado en dez seccións, entre elas Belas Artes, Literatura e Historia ou Estudos Mercantís, promovía a participación das mulleres nas numerosas conferencias e actividades sobre temas políticos, históricos, pedagóxicos e artísticos. Ateneo que anos de apoxeo pretendía que se construíse un edificio que acollese a todas as entidades da sociedade civil que participaban no espectacular espertar vigués. O Ateneo de Vigo funcionou até 1937 cunha notable actividade artística, como a que mantiveron tamén a Sociedad de Amigos da Arte de Vigo (1931-1941), o Centro de Hijos de Vigo (1932), xurdido para fomentar o «Viguismo» ou a recuperada Sociedad Recreo de Vigo, entidades estudadas por José Luis Mateo Álvarez, membro do IEV.

Asociacionismo ateneístico, recuperado no Tardofranquismo pola Sociedade Cultural de Vigo, fundada en 1965 e presidida polo enxeñeiro nacionalista Camilo Nogueira Román, onde naceron centos de iniciativas como o programa radiofónico «Raíz e tempo» ou a Compañía de Teatro Popular Galego. Sen esquecer o asociacionismo veciñal, nacido coa Reforma Política (1976), motor cívico indispensable dende entón, agrupado na Federación Veciñal Eduardo Chao, vivindo hoxe unha difícil e triste travesía.

Precedentes asociativos do actual Ateneo Atlántico de Vigo, fundado en 2017 coa pretensión de crear un espazo cultural plural de análise, debate e investigación, inserido na mellor tradición viguesa de asociacionismo cívico centenario. Con trescentas persoas asociadas e máis dun cento de actividades anuais (entre conferencias, debates, club de lectura, saídas, cinemateneo, premio literario Exeria, manifestos…), a entidade presidida pola pedagoga e escritora feminista María Luisa Abad constituíse en referente principal de pluralismo, independencia e rigor no debate cívico vigués. Beizóns ao Ateneo Atlántico e longa vida ao espírito ateneístico vigués.

Cervexa viguesa

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a presencia da cervexa en Vigo:

Ao fío do artigo sobre o agromar do atletismo e da actividade deportiva en Vigo, como expresión da cidade moderna, preguntáronme sobre a referencia que se facía aos socios de El Gimnasio, señoritos vigueses, que despois de facer os seus exercicios ximnásticos nos máis modernos aparellos fumaban tabaco exipcio e bebían cervexa nos salóns da sociedade. Historia contada por Xosé María Álvarez Blázquez nas páxinas d’ A cidade e os días (Xerais 2008), que ilustra o entusiasmo vivido en 1875, ano no que Ceferino de Blas considera que Vigo iniciou o seu medre coma cidade industrial e porto cosmopolita. E non lle faltaba razón ao noso último cronista, xa que foi hai cento cincuenta anos cando se derrubou a torre da Pulguiña e se trazou a actual rúa Poboadores, cando se comezou a mudar a navegación a vela pola de vapor, o que supuxo a recuperación das liñas regulares con América e a construción do peirao do Comercio, a chegada da primeira locomotora, que unía o porto con Chapela ou cando varios industriais representaron a Vigo na Exposición Rexional de Santiago.

Ano de 1875 no que comezaron a mudar os espazos de sociabilidade da emerxente burguesía industrial, que se reunía en sociedades recreativas como La tertulia, El casino, El recreo artístico ou El gimnasio ou coincidía no Café Suízo da rúa do Príncipe 27, o primeiro da cidade, onde se anunciaba nun gran rótulo «English spoken» e «Man Spricht Deutsch». E foi, tamén, en 1875 cando se comezou en Vigo a fabricar cervexa, como xa o alsaciano Louis Moritz facía en Barcelona dende 1856. Álvarez Blázquez rescata do Faro de Vigo do 8 de maio de 1875 a crónica sobre o grande movemento a prol da industria e os intereses locais que supoñía a fabricación de cervexa por parte de Mr. Hyde, que utilizando unha excelente clase de primeiras materias na súa elaboración, era capaz de competir coas cervexas importadas do estranxeiro, tanto polo seu gusto como polas súas burbullas, entre outros comentarios gabanciosos.

