Listado de la etiqueta: carlos_blanco

Xela Arias, editora pioneira

Agradezo a Manuel Xestoso o convite a participar cun texto sobre Xela Arias editora no excelente monográfico de Sermos Galiza:

No segundo parágrafo de Non te amola! (Galaxia 2021), texto no que dende a voz dunha rapaza de nove anos rememora os días de infancia, Xela Arias lembra que «na [súa] casa os estantes rozan os teitos do cuarto, e non teñen máis ca libros». Referencia que páxinas máis adiante repite como a súa responsabilidade de «meter libros e libros en caixas» no primeiro dos traslados de domicilio da súa familia. Confesións de quen sabe pertence a unha estirpe lectora dende o berce viviu entre libros, moitos deles libros en galego, nos que leu dende os catro anos e entre os que agromou o seu celme literario.

Foi Xela Arias unha rara avis da nosa xeración de galeguistas neofalantes dende a adolescencia, xa que ela mamou o galego como lingua familiar en Ortoá, na granxa escola de Barreiros, herdanza idiomática dos Castaño de Mouzós e dos Arias da Vilerma; sendo con toda naturalidade a súa lingua primeira, que aos seis anos xa dominaba, tamén como a castelá, por escrito. Historia lingüística da que con toda a fachenda deu conta o seu pai Valentín no artigo «Xeliña fala galego» publicado no libro das festas de San Xoán de Sarria de 1968. Unha valiosa declaración a prol da educación plurilingüe en pleno tardofranquismo que non perdeu actualidade tanto pola afirmación da «lingua como o meirande logro colectivo dun pobo» como pola utilidade dunha educación lingüística onde o galego como lingua primeira facilita tanto adquirir outras linguas como poder entenderse [daquela] con «máis de cen millóns de portugueses e brasileiros», xa que, salienta Valentín, «entre portugueses e galegos non hai cuestión por mor da lingua».

Competencia galegofalante que Xela Arias non perdeu nin agochou a súa chegada aos sete anos a aquel Vigo de fronteira que comezaba a despregarse de forma desordenada sobre o Val do Fragoso. Unha cidade da que Xela xa se manifestaba orgullosa nun texto manuscrito en galego de carácter escolar, «O meu pobo», cando aos nove era alumna da Escola Graduada de Sárdoma onde cursou a vella Primaria e a segunda etapa da EXB. Lectura e escrita en galego que xa nunca abandonaría, tanto polo acceso na biblioteca familiar aos primeiros libros infantís en galego, dos publicados por Galaxia, como A galiña azul (1968) de Carlos Casares, que cita en Non te amola!, ou dos publicados polo poeta Manuel María, bo amigo da familia, como Os soños na gaiola (1968, Cartonaxes Anni), que ela e o seu irmán Xoán ilustran para o autor, tamén un dos seus libros de poemas preferidos, ou Barriga Verde (1968, Castrelos) que o de Outeiro de Rei dedicará aos Arias Castaño.

Actividade preliteraria de Xela Arias que a levará a asinar o conto «A pobreza e a negrura da aldea» (1 de decembro de 1972), que permanece inédito, e a presentar o conto titulado «A fraga dos paxaros faladores e a fraga leopardicia» ao VI Concurso O Facho, resultando gañador o 17 de maio de 1973, texto que no mes de xullo acompañado dunha entrevista con ela será publicado no Boletín da Asociación Cultural de Vigo. Primeira publicación e recoñecemento literario que lle abrirá ás páxinas de Faro de Vigo, onde entrevistada por J. Hortigüela expresa con apenas once anos unha conciencia lingüística precoz e un compromiso xa inquebrantable coa escrita en lingua galega.

Aqueles anos como estudante, primeiro de EXB no Colexio Público de Moledo-Sárdoma, despois de BUP no Instituto mixto do Calvario, coincidirán co traballo do seu pai como xerente da editorial Galaxia (1975-1978), o que incrementará o seu coñecemento do mundo do libro galego e o coñecemento de figuras referenciais deste ámbito, singularmente a de don Paco Fernández del Riego, «un vello afable cabelo cano», a quen respectará ao longo de toda a súa vida, mesmo convidándoo a participar na presentación do seu derradeiro libro, Intempériome (2003), e dedicándolle o poema «Na retina, desde nena» (2002), e a de Xulián Maure, daquela responsable comercial de Grupo Anaya en Galicia, quen anos despois a convidaría a incorporarse ao primeiro cadro de traballo de Edicións Xerais de Galicia.

