Onte 1173: Revista «Criaturas»

10802068_1583780235168384_7297731824150723223_n-306x410Unha das cousas máis bonitas do pasado Culturgal foi a presentación do número 0 de Criaturas. revista dixital de literatura infantil e xuvenil. Creo que Ledicia Costas e Daniel Landesa, coordinadores do proxecto, acertaron á hora de formar un consello editorial no que se mesturan as tres xeracións de autores, ilustradores e mediadores que hoxe conviven na LIX galega, a Lamote dos fundadores, a da fin de século e a da Esperanza, a máis recente, e da que eles mesmos forman parte. Acertaron tamén no deseño innovador da web como na posibilidade de ofrecer os contidos en formato magazine, o que lle achega a cada número a necesaria finitude. Coma tamén o é o enfoque dos contidos, fuxindo do perigoso academicismo universitario, orientados cara á formación e información dos mediadores. Seguiremos coa maior atención estas Criaturas, un novo espazo para enxergar tanta esperanza que precisamos para a madurez da nosa LIX.

Onte 1172: Booktuber gaba «Black Air» e cita a literatura galega

black_airFoi unha sorpresa coñecer que a booktuber londiniense Sanne de Booksandquills (117.000 seguidores) dedicase a súa primeira recomendacion do mes de novembro a Black Air, a novela de Agustín Fernández Paz, traducida por Jonathan Dunne e publicada en inglés por Small Stations dentro da colección «Galician Wave». Un feito moi relevante xa que Sanne encadra o texto dentro da literatura galega, gaba a nova colección xuvenil e o deseño cool das súas cubertas, ao tempo que comenta o seu interese por ler máis obras do autor. A peza leva xa máis de 32.000 visionados e non está de máis deterse a ler os comentarios, onde participan lectoras galegas e catalás de Agustín. O fenómeno booktuber (lectores e lectoras novos que comparten as súas lecturas e comentarios no seu vlog de youtube) ten cada vez máis importancia na literatura xuvenil internacional, pola súa grande influencia na conformación de tendencias entre o lectorado.

Dende hai meses coñezo o caso de Sebas G. Moure, un booktuber galego (máis de 31.000 seguidores), un mozo de Lugo de dezaoito anos (con 25.000 seguidores en Twitter), estudante de xornalismo en Madrid, que publica os seus comentarios en «El coleccionista de mundos» e «O rocho das ideas» (en galego). Nos vindeiros días afondaremos no fenómeno booktuber en galego e nas experiencias de lecturas compartidas que se veñen facendo na rede galega de bibliotecas escolares.

Onte 1171: «Ovella descarreirada» de Marilar Aleixandre

Berta_Davila_Marilar_Aleixandre_11-12-2014

Presentamos onte na Libraría Couceiro de Compostela Ovella descarreirada, o libro de poemas de Marilar Aleixandre ilustrado por Óscar Villán. Foi Berta Dávila, escritora e crítica de literatura infantil, quen se ocupou de facer a lectura dun libro que comezou definindo como «de fronteira. como todos os libros bos, para nenos e mozos, concibido para descarreirar ovellas para todas as edades». «Un libro que constitúe ademais un acontecemento a celebrar polo seu deseño seductor e polo traballo fantástico de ilustración de Óscar Villán.» «Un libro que presenta animais e temáticas complexas. Unha cosmovisión de suxeitos que descarreiran, reivindicando o que se desexa ser ou se escolle, un exercicio de rebeldía liberadora.» «Un libro que foxe do didactismo moralizan, sen que isto supoña que estea baleiro de ideas e dunha visión ética do mundo». Continuou Berta sinalando que «Ovella descarreirada é un catálogo de animais e plantas que non é inocente, a faneca, a balea, o polbo, a ovella, as abellas, mais tamén a camelia, o tiberio, a flor de toxo, como a recuperación de microtopónimos.» «Recupéranse tamén as formas da poesía popular, como a regueifa, a repetición, os versos encadenados, como os recursos da poesía actual, con rima e sen ella, como a tradición do punk e o rock.» Despois reflexionou Berta Dávila sobre a poesía infantil de autor que considerou como «un elo fundamental entre a literatura popular e a poesía contemporánea.» «O poético é o territorio do posible, un obxectivo de vivencia.« «A poesía non deber ser comprensión, senón experiencia de lectura.» Rematou contundente: «o que presta neste libro é que soa máis a rock cá música de Brahms. É boa literatura.»