Consumo de cervexa ao que eran alleos os oficiais do Cable Inglés, establecido dende 1873, que anos máis tarde levaron a que o portugués Antonio Bandeira Proença instalase en 1898 –primeiro en Policarpo Sanz 36, logo en Velázquez Moreno, fronte ás oficinas do cable, no local que ocupou a tenda de instrumentos de Villanueva– o famoso Bar Bandeira onde servía viño do Porto, contaba cunha ampla carta de cervexas internacionais, aperitivos e até daba o té das cinco. Eduardo Rolland cita que despois da fábrica de Mr. Hyde chegarían outras marcas cervexeiras como Moreira e Cía e García Bañón. Habería que agardar ao 29 de xaneiro de 1925, hai polo tanto un século, para que comezase a súa actividade a fábrica de cervexas A Barxa, proxectada polo arquitecto Manuel Gómez Román, que dous anos antes fixera La Panificadora, nun amplo edificio de estilo rexionalista na rúa García Barbón, que contaba cun parque de fermosas plantas tropicais. Propiedade de Cervezas de Santander elaboraba as cervexas Austriaca e Cruz Blanca, que na década de apoxeo, de 1925 a 1935, cunha produción de cinco millóns de litros chegaría a ser líder en Galicia. En 1970 pasou a ser propiedade de Unión Cervecera S.A., elaborando os botellíns da famosa Skol, que tería boa acollida e pecharía en 1989, deixando un formidable soar, onde se construirían as torres do Club Financeiro.

Neste reconto non pode faltar a lembranza da cervexarías históricas, como Joaquín, inaugurada en 1914 no Areal e pechada noventa anos despois. Local axeitado con estilo parisino art decó, fermosos espellos, cadros e fotografías e mesas de táboa de mármore, Joaquín foi referente sentimental para varias xeracións, fose polas billas de Guinnes que servían a mellor cervexa negra, os bocks e as cañas, as gambas á gabardina que saían da cociña ou pola calidez dos encontros alí vividos. Desapareceron tamén as cervexarías El Laurel e Eusco da rúa Gamboa, onde en 1958 abriu El Pasillo, hoxe a decana da cidade, que continúa tirando as súas cañas e os bocks en xerra coa escuma xusta para mantelas fresquiña acompañadas de olivas e manises. Local que conserva unha enciclopedia e o dicionario da lingua de María Moliner por se a clientela precisa consultalos.

Por ventura dende 2013 volveuse a elaborar cervexa en Vigo coa aparición de Cervexa Nós, con fábrica propia e dúas cervexarías no Vigo vello e unha carta de dez tipos de cervexas artesanais. En 2018 comezou a produción de Cervexas Madroa, que conta con seis variedades elaboradas na súa factoría da rúa san Cristovo de Candeán. Máis recente e a actividade de Pits cervexas artesanais, elaboradas na mesma praza de Compostela, coa posibilidade de que o público as goce na cervexaría instalada no andar superior. Conta con sete variedades, entre elas unha chamada «Viguesa». Excelente herdanza deixou Mr. Hyde!

Vigo, capital atlética

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a publicación de Vigo, capital atlética, libro de Emilio Navaza publicado por Alvarellos editora:

Un dos sinais da identidade viguesa como cidade moderna é o seu carácter de capital deportiva de Galicia. Foi dende o 21 de novembro de 1878 cando se creou a Sociedad Recreativa El Gimnasio de Vigo, a primeira entidade do asociacionismo deportivo, na rúa do Ramal, despois en Príncipe diante da actual sede do Celta, onde uns señoritos vigueses, coñecedores doutras cidades onde se practicaba o «sport», facían esgrima e ximnasia utilizando os aparellos máis modernos, e logo bebían cervexa, unha bebida novidosa, nos seus salóns. Antes, en 1875, as sociedades El Casino, La Tertulia e El Recreo Artístico organizaran na ría dúas regatas con motivo das Festas do Cristo da Vitoria, unha para as tripulacións de botes de catro remos das sociedades convocadoras, e outra para faluchos e lanchas de pesca con velame incluída. Considéranse as primeiras competicións náuticas na ría, das que o vindeiro verán se fará o sequiscentenario, que merecería ser celebrado.

