Xerais – Páxina 68

Onte 962: María Soliña, icona da crise

2 de Maio de 2014/en Autores, Cultura, Gastronomía, Medios, Música, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Foi un gran acerto que na presentación do novo GCTendencias (moitos parabéns e azos) no Abastos 2.0 se presentasen unha nova cervexa artesá das adegas Menduíña, María Soliña, e a última novela de Pemón Bouzas, A voz do vento, na que se afonda no personaxe histórico de María Soliño, un dos mitos galegos universalizado nun poema de Longa noite de pedra.

Gustei dese diálogo entre a cultura gastronómica e a literaria, desta volta vencellada por un personaxe que representa a loita pola dignidade da muller, de todas as mulleres, nun tempo de fanatismo relixioso e profunda crise moral. Ese foi o marco da moi fermosa intervención na que Pemón Bouzas presentou a figura de María Soliño no marco histórico e social da crise que en Cangas, até entón a vila máis puxante da ría, provocou a invasión turca de 1617. «Aquela sociedade que comerciaba cos arrieiros de Castela e cuxo galeóns comunicaban decote con Porto, viu como a cobiza, os abusos de poder e o fanatismo arrasaban co seu espírito emprendedor». Non e moi difícil traer á actualidade aquela catástrofe e proceso de profunda mudanza social, relatada nas páxinas d’ A voz do vento, e relacionala coas corruptelas e outras barbaridades morais que se veñen producindo ao fío da crise de devaluación interna e dos seus abusos.

Quen lle ía dicir ao bo de Celso Emilio Ferreiro que aquela María Soliña que cantou hai cincuenta anos sería a icona de dignidade de persoas preferentistas, desafiuzadas e milleiros de desempregadas e empobrecidas por esta crise do século XXI?

Onte 961: Lectoras novas

1 de Maio de 2014/en Autores, Bibliotecas, Blogs_e_libros, Clubs_lectura, Galerías de fotos, Lectura, Literatura infantil e xuvenil, Narrativa, Onte, Poesía, Presentacións, Promoción do libro, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Nas dúas presentacións do serán de onte na Feira do Libro de Compostela, tanto na primeira de Penúltimas tendencias de Carlos Negro coma na da triloxía de Ámote Leo A. de Rosa Aneiros, púxose en evidencia o papel fulcral das mediadoras na formación da lectora literaria e a esperanza representada pola xeración de lectoras novas.

Reitero en cada unha das miñas intervencións a nosa gratitude como editores polo labor de intermediación tan xeneroso realizado nas aulas, bibliotecas e redes por persoas como Montse Pena Presas e Gracia Sanctorum, integrantes destacadas desa xeración de profesoras promotoras dunha revolución silenciosa, a da lectura educativa en Galicia. O papel da mediadora como apoio, modelo, incitación, interlocución, provocación ou confrontación é esencial no proceso de integración da lectura, e da lectura literaria, nos hábitos da vida adulta.

No entanto, o protagonismo onte na feira foi para as lectoras. Recoñeceuno Carlos Negro lendo emocionado algúns comentarios (extraordinarios, engado eu) publicados en blogs de bibliotecas escolares sobre Penúltimas tendencias, amosando que «os termos poesía e adolescencia non son antagónicos, son complementarios», sempre que se «se proporcionen chanzos de acceso». Outro tanto aconteceu na presentación da triloxía de Aneiros, onde Denise Varela e Alba Moreira, integrantes do Clube Lectura pola Igualdade do IES de Silleda, opinaron sobre os dous volumes publicados e conversaron coa autora con sinceridade e profundidade sobre o texto literario. Rosa Aneiros confesou ao remate dunha conversa engaiolante para os asistentes, que «nos clubes de lectura as autoras enfrontámonos directamente ás novas xeracións». O de onte foi un serán de festa para a lectura, a Xeración da Esperanza tamén está nas lectoras novas. Saímos felices da feira.

[Grazas a Xesús Cociña pola magnífica galería de fotos da presentación de Ámote Leo A.]

Onte 960: Tobaruela e os heterónimos

30 de Abril de 2014/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Presentamos no serán de onte na Feira do Libro de Compostela Vapor, a novela coa que Pere Tobaruela desvela o seu heterónimo feminino de Lea Tobery. Un xogo literario, iniciado coa publicación da novela Resurrección, de quen a presentadora, a escritora Ledicia Costas, definiu con ironía como «un mentireiro divertido, que gusta de engaiolar ao público, un ousado e un farsante, que xoga coa literatura para seducir aos seus lectores e lectoras».