Anos de adolescencia nos que Xela Arias vivirá experiencias editoriais marcantes como a de axudar ao seu pai, xunto ao seu irmán Xoán, no traslado en 1976 dos libros da biblioteca persoal de Otero Pedrayo doados á Galaxia dende o piso de don Ramón na rúa da Paz de Ourense aos locais vigueses da Fundación Penzol. Como o foron tamén para ela a participación nas excursións organizadas pola Asociación Cultural de Vigo, citadas nas páxinas de Non te amola!, como a visita as ruínas de Caaveiro, recordadas tamén como inesquecibles experiencias construtoras do galeguismo por Xosé Luís Méndez Ferrín, un dos seus membros, cando en 1987 saudaba a publicación de Denuncia do equilibrio (Xerais 1986), o seu primeiro libro de poemas.

Con semellante equipaxe de experiencias editoriais e galeguistas e tras decidir abandonar o instituto onde iniciara COU chegou Xela Arias ás dependencias viguesas de Edicións Xerais de Galicia no mes de outubro de 1980. Incorporouse como oficinista ao equipo que dirixía Xulián Maure e do que formaban parte Roberto Pérez Pardo, Manuel Méndez Batán e o deseñador e ilustrador Xosé Guillermo, co que axiña amigaría, como lembraría no poema «Epístola. Biografía», que en 1993 lle dedicaría ao mestre artenauta e creador da «Fundición Nautilus». Un reducido cadro de profesionais, ao que se incorporarían despois Carlos Blanco, Luís Mariño, Siro Iglesias, Xosé Manuel García Crego e Celia Torres, que asumía o proxecto de xestionar unha nova editora en lingua galega con criterios estritamente profesionais, superadores do voluntarismo que, coa honrosa excepción das Ediciós Castrelos de don Xosé María Álvarez Blázquez, caracterizaba entón ao sector. Unha editora, Xerais, que aberto o recoñecemento institucional do galego no proceso preautonómico pretendía dar resposta ás demandas de materiais didácticos para o ensino da lingua galega e para a súa utilización como lingua vehicular como tamén, en palabras do seu primeiro director, a ofrecer un catálogo onde «todo galego tivese a posibilidade de ser culto na súa propia lingua» e contribuíse a «colaborar para que a produción da cultura galega non estivese presidida nin polo narcisismo ilustrado, nin polos intereses partidarios».

Naquela primeira Xerais que en apenas dous anos de actividade cun catálogo de medio cento de títulos comezou a liderar a produción editorial en galego, tanto educativa como de fondo xeral, Xela Arias axiña pasou da recepción a ocuparse da edición de mesa (preparación e corrección ortográfica e ortotipográfica) dos textos literarios de coleccións como Ventobranco (poesía), Monte e Fontes (narrativa, viaxe e divulgación), Grandes Mestres, Extramuros e con especial interese da colección Xabarín, a primeira de traducións para o galego de clásicos da literatura xuvenil. Tarefas editoriais que Xela Arias compartía coa relación con autores e tradutores (nun entorno literario e editorial entón moi masculinizado), así como representando á editora nalgúns actos de presentación de novidades ou nos debates arredor de cuestións educativas e literarias que convocaba Xerais revolucionando a comunicación editorial.

