Listado de la etiqueta: anxo_angueira

Onte 1305: Unha literatura europea

pena-e

Xosé Ramón Pena presentou onte o segundo volume da súa Historia da Literatura Galega pronunciando unha conferencia no Club Faro de Vigo sobre «Mitos e realidades arredor da literatura galega». Foi Xosé Luís Méndez Ferrín quen presentou ao autor de Como en Alxeria, cualificando como «o individuo mellor situado para facer unha historia da literatura galega, xa que coñece a lingua, coñece toda a nosa tradición literaria e como novelista que é sabe contar, facer un relato, o máis importante de todas as historias. Pena é un erudito sabio, competente, que sabe narrar capaz de de preparar unha historia ben enfocada e ben contada, que periodiza e analiza, tendo en conta os acontecementos políticos, ofrecendo como outros autores como Anxo Angueira unha nova visión da historia da literatura galega.»

Xosé Ramón Pena nunha lección moi brillante desmontou tres dos mitos construídos de forma prexuízosa arredor da literatura galega: «o de ser unha literatura local, doméstica ou apenas de resistencia», «o carácter de Galicia como país lírico orientado por unha forte sentimentalidade, onde non florece a prosa» e «a falta de continuidade da literatura galega que aparece e desaparece na historia». Para iso analizou tres episodios claves da literatura galega: o período alboral, onde se forxou a lírica e prosa medievais cuxo repertorio é recoñecido polos estudosos europeos; a construción da figura de Rosalía de Castro por parte de Manuel Murguía; e o papel de Manuel Antonio e a incorporación da nosa literatura á vangarda europea.

Pena demostrou a importancia da prosa medieval galega que xa dende o século XIII contou cos relatos da materia de Bretaña pouco despois do texto de Chrétien de Troyes sobre a orixe do Santo Grial, como da materia antiga (con textos como a Historia Troiana e a Crónica Troiana) ou a tradución de partes do Códice calixtino, recollida nesa xoia da nosa prosa do século XIII que é Os miragres de Santiago. A partir da anaálise de tres artigos de Manuel Murguía de 1857, Pena explicou a construción dun novo relato da literatura galega alicerzado sobre a figura de Rosalía de Castro e a falsidade que supoñía afirmar que a literatura galega non tivera continuidade dende o período medieval. «A expresión “Séculos escuros” foi unha creación de Landeira, director de Faro de Vigo, para referirse a un período, do XVI ao XVIII, no que o galego viviu un tempo de decadencia da súa produción textual. Hoxe temos outra visión e contamos con máis textos. Recuperamos a Sarmiento como literato, ao que contribuíron os traballos de Angueira e Ferrín. Hoxe sabemos que durante ese período houbo autores que continuaron na liña da defensa a ultranza do país, denunciaron as aldraxes que padecía e lamentaron o escaso emprego do idioma galego.» Para rematar, Pena analizou as relacións que Manuel Antonio tivo con Jean Epstein, de quen traduciu para o galego en 1922, La poésie d’aujourd’hui, apenas un ano despois de ser publicada, «o que demostra que o rianxeiro estaba conectado coa corrente máis renovadora que unía poesía e cine, como ilusión de movemento». «A literatura galega nuncia viviu allea a Europa, Manuel Antonio coñecía o que estaban facendo os maiores teóricos da literatura de vangarda. Cando deixou de ser unha literatura universal a nosa?»

Onte 615: «En principio foi o verso»

Tivo interese a inauguración de «En principio foi o verso», a exposición sobre Rosalía de Castro e o sequiscentenario da publicación de Cantares gallegos. A presenza dun grupo de afectados polas preferentes disuadiu no último minuto ao presidente Feijoo de participar nun acto que se desenvolveu con grande respecto á dignidade da nosa autora primeira. Concibida co rigor documental e a sobriedade visual de todos os traballos do deseñador Pepe Barro, a exposición propón unha completa viaxe á iconografía rosaliana, dende os seus retratos e fotografías, pasando por manuscritos e primeiras edicións das súas obras, até o seu proceso de mitificación como icona nacional. Tamén está moi presente na mostra un achegamento ao Vigo das décadas de 1850 e 1860, o de Alejandro Chao e Juan Compañel, cando aquí agromaba o pensamento demócrata e galeguista nos xornais que eles editaban, primeiro La Oliva e despois El Miño. Non esqueceu Barro o decisivo papel do editor Compañel na proeza rosaliana, así como o dos seus sucesores no século XX, que fixeron de Vigo a capital editorial de Galicia. Foi este un recanto da exposición que como editor galego moito agradecín. Sei que axudará a comprender o papel de editores como Xohán Ledo (portadista de Galaxia e autor dos carteis das primeiras celebracións do Día das Letras), Eugenio Barrientos (fundador da editorial Cíes e descubridor de Marcial Lafuente Estefanía), Xosé María Álvarez Blázquez (fundador de Monterrey e edicións Castrelos) e Francisco Fernández del Riego (o obreiro da editorial Galaxia durante os anos do franquismo), así como doutros editores vigueses  do noso tempo como Bieito Ledo e Carlos del Pulgar. Xa no que atinxe ao espazo dedicado a Xerais, deixoume un chisco melancólico ver exposto un exemplar de Matemáticas de 1º de BUP do colectivo Vacaloura,o primeiro título da nosa editorial, tamén o primeiro libro de texto en galego para a área de Matemáticas. Editado en 1979, aquel libro sería hoxe un texto prohibido, de edición imposible, xa que así o determina o actual decreto de plurilingüismo. Outra vez, un paso adiante, outro atrás, Galicia tecendo o seu soño. Parabéns a Pepe Barro e Anxo Angueira, responsables primeiros destoutra iniciativa rosaliana. Recomendo vivamente visitar a exposición.

