Listado de la etiqueta: club_faro_de_vigo

O «Vigo noir» no Vigo literario

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao chamado «Vigo noir» dentro do Vigo literario:

Na emocionante homenaxe que o Club Faro de Vigo tributou a Domingo Villar, ademais de salientarse a dimensión humana e os valores éticos do escritor vigués, destacouse o seu papel decisivo na ampliación do territorio do «Vigo literario», unha xeografía literaria que Iolanda Galanes Santos, profesora da Universidade de Vigo, chamou «Vigo noir», sintagma acuñado por Xaquín Núñez Sabarís nun traballo publicado na revista Tintas. Quaderni di letterature iberiche e iberoamericane (Universidade de Milán, 2019). Un texto académico no que o profesor da Universidade de Minho estuda o papel da novela negra no campo cultural galego, dende a publicación de Crime en Compostela (Xerais 1984), a novela alboral deste xénero de Carlos G. Reigosa. Artigo no que Sabarís focaliza o seu interese nas achegas de tres vigueses, o propio Domingo Villar, autor de Ollos de auga (Galaxia 2006) e A praia dos afogados (Galaxia 2009), Pedro Feijoo, autor d’ Os fillos do mar (Xerais 2012) e Francisco Castro, autor de Tes ata as dez (Galaxia 2014), nas que en todas catro identifica unha localización e ambientación viguesa como marca específica de espacialización do texto literario capaz de construír unha certa cosmovisión dunha narrativa cooperativa co lector ou lectora.

Coma fixera Camilleri coa súa Vigata siciliana, nas súas tres novelas protagonizadas polo inspector Leo Caldas e o seu axudante Rafael Estévez, Villar fixo do Vigo metropolitano unha cidade literaria en clave do xénero policial. Dende a súa primeira novela, na que recoñeceu a Reigosa apelidando así a súa primeira vítima, deseñou a paisaxe dunha xeografía literaria propia con paradas na Taberna de Elixio, no Bar Puerto de Areal, na Escola de Artes e Oficios, no Pirulí (o vello Xeral), na lonxa do Berbés, no quiosco das Almas Perdidas ou no xardín histórico da Alameda. Unha xeografía estendida sobre a ría no porto de Panxón, no faro de Monteferro, na parroquia de Tirán na banda do mar, que tiña previsto ampliar a Santa María de Oia onde anunciara se localizaría a cuarta entrega, Ondas de inverno. Como exaltou nas novelas o coidado artesanal das vides, un xeito de homenaxear ao seu propio pai, debullou as mellores receitas da nosa culinaria popular (viva a pata con garvanzos!), reivindicou a conservación da arquitectura pétrea viguesa do Ensanche ou homenaxeou a Carlos Oroza, o noso poeta peripatético. Expresións todas dun espazo emocional, no que destilou o espírito máis xenuíno de Vigo como urbe metropolitana de fronteira, portuaria e mariñeira, estendida sobre a ría, posuidora dun elixir propio presente no recendo do salitre.

Esta transformación da xeografía metropolitana viguesa en espazo literario e emocional, «relato noir da cidade», en palabras do profesor Núñez Sabarís, da que Domingo Villar foi destacado pioneiro, tivo continuidade durante a segunda década do século nas novelas xa citadas de Pedro Feijoo e Francisco Castro, como nas doutros autores e autoras que asumiron a ambientación viguesa como marca cultural específica das súas tramas policiais. Unha relación da que forman parte Manuel Esteban, autor de tres novelas protagonizadas polo inspector Carlos Manso, A ira dos mansos (Xerais 2016), O meu nome é Niguén (2018) e A vinganza dos homes bos (Xerais 2002); Beto Luaces, autor da triloxía formada por Vicus, un lugar común (Bolanda 2017), Vicus, un lugar aquelado (Bolanda, 2019) e Vicus, un lugar afastado (Bolanda, 2020); María Xosé Porteiro, autora de Covardes (Ir indo, 1999); Elena Gallego, autora de Sete caveiras (Xerais 2014); Alicia Borrás, autora de La voz rota (Elvira 2018); Daniel Cid, autor de La gabardina azul (Ediciones B, 2017) e Óscar Vázquez de Lima, autor de Ángeles robados (Maluma 2018), entre outras.