Ao longo dunha década como editora (até setembro de 1990), que coincide tamén cos anos de entusiasmo da movida viguesa, xeralmente en horario nocturno, e do inicio do seu activismo literario e cultural, Xela Arias forxouse como editora de mesa de formación autodidacta, mantendo unha alta responsabilidade con respecto á calidade da lingua dos textos, sendo as súas interpretacións moi relevantes no proceso de fixación da norma ortográfica de 1983 cos criterios que existían no momento. Obsesionada pola mellora do coñecemento léxico e respectuosa cos criterios do Instituto da Lingua Galega, cando non existían tampouco dicionarios normativos, o Xerais é de 1986, Xela Arias procuraba na edición dos textos alleos idéntica fidelidade e rigor que imprimía cando retorcía e destilaba as frases das súas traducións ou dos seus poemas. Aquela rapaza que comezou metendo libros nas caixas convertérase nunha das pioneiras da edición galega, inventando en Galicia o noble oficio de editora do que fomos continuadores.

Fotos Arquivo de Xerais

(1984): Xela Arias con Xosé Guillermo e Siro Iglesias;

(1989): Xela Arias con Celia Torres e Xosé García Crego [instalacións de Xerais, foto Vilar Cardona].

(1989): Xela Arias [instalacións de Xerais, foto Vilar Cardona].

Xela Arias editora

No fanzine Xela Arias. Poeta nas marxes, editado por O Arquivo das Trasnas, publiquei o traballo titulado «Xela Arias editora». Queda aquí para o arquivo do blog coa gratitude a Daniel Chapela e Beatriz Pereira, promotores da publicación:

O 27 de marzo de 1981 inauguráronse os locais de Edicións Xerais de Galicia na rúa viguesa de Doutor Marañón 10. Nun acto que reuniu a un cento de persoas, o director da editorial, Xulián Maure expresou os obxectivos marcados para esta nova empresa cultural galega: primeiro, «que todo galego teña a posibilidade de ser culto na súa propia lingua», con ese obxectivo se abría a colección de peto «Montes e Fontes» na que tiña cabida a narrativa, o ensaio, ou as guías de viaxe; segundo, «abrir Galicia a todas as culturas», polo que se traducirían para o galego importantes obras feitas no estranxeiro; terceiro, «poder exportar as mellores producións culturais da nosa terra»; cuarto, «colaborar para que a produción da cultura galega non estea presidida nin polo narcisismo ilustrado, nin polos intereses partidarios», pulando pola presenza no catálogo de autores colectivos e colaboracións. Rematou Maure a súa intervención expresando o seu máis íntimo anceio: «soño con chegar ao século XXI xubilado, gozando cuns medios de comunicación social feitos dunha maneira libertaria polas xeracións que hoxe comezan a leren a cultura que se lle vai dando a través de Edicións Xerais de Galicia».

Coñecemos aquelas palabras con tanta precisión polas notas manuscritas que aquel serán de venres tomou Xela Arias, daquela oficinista da editora de dezanove anos, que no pasado mes de outubro entrara a formar parte do cadro de persoal inicial xunto a Roberto Pérez Pardo, o director comercial, e Manuel Méndez Batán, relacións públicas. Un equipo ao que coa inauguración da sede da editora se incorporaría Carlos Blanco, como xerente, Xosé Guillermo, como ilustrador, e antes de finais de ano, Luís Mariño Pampín, como director editorial.

Naquel segundo ano de actividade (1981), Xerais publicaría 27 novidades, consolidando un catálogo de 39 títulos, cifras nada desprezables para aquela altura para un sector do libro en galego que acadou as 168 referencias no ISBN. Ademais da publicación dos cinco primeiros títulos para o ensino do galego na EXB, a editora xeralista viguesa iniciaba a colección «Grandes Mestres», coa edición completa d’ Os eidos de Uxío Novoneyra, cando se cumprían os vinte e cinco anos da primeira edición; Historias que ningúen cre de Anxel Fole e a Obra literaria de Fermín Bouza Brey. Outras novidades dese ano foron a edición facsímile en dous volumes das Cantigas de Santa María, editadas por Walter Mettman e prologadas por Ramón Lorenzo e Terra, mar e xentes, unha antoloxía da obra de José Suárez, até entón o máis universal fotógrafo de Galicia.