Pola súa banda, Marilar Aleixandre, antes de recitar varios poemas e agradecer a Óscar Villán o seu traballo de ilustración, confesou que «estes poemas naceron dun impulso de reescribir cousas que nos contaron, refráns ou poemas que amamos ou a nosa propia vida, xa que ben sabemos que todos os poetas menten.» «Neste libro apropieime de historias de infancia que non son miñas, aínda que naceu dunha canción que me encargou Leilía, “Corazón de sal”.» «Pretendín reescribir o poema da forma máis literal posible, en pezas como “Apañar a primavera” ou gardar os topónimos e microtóponimos.» «Reescribir é escribir o que non está escrito.»

Aqui poden verse algunhas ilustracións que Óscar Villán preparou para o libro.

Onte 1170: Suso de Toro conversa con Susana Pedreira

Suso_de_Toro_Pecreira_Cronopios_11-12-2014Apaixonante resultou seguir a conversa que Suso de Toro mantivo onte coa xornalista de Onda Cero Susana Pedreira na libraría Cronopios de Pontevedra arredor de Somnámbulos. Comezou Suso louvando o estado actual da cidade de Pontevedra e explicando a orixe da publicación deste novo libro de relatos.

«Cando decidín pechar todo e regresar ao ensino, quedou aberta unha carpeta cunha obra teatral comezada. Quizais porque dentro miña operou un malestar sobre a situación política da Transición, recuperei quen era eu naquel momento, un mozo antifascista, disposto a todo, nuns anos de radicalidade cando o réxime tamén o estaba. Non esquezamos que mataron a aqueles cinco rapaces. Foron anos terribles, nos que a policía ametralou aos traballadores de Ferrol. Anos nos que se vivía unha tensión moi forte. Todo aquilo quedou sepultado, negado, mesmo coa denominación de “dictablanda”, coa intención de negar até o propio franquismo. Eu sentínme sepultado, o meu verdadeiro eu sentíase negado e desprezado. Desa pulsión e coa intención de expresala naceu “Negocios de familia” o primeiro relato do libro.» Lembrou despois aqueles días arredor do 27 de setembro de 1975, «foron días moi duros os que viviron cando fusilaron a aqueles rapaces, algúns non participaran en delitos de sangue, interviu o papa Pablo VI, houbo protestas en toda Europa, non se precisaba estar en contra do réxime para denunciar aquilo.»

Interpelado por Susana Pedreira sobre a abordaxe do tema da culpa en «Negocios de familia», Suso de Toro afirmou que «un escritor ten que comprender a todos os seus personaxes.» «Dentro do monstro sempre hai un meniño, hai que ir a esa fonte primeira, onde o poder absolver. Así o fixen nun libro terríbel, Home sen nome, e tamén aquí. Neste relato non enxuízo aos personaxes, mais non considero que todos fosen iguais, os do réxime e os que loitabamos contra el.»

Falando do segundo relato, «Auga derramada«, Suso de Toro reflexionou sobre a dignidade dos humildes e maiores e sobre a importancia dos lazos familiares. «A vellez como momento da rememoración da vida é un momento moi lírico. O que vai entre a infancia e a vellez é unha impostura. A vellez é unha época de grande valor vital.»

Remataron a conversa Susana Pedreira e Suso de Toro falando de «Insomne», o relato que pecha o libro, nacido do que o autor denominou «un tropezo con Manuel Fraga». «Hoxe os que teñen auténtico poder protéxense tras un muro de pástico. É moi complicado enfrontarse a eles.»

 

Onte 1169: A evolución do escritorio

 

Non son moito de fricadas, mais esta peza merece ser arquivada como recurso didáctico. Máis alá do carácter disruptivo da mudanza entre os soportes analóxicos e os dixitais, chama a atención como nos últimos trinta anos a microinformática e o software a ela asociado foron devorando aos aparellos, obxectos e materiais dos escritorios da nosa mocidade. Hoxe moitos dos adolescentes descoñecen como funciona un fax, un magnetofón, un proxector e unha pantalla de diapositivas ou un teléfono de fíos. En todo caso, non é moi difícil aventurar que a evolución desta progresión disruptiva anuncia que os actuais portátiles e smartphones teñen tamén os días contados. Así de cruel é a dixitalización disruptiva, que impide collerlle cariño a todos estes novos aparellos.