Onte 603: Ferrín, Rosalía e «Cantares gallegos»

A presentación en Padrón da edición de Cantares gallegos preparada por Anxo Angueira constituíu outra emocionante homenaxe rosaliana. Case un cento de persoas participaron das intervencións moi celebradas de Ferrín, Angueira e O Leo nas que se lembrou a proeza de Rosalía tras cento cincuenta anos da publicación do seus Cantares gallegos.

O discurso rosaliano de Ferrín, un dos primeiros tras a súa dimisión como presidente da Academia Galega, foi memorable. Comezou lembrando que a «figura de Rosalía está chea de mitos, feitos descoñecidos e outros falsos» e expresando o seu desexo de que «Rosalía se empadrone, volva outra vez a Padrón». «Sabemos que Rosalía viviu coa súa nai dona Teresa na rúa do Sol, xogou coas meniñas de Padrón. Naceu en 1837, apenas nove anos antes que a Revolución de 1846 ocupe o poder en España. Un proceso que supuxo en Galicia a desaparición dos morgados e o inicio da fase de extinción da pequena nobreza rural, os pazos. Rosalía é filla daquela revolución. Os seus xestos, os da súa nai, os do seu tío Pepito de Lestrove son inequivocamente revolucionarios». «Rosalía emancípase axiña en viaxa a Madrid aos 19 anos para vivir a vida literaria. Casa e vive con eses principios de liberdade e independencia». Lembrou Ferrín que estivera en Padrón en 1958, o día no que se inaugurou o monumento de Rosalía. «O Espolón estaba absolutamente cheo de xente. Os meniños subidos aos plátanos para ver a intervención de Otero Pedrayo, un acto organizado por Camilo Agrasar,  que constituíu o primeiro acto de masas do nacionalismo galego. Rosalía debe volver a Padrón». Ferrín argumentou despois a necesidade de «realizar unha revisión crítica da biografía de Rosalía», xa que para el «non hai probas que acrediten quen foi filla de quen se di». «Rosalía é a persoa máis significativa da nación galega,é a que preside a nación. Galicia é o único país no que todo o capital simbólico pasado e presente reside nunha muller, filla da revolución burguesa, que mesmo se decantou cara a posicións socialistas. Fai falta unha Rosalía, unha biografía escrita como as grandes biografías das figuras da Europa contemporánea».

Ferrín argumentou despois a necesidade de contar cunha edición crítica de toda a obra de Rosalía de Castro. «Cómpre ir aos seus textos, establecelos e facerlles introducións e notas críticas, coma se fixo en todos os países cos seus clásicos». «Aquí é onde aparece o proxecto da edición que presentamos de Anxo Angueira. Facía falta unha introdución e unhas notas coma estas que actualizasen a Rosalía de Castro no século XXI. Non podemos conformarnos coa interpretación de Carballo Calero e outras de carácter decimonónico». «Nesta edición de Cantares gallegos, Anxo Angueira explica que a obra non naceu da nada. Existían precedentes nunha xínea na que aparecen A gaita gallega de Xoán Manuel Pintos, A copla dos rústicos de Sarmiento, e a obra de María Francisco de Isla no século XVIII». Cualificou Ferrín Cantares gallegos como «un libro da nación galega, independentista no arranque dalgún poema (“Pobre Galicia non debes chamarte nunca española”). Na súa interpretación Anxo Angueira liga o pulo inicial de Rosalía de Castro co concepto romántico revolucionario, que algúns antinacionalistas pretenden ridiculizar, da folk poesie, poesía do pobo, poesía da nación. Para iso Rosalía bota man do cancioneiro popular, das cantigas dos pobres da aldea». Rematou o seu discurso Ferrín confesando que «cando tiña catro anos oín por vez primeira “Adios ríos, adios fontes”. Entón topei coa poesía galega». «Cantares gallegos é un libro intemporal, capaz de proxectarse no futuro», foron as súas palabras finais. O aplauso do auditorio ás palabras de Ferrín foi longuísimo, inusualmente prolongado. Un discurso para lembrar.