Títulos de thrillers aos que se podía poñer a etiqueta de «Vigo noir», que forman parten dun fenómeno máis amplo e vizoso, o do «Vigo literario» en lingua galega, recollido no excepcional proxecto do «Mapa literario de Vigo» deseñado pola Biblioteca Pública Xosé Neira Vilas. Un amplo catálogo que ofrece dende títulos pioneiros da escritora María Xosé Queizán, como Amor de tango (Xerais 1998), a outros máis recentes de Ledicia Costas, como Infamia (Xerais 2018) e Golpes de luz (Xerais 2021), pasando por aqueloutros convertidos en clásicos modernos como Panificadora (Xerais 1994) e Unha historia que non vou contar (2009) de Cid Cabido, Cemiterio de elefantes (Xerais 1994) de Fran Alonso ou Cabalos e lobos (Xerais 2015) de Fran P. Lorenzo, entre outros dunha relación máis ampla.

Vigo, a cidade amada de Domingo Villar, para el «un animal durmido ao bordo da auga» (O último barco, 2019), configurouse nas dúas últimas décadas como un espazo literario propio, e polo tanto emocional, ese «Vigo noir» e «Vigo literario», do que os vigueses e viguesas podemos sentirnos orgullosos.

«A vella compañeira»

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a publicación d’ A vella  compañeira do xornalista Anxo Lugilde:

Saín impresionado da presentación no CLUB FARO DE VIGO do libro A vella compañeira (Luzes 2021; edición castelá, Península; catalá, Columna) no que o xornalista lucense Anxo Lugilde relata a súa loita durante trinta anos contra a depresión. Unha reportaxe vital que Manuel Rivas, prologuista da edición galega,  cualifica de «libro extraordinario de natureza insurxente» que transmite información esencial, «unha odisea da alma» na que o correspondente de La Vanguardia en Galicia e Portugal «afonda máis alá do que semella a liña do inaccesíbel, alumea o que non está ben visto, porque adoita ocultarse, porque incomoda ou porque non se deixa ver».

Unha obra arriscada na que empregando o formato xornalístico, o autor desvela os ires e vires contra esta doenza autoritaria (totalitaria), á que bautiza como «vella e odiada compañeira», unha «enfermidade da alma que che quita as ganas de vivir». Unha crónica con vontade literaria dunha guerra contra o «Terceiro Reich» das doenzas mentais. Un exercicio de escritura autobiográfica con vontade de estilo que confesa lle resultou liberador e terapéutico e aspira a que contribúa tanto a rebaixar a incomprensión social que sofren as persoas que padecen depresión como a axudalas a procurar azos para continuar a súa batalla.

Con semellantes intencións terapéuticas, afastadas das dun libro de autoaxuda, Lugilde relata a súa biografía depresiva dende aquel neno rariño, que nos anos 70 cursaba primeiro de EXB do colexio xesuíta do barrio barcelonés de Sarriá, no que como zurdo contrariado comezou a visitar o gabinete da psicóloga do centro, pasando tamén polo estigma de ser fillo de pais separados nunha idade crítica ou a súa peregrinación por varios centros escolares no seu regreso a Lugo, a súa cidade natal, até os seus días máis difíciles de internamento nun centro psiquiátrico catalán deste pasado verán.

Unha crónica na que seguindo o fío dos exemplos dalgúns dos acontecementos claves da Segunda Guerra Mundial, da que é un grande coñecedor (e aínda mellor contador), Lugilde reconstrúe co detalle e a precisión do reporteiro a batalla que libra contra este trastorno dende os dezaoito anos cando Laureano Álvarez Armada, o médico de cabeceira de Samos, identificou o mal ao que se enfrontaba e o levou por vez primeira diante dun psiquiatra. Como fixera o xornalista vigués Nacho Mirás («Rabudo»), Lugilde utiliza a forma militar para contar a loita individual contra unha doenza, razón pola que en Laureano identifica ao seu Churchill particular, xa que foi o primeiro que deu no cravo, coma fixera o político do puro e do chapeu cando na década de 1930 alertou sobre a ameaza expansionista e de rearme de Adolf Hitler.