Onte 1168: Pirámide machista

piramide_machistaOnte dúas mulleres foron asasinadas e outra ferida gravemente en tres novos episodios da noxenta lacra do terrorismo machista. Acontecementos nos que chove sobre mollado xa que nalgún caso o asasino tiña «antecedentes por violencia de xénero» e nos outros dous repítese o modelo de asasino suicida. En todos os tres casos, como moi ben representa o esquema piramidal publicado pola Coordinadora Feminista, a base destas formas explícitas de violencia machista, está nun modelo de sociedade patriarcal onde o machismo adopta formas sutiles e invisibles no ámbito do privado, dende os micromachismos (tan en voga nalgúns adolescentes) até as chantaxes emocionais, desde a linguaxe e publicidade sexista até a humillación e desvalorización que estes milhomes provocan as súas compañeiras. Ben sei que non é doada a erradicación desta lacra noxenta da noite para a mañán, mais si que é posible adoptar tolerancia cero tamén con esas formas máis sutiles e invisibles do machismo, orixe de asasinatos, agresións, violacións ou abusos.

Onte 1167: Despois de Culturgal

Culturgal_2015

Tras tres xornadas moi intensas no Culturgal, tempo é de coller apenas uns minutos de acougo sequera para expresar a nosa gratitude pola impresionante resposta dos públicos, dos feirantes e dos artistas participantes nesta feira, que xa é por vontade teimosa de todos eles un dos referentes anuais para a cultura galega. Recoñecemento para Xosé Aldea, o director de Culturgal, e para Cecilia Carballido e Arancha Estévez, responsables de produción e comunicación, capaces de facer funcionar a maquinaria moi complexa da feira coa precisión e harmonía da que fixo gala na noite do sábado a gran banda da Bandeira. Gratitude para Paula Cabaleiro e Antón Sobral, comisarios da exposición de libros de artista, capaces de coordinar o traballo creativo de 50 artistas durante moitos meses e ofrecer unha fermosa montaxe cos medios dos que dispoñían. Gratitude para cada unha das profesionais e dos técnicos que rexeron os espazos, foros e responsabilidades administrativas, de comunicación, limpeza e seguridade. Gratitude para os universitarios voluntarios pola súa xenerosa dispoñibilidade. Grazas ao persoal do restaurante e cafetaría que nos mimaron a todos cun café excelente, un dos éxitos da feira. Beizón para cada un dos esforzados feirantes que padeceron no seus espazos a dolorosa síndrome de máis de trinta horas de moqueta. Beizóns para artistas, autores e profesionais que participaron nas máis de 150 actividades. Culturgal 2014 concibiuse, arranxouse e desenvolveuse con espírito colaborativo, utilizando os sintagmas de ledicia, entusiasmo, rigor, orgullo dos que se comprometen na construción dun proxecto colectivo.

equipo_culturgal_2014Houbo para min moitos momentos inesquecibles nestas tres xornadas. O éxito rotundo da programación do Espazo Bébés. Os cheos tremendos do espazo Infantil cunha gran programación musical. O desfile do coro tradicional Cantares do Brión polo corredor da feira. As interesantísimas conversas que César Lorenzo e Susana Pedreira mantiveron con Xurxo Souto, Fran Alonso, Manuel Núñez Singala, Francisco Castro, Antón Dobao, María Reimóndez, Xabier Quiroga, Suso de Toro, Alberto Ramos e Santiago Lopo. A presentación que fixo Matilde Felpeto do seu libro sobre a cociña do polbo no Espazo Foro. A entrega do premio do público ao Diario Cultural, coa actuación previa de Trópico de Grelos e, despois, coas palabras de Ana Romaní e a súa lembranza emocionante a Begoña Caamaño. Os concertos memorables de Caxade e María Fumaça. As presentacións da revista Criaturas e da Revista Galega de Educación. O éxito do vermú cultural onde comprobamos o rico que está Nordés, o vermú galego. O saboroso dos ovos doces de Pepe Solla que compartimos na presentación do libros dos Nove. O agasallo que supuxo a exposición «Do papel ao xesto», pola que recibimos tantos parabéns. A descuberta dos chocolates de Fina Rei, a festa das cervexas artesanais… Ou tantas conversas e reencontros con amigos e amigas cos que falamos na rede.