No ano seguinte, 1982, a oferta de Xerais ampliouse ás 38 novidades, abríndose ao mundo infantil coa colección Arroás de álbum ilustrando, ademais de ampliarse a actividade de promoción a todo o país. Foi o momento no que Xulián Maure propúxolle a Xela Arias que se integrase no departamento editorial, dirixido por Luís Mariño, comezando a desenvolver tarefas de revisión e corrección de textos e participando na organización de actos. Foi entón cando Xerais organizou os seus primeiros debates literarios: «A literatura infantil en galego», «A narrativa galega», «A escritora galega onte e hoxe», todos en Santiago; «Modelos culturais e narrativa galega», en Lugo; «Narrativa galega e lingua», na Coruña; así como recitais poéticos en colaboración co Concello de Redondela e coloquios, «Fole e o seu mundo», no Instituto Feminino de Lugo; «Viaxar por Galicia» no Ateneo de Pontevedra e «O cómic galego» en Noia. Xela Arias participou naquel equipo editorial que introduciu tamén outra innovación no sector editorial galego: a realización dos primeiros carteis de promoción dos seus autores, coincidindo co lanzamento de Amor de Artur de Xosé L. Méndez Ferrín e dos premios recibidos por Alfredo Conde polas súas novelas, Breixo e Memoria de Noa. Responsabilidades editoriais que con vinte anos feitos coinciden coa publicación da súa primeira páxina poética n’ A Nosa Terra (26-02-1982), ilustrada por Xosé Guillermo, daquela deseñador e responsable da maioría das cubertas de Xerais, así como do primeiro poema na revista Dorna, «Vin… unha árbore» e da súa primeira participación nun recital poético nun acto contra a entrada de España na OTAN.

No ano 1983, cando a editora acada os cen primeiros títulos do seu catálogo, prodúcese a primeira mudanza na dirección xeral da editora, pasando a ocupala Luís Mariño. Ao final do ano amplíase o cadro de persoal coa incorporación de Xosé García Crego, Siro Iglesias Izquierdo e Celia Torres Bouzas, que con Xela Arias conformarán un equipo que darían continuidade e identidade á editora durante estas case catro décadas. Xela comezará a representar á editorial como sucedeu o 20 de xuño de 1983 cando no salón de sesións de Casa do Concello de Lugo participou na presentación da colección Xabarín da que xa se ocupaba.

Coa dirección de Luis Mariño, renovouse por vez primeira o catálogo, creáronse as coleccións «Xerais Narrativa» e «Xerais Universitaria», das que se ocupou Xela como editora de mesa, creouse o Premio Xerais de novela (1984) e despois, o Premio Merlín de literatura infantil e xuvenil (1986), así como a edición dun Boletín de Novidades (1984) e un catálogo anual (1985). Proxectos nos que participou, así como co pulo que foron collendo as coleccións infantís, nas que comezou a participar tamén como tradutora, como foron os casos d’ O Gato Gaidado e a Andoriña Señá. Unha historia de Amor (1986), obra da que xestionou a cesión de dereitos por parte do propio Jorge Amado, Amor de perdición (1986) de Camilo Castelo Branco ou O bosque animado (1987) de Wenceslao Fernández Flórez, ambas as dúas publicadas en Xabarín, colección á que xa na década de 1990 incorporará dous dos seus grandes títulos como tradutora, O derradeiro dos mohicanos (1993) de Fenimore Cooper, polo que recibiría o Premio Ramón Cabanillas, e Drácula (1999) de Bram Stoker.

Coa nova remuda na dirección xeral de Xerais e a incorporación a esta responsabilidade de Víctor F. Freixanes, Xela Arias implicarase como editora na creación das coleccións «Grandes do Noso Tempo», «Biblioteca das Letras Galegas» e «Xerais Crónica», responsabilizándose da edición de mesa, do encargo de traducións, edicións e introducións. Momento (1989) no que muda tamén o deseño editorial da editora –até entón externalizado no estudio Revisión (Pepe Barro, Xosé Díaz), que se ocupara da homoxeinización da imaxe da marca– coa incorporación de Miguel Vigo, que se ocupará do deseño de Tigres coma Cabalos (1990), libro de poemas de Xela Arias e fotografías de Xulio Gil. Edición moi coidada, como a da exposición itinerante que a acompañou, que practicamente coincidiu co abandono de Xela Arias do cadro de persoal (30-09-1990) para retomar, primeiro, os estudos de COU a distancia, e despois iniciar (1991) na Universidade de Vigo a licenciatura de Filoloxía Hispánica que remataría en 1996. Estudos que compartiu cos seus traballos de tradución e edición externa das coleccións Universitaria e Biblioteca das Letras Galegas de Xerais, o que axudou sendo eu mesmo director editorial a manter o vínculo semanal de traballo con ela. Conversa profesional da que saíron numerosas e moi valiosas propostas de tradución como algunhas publicacións avaladas polo seu criterio como lectora.