Tinguido o relato dunha finísima retranca, de «humor dramático,  humor morado, no que podemos ver os hematomas das doenzas da alma», en palabras de Manuel Rivas, particular importancia teñen os episodios referidos ás tentacións suicidas. Apaixonado do mundo dos trens «para viaxar neles», Lugilde confesa que aos 21 anos cando traballaba xa como xornalista na delegación de Ferrol de La Voz de Galicia comezaba a lectura do xornal polas páxinas onde figuraban os horarios dos trens «e non precisamente para viaxar neles». Un comportamento, que aclara pouco máis adiante, «era máis ben un exercicio mental, pois en realidade non tiña intención de facelo». Tentacións suicidas que se repetirían noutras ocasións xa que a depresión é unha doenza da alma con efectos químicos sobre o cerebro que provoca unha tristeza infinita e unha abraiante falta de ganas de vivir e na que no caso dalgúns ataques extremos leva ao doente a pensar na morte e no suicidio. Doenza secreta, na maior parte das veces, sufrida no medio do silencio e tinguida dun estigma de rexeitamento, Lugilde relata como a depresión provocoulle somatizacións frecuentes, que lle afectaron ás pernas e ás costas e outras veces ao propio cerebro que o levaron a quedar en branco cando estaba en antena como comentarista político.

Ademais da reclamación de máis atención para as doenzas mentais dentro do sistema de saúde pública, que Lugilde presentou na fin de semana pasada en Moncloa ao Presidente do Goberno, as páxinas d’ A vella compañeira constitúen unha brillante defensa da profesión xornalística, da liberdade de expresión e do dereito á información. Lugilde denuncia o deterioro durante os gobernos de Feijoo –ao que bautiza como «O Moderadísimo»– das xa de por si estreitas marxes para o exercicio do xornalismo crítico en Galicia, das que para el son mostras a existencia de listas negras e a censura nos medios públicos, denunciadas cada venres pola plataforma Defende a Galega de profesionais da CRTVG.

Recomendo vivamente a lectura d’ A vella compañeira e parabenizo a Lugilde por tan xenerosa valentía.

Chano Piñeiro e Vigo

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a Chano Piñeiro:

O venres pasado no Club Faro de Vigo participamos nunha homenaxe a Chano Piñeiro e reivindicamos que se lle dedicase o 17 de maio de 2020, con motivo dos vinte e cinco anos do seu pasamento. As intervencións das súas amizades, a farmacéutica Carmen Grandal, a actriz Uxía Blanco, protagonista de Sempre Xonxa (1989) e concelleira de Normalización Lingüística, e do seu veciño o escritor Francisco Rozados «Rochi», autor da biografía Chano Piñeiro (Fervenza 2003) fixeron o retrato deste pioneiro da industria audiovisual en Galicia, dun ser humano sensible e comprometido coa causa da igualdade que ao longo de dúas décadas intensas procurou teimosamente a luz dun soño: o de facer cine en Galicia e facelo en galego. Cadora, foi importante que abrise o acto o alcalde Abel Caballero solicitando a RAG este Día das Letras Galegas para Chano Piñeiro e para o audiovisual en galego, recoñecendo así o labor dun vigués que perseguiu o soño posible de facer cine na nosa lingua.

Como foi oportuno lembrar as relacións de Chano con Vigo, ao que chegou en 1979 coa súa compañeira sempre cómplice María Luz Montes Quireza para montar a botica e rebotica da rúa Torrecedeira, cidade da que ambos os dous axiña namoraron e fixeron partícipe dos seus proxectos. Secasí, foi en Vigo, co apoio da primeira corporación do alcalde Manuel Soto, onde foi presentada o 12 de marzo de 1982  Eu, o Tolo, unha longametraxe de temática surrealista (110’) filmada en Super 8 en 1978. Foi tamén en Vigo onde Chano e Mariluz fundaron a súa produtora Piñeiro S.A., despois Bubela S.L., e onde estrearon Mamasunción (1984), a mediametraxe (21’) en 35 mm, no centro Cultural da Caixa de Aforros de Vigo, dentro do ciclo «Identidades», no que se proxectaron outras curtas galegas, como O segredo de Daniel Domínguez e a Uxía Blanco. Sería, non o esquezamos, «Mamasunción», onde retrataba «unha avoa de todos nós», unha película decisiva e emblemática na traxectoria de Chano, mais tamén para a lingua galega, que se deu a coñecer nos festivais cinematográficos de boa parte do mundo, abrindo unha xanela, até entón inédita, para a nosa cultura.