culturgal_2014_premio_publico_diario_cultural_rgTras sete edicións, Culturgal consolidouse, chantou os seus alicerces como espazo colaborativo dos diversos sectores das industrias culturais, dos poderes públicos e dos seus públicos. Culturgal consolidouse como espazo de encontro e afectos, onde compartir orgullo e enxergar esperanza. Culturgal consolidouse como unha nova tradición que reúne ás xentes das artes, das letras e das novas tecnoloxías en Pontevedra na primeira semana de decembro. E así seguiremos o vindeiro ano, conscientes de que en cada edición debemos reinventar o modelo de feira, sendo capaces de sorprender e aumentar o perímetro transversal desta acción colaborativa. Mañán comezaremos a traballar no vindeiro Culturgal, o que celebraremos en Pontevedra o 4,5 e 6 de decembro de 2015. Grazas, moitas, a todas as persoas que constrúen a fantasía de Culturgal!

Aquí galería de fotos de Culturgal 2014 en Facebook.

Aquí seguimento do hastag #Culturgal2014.

Onte 1166: «Conduce rápido»

Isabel_Soto_Diego_Ameixeiras_04-12-2014

Como xa vén sendo tradición a comezos de decembro, presentamos onte en Couceiro outra de Ameixeiras, que o autor ourensán títulou Conduce rápido. Foi a tradutora e crítica Isabel Soto quen presentou a novela e realizou un completísimo percorrido pola obra de Diego Ameixeiras. Comezou Soto encadrando Conduce rápido «dentro dun camiño da obra dun autor que renova o xénero negro, que posúe unha voz singular dentro da literatura galega, moi representativa dunha xeración, caracterizada pola fuxida de calquera tipo de sublimación sexa da realidade, da paisaxe, da cultura, da linguaxe, probablemente por que na realidade que nos arrodea non vemos nada que sublimar», Para Isabel Soto esa fuxida da sublimación é «o trazo principal de toda a obra de Diego Ameixeiras, unha literatura moi urbana, moi necesaria, que cobre as expectativas dos lectores. Literatura radical, moi moderna, que fai aparecer aos invisibles, as situacións de precariedade recoñecibles ou cotiáns. O seu é un realismo real, tal como vanas cousas.»

Percorreu Isabel Soto a obra de Ameixeiras, dende as dúas novelas primeiras, protagonizadas polo detective Horacio Dopico, «nas que seguía as convencións do xénero, para dterse en Tres segundos de memoria, «retrato xeracional da mocidade urbana galega, que xa daquela en 2006 vivía na precariedade, que contínúa, unha violencia que nos doe. «A partir de aí hai un camiño de depuración na  obra de Ameixeiras. Unha literatura moi directa, cunha tensión que via incrementándose. Vidas cruzadas, frustracións nas relacións sentimentais, presente en novelas como Dime algo sucio e Historias de Oregón.» «Tras Asasinato no consello nacional, o seu éxito de vendas, volve polo camiño da depuración, nas tres últimas obras, Todo OK, Matarte lentamente e Conduce rápido nas que afonda na precariedade, condensación narrativa, fragmentarismo, lonxe de calquera sublimación. A presenza de luzadas líricas nas descricións, a introdución de matices do mundo urbano, a importancia da participación do lector no texto, as oracións breves, linguaxe coloquial, desenlaces abertos, ausencia de xuízos de valor sobre seres vencidos pintados cunha aura lírica que arrinca no pasado, son características de todas estas tres novelas.» Para Isabel Soto «en Conduce rápido prodúcese unha depuración deste modelo até o absoluto. A acción desenvólvese en cinco días, de luns a venres, rápido. Máis ca outras, está achegada a un guión. Novela coral, personaxes marxinais que manteñen unha épica que unha vez rota leva a unha violencia explícita, moi rotunda.» «Novela onde Composteña é protaognista, as súas calellas, os peregrinos, os turistas, os ionquis, barras americanas, personaxes que buscan un golpe de fortuna que os saque de probes. Aquí tampouco hai nada de sublimación.» Rematou Isabel Soto insistindo en «Diego Ameixeira conseguiu constituír un estilo que o singulariza. Un retrato da negrura dunha realidade cada vez máis negra.»