Editora de mesa meticulosa de formación autodidacta, Xela Arias mantivo un alta responsabilidade con respecto á lingua, sendo as súas interpretacións moi relevantes no proceso de fixación da norma de 1983 cos criterios que existían no momento. Como facía coas súas traducións e libros de poemas, Xela procuraba na edición dos textos alleos a fidelidade co orixinal, mais tamén o rigor léxico, sintáctico e ortotipográfico.

A forza dos públicos

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío dos éxitos recentes de produtos culturais galegos e da celebración de Culturgal 2014, reflexiono sobre a importancia dos públicos na industria cultural galega.

Do 23 ao 25 de novembro de 1989, tres noites de estrea no desaparecido cine Fraga mudaron a historia do cine galego e marcaron un fito na cultura e lingua galegas. Foron as de “Sempre Xonxa”, a película do admirado Chano Piñeiro, protagonizada por Uxía Blanco, “Continental” de Xavier Villaverde e “Urxa” de Carlos López Piñeiro. Tres longametraxes que iniciaban a fantasía de contar cunha industria cinematográfica propia, proxecto polo que apostou economicamente a Xunta de Galicia entón presidida por Fernando González Laxe e da que era conselleiro de Cultura Alfredo Conde. Dende aquelas estreas gloriosas que encheron a platea do Fraga producíronse en Galicia 160 longametraxes, sendo o período do máximo fulgor o primeiro lustro, no que se chegaron a estrear case trinta películas, como repasa a exposición “Cinegalicia25”, inaugurada hai poucos días no terceiro andar do Museo Centro Gaiás da Cidade da Cultura.

PRESENTACIÓN DE "A ESMORGA" EN EL FESTIVAL DE CINE DE OURENSENun contexto moi diferente, mais con idéntico entusiasmo do público, produciuse a semana pasada a estrea comercial da nova película de Ignacio Vilar, “A esmorga”, que adapta o clásico homónimo de Eduardo Blanco Amor. Un éxito rotundo de público para unha película en galego, producida ao cen por cen no país, capaz de convocar (e emocionar) na primeira fin de semana a dez mil persoas nas diferentes salas galegas, o que supuxo fose a segunda con maior recadación media por copia en toda España. Éxito do que goza tamén “Costa da Morte”, a película documental de Lois Patiño, que durante o último ano leva participado en máis de setenta festivais nos cinco continentes, recibindo unha interminable relación de premios, iniciada no Festival de Locarno, e consolidando o fenómeno artístico do “Novo cinema galego”, termo utilizado por revistas como “Cahiers du Cinéma” para referirse á xeración de cineastas á que pertencen Xurxo Chirro, Oliver Laxe, Eloy Enciso, Xacio Baños, Peque Varela, Marcos Nine, Ángel Santos, entre outros.