Foi en Vigo, onde recibiu en 1985 o Premio da Crítica de Galicia, na modalidade de Ciencias e Artes da Representación, por Mamasunción, o primeiro recoñecemento para un realizador. Como foi en Vigo onde filmou Esperanza (1986), película sobre o alcoholismo producida polo Concello de Vigo, e onde localizou o plató de Sempre Sonxa e onde foi estreada o 25 de novembro de 1989 no cine Fraga, dentro do programa do festival «Cinegalicia», organizado polo concello de Vigo e a Xunta de Galicia. Un festival moi prometedor, no que se estrearon ademais outras dúas longas, Urxa de Carlos López Piñeiro e Continental de Xavier Villaverde, que magoadamente non tería continuidade cos gobernos de Manuel Fraga.

Como non podemos esquecer que no mes de xullo de 1994 Chano Piñeiro artellou e dirixiu un festival de cine no auditorio ao aire libre de Castrelos, que obtivo un éxito sen precedentes. Un gran espectáculo audiovisual para o que sabemos é o mellor anfiteatro popular posible no que Chano pretendía recuperar toda a maxia do cine en estado puro para grandes públicos. Emociona lembrar que antes da proxección de filmes clásicos como Cidadán Kane, ET, Memorias de África, El último emperador, Bailando con lobos, Cabaret, El bosque animado, Los santos inocentes ou a propia Mamasunción, presentaban as películas escritores como Carlos Casares, Víctor Freixanes ou Antón Reixa, ou que nun descanso recitaban poetas como Xela Arias ou María do Carmen Krukemberg. Unha marabilla que unía as duas paixóns creativas de Chano, o cine e a literatura, inicio do que el soñaba que fose o gran festival de cine que Vigo precisaba. Unha iniciativa que podería recuperarse actualizada e que probablemente concitaría o interese da mocidade viguesa actual. Aí queda a proposta.

Agarimo pola nosa cidade da oliveira que expresou nos artigos publicados en Faro de Vigo durante os anos 1992 e 1993, na sección Conversas co vento, recollidos nun libro homónimo, publicado por ABA edicións (1994), prologado por Ánxel Vence e ilustrado por Fernando Quesada. Un traballo literario moi valioso,  inserido na tradición que Cunqueiro acuñara no decano, na súa sección «El envés», no que expresou o seu amor a Vigo en pezas memorables como «Morte na rúa da Paz», no que con finísima ironía lamentaba a tala das súas vellas árbores, «un sangue que tiña forma de serrín».

A proposta de homenaxear a Chano Piñeiro coa celebración do Día das Letras Galegas non é tolería ninguna. Sería unha audacia da RAG que lle facilitaría conectar coas novas xeracións que probablemente descoñen a proeza deste caladiño cazador de nubes que foi Chano Piñeiro.

 

Onte 2014: Un 17 de maio para Chano Piñeiro

/en , , , , , /por

Resultou magnífica a homenaxe que rendemos onte no Club Faro de Vigo a Chano Piñeiro. Unímonos á iniciativa dos que solicitan que o cineasta e escritor sexa a figura homenaxeada o 17 de maio de 2020. Unha proposta que pode semellar unha tolería mais que supoñería o recoñecemento dun pioneiros do cinema galego ao tempo que do conxunto do sector audiovisual galego, hoxe a nosa industria cultural máis potente. Aventuro que escollendo a Chano Piñeiro o Día das Letras volvería escintilar nos ollos das novas xeracións coa perspectiva dun cinema e dunha literatura galegas que se proxectan no mundo.

Aquí se poden baixar en pdf as palabras que pronunciei no acto.