Na súa intervención Diego Ameixeiras lembrou que facía dez anos que publicara a súa primeira novela, Baixo mínimos, o que o convidaba a reflexionar sobre cales foron os seus camiños como escritor, Lembrou o seu primeiro grande recoñecemento, Tres segundos de memoria, polo que obtivo o Premio Xerais. Considerou que Dime algo sucio supuxo un cambio no seu xeito de entender a escritura, «aí recollo a herdanza dos grandes mestres do xénero negro, que non é outra cousa que a crónica social do tempo que se vive». «Con Asasinato no consello nacional ensaiei a novela clásica de enigma. Despois de Historias de Oregón, aparecen tres novelas, Todo OK, Matarte lentamente e Conduce rápido que teñen moito en común, tanto no tipo de personaxes como no xeito de narrar.» «Foron dez anos de certo autocoñecemento persoal. O oficio de escribir require a experiencia de estar só, de enfrontarse á soidade, aínda que non nego que o resultado final arrastra unha serie de penurias. Escribir é como escribir, como darlle forma a algo que tes pensado previamente. Creo que fun atopando un xeito de facelo no que agora me sinto cómodo. Teño a sensación que agora as novelas se parecen cada vez máis a min mesmo. Aposto polo estilo fotográfico, dicir o máximo co mínimo, a través do silencio e das cousas implícitas.»

Detívose despois Ameixeiras en falar de Conduce rápido, «obra que pertence ao subxénero de novela de delincuentes, a novela criminal que adopta o punto de vista do delicuente, neste caso de clase baixa, que son os que a min máis me gustan.» Confesou que «pensaba estar escribido unha historia de amor protagonizada por Erika e Ventura, que representaban dous mundos da delincuencia que se encontraban, ela a da pequena, el o doutra máis organizada. Na novela hai un certo costumismo, un aprezo por este tipo de personaxes que teñen un pé no outro lado.» Rematou Diego afirmando que «a novela está contada con suficiente carga narrativa para que sexa interesante para o lector, así o espero.»

Onte 1165: Gastrocultura no Culturgal

pepe_sollaNo enfoque transversal da súa programación, Culturgal apostou nesta edición pola gastronomía como principal novidade temática. A gastronomía abordada dende diversas ámbitos e disciplinas da produción cultural e da creación artística. Así no programa están previstas presentacións de libros de cociña, cultura gastronómica ou de ficción onde a cociña e os cociñeiros son protagonistas (O polbo e a súa cociña; Nove e a cociña galega, Escarlatina, a cociñeira defunta; A cociñeira do rei…). Actos nos que se aborda como feito cultural, coma no encontro sobre cervexas tradicionais ou no debate sobre o futuro das festas gastronómicas. Até o concerto de guitarra de Pepe Solla, un recital de poesía gastronómica, un vermú cultural coa participación dos responsables das asociacións da industria cultural ou dúas ceas temáticas, unha sobre A Esmorga e outra sobre a cociña de Benigno Campos. Un Culturgal protagonizado pola gastrocultura.

Onte 1164: Círculo de Lectores abandona o libro galego

circulo_lectores_galego

Círculo de Lectores comunicounos onte que a partir do mes de xaneiro de 2015 deixará de vender libros en galego e éuscaro. Pérdese así un importante espazo de difusión para as editoras de libro galego que de forma bimensual contaban cun escaparate para arredor de corenta das súas novidades. Descoñecemos as razóns desta medida, que nos colleu por sorpresa, ás que probablemente non sexan alleas nin a diminución das vendas dos últimos anos nin o proceso de homoxeinización da oferta do propio Círculo de Lectores, sacrificando o seu programa para as linguas galega e euscalduna. En xornada tan triste para o libro galego sexa a nosa gratitude para a editora Nilda Echarri, a responsable deste programa, a quen recoñecimos no seu día pola súa sensibilidade coa lingua e literatura galegas co Premio Xerais á cooperación no labor editorial.