A coidada construción do heterónimo de Lea Tobery obrigou a Tobaruela a dotalo tanto de personalidade (unha xove escritora estadounidense casada cun axente literario, contadora de fenómenos paranormais e lectora letraferida) como de singularidade literaria e estilística, especializándoa en novelas xuvenís románticas, relatos onde se poñen en xogo moitas emocións, viaxes cara a fronteira existente entre o real e o irreal. O propio Tobaruela confesou na presentación que quixo que a farsa fose auténtica e que, como fixera Fernando Pessoa cos seus heterónominos, cando escribía como Lea Tobery pretendía afastarse estilisticamente o máis posible de cando escribía como Pere Tobaruela en novelas como Poñente ou O códice do Santo Lugar.

Na actualidade dous dos casos máis salientables de utilización do xogo do heterónimo literario son o do escritor irlándés John Banville, que asina as súas novelas de xénero negro como Benjamin Black, e o do arxelino Mohammed Moulessehoul, que despois de publicar seis novelas co seu nome real decidiu refuxirase no heterónimo feminino Yasmina Khadra (xazmín verde). Na literatura galega son ben coñecidos os heterónimos de Ferrín (Dosinda Areses, Heriberto Bens), Paco del Riego (Salvador de Lorenzana) ou Celso Emilio Ferreiro (Arístides Silveira), por só citar algúns.

Onte 959: Máis sobre a Xeración da Esperanza

29 de Abril de 2014/en Autores, Cultura, Narrativa, Onte, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Tras diversos comentarios e conversas comprendín que non estiven moi acertado cando definín a Xeración da Esperanza só polo criterio da idade. Sen dúbida é máis axeitado para confeccionar esta nómina de narradores e narradoras utilizar a data da súa primeira publicación individual arredor do inicio do novo século.

Dese xeito, á relación anterior habería que engadir a narradoras como Medos Romero (2000), Eva Moreda (2002), Dolores Ruíz (2002), Anxos Sumai (2003), An Alfaya (2003), Chelo Suárez (2003), Teresa Moure (2004), Begoña Paz (2004), Rexina Vega (2007), Mariña Perez Rei (2007), María Solar (2008), Elena Gallego (2010), Goretti Fariña (2011); así como a narradores como Manuel Veiga (1998), Xabier López López (1999), Xesús Fraga (2000), Hixinio Puentes (2000), Xabier Quiroga (2002), Xosé Monteagudo (2002), Miguel Anxo Fernández (2002), Xesús Constela (2003), Xerardo Agrafoxo (2003), Adolfo Caamaño (2004); Anxo Fariña (2004), Daniel Ameixeiro (2004), Sechu Sende (2004), Marcos Calveiro (2006), Xurxo Sierra Veloso (2006), Agustín Agra (2006), Rafael Laso (2006), Domingo Villar (2006), Héctor Carré (2007), Carlos Freire (2007), Silverio Cerradelo (2007), Xosé Manuel Pacho Blanco (2007), Juan Tallón (2007), Xabier Paz (2008), Alberto Canal (2008), Jorge Llorca (2009), Manuel Portas (2010), Iván García Campos (2010), Ignacio Silva (2011), Xaime Toxo (2011), Manuel Iglesias Turnes (2012), Ignacio Vidal Portabales (2013), Xosé María Lema (2013), Pere Tobaruela (2013), Manuel Gago (2013), entre outros.

En definitiva, son máis de setenta as narradoras e narradores en lingua galega –aos que con certeza habería que engadir algún nome que queda atrás (polo que pido desculpas)– que iniciaron o seu vieiro co novo século. Unha noticia para a esperanza da nosa narrativa en tempos de difíciles.

Onte 957: Máis libros do ano

27 de Abril de 2014/en Autores, Galerías de fotos, Literatura infantil e xuvenil, Novidades, Onte, Poesía, Premios, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Veu esta fin de semana chea de boas noticias de premios. Tras o anuncio do da Crítica 2013 no eido da poesía para Raíz da fenda de Berta Dávila, onte se realizou o ditame dos Losada Diéguez que foron para duas obras editadas por Xerais, Caderno do Nilo de Cesáreo Sánchez Iglesias, na categoría de Creación, e Tastarabás. Enciclopedia de brinquedos tradicionais e uso lúdico da natureza de Antón Cortizas, na de Investigación. Tres libros de excelencia, apoiados polo lectorado, que agora son recoñecidos pola crítica literaria e pola comunidade académica. Tres premios estimulantes que avalan o noso compromiso coa edición cultural, un dos eixos do noso proxecto editorial. Boa colleita a do difícil 2013. Parabéns a Berta, Cesáreo e Antón!!!