Onte 2007: Adolfo Domínguez presentou «Juan Griego» no Club Faro de Vigo

/en , , , , , , /por

Resultoume onte moi grato acompañar a Adolfo Domínguez na presentación no Club Faro de Vigo da súa novela Juan Griego (Defausta, 2018). Unha hora de conversa literaria sobre unha novela concibida como un poema épico de máis de setecentas páxinas, un auténtico everest literario para o goce e a reflexión dun lectorado esixente. Publicada hai décadas en castelán por Mondadori e en galego por Galaxia, tras unha reescrita e ampliación moi considerables, Domínguez ofrece agora unha novela formalmente aínda máis arriscada na que se mesturen xéneros e temáticas ben diversas, para afirmar con rotundidade a veracidade do relato científico como o propio do noso tempo. Creo que non esaxerou o poeta Luis García Montero cando a cualificou de «monumento literario» nin  Susana Pietro Mori, a editora de Defausta como a «oportunidade de ler un clásico antes que se convirta en clásico». Unha novela con vontade de pervivir. Interesante.

Onte 1973: Homenaxe a María Victoria Moreno no Club Faro de Vigo

/en , , , , , /por

Ben interesante foi a mesa redonda de onte no Club Faro de Vigo sobre María Victoria Moreno na que acompañamos a Xavier Senín e Isabel Soto, autores da biografía María Victoria Moreno. Sementadora de futuro (Xerais, 2018). Un serán literario no que todos os tres reivindicamos o recoñecemento do que non gozou en vida, a pesar de contar con moitos amigos, para esta cidadá e escritora galega que o foi por decisión consciente, reflexiva e persistente.

Xavier Senín fixo o retrato humano de María Victoria, debuxou súa traxectoria formativa dende o ensino primario en Segovia e Sepúlveda, pasando polo bacharelato no colexio da Sección Feminina en Barcelona, até os estudos de Filosofía Letras na Universidade de Madrid, onde Rafael Lapesa e Dámaso Alonso foron profesores marcantes para ela. Detívose Senín na estancia de María Victoria e a súa irmá Sara en Valdoviño en 1947, cando acompañaron á súa tía Conchita e o seu home, primeira experiencia galega que para elas foi «un territorio de liberdade». Salientou Xavier os primeiros días da súa chegada a Pontevedra en 1963 e o que supuxeron os dous anos como profesora en Lugo, onde coñeceu a Xesus Alonso Montero, tras aprobar as oposicións como profesora agregada de Lingua e Literatura Española, onde tivo como alumnos a Xesús Rábade Paredes e Darío Xohán Cabana, entre outros. Referiuse, tamén, ao seu compromiso como profesora de lingua galega, tanto na década de 1970 como no inicio do período autonómico, así como á experiencia da libraría Xuntanza, que fundou con outros nove socios en 1973, e a cronoloxía da súa obra literaria, fundamentlamente pero no só, infantil e xuvenil que foi publicando dende aquel mesmo ano.

Isabel Soto comezou lembrando que María Victoria Moreno era apenas a terceira das mulleres homenaxeada en 55 edicións do 17 de maio, o que é algo importante, mais tamén moi significativo. Seguiu Soto debullando o que para ela foron os seus dous compromisos como autora: «só escribo en galego, só escribo para nenos». Compromisos asumidos como escritora autófona e monolingüe que «comprendeu o carácter diglósico da situación sociolingüistica desta terra». «Como amante das linguas e coñecedora delas, aprendeu galego dende cero e fíxoo con naturalidade consultando dicionarios, que moito lle gustaban, e realizando lecturas literarias dos nosos clásicos. Axiña deu cursos de galego, preparou unha antoloxía de poetas novos e chegou a facer varios manuais de historia da literatura para o ensino medio».

Xaora, tras salientar este compromiso de María Victoria coa lingua galega, a cerna da intervención de Isabel Soto foi reflexionar sobre a súa obra literaria infantil e xuvenil na que estableceu dúas etapas. Unha primeira, na que desenvolveu unha obra infantil, formada polos títulos publicados na década dos setenta: «Crarisca e o luceiro« (1972), conto premiado no concurso de narracións infantís convocado pola agrupación cultural O Facho; Mar adiante (1973), a aventura dunha escola nun barco, e «O cataventos», premio do Facho en 1975, un conto de animais que admite a lectura dun conflito desencaeante de cambios, que sería publicado catro anos máis tarde no volume Contos pra nenos (Galaxia, 1979), xunto a textos de Paco Martín, Xoán Babarro e Eliseo Alonso, libro que será o primeiro en lingua galega que formará parte da Lista de Honra do IBBY. Primeiro ciclo que pecha coa publicación d’ A festa no faiado (1983).