Onte 593: Tras o día do libro

Foi o de onte un Día do libro intenso. Pola mañá acompañei a Agustín Fernández Paz na presentación en Pontevedra de Desde unha estrela distante. Foi esperanzador comprobar como falaban galego a maioría dos rapaces e rapazas de dúas clases de terceiro dun colexio público do centro de Pontevedra. No serán participei na presentación en Vigo da edición de Cantares Gallegos, preparada por Anxo Angueira, coa que iniciamos en Xerais a publicación da obra completa de Rosalía de Castro e celebramos o cento cincuenta aniversario da proeza de Xoán Compañel. Foi unha presentación vibrante, tanto polo discurso extraordinario de Anxo Angueira coma polas intervencións de Alba Rodríguez, unha alumna de segundo de bacharelato que cantou dúas pezas rosalianas da súa autoría asolagando de emoción o auditorio do concello. Ademais de participar nos actos, ao longo do día atendimos moitas chamadas de medios, sobre todo radiofónicos, interesados nos contidos do Chamamento que os editores galegos realizamos reclamando a recuperación efectiva do carácter estratéxico do sector do libro. Moi lonxe da repercursión que a efeméride ten noutras comunidades, é innegable que onte identificamos en Galicia unha certa activación do carácter reivindicativo e mobilizador do 23 de abril. Así o testemuñan os xornais facéndose eco da grande cantidade de actividades promovidas polas bibliotecas públicas, centros escolares e clubs de lectura. A achega dos humoristas gráficos galegos foi un agasallo que axuda na tarefa de incorporar a cuestión do futuro do libro e da lectura na axenda pública.

Onte 435: «Tonas de laranxa» nas Terras de Iria

Foi o de onte un dos seráns máis intensos desta tempada de promoción de outono, na que até os días de nadal celebraremos máis de corenta actos polo país enteiro. No teatro Jofre de Ferrol, seiscentas persoas asistiron ao magnífico concerto de presentación d’ O meu primeiro Celso Emilio Ferreiro, o proxecto didáctico musical coordinado por Xosé Lastra; mentres que no Auditorio de Padrón máis de duascentas cincuenta participaban na presentación de Tonas de laranxa, a novela de María Lorenzo Miguéns e Manuel Lorenzo Baleirón gañadora do Premios Xerais 2012. Era a miña intención poder acudir a ambos os dous actos, máis finalmente foi imposible e conformeime con gozar en Padrón das magníficas intervencións de Angueira e dos Lorenzo.

Comezou Anxo Angueira salientando que a publicación e o premio de Tonas de laranxa «foi unha sorpresa, mais non un milagre, xa que tanto en María como en Manuel atopamos ricaz madeira literaria, como a de Eusebio Lorenzo Baleirón non foi tampouco ningún milagro. Na casa de Tarrio desta familia Cunqueiro leva vivindo moito tempo». Situou a novela nun espazo fantástico e nun tempo arquetípico que está aí; valorou a utilización dun narrador monolóxico lírico, que non lle cede a voz aos personaxes, así como o valor dos relatos hipodiexéticos encaixados na narración ou a «utilización dunha lingua perfilada pola nosa Terra de Iria». Angueira enfatizou que «a literatura non serve para nada, pero lendo Tonas de laranxa sabemos do seu enorme poder», para proseguir despois que «soñar, escribir, navegar, velaí a guerra deste libro».

Pola súa banda, María Lorenzo Miguéns expresou o seu compromiso radical coa lingua, a razón de ser desta novela, así como as lecturas compartidas co seu pais, dende García Márquez, pasando polas cidades invisibles de Italo Calvino,  até Cunqueiro. Centrou despois a súa intervención nas relacións da novela coa ficción audiovisual, sobre todo co Big fish de Tim Burton, para rematar lendo un dos fragmentos da obra.

Por último, Manuel Lorenzo Baleirón iniciou a súa intervención lembrando que «as palabras hai que escollelas ben. Só con palabras podemos chegar a ser quen somos. Se de algo estamos feitos é de palabras». Definíu a novela como «historia de soños e amores, de reloxos e laranxas». Homenaxeou, despois, ás xentes vedrañas das terras de Dodro, «a quen lles roubamos as palabras para escribir esta historia». Lembrou ao seu irmán Eusebio , «que morreu no ano do cometa, o mesmo no que naceu María», así como a xeración de escritores de Dodro e Terras de Iria, «dende Angueira, Ramón Reboiras e Eusebio, alumnos  que foron de Bernadino Graña no instituto de Padrón, a Avelino Abuín de Tembra, Manuel Antonio, Dieste e Rosalía, entre outros». Proseguíu apelando ao valor da lingua como «a nosa marca de auga, a nosa forma de estar no mundo», así como a importancia nestes tempos de crise de «soñar, que é pintar no aire, como dicía María cando era pequena». Rematou maneul Lorenzo Baleirón cunha cita de Adorno: «A esperanza é a única categoría na que a verdade se manifesta».