Onte 956: «O Gabinete das marabillas de Arxentino da Rocha»

26 de Abril de 2014/en Galerías de fotos, Museos, Novidades, Onte, Presentacións, Vídeos, Vigo, Xerais/por bretemas

Memorable foi a presentación de onte na Hemeroteca da Escola de Artes e Oficios de Vigo d’ O gabinete das marabillas de Arxentino da Rocha Alemparte, o libro de Irene e Rodrigo Pérez Pintos. Cento e moitas persoas seguiron as intervencións de Pablo Carrera, Pilar Barreiro e os autores sobre un libro tan singular na edición galega coma fermoso e atractivo.

Pablo Carrera disertou sobre os gabinetes de curiosidades e o papel do coleccionismo privado de láminas, gravados, bestiarios, obxectos exóticos e raros, marabillas que derón pé ao asombro da xente, sendo en moitos casos a orixe dalgúns dos grandes museos do século XX. Pilar Barreiro relatou con moito pulo narrativo como atopou información sobre Arxentino da Rocha, o protagonista do libro, cando na súa viaxe a Iquitos no Perú procuraba datos sobre a estancia alí do seu avó emigrante Wenceslao Barreiro.

Por último, Irene Pérez Pintos presentou os contidos do libro, no que identificou catro partes: a incrible biografía de Arxentino, o ensaio sobre o gabinete de curiosidades, o inventario de 622 do gabinete argallado por Arxentino e as fichas catalográficas máis destacadas do inventario, nas que hai unha forte presenza visual. Rematamos a presentación cantando o «Grándola» e curioseando entre as vitrinas e mesas nas que até o vindeiro martes se expoñen unha boa parte das pezas e obxectos imposibles catalogadas no libro.

Sen dúbida este libro marabilla e sorpresa –ilustrado por Ramón Trigo e polo fotógrafo Manuel Vicente, mimado na edición por Ramón Domínguez– está chamado a converterse nun referente do noso catálogo e das bibliotecas públicas, escolares e familiares. Como dixo Irene Pérez Pintos «O Gabinete das marabillas de Arxentino da Rocha Alemparte é un libro para ler e para ir lendo, para mirar os santos e a letra». Aventuro que será un deses títulos polos que o tempo non vai pasar por eles, un libro arca, chamado a perdurar.

Onte 955: «A viaxe de Gagarin»

25 de Abril de 2014/en Autores, Blogs_e_libros, Book_trailer, Narrativa, Novidades, Onte, Recurso_didáctico, Vídeos, Xerais/por bretemas

Chegaron onte os primeiros exemplares d’ A viaxe de Gagarin, a nova novela de Agustín Fernández Paz que publicamos en Xerais Narrativa. Xaora, Agustín abriu o Blog Gagarin coa intención de compartir cos lectores e lectoras da novela a rica e amplísima documentación (textual e audiovisual) utilizada na súa escrita. Sen dúbida, este blog constituirá un interesantísimo espazo de edición estendida, como ben se pode comprobar coa primeira das súas entradas dedicadas ao inicio da carreira espacial, no que quedará reflectido o campo sociohistórico sobre o que se sitúa a novela.

A viaxe de Gagarin é unha novela de formación que retrata o proceso de transición dun adolescente, fillo dunha familia antifranquista vencellada co mundo do libro (o seu pai é impresor, a súa nai libreira), no contexto da sociedade galega dos sesenta, anos aínda da ditadura de Franco, de represión e loita das liberdades, mais tamén de comezo da era espacial e da modernización das tecnoloxías domésticas, onde se produciron e xeraron cambios decisivos. Unha novela tamén da memoria na que se homenaxea a toda unha xeración de militantes antifranquista, que sufriron a persecución e a tortura da Brigada Política Social, enfróntándose aos procesos do TOP.

Sei que A viaxe de Gagarin é outra obra lograda, memorable e emocionante, dun mestre indiscutible da nosa narrativa. Non podo agochar a miña ledicia en podermos acompañar dende a editorial a Agustín neste novidoso, cremos tamén que inédito vieiro, do lanzamento dunha novela coa escrita dun blog no que se debulla e comparte a documentación do contexto e da ambientación. Pura edición estendida e compartida cos lectores e lectoras, xenuina narrativa 2.0.