A seguir, Isabel Soto sinalou que  en 1986 María Victoria Moreno abriu a segunda etapa da súa obra con Leonardo e os fontaneiros, a primeira das súas obras dirixidas a adolescentes, á que seguiría Anagnórise (1989), que a convertiu nunha das autoras máis lidas polo público mozo, «novela que constitúe un achegamento maxistral aos medos da mocidade, introducindo o tema das drogas, que desafía ao lectorado de calquera idade», e que remataría con Guedellas de seda e liño (1999). Rematou Soto recomendando a lectura de Diario da luz e a sombra (Xerais 2004), onde está todo o seu estilo, «resultando conmovedor para expresar o seu optimismo sensato».

Onte 1869: Falando de Casares no Club Faro de Vigo

/en , , , , , /por
R.Grobas. Club Faro

R.Grobas. Club Faro

Resultou moi interesante o retrato que de Carlos Casares perfilamos no serán de onte no Club Faro de Vigo. Moi lonxe dos ditirambos haxiográficos e tópicos tan ao uso nestes días do 17, Gustavo Adolfo Garrido, Iolanda Galanes e Hakam Casares foron capaces de ofrecer unha imaxe desmitificadora dun Casares moi próximo que entusiasmou aos asistentes.

O seu amigo Gustavo Garrido foi capaz de sintetizar a obra e vida de Casares en tres marcas e cinco presenzas decisivas. «As marcas da sinxeleza da forma da escrita, onde non hai atrancos para o lector; a vida como principal tema literario e a importancia da morte. As presenzas convertidas en encrucilladas foron, a primeira, coñecer a Risco en 1959; a segunda, a Piñeiro en 1962, no primeiro ano de universidade; a terceira, a Kristina Berg en 1971; a cuarta, a relación con Torrente nos anos oitenta en Baiona e a quinta, a escritura xornalística, que en 1992 pasou de ser esporádica a diaria, o que lle deu un coñecemento enorme, moi superior ao que acadaran até entón as edicións dos seus libros.»

A profesora Iolanda Galanes fixo o retrato literario de Casares, dende os seus inicios como poeta, compartindo a antoloxía publicada en La Habana en 1970 con outros poetas da súa xeración, pasando polo carácter innovador de calquera da sobras narrativas, até o feito de ser o primeiro escritor galego que contou con axente literaria, Mercedes Casasnovas, o que lle permitiu ser un autor traducido ao castelán, inglés, catalán, éuscaro, italiano, alemán, francés, bretón, ruso, ucraíno. «A obra de Casares non acabou, continúa sendo traducida e interesa, como demostra as publicación recentes de traducións de Ilustrísima ao francés e ao inglés», sinalou Galanes, antes de salientar a importancia da tarefa de Casares como «embaixador de todos nós».

Hakam Casares, o fillo maior de Carlos, contou a vida do seu pai en apenas un cuarto de hora de forma tan brillante como emocionante. Lembrou o primeiro contacto de Carlos co galego en 1941 cando na parroquia de Lamas, en Xinzo, gozou da experiencia da narración popular, o pasatempo principal da época. «O avó Pacó, mestre que lle deu a primeira instrución, era tamén un gran narrador. En cada unha das súas intervencións pretendía facer un relato, o que se convertiu nunha tradición familiar». «Logo marchou ao seminario de Ourense, onde entra en contacto coa cultura, alí había unha biblioteca, moitas cousas para aprender, tanto como lector como escritor. No seminario leu a súa primeira redacción, algo decisivo para el, a pesar de ser apenas un exercicio de clase, e ali fixo o seu primeiro periódico El Averno, cunha tirada dun só exemplar. Cansouse e regresou a Xinzo onde preparou por libre o acceso á Universidade. En Xinzo entrou en contacto co bibliotecario que chegou a deixarlle a chave da biblioteca.»

Seguiu Hakam relatando que en Compostela o seu pai comezou escribindo poesía, pero «pola influencia de Piñeiro abandonouna decontado, xa que consideraba estaba máis dotado para a narrativa». «Pouco despois coñeceu a Kristina. Foi todo unha casualidade. Ela era mariñeira e tiña a idea de dar unha volta ao mundo en barco de vela. Despois de abandonar a viaxe en Inglaterra, quería coller na Coruña outro barco sueco que a levase a América. Encontráronse nun tren de Ourense a Santiago, no que ela viña de Bilbao. O barco nunca apareceu. Casaron seis semanas despois. E a el mudoulle a forma de ver a vida. Suecia era un país aberto, tolerante, onde había igualdade e non había guerra desde hai catrocentos anos. Todo aquilo fíxolle ver a situación política de forma moi distinta.»