Mais o do cinema non é o único caso de éxito da produción cultural galega actual. O grupo Chévere obtivo esta semana o premio nacional de teatro, o máximo galardón do Ministerio de Cultura, recoñecendo así a súa traxectoria na que ofreceron unha proposta artística potente de creación colaborativa, innovadora e crítica, na que tanto os seus espectáculos na sala Nasa como os máis recentes en distribución, como “Citizen” ou “Eurozone” (que o venres agotou as entradas no Auditorio do concello de Vigo), sempre contaron co apoio do público. O mesmo sucede coas funcións doutras compañías teatrais galegas como Voadora ou Abapalabra creacións escénicas, a promotora da celebradísima “As do peixe”, ou dos monólogos de Cándido Pazo, Celso Sanmartín e Carlos Blanco, acompañado por Luís Davila, o creador do Bichero de “Faro”, debuxando en directo, que triunfan por Galicia adiante. Outrosí sucede nas presentacións das últimas novidades literarias, como as de Fina Casalderrey, Ledicia Costas, María Reimóndez, Suso de Toro, Diego Ameixeiras, Francisco Castro ou Pedro Feijóo, que convocan o interese de centos de persoas, ou os concertos de música infantil de Magín Blanco, Paco Nogueiras, María Fumaça ou Mamá Cabra, esoutro fenómeno creativo no que a industria cultural galega abre novos vieiros. Sen esquecer a potencialidade da creación de produtos dixitais como “creAPPcuentos”, unha aplicación para android e ios que permite aos pequenos a creación de contos e historias de forma intuitiva, desenvolvida por unha empresa tecnolóxica viguesa e recoñecida internacionalmente. Nin por suposto a vizosa diversidade da actual produción musical galega, que nas últimas décadas abriu públicos máis alá da música tradicional, con propostas recentes tan interesantes como as do Taller Atlántico Contemporáneo, Germán Díaz, Caxade, Guadi Galego ou a dos compositores Fernando Buíde e Juan Eiras…

Espectáculos, artistas e produtos que por ventura contan co apoio dos seus públicos (nuns casos máis amplos ca noutros) nun tempo moi adverso no que, a pesar da importancia económica e o elevado nivel de emprego do sector cultural, practicamente se derrubaron as políticas públicas de apoio á creación e difusión desenvolvidas ao longo do período autonómico. Neste entorno de ruína das políticas públicas e de tránsito entre os soportes da distribución dos contidos, o futuro da industria cultural galega xógase na súa capacidade en gañar espazos de visibilidade e prestixio e na de fidelizar de forma corresponsable aos seus públicos. Eis a importancia de eventos potentes como Culturgal, a feira das industrias culturais, que se celebrará nesta fin de semana no Pazo da Cultura de Pontevedra, onde se atoparan creadores, produtores, distribuidores e os públicos diversos da nosa industria cultural.

Onte 428: O futuro da libraría

Quedamos satisfeitos do desenvolvemento do simposio sobre o futuro da libraría. Dúas conferencias, un debate e dous paneis de experiencias abordaron dende diversos enfoques a actual situación crítica da libraría e do conxunto do sector do libro e da lectura. Tras un debate moi rico en matices, quedeime con dúas conclusións moi relevantes. A primeira, a necesidade de deseñar neste período de tránsito, que tamén debería ser aproveitado como de oportunidade, un desenvolvemento estratéxico para o conxunto do sector do libro, onde participen os subsectores da edición, distribución e libraría. A reinvención do modelo de negocio e a creación dun novo modelo de relación coas administracións públicas deberían constituír os eixos deste novo programa. Segunda, a necesidade de afortalar neste período de mudanza da industria do libro o seu tecido sectorial e intersectorial, na perspectiva de constituír un único gremio profesional, o gremio do libro, no que se integrasen editores, distribuídores e libreiros.

No acto de inauguración do Simposio, Anxo Lorenzo, Secretario Xeral de Cultura, ofreceu a súa dispoñibilidade para chegar a solucións consensuadas co conxunto do sector do libro e da lectura, solicitando reflexión sobre o que debe ser o futuro das feiras do libro de Galicia, «que queremos se convertan nunha festa para o libro galego e para posicionar o libro no mercado». Pola súa banda, Pilar Rodríguez, presidenta da Federación de Libreiros de Galicia, identificou o futuro do libro co futuro da libraría, apelando á necesidade de formación do sector libreiro.