 

Onte 240: «transmuta» e «Iria»

Pechamos a participación de Xerais na Feira do Libro de Compostela cunha sesión continúa na que presentamos senllas obras extraordinarias, transmuta, o libro de poemas de poemas de Xabier Cordal e Iria a novela de Anxo Angueira. Un excelente serán, dúas intensas horas de grandes discursos literarios sobre dous libros definidos polos presentadores como «extraordinarios». Comezou a sesión Oriana Méndez cunha boísima intervención sobre transmuta, libro que para ela «escapa da duración», definíndo como «un acontecemento, verdadeira vida», «un bloque de palabras, resistencia», «unha porta azul que se abre, manifesto de palabras contra a morte», «o íntimo e o público sen fronteiras, asumindo o amor como unha posición política». Logo interveu Arturo Casas que, primeiro, repasou a traxectoria de poética de Xabier Cordal, para despois glosar transmuta: «un libro que remite a idea de cambio, de dinamismo, de dialéctica», »unha obra que pretende se runha reflexión sobre a historia, sobre os discursos da historia do noso tempo». Salientou Casas unha idea do libro que lle pareceu fulcral: «a memoria ten como misión fundamental entender, non tanto lembrar», «a historia debería ocuparse da continxencia, como momento copresencial; cada continxencia é unha encrucillada onde temos dereito a elixir sobre o futuro inmediato». Reclamou aos numerosos académicos presentes no acto que incorporasen ao dicionario da RAG a palabra «ferranchina» utilizada no barrio de Monte Alto do que proceden tanto el coma Cordal, «que nin sequera atopei no Gran Xerais e caracteriza moi ben este libro de Xabier». Rematou a primeira sesión coa intervención de Cordal, expresando a súa gratitude («O único sentido do poema é a vida»), e a lectura dunha escolma de textos de trasnmuta por parte da actriz Mónica Camaño.

A segunda sesión protagonizouna Iria, a obra coa que Anxo Angueira continuou o ronsel iniciado en 1999 por Pensa nao. Iniciou unha intervención excepcional, Méndez Ferrín parabenizando a autor por publicar esta novela, xa que «Pensa nao pedía a súa continuación noutro texto e Iria xa pide unha terceira, até entón non nos sentiremos plenamente satisfeitos». Debullou logo os temas principais dunha obra que considerou «o noso Don apacible»: «Aquí está o regadío, unha construción inútil, que representaba os proxectos de colonización do franquismo. Aquí está o galeón, as últimas embarcacións de cabotaxe nas Rías Baixas que atracaron cos seus fretes nas docas de Pontevedra e nos peiraos de Vigo. Aquí está incorporada a historia negada da UPG, o acontecemento que supuxo a colocación o 25 de xullo de 1968, aquí na Alameda de Compostela, dunha pancarta que rezaba ‘Galicia ceibe e socialista’». Ferrín gabou o carácter musical da novela, «unha auténtica suite, con repeticións, anáforas, cadencias, con personaxes que se esvaen nunha permanente variación musical. Anxo Angueira compón como faría Antonio Lobo Antunes, o mellor narrador portugués contemporáneo». Rematou Ferrín o discurso abordando a vivencia da paisaxe das Terras de Iria e o carácter da novela como «mosaico de textos» xa que «estamos diante dun autor sumamente culto, que coñece moi ben a literatura galega, sen do o mellor coñecedor de Rosalía de Castro, a figura principal de Iria».

Onte 80: Viaxe

Tras case vinte horas chegamos a Guadalajara, onde participaremos nas actividades da FIL e acompañaremos a Agustín Fernández Paz na recollida do premio Iberoamericano de LIX. A pesar de que os avións trasatlánticos non son os mellores espazos para a lectura, aínda fun capaz de debullar as primeiras setentas páxinas (dunha extraordinaria CALIDADE) da nova novela de Anxo Angueira que publicaremos a comezos da primavera. As actividades literarias da FIL ábrense cunha conversa entre dous premio nobel, a nosa benquerida Herta Müller e Vargas Llosa. Se o wifi o permite, iremos dando conta do que vexamos máis interesante destes intensos tres días e medio en México.

«Rosalía 21»

Hoxe é «Día de Rosalía», conmemoramos o 172 aniversario do nacemento da nosa poeta primeira. Con este motivo aparece Rosalía 21, o libro colectivo de ensaios do proxecto multiartístico coordinado por Anxo Angueira. Un libro ben fermoso para unha data que non debe pasar desapercibida.