Onte 952: Xeración da esperanza

22 de Abril de 2014/en Autores, Críticas, Cultura, Narrativa, Onte, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Na excelente crítica d´ Os santos nunca dormen, a primeira novela en Xerais Narrativa de Teresa González Costa, o incansable Manuel Rodríguez Alonso adscribe á autora do Grove no que denomina »Xeración do novo século». Máis alá da inevitable polémica xeracional, o de MAR paréceme un sintagma axeitado para chamar a atención sobre un gran grupo de narradoras e narradores que petan con moita forza nos catálogos da literatura galega actual, chamado a enlazar coa «Xeración dos noventa», aquela encabezada por Manuel Rivas e Suso de Toro, entre outros.

A esta »Xeración do novo século» pertencerían narradoras como Teresa González Costa, Ledicia Costas, Iolanda Zúñiga, María Lorenzo, Berta Dávila, Andrea Maceiras, María Reimóndez, Rosa Aneiros, Iria López Teixeiro, Sabela González, María Canosa ou Inma López Silva; como tamén Pedro Feijoo, Mario Regueira, Alberto Ramos, Diego Ameixeiras, Santiago Lopo, Roque Cameselle, Samuel Solleiro, Alberto Lema, David Pobra, Antonio Fraga, Alberto Momán, Xosé Díaz, entre outros.

Autoras e autores menores de corenta anos, nacidos a finais da década dos setenta e ao longo da dos oitenta, alfabetizados en galego xa dende o berce da escola primaria, que dende diversas opcións estilísticas e subxéneros abordan a narrativa galega dende unha óptica normalizada e en diálogo co seu tempo. Eis a nosa «Xeración da esperanza».

Onte 949: Retrovisor

19 de Abril de 2014/en Medios, Onte, Persoal, Xerais/por bretemas

Josito Pereiro e Iago Martínez pedíronme unha ducia de fotos para o «Retrovisor», sen dúbida, coa intención de sacarme en pantalón curto, como é adoito nesta sección da revista Luzes. Onte chegaron a casa os exemplares do número 5 onde aparecen publicadas en catro páxinas as fotografías que lles enviei, a carón das miñas notas caligrafadas, nas que dou conta de nomes e lugares de cada unha delas. Sabía que era imposible resumir cincuenta anos (coma vinte, o mesmo ten) dunha vida nunhas cantas fotos do arquivo familiar, xa que tanto o fío do relato como o peso de cada unha das secuencias require outro formato. No entanto, neste «Retrovisor» identifico o papel marcante das miñas familias, tanto na que nacín como a que formei coa miña compañeira, así como a fortuna que supuxo poder participar dende hai vinte e catro anos no proxecto profesional de Xerais. En todo caso, debo expresar desculpas a todas as persoas queridas ás que acompaño nas fotos por desvelar a súa privacidade, así como a gratitude aos responsables de Luzes por convidarme a ollar polo meu retrovisor, o da memoria familiar e persoal.

Onte 948: Choramos a Gabo

18 de Abril de 2014/en Autores, Lectura, Narrativa, Onte, Persoal, Twitter, Xerais, Xornalismo/por bretemas

A conmoción expresada na rede polo pasamento de Gabriel García Márquez demostra que somos o que lemos, que cada persoa lectora establece un vínculo de afecto cos seus autores máis queridos, aos que considera no núcleo máis próximo dos seus afectos. Cando souben da noticia da morte de Gabo por un chío de Twitter, inevitablemente, viñéronme a cabeza aquelas dúas noites de lectura febril de hai corenta anos (1974) nas que na Laboral lin abraiado Cien años de soledad. Dende aquela experiencia lectora, marcante na miña formación, seguín cada unha das súas obras onde sempre atopei a continuidade do fluír da condición humana. A recente edición do libro de Carlos Reigosa, A Galicia máxica de García Márquez, permitiume conversar en varias ocasións con Dasso Saldívar, quizais o seu mellor biógrafo, que nos cedeu algunhas fotos para publicar na edición de Xerais. A edición do excelente ensaio de Reigosa serviume, ademais, para profundizar no ADN galego de García Márquez, co que el explicaba a orixe familiar do seu pulo narrativo, e nas súas tres viaxes a Galicia e norte de Portugal (dúas privadas), unha terra que admiraba coma propia. Lonxe da previsible mitificación mediática á que asistimos nestas primeiras as horas, as lectoras de todo o mundo choramos a Gabo porque nas páxinas das súas obras o primeiro cidadán de Macondo ensinounos outra ollada posible sobre o mundo e sobre cada un de nosoutros mesmos.

En Ondarreta, Donostia.