Hakam rematou o seu relato lembrando o paso fugar de Carlos pola política, de 1981 a 1985, «onde participou nalgúns consensos importantes como foron os da redacción da Lei de Normalización Lingüística e a creación do Consello da Cultura Galega. A el o que lle gustaba era escribir e tiña, ademais, uncompromiso grande coa editorial Galaxia.». «Lembro ao meu pai traballando todos os días. Daba a imaxe que lle gustaba a intranscedencia e o lecer, pero traballaba moito. Detrás da sinxeleza formal dos seus textos, había un gran traballo».

Onte 1670: Lembranza de Manuel María no Club Faro de Vigo

/en , , , , , , /por


Emotivo e desmitificador resultou o retrato que onte debuxamos no Club Faro de Vigo os participantes na mesa redonda “Manuel María: fanegas de corazón, alma de poeta” no que acompañamos a Saleta Goi, víuva do poeta homenaxeado este 17 de maio, Alberte Ansede, secretario da Fundación Manuel María de estudos galegos e ás escritoras e biógrafas do poeta Mercedes Queixas e Margarita Ledo.

Mercedes Queixas salientou que “Manuel María asumiu “unha ética de vida que transcende a escrita”. “Unha obra, a mais prolífica da literatura galega, cuxo universo nace coas raíces na Terra Chá, medra coa súa formación clásica e multiplícase coa vocación da escrita empregando unha fala popular elevada a lingua literaria universal”. Queixas sinalou que Manuel María non quedou só na faceta literaria, non foi tampouco un mero espectador do seutempo xa que tamén foi libreiro, editor, xornalista, dinamizador cultural, mestre e político”. “Coa súa polivalencia de temas, estilos e destinarios, coa súa escrita contra a morte do individuo e tamén do colectivo, como voz dos silentes e dos expropiados, conseguiu que o país habitase na súa obra”, rematou a autora de Labrego con algo de poeta. Biografía de Manuel María.

Margarita Ledo comezou lembrando o seu primeiro encontro con Manuel María e Saleta Goi en Monforte, no ano 1970, cando ela estudante de primeiro de xornalismo en Barcelona. “Agasalloume cun exemplar de Versos para un país de minifudios editado en Buenos Aires por edicións Nós”. Emocionouse Margarita cando confesou que despois lle enviara a súa primeira carta escrita en galego “porque ía conducida a el”, “grazas a Manuel fun tomando conciencia de que a lingua é unha pegada de clase que emerxe”. Reivindicou a académica ao Manuel María xornalista, autor de 1.400 artigos, “froito da súa tema divulgadora e da súa convicción de que cómpre escribir sobre aquilo que se experimenta cos pés, construíndo unha ollada singular do mundo”.

Alberte Ansede abordou “a viaxe interior do último Manuel María”, unha análise da obra poética publicada a partir de 1981, cando aparece Poemas de labarada estremecida, mediatizado por un tempo no que Manuel asiste á desfeita do mundo do campo e da propia lingua. “A obra de Manuel María incorpora unha grande desazón, consciente de que coa Democracia os tempos non son chegados nin para a lingua nin para o país”. “Manuel María inicia un proceso de introspección, de viaxe interior no que salienta o amor pola vida como unha forma de amor polo país”. Na súa análise Ansede salientou que o chairego foi “un dos mellores poetas amorosos da literatura galega do século XX”, “é moi difícil atopar unha combinación tan eficaz de sinxeleza lingüística e xenialidade expresiva”. “Poeta requintado, esteticista, universal rompe cos tópicos do poeta rural e panfletario. Mnauel María ensaiou todos os camiños poéticos”.

