Case coincidindo co sesenta aniversario da súa inauguración, nas vindeiras semanas “O Pirulí” pechará as súas portas para dar paso ao novo hospital Álvaro Cunqueiro de Beade. Un acontecemento que non pode pasar desapercibido xa que todos sabemos que o sucedido nos cuartos e dependencias da residencia viguesa quedará na nosa memoria máis íntima e na historia de cada unha das nosas familias, dende os días felices dos nacementos (máis de douscentos mil ao longo da súa historia) coma das longas noites de espera nos días das doenzas e das perdas dos seres queridos. Para a cidadanía viguesa, o Pirulí non é un espazo calquera.
Construída, a partir de 1949, ao pé da desaparecida capela de Santa Rita, no corazón do Couto, nun espazo concibido no plan de Cominges como a zona verde de Casablanca, con dezanove plantas e duascentas cincuenta camas a residencia viguesa tiña vontade de converterse no edificio máis alto de España e no seu maior centro sanitario. Porén, recortado o proxecto polas súas moitas alturas e o custe elevado, cedeu esta primacía á madrileña Torre España e, dez anos, despois á bautizada como “Ciudad Sanitaria La Paz”. Deseñada polo arquitecto José Marcide Odriozola –na súa pioneira estrutura de formigón interviu tamén o enxeñeiro e construtor vigués Ramón Beamonte– o edificio, que sobresae en trinta e tres metros á cota do Castro, foi inaugurado por Franco o 16 de setembro de 1955, recibindo o nome de “Residencia Almirante Vierna”, na honra de Manuel Vierna y Belando, o contralmirante do “Crucero Baleares”.
Da fasquía primixenia exterior daquel templo da saúde do Instituto Nacional de Previsión franquista e do seu plan de residencias e ambulatorios, coa excepción da luminaria frontal do corpo central, pouco quedou. A harmonía da construción simétrica racionalista da súa planta cruciforme e a impoñente escalinata sobre a rúa Pizarro, a que daba acceso á entrada principal presidida por seis columnas graníticas entreveradas, desapareceu polas sucesivas ampliacións do edificio, que medrou, desde a década dos setenta, coa mesma intensidade e desorde ca propia cidade.
As sucesivas ampliacións, invadindo o espazo dispoñible arredor do Couto e da rúa Pizarro, os colapsos periódicos dos servizos de urxencias e hospitalización, o dinamismo do seu cadro de persoal (protagonista dalgunha das primeiras folgas por “un convenio xusto”, mesmo antes da morte do ditador), as melloras asistenciais dos últimos vinte e cinco anos (coincidentes co seu traspaso ao Servizo Galego de Saúde) e, finalmente, a súa integración dende 2002 na rede formativa do CHUVI correspondéronse coa dinámica do crecemento revolcado da propia cidade. Xaora, o Pirulí, bautizado como Hospital Xeral dende 1983, ofreceu unha imaxe moi nítida do que foi Vigo e a súa área metropolitana nas últimas seis décadas.
Moitos somos os que nos preguntamos que sucederá coas instalacións do Pirulí unha vez pechadas o 3 de setembro. Como tamén coas do Policlínico Cíes, importante construción circular de 1967 do arquitecto Xosé Bar Boo, coas do hospital do Rebullón e coas dos centros de especialidades da Doblada e de Coia, que tamén quedarán fóra do servizo na reestruturación da área sanitaria de Vigo. Edificios de titularidade pública, que como no caso do Hospital Xeral volverán a depender da Tesourería Xeral da Seguridade Social do Ministerio de Emprego que deberá decidir o seu futuro, sexa a reutilización para novos usos públicos, a súa venda ou mesmo a súa demolición. Cinco importantes edificacións públicas cuxo futuro debe ser obxecto de debate cidadán e dun acordo interinstitucional entre as catro administracións que operan na cidade.
Os edificios do Pirulí ou do Cíes non pode quedar abandonados, como sucedeu coas instalacións residenciais, educativas e deportivas da ETEA, hoxe case arruinadas, para a vergonza de todos. Sen dúbida que o concello de Vigo debe ser a institución que lidere a elaboración dunha proposta de novos usos para o que noutrora foron instalacións sanitarias, tendo en conta as necesidades de espazos dotacionais para novas escolas infantís, centros de maiores, centros de carácter sociocomunitario e outro tipo de servizos públicos dos que Vigo carece. Sen esquecer que neste plan debe estar contemplada a ubicación definitiva da nova Biblioteca Pública do Estado, que como temos xa proposto, podería se construída no magnífico soar da Metalúrxica de García Barbón, propiedade tamén da Tesourería da Seguridade Social, ou nun exercicio de audacia instalada nalgunhas plantas da torre do Pirulí, transformando o edificio de Marcide na luz dos libros e dos lectores e lectoras vigueses. O alcalde Caballero debería valorar estas posibilidades no marco da axenda de negociación aberta co goberno central.