A memorable conferencia de apertura Manuel Gil foi un dos momentos máis intensos do simposio. Comezou Gil propoñendo que o sector abandonase a súa autocompracencia e recoñecese que dende 2005, antes da chegada da crise e das políticas de austeridade, o libro decrece, perdeu un volume canto menos do 18 %. Mais este ano 2011 pode caer entre un 20 e un 25 %, perda que será compensada pola internacionalización das súas redes comerciais. Cifras que amosan que o sector do libro está en decadencia, «somos unha industria en reconversión, que precisa un decrecemento ordenado do sector». Gil atribuíu esta crise a perda de valor que o libro está tendo para o consumidor final, como a sobreprodución (91.000 títulos comerciais anuais), un fenómeno que «converte a edición en casino», xa que as canles son incapaces de levar todo ao mercado. Tamén citou o tsunami editorial xerado pola autopublicación dixital, que aínda que non supón negocio capta a atención. Gil presentou, despois, unha visión desoladora das librarías españolas, cuxas ratios económicas as sitúan ao bordo da quebra. Criticou aos editores tanto pola sobreprodución, polo feito de que o 44 % das súas vendas non pasen pola canle libreira, como polo feito de convertir ás librarías, mesmo aás chamadas independentes, en franquicias dos grandes grupos. Gil apelou á responsabilidade do sector libreiro, que debe abandonar a súa opacidade, compartindo a información e fortalecendo o seu soporte gremial. Para o desenvolvemento dun plan de defensa da libraría, Gil propuxo tres liñas de traballo tomadas da edición francesa: a posibilidade de que os editores interveñan financeiramente sobre as librarías en crise; a creación de selos de calidade de librarías de referencia (como no caso francés «Lire») ou a creación de librarías por parte dos propios editores.

Na parte final da súa conferencia, Manuel Gil propuxo diversas liñas de traballo: a creación dunha mesa en defensa da libraría entre CEGAL e FGEE;  flexibilizar o prezo fixo, coa intención de xerar máis tráfico por impulso; estender o IVE do libro para o conxunto do sector cultural; promover un plan de dotación bibliotecaria desenvolto polas librarías culturais en funcionamento; pular por un novo plan de fomento do libro, sobre todo, entre a poboación máis nova; manter un selo de calidade e un acordo de boas prácticas cos editores; establecer unha nova distribución das porcentaxes de loxística e comercialización, que permita á libraría recuperar entre o 5 e o 7 %. No que atinxe a cuestión dixital, Manuel Gil foi pesimista. Estimou que o mercado actual do libro dixital en España está entre os 15 e os 17 millóns de euros, dos 86 % está en mans de tres empresas estadounidenses que empregan entornos pechados. Para el «semella que non hai espazos para as pequenas librarías, xa que en internet se premia a agregación de contidos».No entanto, para el a solución estaría na creación dunha plataforma dixital de editores e libreiros, que establecese algún tipo de compensación ás librarías de proximidade por medios dun algoritmo. Confesou que non cre nos prezos baixos no entorno dixital. Insistíu na necesidade de artellar un novo modelo de negocio dixital, así como a necesidade de que editores e libreiros promovesen unha liña educativa arredor da defensa da propiedade intelectual. Para Gil a crise retarda o principio de Arquímedes do sector editorial (cando emerxe o dixital, vai afundíndose o papel). Para rematar, Gil propuxo a refundación do sectores, creando un auténtico lobby do libro, formado por editores, distribuidores e libreiros. «Ou agrupámonos ou a situación levaronos por diante. Cómpre integrarse nunha única estrutura. Non hai solucións individuais. Confluír ou converxer pra sobrevivir», foron as súas últimas palabras.

No panel de experiencias sobre a utilización das redes sociais nas librarías, Damiá Gallardo presentou a experiencia como comunity manager da Librería Laie CCCB, Lois Rodríguez a de Redelibros e Carlos Airas a da Libraría Aira das Letras de Allariz.

Pechou as sesións da mañá Antón Pedreira, vicepresidente da Federación de Libreiros de Galicia, abordando o futuro das feiras do libro en Galicia. Pedreira realizou un percorrido pola súa historia ao longo de de catro décadas. Afirmou que contribuíron a comunicación e integración social arredor do libro, así como á formación dos libreiros participantes como a do desenvolvemento comercial do propio sector. Para Pedreira, as feiras comezaron a minguar hai unha década precisando na actualidade dunha «voltiña» para que recuperasen o seu pulo. Propuxo unha reflexión sobre tres modelos posibles de feiras: temáticas (como os salóns do libro galego), especializadas (como as de literatura infantil e xuvenil) e sectoriais (coa presenza de libreiros, distribuidores e editores). Anunciou a intención da nova xunta directiva da Federación de Libreiros de Galicia de introducir en 2013 unha serie de melloras relacionadas coa utilización de novos recursos (wifi, paneis dixitais, presenza en redes sociais, cafetaría…). Ademais, convidou ás editoras galegas a que volvesen participar como expositoras, así como convocou aos responsables da Asociación Galega de Editores e da Administración autonómica a participar nunha mesa para debater estas mudanzas.