Por último, Saleta Goi agradeceu a resposta espectacular que o pobo galego está ofrecendo a Manuel María, “que sempre estivo acompañado de xente”. Tras unha fermosa intervención dende o público de Balbino Pérez Bellas, Saleta Goi aclarou a anécdota da famosa garrafa de caña de Manuel María, citada nunha canción do Zeca Afonso,

 

Onte 1537: «O último día de Terranova» en Vigo

/en , , , , , , , /por

Rivas_Patiño_18-12-2015

XG00215001O pintor Antón Patiño e o escritor Manuel Rivas conversaron onte no Club Faro de Vigo arredor d’ O último día de Terranova. Antón, fillo de Antón Patiño Regueira, o fundador de Librouro, lembrou a presenza do seu pai na oficina da libraría «onde estaban os libros marxistas e os libros en galego, que chegaban ás veces mollados, moi protexidos, que viñan nos sotos dos transatlánticos ingleses e chegaban á libraría por medio dos camareiros galegos destes barcos, conformando así unha rede perfectamente organizada de contrabando de libros galegos prohibidos durante os anos da ditadura. Así chegaron as edicións arxentina como As cruces de pedra na Galiza e Sempre en Galiza de Castelao ou Pensamento e sementeira.» Lembrou tamén Antón como o seu pai encargara «unha edición en formato peto de Sempre en Galiza, que se preparou a partir dunha redución da páxina orixinal, o que dificultaba moito a lectura, mais da que se venderon varios milleiros de exemplares en Librouro».

Antón Patiño comezara cualificando O último día de Terranova como «un libro aínda quente, con palabras latexantes, ao que cómpre achegarse como a un ser vivo, onde Rivas fusiona o seu fascinio pola literatura coa que mantén coa natureza no seu último libro de poemas A boca da terra». «O último día de Terranova mantén como fios condutores a fidelidade e a coherencia coa memoria, coma xa fixera n’ Os libros arden mal, un libro árbore co que esta novela mantén moita relación.» Patiño insistiu en que esta novela de Rivas era unha ponla ou unha raíz d’ Os libros arden mal, «unha aleación entre realidade e ficción, soño e realidade, un libro que se enche de libros, de auga, de medos, de sons e texturas». «A dictomía entre cultura e natureza non existe para Rivas, xa que na súa obra constitúen unha aleación máxica.» Rematou Patiño cualificando O último día de Terranova como «unha homenaxe aos libros como sers vivos, onde non falta o humor nin a simultaneidade vangardista, construída coma un palimpsesto, onde se fusionan a literatura e a vida».

Onte 1322: Filgueira por Filgueira

/en , , , , , , /por

club-faro_11_05-2015

Da mesa redonda de onte no Club Faro de Vigo sobre Filgueira Valverde quedei co excelente retrato humano que Fernando Filgueira Iglesias fixo do seu pai. Fernando comezou atribuíndo a precocidade do seu pai á fortuna de ser alumno de Losada Diéguez, Castelao e contar cunha serie de «mestres gratuítos», entre os que citou a Iglesias Vilarelle, Sánchez Cantón e a Casto Sampedro. Sinalou que foi decisivo para el atopar en Lugo a Teresa Iglesias Escariz, «unha muller cortiza, que o fixo aboiar ao longo de toda a súa vida.» Con moito retranca relatou que Filgueira Valverde era un traballador incansable para quen «descansar non era folgar senón cambiar de actividade.» «No seu estudio tiña tres mesas polas que rotaba, unha para o seu traballo principal, outra para a correspondencia e outra para outros traballos, dicía que así descansaba».

Fernando  descubriu despois algunhas cousas sobre Filgueira Valverde que me pareceron significativas. «Tiña unha gran capacidade de lectura rápida e unha memoria prodixiosa que conservou ata o final.» «Os seus dous leitmotiv foron Pontevedra e Galicia.» «Serviu a Pontevedra o mellor que puido. Penso que o tempo dedicado á política local activa, restoulle moita credibilidade galeguista, ao ser interpretado por algúns como unha traizón e por outros como un labor de “quinta columnista” para manter o lume sagrado das ideas.» Fernando recoñeceu que o seu pai nunca fora deportista, «mais apostou polo deporte escolar como forma educación.» Como tampouco foi bo cantor, mais «potenciou o coro e a música no instituto sendo director.» Rematou Filgueira o seu retrato de Filgueira confesando que «nunca lle escoitara falar mal de ninguén. O meu pai foi un mestre na vida, na virtude e na ciencia.»