El Gimnasio continuaría en 1884 aquelas regatas e tres anos despois se ocuparía de organizar a primeira proba ciclista en Galicia e artellar unha especie de velódromo no Malecón para practicar o deporte das dúas rodas. Sociedade organizadora, dende 1892, da Batalla de Flores e da creación do corpo de bombeiros que, segundo o historiador Eduardo Rolland, se montaría co modelo do Porto, tras unha visita de concelleiros e directivos da sociedade. Magoa que El Gimnasio fose liquidada como sociedade en decembro de 1936 polo feito de que rendese homenaxe ao seu socio Enrique Blein Budiño, o primeiro alcalde republicano, fusilado no Castro o 10 de decembro.

Anos nos que naceron en Vigo outros deportes coma o fútbol e o tenis da man dos oficiais do Cable Inglés e logo do Cable Alemán, coincidindo co espertar industrial da cidade, coa instalación eléctrica e co inicio da súa conexión ferroviaria directa con Madrid, vía Portugal, claro está. Unha historia iniciada o 10 de xuño de 1876 co anuncio de que os ingleses «xogan á pelota», continuada o 7 de decembro de 1880 cando aparece en Faro de Vigo a que pode considerarse a primeira mención concreta ao fútbol en Vigo: «Moitos ingleses pasaron a tarde de onte xogando á pelota nos Cadros do Malecón». Mais haberá que agardar ao 23 de xaneiro de 1895 para que apareza a primeira referencia a un partido de fútbol que xogaron nos cadros do Recheo oficiais da frota británica. Certo que non pode considerarse como fútbol moderno, xa que, debido ás reducidas dimensións do campo, xogaban 8 ou 9 xogadores por equipo, pero o precedente aí está. Haberá que agardar a 1903 para contar coa primeira foto coñecida do cadro de xogadores do Exiles F. C. de Vigo, sendo unha das máis antigas dun club de fútbol en España. No mesmo ano constitúese o Vigo Foot-ball Club, o Arte y Sport, que algúns apuntan naceu da sociedade La Oliva e outros da Escola de Artes.

Nestes albores do deporte vigués, onde non todo foi fútbol, tivo importancia o atletismo, desde os primeiros festivais atléticos olímpicos de 1913 e, sobre todo, os de 1915, organizados polos dous clubs principais de fútbol, o do Real Vigo Sporting Club, o 19 de setembro na catedral de Coia, o do Real Fortuna, o 31 de outubro e 7 de novembro, no seu campo de Bouzas. Festivais nos que participaron un cento de atletas españois, irlandeses e alemáns en disciplinas como 100 metros, 100 metros valados, lanzamento de disco (por vez primeira en Vigo), peso, resistencia de 1.500 metros, estafetas de tres atletas e loita de corda de equipos con oito compoñentes. O 9 de abril de 1916 celébrase o primeiro cros vigués no que participaron medio cento de atletas. O traxecto de cinco quilómetros pola cidade convocou a miles de persoas en Policarpo Sanz, Urzaiz e o Castro por onde se desenvolveu.

Primeiros episodios do atletismo en Vigo relatados con detalle no libro de Emilio Navaza, Vigo, capital atlética (Alvarellos 2025), no que se recolle a contribución viguesa ao primeiro deporte olímpico, dende as  competicións pioneiras da década de 1920, a constitución da Federación Galega de Atletismo, a organización de varios campionatos de España, pasando por aquel Gran Premio Cidade de Vigo dinamizado dende 1958 por Alfonso Posada até a organización da Vigbay promovida en 2000 por Eduardo Vieira. Libro documental e fotográfico cuxa cerna reside no retrato deportivo dos nove atletas olímpicos vigueses, hoxe lendas do noso deporte: Carlos Pérez (1960, 1968 e 1972), Rogelio Rivas (1964), Javier Álvarez Salgado (1968 e 1972), Ramón Magariños (1968), Alejandro Gómez (1988, 1992 e 1996),  Carlos Adán (1992), Estela Estévez (1992), Santiago Pérez (2004 e 2008) e Ester Navarrete (2024). Outro libro excelente do editor Alvarellos de coidada edición e temática viguesa. Moi recomendable para deportistas e curiosas da historia da cidade.