Comezou a sesión da tarde cun panel de experiencias no que se presentaron diversos modelos de libraría. Enric Faura, distribuidor, responsable de Xarxa de Llibres e Edi.cat, analizou a situación actual do sector do libro, caracterizada por unha baixada de vendas do 20 % ao 25 % neste ano 2012, niveis de facturación de hai dez anos. Para Faura «o libro vese afectado pola crise económica, mais tamén hai indicios que hai indicios dun cambio de hábitos sociais, onde o libro ten unha valoración inferior a que tiña». Defendeu que «era necesario facerse máis visible como sector da libraría diante das administracións, mais sendo consciente que é imprescindible a profesionalización do sector».

Carlos Blanco presentou a experiencia das Librarías Nobel do Grupo Arnoia. Definíunas como «tendas comoditio onde se poden comprar libros e produtos complementarios (papelaría, prensa, xogos educativos, audiovisuais e artigos complementarios da lectura)». Afirmou que «somos comerciantes de libros, non libreiros», razón pola que «procuramos a xestión de stocks» facendo fincapé na rotación constante e no posicionamento do libro dentro da tenda.

Carlos Coira, responsable da Libraría Trama de Lugo, presentou o seu modelo de libraría cultural. Coira defendeu que «a libraría ten que converterse nunha auténtica rede social, onde hai sitio para eses libros que agardan ser atopados un día por un lector».

Juan Carlos Febrero, director da Casa del Libro de Vigo, presentou o seu modelo de cadea de libraría. Febrero insistíu na importancia de realización de moitas actividades culturais, como da oferta de libros dixitais cun lector propio. «O noso papel é darlle razóns á xente para que acuda á libraría, asumindo a importancia de participar nas redes sociais, xa que o 60 % das vendas veñen recomendadas dende internet».

A conferencia de peche do simposio de Marià Marín i Torné, secretario técnico do Gremi de Llibreters de Catalunya, foi interesantísima e moi novidosa. Comezou confensando que para el «o futuro da libraría será a corrección dos males presentes, das actuais ineficiencias». A clave da situación actual do sector do libro está en que se foi creando un novo tipo de lectura, unha modificación profunda do comportamento lector, ao tempo que vivimos unha devaluación e unha frivolización da cultura. «Entre nós ler non é unha necesidade vital, é un luxo. A lectura está mudando máis que os negocios editoriais, os editores e libreiros deberiamos estudar os informes PISA para comprobalo». A pesar de que o libro non está moda e do actual proceso dixital, afirmou a súa crenza na continuidade dun tecido industrial e cultural do libro, así como a súa convicción de que o proceso de dixitalización non é un fenómeno característico da edición, xa que xa afectou con anterioridade a todos os sectores da cultura. «A crise actual proporciónanos a vantaxe da ralentización do proceso, o que nos achega tempo para a reflexión. Se editores e libreiros non pensamos, con seguridade que nos imos esnafrar». Para Marín non hai un futuro da libraría desvencellado do futuro do conxunto do sector, razón pola que defendeu a creación dun so gremio do libro, que traballe cunha actitude proactiva na observación dos cambios que permita «unha reubicación permanente» do sector. «Todos os que reman a prol do libro deben traballar xuntos», «Non podemos actuar sós, senón gremial e sectorialmente», «Non existe o consumidor cultural dun único produto» foron algunhas das súas afirmacións. Rematou a súa intervención presentando os proxectos nos que traballa o Gremi de Llibreters, a creación dun posgrao de libro e libraría, da plataforma dixital Liberdrac e de Libredata.