Este ano 2012, que agardamos sexa ventureiro e sereno, será o do poeta Celso Emilio Ferreiro. Celebraremos o centenario do seu nacemento, o 4 de xaneiro 1912 en Celanova, e o cincuentenario da publicación na colección Salnés da editorial Galaxia da primeira edición de Longa noite de pedra, o seu poemario esencial e libro insignia da memoria cívica e literaria de varias xeracións. O poeta que reclamou “voz e voto”, o grande poeta político e social da Galicia contemporánea, o poeta galego do século XX, probablemente, máis querido e popular volverá ser lembrado e apupado en Galicia e fóra dela.
O primeiro obxectivo da celebración de ambas as dúas efemérides debe ser ampliar a divulgación e o estudo da obra ferreiriana. Tras a reedición anotada de case todos os seus libros en lingua galega dentro da Biblioteca das Letras Galegas de Xerais, de varias antoloxías ilustradas dedicadas ao público infantil e das novas edicións en Xerais da súa obra poética e narrativa en galego completas, así como parte da xornalística, aquela que inclúe os artigos publicados na sección “La jaula de los pájaros raros”, recuperada no volume titulado Semblanzas, crónicas e artigos, ao longo deste 2012 publicaranse os seus textos literarios no xornal ABC e unha edición bilingüe galego e castelá de Longa noite de pedra por parte de Auga edicións. No entanto, será a agardada publicación da monumental biografía literaria do poeta, que está preparando Ramón Nicolás, tras unha minuciosa consulta dos arquivos familiares, a que probablemente desvele aspectos até agora privados do autor de O soño sulagado. A descuberta recente por parte de Nicolás de dous poemas inéditos en libro, “Mozo” (un texto que data nos anos 60) e “O atraco” (publicado na revista “Correo de Galicia” de Buenos Aires en 1969), adianta algunhas das novidades que coñeceremos dun autor insuficientemente estudado do que faltan aínda por descubrir cuestións relevantes na súa actividade política ou no seu traballo como editor e promotor cultural.
Unha ferramenta esencial para a popularización da figura de Ferreiro no centenario será a nova páxina web na que por vez primeira se presenta cos recursos hipertextuais (arquivo fotográfico e fonoteca incluídos) a súa traxectoria biográfica e cronoloxía literaria. Un recurso didáctico moi valioso para achegarse a unha figura sempre moi valorada no eido educativo, que contará, ademais, cunha exposición multimedia que percorrerá centros escolares e bibliotecas e coa fermosa iniciativa didáctica “Cen anos, cen poemas en Celanova”, apoiada pola asociación de comerciantes da súa vila natal. Os concertos que se están preparando axudarán a poñer en valor os textos dun autor presente en máis de trescentas cancións, traducidas a máis de vinte linguas e musicadas por autores das máis diversas procedencias e estéticas. Non se pode esquecer que Ferreiro –o letrista máis prolífico da música de noso– continúa presente na conciencia da sociedade actual por medio dos ritmos rap de Dios ke te crew, como noutrora o fixera da man de Voces Ceibes, Benedicto, Bibiano, Fuxan os Ventos, Pucho Boedo, Luís Emilio Batallán, Amacio Prada, Jei Noguerol, Xocaloma, Aquenlla, Astarot, Pilocha ou Suso Vaamonde, entre outros.
Coa maior parte da obra traducida ao castelán, a celebración do centenario debería contribuír a proxección internacional de Celso Emilio. O goberno da municipalidade de Caracas aprobou colocar unha placa co texto “El poeta que sintió a súa pueblo” na Cuarta transversal, a rúa onde Ferreiro viviu os sete anos da súa estancia en Venezuela. A publicación da edición en inglés de Longa noite de pedra, traducida por Jonathan Dunne, coincidindo no mes de agosto cos actos de celebracion en Vigo do cincuentenario da publicación deste poemario, suporá outro pequeño milagre nesa difícil estratexia de visibilizar a literatura galega no mundo.
Con todo, presinto que o máis importante deste centenario será volver a comprobar a actualidade dos poemas de Celso Emilio Ferreiro. Mergullada nas incertezas tremendas desta crise do capitalismo financeiro, sometida a retallazos dolorosos que amplían inxustamente as desigualdades, a cidadanía galega do século XXI precisa enxergar luces. Aí reside unha das funcións desa poesía necesaria, a que alenta na loita contra a inxustiza, o paro, a emigración, a guerra, a destrución da natureza ou a defender o tesouro da lingua de todos, temas fulcrais na obra deste noso poeta clásico, indignado e rebelde. Coma a de Rosalía, coma a de Curros ou a de Pondal, a de Ferreiro é a voz perenne do escritor nacional. Sei que neste seu centenario, a súa voz afouta continuará poñendo o dedo na chaga, investigando no coñecemento da verdade do seu tempo, do noso tempo.
